Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Kritické eseje o súčasnej dobe

100%

Višňovský E.

Filosofický časopis (Philosophical Journal)

|

2012

|

tom 60

|

nr 2

273-280

EN

The article treats of the plurality of genres of philosophical literature and, in this context, focuses on the philosophical essay. The author provides a concise characterisation of the development of this genre and, using the example of the topical essays of Slovak philosopher and literary critique E. Farkašová, presents several possibilities for reflecting on contemporary times.

SK

Príspevok tematizuje pluralitu žánrov filozofickej literatúry a v rámci nej sa sústreďuje na filozofickú esej. Autor podáva stručný náčrt vývinu tohto žánru a na príklade aktuálnych esejí slovenskej filozofky a literátky E. Farkašovej prezentuje niektoré z jeho možností pri reflexii súčasnej doby.

2

Teatr Telewizji Łódzkiego Ośrodka Telewizyjnego – widowiska i ich twórcy na przestrzeni lat

80%

Bachura-Wojtasik J. , Uniwersytet Łódzki W. F. , Joanna Bachura-Wojtasik – adiunkt w Katedrze Dziennikarstwa i Komunikacji Społecznej UŁ. Jest autorką książki „Odsłony wyobraźni. Współczesne słuchowisko radiowe” (2012) oraz współautorką (obok Elżbiety Pleszkun-Olejniczakowej i Aleksandry Pawlik) książki „Dwa Teatry. Studia z zakresu teorii i interpretacji sztuki słuchowiskowej” (2011). Podstawą jej zainteresowań badawczych jest radioznawstwo p. w. a. g. r. I. j. t. w. k. j. p. , joanna.bachura@gmail.com

|

EN

This article attempts to capture the phenomenon of Lodz Television Theatre and to reveal changes in it over the years, i.e. from the foundation of the ŁOT Television Theatre up to the 1990s, when the production of such performances ended at the Lodz Television Centre.

3

(De)kanonizujące wymiary powiastki filozoficznej. Casus Jerzego Szaniawskiego

80%

Starachowicz K.

Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Poetica

|

2013

|

tom 1

48-63

EN

The article is an attempt of describing the relation of a philosophical tale as a genre to the canon. It is characterized as (de)canonization: on the one hand the story fights with the existing canon by means of satire, on the other – by such negative references and ironically using the satire against itself – builds it. Such ambivalence, hidden in the structure of realizing the genre – which was shown on the example of stories by Jerzy Szaniawski – is inscribed into the author’s attitude – hermeneutic openness and supporting soft truths.

4

Gatunkowe uwarunkowania znaczeń symbolicznych

80%

Niebrzegowska-Bartmińska S.

|

2016

|

nr 22

203-224

EN

Folklore texts operate on two levels: inside the folk culture in combination with traditional beliefs and customs, and within the national culture as a point of reference and source of inspiration for writers and poets. Individual words also function on those two levels, as they can be understood ‘the literary way’ or ‘the folk way’. The paper presents two units of the vocabulary of the national language (jabłoń ‘apple tree’ and jabłko ‘apple’) which have fixed base meanings but which also accommodate additional senses on a higher semantic level and thus become the signifiant for a new sign. In folklore texts, depending on the genre, the images of apple tree and apple accept the symbolic senses of happy and fulfilled love (in love and courting songs), fertility and vitality (in wedding songs), of readiness for marriage and the stable, cosmic order (in wishing carols), of temptation and sin (in nativity plays), richness and ability to regenerate and renew life (in fairy tales), of the sense of security and parental care (in orphan songs), of the value of family home and proximity to the loved ones (in soldiers’ songs). These symbols can be explained using extralinguistic data (beliefs and customs) as the same senses can be expressed through words, rituals, or objects. The analysis reveals that the images of apple tree and apple serve to communicate values underlying the image of the world contained within the specific genre. The same images, transplanted to a different domain, outside of their particular social group, lose their value, become illegible, incomprehensible, and are viewed as merely a signal of folksiness.

5

"Fizika na tygata" Georgiego Gospodinowa - bułgarska tęsknota za powieścią?

80%

Pytlak M.

Studia Slavica

|

2013

|

tom 17

|

nr 2

189-196

EN

At the beginning of 2012 in Bulgaria was published Ôèçèêà íà òúãàòà (Physics of sorrow / of longing) by Georgi Gospodinov, one of the most important Bulgarian writers of the younger generation. Since the release of the book, Bulgarian literary scholars and critics are in dispute about whether Bulgaria has finally its contemporary, post- or even postpostmodern novel. My paper is an attempt to answer the question why the Bulgarian literature is waiting for a novel, and whether and how it has been used by Gospodinov – writer and literary scholar. The text poses also question about the boundaries of the novel genre. The text focuses on the use of myth, which turns out to be important for the story itself, as well as for its reception. Bulgarian writer deconstructs the myth of Minotaur, using the figure of the labyrinth in the structure of the book. Resigning from the classical myth, Gospodinov goes to meet the expectations of readers placed on the genre of the novel, which by Bartoszyñski is „specific creation of a social mythology”.

