Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Ośrodek Tradycji Garncarstwa w Chałupkach (Góry Świętokrzyskie) jako obiekt geoturystyczny

100%

Fijałkowska-Mader A. , Pabian G. , Król P.

|

tom nr 3-4 (54-55)

27--36

PL

Z dużym prawdopodobieństwem można przyjąć, że wiejski ośrodek garncarski w rejonie dzisiejszej miejscowości Chałupki (gmina Morawica) należy do najstarszych w regionie świętokrzyskim i funkcjonował już w czasach rzymskich (II w n.e.). Okres jego świetności przypada na XVIII i XIX w. W dwudziestoleciu międzywojennym liczył prawie 70 warsztatów i liczba ta stopniowo malała aż do roku 1993, kiedy został zamknięty ostatni warsztat Stefana Sowińskiego. Garncarstwo rozwinęło się w oparciu o lokalne złoża krasowych glin neogeńskich, występujących w obrębie lejów krasowych utworzonych w wapieniach górnej jury. Gliny te pozyskiwano szybikami na obszarze około 8,6 km2, obejmującym miejscowość Chałupki i ciągnącym się na południe od niej. Proces produkcji ceramiki był wieloetapowy. Obejmował przygotowanie gliny, tzw. „gojenie”, formowanie naczyń na toczku garncarskim, suszenie, glazurowane i wypalanie w piecach. Asortyment wyrobów ceramicznych uległ z czasem wzbogaceniu. Obok naczyń użytkowych pojawiły się zabawki, głównie gwizdki, oraz kropielnice i figury świętych. Ceramika z Chałupek była używana nie tylko przez ludność lokalną, lecz w całym regionie świętokrzyskim, a nawet poza jego granicami. Z biegiem czasu zmieniało się jej przeznaczenie od czysto użytkowego po dekoracyjne. Od 1998 r. funkcjonuje w Chałupkach Ośrodek Tradycji Garncarstwa, pełniący rolę muzealno-edukacyjną. Corocznie, w lipcu, na terenie ośrodka odbywa się festyn etnograficzny „Chałupkowe Garncynki”. Ośrodek Tradycji Garncarstwa w Chałupkach jest licznie odwiedzany przez turystów – zarówno indywidualnych, jak i grupy zorganizowane oraz wycieczki szkolne. Stanowi obiekt geoturystyczny promujący dziedzictwo kulturowe Chałupek.

EN

It is highly probable that the rural pottery center in the area of today’s Chałupki (Morawica commune) is one of the oldest in the Świętokrzyskie region, as it was already functioning in Roman times (II in A.D.). The period of its glory falls during the eighteenth and nineteenth centuries. In the interwar period, it held almost 70 workshops, and this number gradually decreased until 1993, when the last workshop of Stefan Sowiński was closed. The basis for the establishment of pottery came from the local karstic Neogene clays, occurring within karst funnels developed in the Upper Jurassic limestones. The clays were obtained by shafts in the area of approx. 8.6 km2, covering the village of Chałupki and extending to the south of it. The production process of the ceramics was multi-stage. It included the preparation of clay, the so-called “healing”, forming dishes on a potter’s toast, drying, glazing and baking in ovens. The range of ceramic products has been enriched over time. Next to utility vessels, toys appeared, mainly whistles, as well as bowls and statuettes of saints. Earthenware from Chałupki was used not only by the local population, but also in the entire Świętokrzyskie region, and even outside its borders. Over time, its role changed from purely useful to decorative. Since 1998, the Center of Pottery Tradition has been operating in Chałupki, which is both a museum and an educational object. Every year, in July, the center hosts the ethnographic festival “Chałupkowe Potions”. The Pottery Tradition Center in Chałupki is frequented by tourists, both individual and organized groups, as well as school trips. It is a geotouristic object promoting the cultural heritage of Chałupki.

2

Niematerialne dziedzictwo kulturowe wsi podlaskiej – współczesny stan zachowania oraz główne problemy jego ochrony

84%

Gaweł A.