6

Strategia empatii w wywiadach Teresy Torańskiej O nową filozofię rozmowy dziennikarskiej

70%

Rostkowska-Biszczanik K. , Uniwersytet Zielonogórski W. H. , Kaja Rostkowska-Biszczanik – doktorantka na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Zielonogórskiego. Zainteresowania badawcze: genologia w. , kaja.rostkowska@gmail.com

|

nr 2

EN

The article attempts to describe the strategy of empathy applied by Teresa Torańska in the interviews she collected in the volume Są [They Are]. Through her attitude the journalist gives the reader an intimate view of the interlocutor and offers insight into his/her most personal experiences. The strategy of empathy includes Teresa Torańska’s choices concerning stylistics, pragmatic endeavours regarding request and apology, silence, and picturing the world in microscale. Thanks to such an approach, the journalistic interview appears as a genre-mission, in which we locate a model for encountering the Other.

7

Формы выражения авторского сознания в новейшей русской драме

70%

Журчева О. , Поволжская государственная социально-гуманитарная академия Ф. ф.

|

2014

|

tom 07

EN

The article is devoted to the problem of authorial intention in contemporary Russian drama. Firstly, major theoretical approaches to the ‘problem of the author’ in drama are identified. It is then demonstrated how cultural paradigms change in an artistic consciousness and how, as a consequence, the most important structural components of drama – conflict, character, genre – become discredited and deconstructed. There follows an overview of specific examples of such transformations of these generic features of drama. It is argued in the paper that such transformations result from the activation of the author’s consciousness and are a manifestation of the author’s intentions regarding the modern picture of the world.

8

Centra, hybrydy i zmiana społeczno-dyskursywna

70%

Duszak A.

Oblicza Komunikacji

|

2012

|

tom 5

9-24

EN

In the article I examine general issues concerning the function of the centre-periphery visualisation in discourse analysis and, indirectly, in many other studies into modern social communication. I emphasise the dynamics of mutual relations between the centre and the peripheries, including the definitional and categorial instability of both concepts as well as the relativity of research heuristic using this kind of metaphor. The point of reference is the English-language literature on the subject. In the article I focus briefly on two aspects of the problem: external and internal with regard to discourse analysis. In the case of the former, my interest focuses on globalisation, i.e. how social, economic, cultural and technological transformations influence our social actions and thinking about discourse, symbolic power and social identity. The latter case is about the genre which for me is the definitional centre for linguistic discourse analysis, especially for critical discourse studies with an interdisciplinary background. The aim of my reflections is to show how socio-discursive changes, including the growing hybridisation and multimodality of communication as well as the generic openness of new discursive formations, influence the destabilisation of the centre-periphery relations in social perception and discourse analysis. I believe that both turns in contemporary discourse studies — the critical and the semiotic — pose completely new challenges to linguistically-based discourse analysis and, consequently, to linguistics itself.

9

Parallaxes as Means of Organizing Memory in Travel Narratives of Patrick Leigh Fermor and Ryszard Kapuściński

70%

Moroz G.

|

tom 13

EN

This paper offers a comparative analysis of travel narratives of two key contemporary writers: Patrick Leigh Fermor and Ryszard Kapuściński. Fermor’s A Time of Gifts: On Foot to Constantinople; From the Hook of Holland to the Middle Danube (1977), Between the Woods and the Water (1986), and The Broken Road (2015) are compared with Kapuściński’s: Imperium (1993), The Shadow of the Sun (1998), and Travels with Herodotus (2007). The figure of a ‘parallax’ is suggested as being crucial in capturing the key similarities between Fermor’s and Kapuściński’s travel narratives. The differences between these narratives are explained in terms of the differences in developments of Anglophone and Polish travel writing traditions.

10

„But none can drive him from the envious plea / Of forfeiture, of justice and his bond”: Shylock’s Bond, Playing Hardball, and the Law of Remedies in The Merchant of Venice

70%

Barksdale-Shaw L.

Zagadnienia Rodzajów Literackich

|

2013

|

tom 56/111 z. 1

99-120

EN

This paper submits that in Shakespeare’s The Merchant of Venice, „this merry bond” (1.3.169) becomes the central artery through which the fates of two friends, Antonio and Bassanio, become intertwined, and Shylock’stragically falls, thereby illustrating how this written evidence functions to disassemble contractual relationships, rather than serve as a prohibition against the commercial corruption, as provided in the Fraudulent Conveyance Act (1571). The essay explores the nature of settlement negotiations and the disparate conditions of bargaining powers by the parties — those which represent the state’s interests and those which represent individual interests. Here, this analysis focuses on the attempts in the play to devalue the trustworthiness of written evidence, particularly contracts, presented at a time where the early modern courts emphasizes the reliability of such evidence, and demonstrates how interpersonal communications intervene as vital legal vehicles within this society.

11

Breaking the Hard Limits: Romance, Pornography, and the Question of Genre in the Fifty Shades Trilogy

70%

McAlister J. , University M. , Dr Jodi McAlister is an Honorary Associate in the Department of Modern History P. a. I. R. a. M. U. i. S. S. i. a. i. s.

|

nr 2

EN

The Fifty Shades series has brought erotic fiction to a broader and more mainstream audience than ever before. In its wake, a number of erotic romance series have achieved unprecedented popularity, such as Sylvia Day’s Crossfire series and Lisa Renee Jones’ Inside Out series. These books do not fit comfortably into the genres of romance or pornography: rather, they fuse the romantic and pornographic together. This locates the multiple climaxes of pornography within the overarching emotional climax of romance and creates a structure that is both finite and infinite, allowing the books to create both instant and delayed gratification. This article examines The Sheik as a textual forebear to Fifty Shades before moving on to examine the ways in which romance and pornography are fused, overcoming the limits of serialization in romance, and creating a romantic “pornotopia.”

12

Teksty elektroniczne w działaniu: typologia gatunków blogowych

70%

Maryl M. , Niewiadomski K. , Kidawa M.

Zagadnienia Rodzajów Literackich

|

2016

|

tom 59/118 z. 2

51-73

EN

This article presents an empirically generated typology of weblog genres based on the analysis of 322 popular Polish blogs. The analysis was informed by Carolyn Miller’s (1994) concept of genre as social action and was focused on three aspects: (1) subject of utterance or exigence; (2) author and communication; (3) genre coherence. Following genres are proposed and discussed: criticism, advice, diaries, modelling, reflection, information, filter, and fictionality.

13

[Rev.] Aleksandra Pethe, Ars, fides et ratio: esej teologiczny? (Tischner – Pasierb – Szymik), Siedlce: Wydawnictwo Uniwersytetu Przyrodniczo-Humanistycznego 2012, 271 s., bibliogr. s. 243-264, indeks.

60%

Kudyba W.

Religious and Sacred Poetry: An International Quarterly of Religion, Culture and Education

|

2013

|

nr 3(3)