Ochrona Zabytków

|

2014

|

nr 1

41-51

EN

The article discusses the current state of preservation of the intangible cultural heritage in the rural areas of Podlasie and the most important problems related to its protection. It has been assumed that Podlasie covers the area of the present Podlaskie Voivodeship, excluding its western part that belongs to Kurpie. At the beginning the article outlines the settlement processes that led to the current cultural diversity of the inhabitants of this region. The Podlaskie Voivodeship is the most ethnically and religiously diverse area in Poland. It is inhabited by national minorities: Belarusian, Lithuanian and Ukrainian, as well as an ethnic minority – the Tatars. Ethnic and national divisions are accompanied by a religious division, because apart from the Catholics, Podlasie is inhabited by many followers of the Orthodox Church. One of the effects of this ethnic and national diversity is the presence of East Slavic dialects with local varieties. These distinctions are reflected, among others, in the toponymy. Linguistic diversity is visible in the oral folklore, especially in ritual songs, including Konopielki, which are sung in the Podlasie region on Easter and are particularly interesting. Oral folklore includes also legends that nowadays rapidly disappear as a result of the lack of intergenerational transfer. Coexistence of two Christian denominations in Podlasie results in wealth of customs, ceremonies and beliefs related to the annual cycle of feasts. The article presents three selected annual customs and ceremonies worth protecting by being listed in the National Intangible Cultural Heritage List: playing the ligawka, a large trumpet-like musical instrument, in Advent in Ciechanowiec, celebrations of the last days of carnival, called zapusty, in Radziłów, and a tradition of prayers with wax votives in Krypno. Undoubtedly, one of the most important issues of protection of intangible heritage in the Podlasie region is the problem of transferring knowledge and skills associated with traditional crafts. Basketwork, pottery and weaving deserve particular attention among them. The article mentions also the problem of folk medicine in the context of the activity of the healers who are called szeptuchy in Podlasie. In the summary there have been listed the most important problems of protection of the intangible heritage in Podlasie.

3

Porady ceramiczne dla początkujących. Odcinek 13. Jak uformować dwojaki

84%

Beer A. , Beer A. , Malinowska M.

|

tom R. 66, nr 3

47

4

Technika grafitowania naczyń w garncarstwie kultury przeworskiej w świetle analiz specjalistycznych ceramiki z okolic Wrocławia.

84%

Stoksik H.

|

tom R. 58, nr 1

32-37

PL

Badania ratownicze prowadzone w latach 1997-2000 w związku z budową autostrady A-4, przyniosły m.in. odkrycie dużego wielokulturowego kompleksu stanowisk: Polwica 4 i 5 oraz Skrzypnik 8, gm. Domaniów, funkcjonującego także w okresie istnienia kultury przeworskiej. Dostarczyły one wielu interesujących odkryć i artefaktów, w tym ceramiki tzw. grafitowanej, wyróżniającej się intensywnie czarną barwą powierzchni. Tę specyficzną kategorię źródeł ceramicznych poddano badaniom specjalistycznym, zmierzającym do wyjaśnienia składu wierzchniej powłoki oraz techniki jej nanoszenia. Wyniki badań dziesięciu okazów naczyń ceramicznych oraz próby eksperymentalne przeprowadzone na współczesnych próbkach, pozwoliły rozpoznać barwną powłokę jako warstwę składającą się z pylistego grafitu pochodzenia mineralnego, naniesioną na wilgotny, surowy czerep techniką wcierania. Uzyskane wyniki stanowią ciekawy przyczynek, wzbogacający naszą wiedzę o technologii warsztatów produkujących ceramikę bez użycia koła, przydatny także do szerszych studiów nad tradycjami i uwarunkowaniami kulturowymi lokalnego garncarstwa kultury przeworskiej.

EN

The rescue research carried out in years 1997-2000 connected with the construction of the A-4 motorway led to the discovery of a big multiculture complex of sites: Polwica 4 and 5 as well as Skrzypnik 8, community of Domaniów, which was in use also in the period of the Przeworsk culture existence. The research was a source of a lot of interesting discoveries and artifacts, including the so called graphited ceramics, with distinctly black colour of the surface. This specific category of ceramic sources was subject to specialist analyses, which were aimed at establishing the composition of the surface layer and the technique of its application. The results of analyzing ten ceramic vessels and experiments carried out on contemporary samples made it possible to determine that the hued layer was composed of powered mineral graphite, applied to the wet raw vessel by means of the rubbing technique. The obtained results enrich our knowledge of technology of workshops producing ceramics without using potter's wheel and will be usefull also in broader studies on traditions and cultural conditions of the local pottery-making of the Przeworsk culture.

5

Ornamenta fictilia Silesiae.

84%

Sozańska J.

|

2001

|

tom R. 52, nr 1

36-38

6

Ornamenta Fictilia Silesiae.