127-134

PL

W polskiej historii badań literackich mamy już prace poświęcone esejowi religijno-filozoficznemu, jednak esej teologiczny (bardzo w ostatnich latach popularny) nie doczekał się dotąd jakiegokolwiek ujęcia literaturoznawczego. Rozprawa Aleksandry Pethe Ars, fides et ratio: esej teologiczny? (Tischner – Pasierb – Szymik) (Siedlce 2012) wypełnia dotkliwą lukę badawczą, przywraca naszej uwadze zjawisko ważne i ciekawe. Jeśli dobrze rozumiem intencje autorki, książka jest próbą monografii pewnej odmiany gatunkowej. Obszerna pierwsza część rekonstruuje szerokie kulturowe tło zjawiska i jego cechy, zaś druga poświęcona jest analizie pojedynczych, reprezentatywnych „egzemplarzy” gatunku. I tak oto w pierwszym rozdziale natrafiamy na próbę opisu „polskiej ponowoczesności”. Najpierw (s. 22) pojawia się krótka historia samego pojęcia „postmodernizm” (autorka odwołuje się m.in. do prac Zygmunta Baumana) i definicja tego terminu sformułowana przez Włodzimierza Boleckiego (s. 24), następnie zarys polskiej „recepcji” postmodernistycznych idei i próba polemiki z ponowoczesną koncepcją humanistyki, etyki i religii. Drugi rozdział rekonstruuje kontekst współczesnej teologii. Autorka poszukuje przede wszystkim momentów „otwarcia” teologii na literaturę. Odnajduje je wśród postulatów szerszego „upodmiotowienia” teologicznego dyskursu, skorelowania go z osobistym doświadczeniem wiary teologa i wśród nakazów otwarcia języka teologii na języki innych nauk i dziedzin życia (s. 52). W podrozdziale pt. Teolog i literatura badaczka odsłania stopniowe dojrzewanie refleksji literaturoznawczej do analizy i interpretacji idei teologicznych w dziełach literackich, przede wszystkim jednak ewolucję wewnątrz samej teologii, prowadzącą do postrzegania literatury jako locus theologicus, co więcej – do uznania literatury za sprzymierzeńca w wypracowywaniu nowego języka teologii i nowych form jej wyrazu. Za ks. Jerzym Szymikiem, autorka referuje poglądy Jean-Pierre’a Maninge’a, który podkreśla, iż właśnie esej „posiada naturalne wprost predyspozycje, aby pełnić rolę medium dla »teologii«” (s. 64). W trzecim rozdziale rozprawy, doktor Pethe przypomina stan polskich badań nad esejem jako gatunkiem literackim. Wydaje się, że niepotrzebnie odwołuje się do ujęć słownikowych, wzpada jednak podkreślić, że sprawnie referuje zasadnicze myśli o formie eseju, zawarte w pracach takich badaczy, jak m.in. Wojciech Głowala, Tadeusz Bujnowski, Marta Wyka, Roma Sendyka, Małgorzata Krakowiak, Dorota Heck, Andrzej Zawadzki, Jan Błoński oraz Paweł Markowski. Trochę szkoda, że autorka nie pokusiła się o ujęcia diachroniczne, pozwalające śledzić nie tylko proste „przyrastanie refleksji”, ale i zasadnicze zmiany w sposobie myślenia i pisania o tej formie. Gdyby jeszcze przy tym uwzględniła pracę Krzysztofa Dybciaka pt. Inwazja eseju („Pamiętnik Literacki”, 1977 nr 4) mogłoby się okazać, że już w latach siedemdziesiątych rozkruszano strukturalistyczny paradygmat ujmowania tego gatunku, pisano o jego relacyjności, antycypując o wiele późniejsze tezy Michała Pawła Markowskiego. Nie z nich jednak korzysta autorka. Podejmując decyzje metodologiczne, stara się raczej uchwycić „miejsca wspólne” rozlicznych teorii i na ich podstawie sformułować swoisty „ekstrakt” gatunkowych właściwości eseju. Druga część pracy zmienia optykę spojrzenia, przenosi je z ogółu na szczegół. Dr Pethe rozpoczyna wywód od przypomnienia historii polskiego eseju religijnego oraz badań nad nim i stara się wyjaśnić, na ile kategorie literaturoznawcze mogą być użyteczne w opisie dyskursu teologa – zwłaszcza gdy ten posługuje się formą eseju. Trzy ostatnie rozdziały poświęcone są kolejno eseistycznej twórczości każdego spośród autorów wymienionych w tytule książki. Zawierają m.in. dane biobibliograficzne, dotyczące poszczególnych pisarzy (warto podkreślić dobrą orientację habilitantki w rozległej literaturze przedmiotu), odsłaniają niektóre właściwości ich esejów i wybrane problemy w nich poruszane. Pisząc o autorze Filozofii dramatu, doktor Pethe podkreśla, że „wśród komentatorów twórczości Józefa Tischnera dominuje przekonanie, że o charakterze jego bogatej spuścizny pisarskiej zadecydowały inspiracje filozoficzne” (s. 118). Wybiera jednak do analizy te teksty – nie brak ich wśród pism eseisty – które przekraczają horyzont filozofii i wyraźnie sadowią się na terenie teologii. Obiektem obserwacji czyni przede wszystkim zbiór Ksiądz na manowcach, wymienia również inne, pozostające w orbicie refleksji teologicznej (warto dodać, że doczekały się one ostatnio osobnego opracowania w książce Jerzego Sikory pt. Twórczość kaznodziejska ks. Józefa Tischnera, Warszawa 2012). Autorka próbuje omówić Tischnerowską „koncepcję eseistycznego przekazu”, jej dialogowy charakter i metaforyczny język. W rozdziale poświęconym eseistyce ks. Janusza Stanisława Pasierba dowiadujemy się z kolei o wyraźnie w niej zaznaczonej obecności „ja” autorskiego i programowej otwartości tekstów, badaczka śledzi także metateologiczne wypowiedzi pisarza oraz ukazuje obecne w nich refleksje metaliterackie i metajęzykowe (dotyczące m.in. zagadnień formy i słowa). Stara się przy tym dementować zakorzenione w opracowaniach przekonanie, że eseistyczne dociekania Pasierba koncentrują się głównie wokół sztuki i kultury a nie – wokół teologii. Ostatni rozdział – poświęcony twórczości ks. Jerzego Szymika – odsłania zasady rządzące konstrukcję jego esejów, żywioł subiektywny i autobiograficzny w nich obecny, a także jego teologiczne refleksje na temat literatury. Zakończenie rozprawy stanowi rekapitulację osiągniętych rezultatów badawczych. Jak je scharakteryzować? Budzą pewien niedosyt, wypada chyba rozpocząć od zastrzeżenia, że książka piętrzy rozmaite zapory utrudniające identyfikację stawianych problemów i ocenę sposobu ich rozwiązywania. Przeszkodą okazuje się niekiedy warstwa edytorsko-językowa. Omyłki w nagłówkach niektórych rozdziałów i błędy interpunkcyjne można by przypisać nie dość starannej korektorce książki. Być może to właśnie ona ponosi też winę za rozmaite błędy składniowe (uwagę zwra-ca zwłaszcza predylekcja do umieszczania orzecznikowego przymiotnika w narzędniku, podczas gdy norma nakłania do mianownika) czy też niezręczne sformułowania typu „w rezultacie przedstawionych dotąd zagadnień” (s. 102) itp. Bywa jednak, że częste kłopoty stylistyczne łączą się w dysertacji z kłopotami terminologicznymi. Na s. 99 autorka aprobatywnie wyraża się o Kościele jako „instytucji ideologicznej”. Czy jednak na pewno dobrze pojmuje termin „ideologia”? Jego poprawne rozumienie (odsyłam np. do definicji w Encyklopedii Katolickiej KUL) i znajomość najnowszej historii uniemożliwia dziś podobne twierdzenia. Kościół jako instytucja odwraca się od ideologii co najmniej od czasów likwidacji Państwa Kościelnego (nawet gdyby chodziło o tzw. ideologizację teologii, to i tak granicę stanowiłby Sobór Watykański II). Jeszcze większą konfuzję budzi tytuł jednego z podrozdziałów: Esej teologiczny i literackie kryteria opisu zjawiska. Polszczyzna zna konstrukcje typu „kryteria oceny” i „kategorie opisu”. Dokonana przez autorkę kontaminacja jest błędem językowym i ma istotne konsekwencje logiczne. Czym bowiem miałyby być wymienione „literackie kryteria opisu zjawiska”? Tekst nie pozostawia wątpliwości, że chodzi o strukturalne właściwości eseju (por. uwagi na s. 97-98). Tytuł jest zatem mylący, jego drugi fragment powinien brzmieć „literaturoznawcze kategorie opisu zjawiska”. Dbałość o logikę i językową precyzję nie zawsze towarzyszą więc wywodom badaczki. Poszczególne części rozprawy noszą nazwę „kontekstów”. Czy na pewno słusznie? Jak podaje dostępny w Internecie Słownik Języka Polskiego, leksem „kontekst” oznacza „część wypowiedzi ustnej lub pisemnej potrzebną do właściwego zrozumienia jakiegoś wyrazu, stwierdzenia; otoczenie wypowiedzi”. Opisany w drugim rozdziale stan współczesnej teologii na pewno może stanowić ważne tło pomagające zrozumieć jakąś cześć problematyki związanej z esejem teologicznym. Może takim rozjaśniającym otoczeniem stać się również zarys cech kultury postmodernistycznej. Ale podobnym tłem na pewno nie są badania nad poetyką eseju. Są one raczej obszarem refleksji nad narzędziami badawczymi – ważnym dla autorki pracy, a nie dla samych pisarzy i ich twórczości. Zupełnie nie rozumiem również, dlaczego i w jaki sposób kontekstem mają być rozdziały analityczne – poświęcone esejom Tischnera, Pasierba i Szymika. Czy także one są tłem do jakiejś nieznanej wypowiedzi? Chciałbym w to wierzyć, tymczasem jednak obawiam się, że wbrew zasadom logiki i normom języka polskiego leksem „kontekst” uczyniono w książce synonimem wyrazu „rozdział” (sic!). Skoro zaś mowa o kompozycji pracy, to chciałbym się upomnieć także o śmielszą selekcję i odważniejsze porządkowanie dyskursu. Nasuwa się pytanie: czy rozdział III nie powinien się znaleźć wśród objaśnień dotyczących metodologicznego zaplecza rozprawy (na początku)? Nie jestem też pewny, czy na pewno warto poświęcać tyle uwagi postmodernizmowi i wdawać się w polemikę (która schodzi w pracy do poziomu publicystycznego), skoro, jak pisze autorka, nie był on dobrze znany omawianym autorom. Mam również wątpliwości, czy w pracy o eseju teologicznym potrzebne są dzieje mód metodologicznych w kręgach polskich literaturoznawców. Kiedy pytamy o rezultaty badań, pytamy też o cel pracy. Zapytajmy, czy został on wyraźnie określony? Zagadnienie wydaje się istotne, bo umiejętność jasnego stawiania problemu badawczego i konsekwencja w dowodzeniu nie są mocną stroną dyskursu wypełniającego książkę. We wstępie odnajdujemy przynajmniej dwie osobne (by nie rzec: wzajemnie się wykluczające) dyrektywy badawcze. Na s. 9 czytamy: „Do najważniejszych problemów zaliczyć powinno się nie tylko zagadnienia gatunkowe, strukturalne czy wyróżniki literackości, ale także tematykę zmagań autorów z tworzywem literackim”, zaś na s. 8 natrafiamy na fragment: „Zatem analizie oraz interpretacji literaturoznawczej – w oparciu o warsztat, który wypracowała metodologia hermeneutyczna – poddane zostaną dwudziestowieczne, a także najnowsze wypowiedzi prozatorskie, które z całokształtu współczesnego dorobku pisarskiego wyróżniają takie swoiste cechy jak praktyczne myślenie religijne wyrastające z głębi autentycznego życia w wierze, niejednokrotnie przybierające kształt literackiego świadectwa istnienia i działania Boga w świecie ludzkim oraz świadectwa wzajemnych interakcji Bóg-człowiek”. Pomijam brak precyzji logicznej (elementy strukturalne zawsze są cechami gatunkowymi), wątpliwą stylistyczną urodę obu zdań i błędy składniowe w każdym z nich. Chodzi mi o to, że cytowane fragmenty określają dwa różne cele badawcze, implikują dwa różne podejścia metodologiczne