84%

Sozańska J.

|

2001

|

tom R. 52, nr 2

32-35

7

Young-Jae Lee

67%

Koczyńska-Kielan K. , Stadnik G.

|

tom R. 67, nr 2

37

8

Кераміка Влодави і Павлова: історія, типологія, художні особливості

67%

Iwasziw Г.

|

nr Numer Specjalny

317-331

PL

W artykule omówiono historię rozwoju garncarstwa we Włodawie i Pawłowie do połowy XX wieku. Obfite pokłady gliny wyjątkowo bogatej w tlenki żelaza umożliwiały lokalnym rzemieślnikom przede wszystkim produkcję wyrobów ceramicznych techniką wypalania bez dostępu powietrza. Cech garncarski we Włodawie uzyskał w XVI w. znaczne przywileje pozwalające na wytwarzanie różnego rodzaju naczyń. Ceramika malowana trafiła do Pawłowa dzięki garncarzom z Przykarpacia, głównie z Kut (byłe województwo stanisławowskie; obecnie obwód iwano-frankiwski). Scharakteryzowano typologię ceramiki (naczynia, przedmioty wyposażenia wnętrz cerkwi i mieszkań – wazy, skarbonki, a także zabawki), wymieniono nazwiska rzemieślników. Przeanalizowano walory artystyczne wyrobów garncarskich, w szczególności główne techniki zdobienia ceramiki siwej (gładzenie, rytowanie) i ceramiki malowanej (zdobienie kolorowymi angobami i glazurowanie). Wskazano na zastosowanie pewnych wyrobów ceramicznych w obrzędach dorocznych i rodzinnych.

EN

The given paper highlights the history of pottery in Włodawa and Pawłów until mid-20th c. Considerable deposits of clay that was especially rich in iron oxide allowed the local potters to manufacture mostly smoked earthenware items. Painted earthenware appeared in Pawłów thanks to the potters from Pre-Carpathians, in particular the ones from Kuty in Ivano-Frankivsk region. The author of the given article defines major typological groups of the earthenware (crockery, items for home and church interiors, namely vases, moneyboxes and toys) and provides potters’ names. The paper also explores artistic specificity, particularly fundamental decoration techniques of the smoked (e.g. smoothening and scratching) as well as painted earthenware (e.g. painting the works with multi-coloured engobes and glazing). A number of earthenware items have been used in rituals of the calendar and family cycle.

UK

У статті висвітлено історію розвитку гончарства Влодави та Павлова до середини ХХ століття. Значні поклади глини, особливо багатої окисами заліза, давали змогу місцевим майстрам виготовляти передусім димлені вироби. У ХVІ ст. гончарний цех у Влодаві отримав великі привілеї, виробляючи різні види посуду. Мальована кераміка у Павлові з’явилася завдяки гончарям із Прикарпаття, зокрема з Кут (колишнє Станіславівське воєводство; зараз Івано-Франківська область). Визначено основні типологічні групи кераміки (посуд, предмети інтер’єру церков і помешкань – вази, скарбонки, а також іграшки), названо імена майстрів. Простежено художні особливості, зокрема основні техніки декору димлених (гладження, ритування) та мальованих (розпис кольоровими ангобами та поливою) глиняних виробів. Деякі з керамічних предметів застосовували в обрядах календарного й родинного циклів.

9

Bolimowscy garncarze

67%

Nitek E.

|

1995

|

nr 13

10

Analiza technologiczno- chronologiczna średniowicznej ceramiki z zamku "Lipowiec"

59%

Małocha J.

|

tom 123

5-52

PL

Zamek „Lipowiec” (gm. Babice, pow. Chrzanów, woj. małopolskie) od przełomu XIII i XIV stulecia odgrywał istotną rolę w dziejach Małopolski oraz Kościoła krakowskiego. W kolejnych wiekach był on nie tylko warownią i rezydencją hierarchów, ale także miejscem rekolekcji dla duchownych oraz wiezieniem biskupim. Obecnie zaś – zachowany w formie trwałej ruiny – stanowi jedną z ciekawszych atrakcji turystycznych regionu. Profesjonalne badania historyczno-architektoniczno-archeologiczne tego obiektu przeprowadzone zostały jednak dopiero w drugiej połowie XX w., a pozyskany wówczas materiał zabytkowy po dziś nie doczekał się szczegółowego opracowania. Niniejszy artykuł zawiera propozycję analizy zespołu średniowiecznej ceramiki lipowieckiej, odkrytej podczas prac badawczych z lat 1967-1974. Omówienie uwzględnia zarówno aspekt technologiczny, jak i klasyfikację rodzajową zabytków (w tym typologię charakterystycznych część naczyń oraz ich ornamentyki). Zaprezentowano również przesłanki, które posłużyły do ustalenia chronologii zespołu – analogie technologiczne i stylistyczne oraz informacje, wynikające z pozycji stratygraficznej danego znaleziska. Całość analizy pozwala zatem nie tylko na scharakteryzowanie omawianej grupy zabytków, ale także na wysnucie wniosków co do kierunków wpływów stylistycznych i oddziaływań technologicznych w zakresie średniowiecznego garncarstwa w tej części Małopolski. Integralną część artykułu stanowią tablice z rycinami.