i dwa różne obszary możliwych rezultatów. Analiza genologiczna jest czymś innym niż hermeneutyka – wymaga innych procedur i prowadzi do odmiennych wniosków. Próby ich łączenia musiałyby oznaczać powrót do dawnych sposobów rozumienia literatury i anachronicznych sposobów czytania; do opisu formy i treści, do mechanicznych wyliczeń cech „formalnych” i powierzchownego opisu głównych wątków czy problemów. Wydaje się, że tak jednak dzieje się w recenzowanej rozprawie. Nie dowiemy się ani tego, o jaki rodzaj hermeneutyki literackiej chodzi autorce, ani też tego, w jaki sposób chce prowadzić obserwacje genologiczne. W miejscu trafnie postawionych zagadnień badawczych często natomiast pojawiają się pytania kierujące uwagę w stronę zagadnień wykraczających poza nauki o literaturze (por. np. serię pytań na s.107). Rzecz jest ważna, bo dobre ustawienie problemu mogłoby w radykalny sposób zmienić oblicze książki. Genologiczna analiza eseju wymaga przecież szczególnej wrażliwości na jego relacyjny charakter. Propozycje metodologiczne Krzysztofa Dybciaka i Michała Pawła Markowskiego nakazują za każdym razem widzieć w nim rodzaj naruszenia systemu. Na pewno jest do pomyślenia praca ukazująca, w jaki sposób analizowana, eseistyczna twórczość Tischnera, Pasierba czy Szymika przekracza istniejący porządek form piśmiennictwa teologicznego. (W przypadku ks. Jerzego Szymika mamy wszak do czynienia z planowaną i konsekwentnie realizowaną strategią. Autor najpierw – w książce W poszukiwaniu teologicznej głębi literatury – formułuje program eseizacji piśmiennictwa teologicznego, a następnie w kolejnych książkach konsekwentnie realizuje sformułowane wcześniej zasady. Z kolei twórczość Pasierba dostarcza niezmiernie ciekawych przykładów eseizacji homilii czy nawet mowy pogrzebowej oraz nadawania gatunkom nieteologicznym statusu eseju teologicznego – tak jest m.in. w przypadku pisanych przez teologa recenzji filmowych). Omijając tę ważną perspektywę badawczą, przyjmując strukturalistyczny sposób myślenia o gatunkach, stanęła autorka przed koniecznością dowodzenia, że analizowane przez nią eseje... są esejami. Procedura badawcza nie mogła w takim wypadku polegać na czym innym, niż na sformułowaniu cech eseju (doktor Pethe podaje je na s. 76) i sprawdzeniu, które z tych cech występują w pismach wybranych autorów (rozmaite „czynności sprawdzające” obserwujemy w trzech ostatnich rozdziałach pracy). Rezultatem podobnych obserwacji staje się wyliczenie, prosta rejestracja faktu, że w utworach wspomnianych eseistów dochodzi do głosu subiektywne „ja” autorskie, pojawia się żywioł autobiograficzny, dialogiczność, skłonność do nasycania wywodu rozmaitymi intertekstami, metaforyzacja języka, kompozycyjna otwartość itp. Niewiele dowiemy się o funkcjach i semantyce wymienionych kategorii w konkretnych tekstach lub zespołach tekstów. Co więcej: ponieważ podobna perspektywa badawcza rozdzieliła „eseistyczne” i „teologiczne”, autorka czuje się w obowiązku udowodnić również, że autorzy, których twórczość omawia, są teologami. Sięga przy tym po rozmaite argumenty – nie zawsze dotyczące teologii. Część z nich brzmi przekonująco, zbyt łatwo jednak w moim odczuciu stawia znak równości pomiędzy „kapłańskim” i „teologicznym”. Co więcej, można odnieść wrażenie, że według badaczki eseje teologiczne tworzą u nas wyłącznie księża lub eksksięża. A tak przecież nie jest. Trudno zatem oprzeć się wrażeniu, że metodologiczna hybrydyczność trzech ostatnich rozdziałów ma swe źródło w poczuciu, że analiza genologiczna nie doprowadziła do satysfakcjonujących rezultatów poznawczych. Aby poszerzyć spektrum obserwacji autorka stara się opisać część problematyki poruszanej przez wspomnianych eseistów. Przypomina np. „czym jest w definicji Tischnera wiara religijna” (s. 131), jeszcze na tej samej stronie próbuje uchwycić funkcjonujący w pismach eseisty „model właściwej postawy duszpasterza” (tamże). W rozdziale poświęconym kolejnemu autorowi mamy do czynienia z próbą uzasadnienia tezy, że „program teologiczny Pasierba można sprowadzić do zasady polegającej na rozwijaniu refleksji wyrastającej bezpośrednio z tekstu Biblii oraz nurtu teologii patrystycznej, która w całkowicie uzasadniony sposób posługiwałaby się »poetycką obrazowością« jako podstawową metodą wyrazu” (s. 163). Nieco dalej autorka opisuje kreślony ręką eseisty portret Erazma z Rotterdamu (s. 164-167) a wreszcie i Pasierbową „teologię formy” (s. 181-194). Choć może się to wydać dziwne, praca rzeczywiście realizuje uproszczony model opisu „formy i treści” (zdawałoby się: dawno przezwyciężony). Wspomniane „pomieszanie dyskursów” – genologicznego i tematycznego – ma oczywiście ważne konsekwencje. Sprawia, że zamiast wyraźnego postawienia problemu i konsekwentnej argumentacji często pojawia się tok skojarzeniowy (zwłaszcza w trzech ostatnich rozdziałach). Pora na konkluzję. Choć książka budzi różnego rodzaju niedosyty i wątpliwości, trudno jednak nie wspomnieć o pozytywach. Jej najważniejszą zaletą jest trudny do podważenia fakt, iż odkrywa ona nowy materiał badań. Jeśli nawet omija bardziej skomplikowane narzędzia analityczne, nie imponuje dyscypliną myślową i śmiałością interpretacyjnej wyobraźni, to jednak dokonuje wstępnych rozpoznań, otwiera drogę do kolejnych, doskonalszych eksploracji, wnosząc tym samym wkład w rozwój badań nad ciekawymi zjawiskami literackimi.

14

Wiedza a doświadczenie. Jakie informacje znajdują się w słowniku, a jakie w reportażu?

60%

Biernacka J.

Jednak Książki. Gdańskie Czasopismo Humanistyczne

|

2016

|

nr 5 "Reportaż literacki. Pogranicza"

177-194

EN

There’s always been a question, whether reportage is literature or not, but nobody has ever asked, whether there is any connection between this genre and science. The main purpose of this thesis is to prove that reportage is a literary genre closely related to the humanities and social sciences. By analyzing two multi-genred works, which contain elements typical both of reportage and dictionary: Egzamin na świra, czyli mały i niepraktyczny słownik slangu hipisowskiego… by Jacek Hugo -Bader and Jakuck. Słownik miejsca by Michał Książek, I will try to find out what kind of impact is created by mixing those genres. The thesis will be started by discussion concerning main features of both kinds of works and their styles and after that, precise reading will prove, if the main idea of the article was reasonable or not.

15

No comment. Z poetyki komentarza elektronicznego

60%

Gajewski K.

Zagadnienia Rodzajów Literackich

|

2013

|

tom 56/112 z. 2

111-127

EN

The aim of the paper is to analyze electronic comment as a new genre of speech. At the beginning the state of the art is presented. The history of comment in manuscript printed books is outlined, as well as main functions of comment. Then two kinds of post- -typografical comments are indicated: programming comment and Internet comment. The article limits its scope to the last one. The research based on a case of a news taken from a popular Polish language Internet portal. Seven types of comments are discovered: an approval, a question/desideratum, an amplification/a dialog, a correction, a disapproval, an impression, a parasitism. Three most numerously represented groups happen to be a disapproval, an impression, and a parasitism. In the conclusion a hypothesis explaining the phenomenon is proposed.

16

Authorial presence in academic discourse: functions of author-reference pronouns

60%

Dontcheva-Navrátilová O.

Linguistica Pragensia

|

2013

|

tom 23

|

nr 1

9-30

EN

This paper addresses the issue of authorial presence in contemporary academic discourse. It considers factors influencing authorial presence choices and compares traditional assumptions to current practice in writing academic articles. While exploring the hypothesis that recently there has been a shift from the so-called scientific paradigm established by academic writing style guides to a more subjective mode of academic writing, the study discusses the results of a corpus-based research into authorial presence choices in a corpus of research articles in applied linguistics written by native speakers of English. The findings of the investigation show that the authors exploit various rhetorical functions of author-reference pronouns for maintaining the writer-reader relationship and construing an authoritative authorial voice. The paper also reports the results of a cross-cultural investigation into the ways Anglo-American linguists and Czech linguists approach writer-reader interaction and manifest their authorial voice. It suggests that the lower rate and limited range of functions of author-reference pronouns used by Czech linguists can be explained by their non-native speaker status and the influence of the Czech academic writing literacy.

17

Dawny apoftegmat. Między historią, retoryką a filozofią

60%

Dąbkowska-Kujko J.

Zagadnienia Rodzajów Literackich

|

2017

|

tom 60

|

nr 2 (122)

43-54

EN

This article is devoted to the apothegm understood as a literary genre. The aim of the article is to present the etymology of the very word as well as gather and organize the distinctive features of the genre by referring to the Greek, Roman and early modern tradition in order to highlight those aspects that indicate its evolution. What is more, the article also points out the differences between the apothegm and other cognate genres, such as proverbs, maxims, gnomes, dicta, anecdotes and aphorisms. The apothegm is presented as an exceptional genre since, by emphasizing the conciseness and wit of “speech activities”, it enhances sensitivity to current circumstances. Aptly, the apothegm strengthens a singular, wittily articulated and highly individual verbal reaction to a situation that occurred at an exceptional moment. The article especially points to the philosophical aspect of the apothegm, that is, its anthropological dimension. The apothegm is the form of the word, capable of expressing all intricacies of human nature, becoming an equivalent to history or biography. Thus approaching apothegm, that is, as a literary genre, allows it to be considered as an adequate reflection of one’s personality, combining the constant with the singular and the changeable in human nature. Therefore, the genre borders on rhetoric, history, biography and philosophy.

18

Rozszerzanie granic gatunku na przykładzie telewizyjnych programów informacyjnych

60%

Sosnowska N. , II K. U. L. J. P.

|

tom 20

PL

Na przykładach z różnych stacji telewizyjnych (TVP 1, TVN, TV Trwam) zostały przedstawione różnice wynikające ze zmian gatunkowych, wprowadzonych do głównego wydania serwisu informacyjnego w ostatnich latach. Przeobrażenia te są na tyle głębokie, że pojawia się pytanie, czy mamy jeszcze do czynienia z dziennikiem informacyjnym, czy też na naszych oczach kształtuje się zupełnie inny gatunek. Zmienia się bowiem funkcja wiadomości telewizyjnych i, co za ty idzie, typ relacji między nadawcą a odbiorcą programu. Lustrem, w którym przemiany te są doskonale widoczne, jest język, ich źródłem zaś – kultura konsumpcyjna.