XX

The Lipowiec Castle (Babice municipality, Chrzanów district, Małopolska prov-ince) played a considerable role in the history of Małopolska province and the church of Cracow since the break of the 13th and 14th centuries. During the following ages it was not only a fortress and the residence of hierarchs but also a place of retreat for the clergy and a bishopric prison. Nowadays – preserved in the form of a sustainable ruin – it constitutes one of the more interesting tourist attractions of the region. Profession-al historic-architectural-archeological research of the object was conducted only in the second half of the 20th century and the historical material obtained at that time has not been researched in detail up to now. The present article contains a proposal of an analysis of medieval earthenware from Lipowiec discovered during the research work in 1967-1974. The presentation consists both of the technological aspect and the generic classification of the earthenware (including a typology of characteristic parts of the pottery and its ornamentation). It also presents premises on which chronology has been based – technological and stylistic analogies as well as information based on stratigraphic position of each find. The whole analysis allows not only to characterise the researched earthenware but also to make some conclusions about stylistic influ-ences and technological effect in respect of medieval pottery in this part of Małopol-ska. Illustration templates constitute an integral part of the article.

11

Osada Świętego Wojciecha

51%

Biskupski P.

|

tom Z. 17

199--226

PL

Niniejszy artykuł poświęcony jest osadzie Świętego Wojciecha która do końca XVIII wieku była jedną z 29 osad otaczających miasto lokacyjne Poznań. W niniejszym artykule przedstawiona zostanie krótka historia tej osady, jej przemiany przestrzenne dokonane w XIX i XX wieku, oraz ukazane zostaną badania które pozwoliły na odtworzenie dawnego historycznego krajobrazu Świętego Wojciecha z XVIII wieku. Jednym ze znaczących elementów osadniczych otaczających miasto lokacyjne Poznań była osada Świętego Wojciecha. Osada ta położona była na trasie komunikacyjnej wychodzącej z Poznania na północ do Wronek, Wałcza, Piły i na północny zachód w kierunku Międzyrzecza i Szczecina. Położenie osady było w dość charakterystycznym przyrodniczo miejscu a mianowicie na wzgórzu zwanym wzgórzem Świętego Wojciecha. Wzniesienie to znajdowało się w pradolinie rzeczek Bogdanki i Wierzbaka które to rzeczki wzgórze z dwóch stron opływały tworząc wyspę. Na wyspie tej zaraz obok wzgórza Świętego Wojciecha istniały jeszcze dwa charakterystyczne wzniesienia. Pierwszy z nich posiadał nazwę Łysej Góry i położony był po północnej stronie (obecnie jest to wzniesienie przy pomniku Armii Poznań). Drugie wzgórze bez nazwy położone było na północny zachód od wzgórza Świętego Wojciecha (obecnie jest to teren przy cmentarzu dla zasłużonych).

EN

This article is devoted to settlement of Saint Albert, wchich until the end of the eighteenth century was one of the twenty nine settlements surrounding the charter of city Poznań. This article presents a short history of this settlement, its spatial changes made in the nineteenth and twenty century, and presents research that allowed for the reconstruction of the former landscape of Saint Albert’s settlement from the eighteenth century. One of the significant settlement elements surrounding the city of Poznań was the settlement of St. Adalbert. This settlement was located on the transportation route going from Poznań north to Wronki, Wałcz, Piła and northwest towards Międzyrzecz and Szczecin. The location of the settlement was in a rather distinctive natural place namely on a hill called St. Adalbert's Hill. The hill was located in the valley of the Bogdanka and Wierzbak rivers, which flowed around the hill on both sides, forming an island. On this island, right next to St. Adalbert's Hill, there were two more characteristic hills. The first was named Lysa Góra and was located on the northern side (now it is the hill near the monument to the Poznan Army). The second hill without a name was located to the northwest of St. Adalbert’s Hill (now it is the area near the cemetery for the distinguished).