EN

The author presents the differences resulting from the genre changes which have been introduced recently in the main news bulletins in various TV channels (TVP1, TVN, TV Trwam). These transformations are so deep that the question arises whether we still deal with news programmes or maybe in front of our eyes there emerges a new genre. The function of TV news changes as well, which results in change of the relation between a sender and an addressee of the programme. These changes are perfectly reflected in the mirror of the language and their source is the culture of consumption.

19

Le roman d’aventures et l’aventure du roman : L’Équipée malaise de Jean Echenoz

57%

Maziarczyk A.

Roczniki Humanistyczne

|

2013

|

tom 61

|

nr 5: Neofilologia

165-176

EN

The aim of this article is to analyse the employment and transgression of generic norms in the contemporary French novel on the basis of the fiction of Jean Echenoz, a major figure in modern French literature. A story of unfulfilled love and unsuccessful plot, L’Équipée malaise is first of all an unconventional text which rejects conventions and subverts the habitual mode of reading. In his re-writing of the adventure novel Echenoz does not naively imitate the generic conventions or write a simple parody. Only occasionally employing its staple motifs and characteristic scenes, he creates an unusual novel, which is simultaneously an inverted reflection of the genre and a transgression of its boundaries. By juxtaposing a stereotypical story with nomadic narration based on digressions, repetitions and numerous plot twists, he turns the novel of adventure into “the adventure of writing” which offers the reader an intellectual journey into the world of fiction, whose norms have been subverted.

PL

Celem niniejszego artykułu jest analiza wykorzystywania reguł gatunkowych i ich transgresji we współczesnej prozie francuskiej, na przykładzie powieści czołowego jej przedstawiciela jakim jest Jean Echenoz. Historia niespełnionej miłości i nieudanego spisku, L’Équipée malaise to przede wszystkim niekonwencjonalny tekst, który odrzuca schematy i burzy utarte czytelnicze nawyki. Nawiązując do kanonów powieści przygodowej, Echenoz nie kopiuje w naiwny sposób konwencji gatunkowych ani też nie dokonuje ewidentnej parodii. Poprzestając na sporadycznym zapożyczeniu utartych wątków i charakterystycznych scen, tworzy nietypową powieść, która jest jednocześnie negatywnym odbiciem gatunku i przekraczaniem jego granic. Zestawienie stereotypowej opowieści z nomadyczną narracją opartą na dygresyjności, powtórzeniach i licznych zwrotach akcji przekształca powieść przygodową w „przygodę pisania”, oferując czytelnikowi intelektualną wycieczkę w świat fikcji, której zasady zostały podważone.

FR

Le présent article se pose pour but d’analyser la transgression des rčgles génériques dans le roman L’Équipée malaise de Jean Echenoz. Histoire d’un amour déçu et d’un projet échoué, L’Équipée malaise c’est surtout un texte déconcertant qui réfute les schémas conventionnels et les habitudes de lecture. Sans imiter de maničre naďve les principes du genre évoqué, Echenoz ne procčde non plus ŕ une parodie évidente. En empruntant au roman d’aventures quelques trames d’ensemble ou des scčnes conventionnelles, il construit un roman tout ŕ fait original qui est ŕ la fois un reflet négatif du genre évoqué et sa transgression męme. La confrontation entre un récit fictionnel stéréotypé et une narration déréglée transforme un roman d’aventures en une aventure du roman, offrant au lecteur tout le plaisir intellectuel de lire une fiction subvertie.

20

Podmiot gatunkowo usytuowany. Sonet i bajka w twórczości poetyckiej Adama Wiedemanna

51%

Dalasiński T. , Redakcja pisma „Inter-Literatura-Krytyka-Kultura” , Tomasz Dalasiński – doktor nauk humanistycznych w zakresie literaturoznawstwa (dysertacja obroniona w 2014 roku na UMK w Toruniu) p. , tdalasinski@gmail.com

|

tom 04

PL

Artykuł porusza problem gatunkowego usytuowania podmiotu mówiącego w wierszach Adama Wiedemanna. Problem ten analizowany jest w odniesieniu do tradycyjnych form gatunkowych: stricte literackich oraz sytuujących się na przecięciu literatury „oficjalnej” i tradycyjnej (oralnej), tj. sonetu i bajki ezopowej. Autor artykułu wskazuje, że reorientacje gatunkowych wzorców wypowiedzi lokalizują „ja” mówiące w wierszach Wiedemanna w obszarze dialektyki: między świadomością konieczności odnoszenia się do tradycji a jej dekonstruowaniem, między generowaniem literackich inwariantów a podleganiem wpływowi konwencji literacko-kulturowych, wreszcie – między aprobatą własnej fikcjonalności a poszukiwaniem autentyzmu w przekraczaniu ustalonych reguł.

EN

The article addresses the issue of the genre of the speaking “I” in the poems by Adam Wiedemann. The issue is analysed in relation to traditional genre forms: both purely literary and those that are the cross between “official” and traditional (oral) literature, namely the sonnet and the Aesopian fable. The article indicates that the reorientation of genremodels of expression locate the speaking “I” in Wiedemann’s poetry in the field of dialectics: between the awareness of the need to refer to tradition and its deconstruction, between generating literary invariants and being subject to the influence of literary and cultural conventions, and finally – between approving of its own fictionality and the search for authenticity in crossing the established rules.