Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Analiza porównawcza wyników laboratoryjnych pomiarów gęstości skały i zawartości pierwiastków promieniotwórczych z wynikami profilowań otworowych

100%

Ciechanowska M. , Gąsior I.

Nafta-Gaz

|

2000

|

tom R. 56, nr 10

553-568

PL

W interpretacji profilowań geofizyki wiertniczej wykorzystywane są modele matematyczne wyznaczone z reguły na podstawie laboratoryjnych pomiarów właściwości petrofizycznych, z określonych rejonów i serii litostratygraficznych. W pracy przedstawiono wyniki analizy porównawczej danych otworowych i laboratoryjnych, obejmujących gęstości skał oraz zawartości w nich pierwiastków promieniotwórczych: uranu, toru i potasu, z czterech otworów wiertniczych.

EN

Mathematical models are used to interpret well logging data. As a rule, the models are constructed with the use of laboratory data of petrophysical properties of rocks and lithostratygraphy series in given areas. The paper reports results from comparative analyses of well logging and laboratory data covering rock densities and contents of radioactive elements: uranium, thorium and potassium from four boreholes.

2

Wybrane parametry fizyczne minerałów i skał w funkcji ciśnienia i temperatury oraz ich przydatność do interpretacji danych geofizycznych

51%

Bakun-Czubarow N.

Prace Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2006

|

tom T. 188

9--24

PL

Petrologiczno-geologiczna interpretacja profili sejsmicznych litosfery jest możliwa dzięki stosowaniu wyników pomiarów laboratoryjnych parametrów fizycznych minerałów i skał. Podstawowymi parametrami fizycznymi czułymi na zmiany składu chemicznego są prędkości propagacji fal sejsmicznych (Vp i Vs) oraz gęstość (r). W badaniach litosfery powinien być także uwzględniany parametr k = Vp/Vs i anizotropia sejsmiczna. Celem pracy było zgromadzenie wybranych parametrów fizycznych głównych minerałów i skał litosfery z całego świata oraz próba prześledzenia zmienności tych parametrów w funkcji ciśnienia i temperatury. Parametry fizyczne zestawiono w pięciu tabelach, z których cztery poświęcono skałom, a jedną anizotropii Vp w monokryształach minerałów. Modele petrologiczne litosfery powinny charakteryzować się zgodnością wydzieleń litologicznych z profilami sejsmicznymi, a także wykazywać zgodność z geologią, tektoniką i dostępnym inwentarzem skalnym obszaru modelowania. W petrologicznym modelowaniu litosfery powinna być uwzględniana natura nieciągłości geofizycznych (nieciągłości składu chemicznego, transformacje fazowe bądź zmiany stanu skupienia). Natura nieciągłości Moho pozostaje ciągle przedmiotem dyskusji i na znacznych obszarach ma, najprawdopodobniej, charakter transformacji typu gabro→eklogit.

EN

Application of the results of small scale laboratory determinations of physical parameters of minerals and rocks made possible to perform a petrological and geological interpretation of seismic profiles of lithosphere. Seismic velocities (Vp and Vs) as well as density (p) are the main physical parameters that are sensitive to changes of chemical composition of minerals and rocks. In lithospheric studies the k = Vp/Vs parameter should be also considered as well as seismic anisotropy. The aim of the paper was to compile selected physical parameters of major minerals and lithospheric rocks from all over the world, as well as to present their changes as function of pressure and temperature. Physical parameters are collected in five tables, four of which are devoted to rocks and the fifth one - to the Vp anisotropy of single crystals of major minerals. For these minerals, there are also given mean values of densities as well as P- and S-wave velocities. In petrological modelling of Earth's crust and mantle, the concordance with tectonics, geology and rocks available in the area, as well as the nature of seismic discontinuities should be considered. The idea that Moho discontinuity has the nature of gabbro → eclogite transformation is postulated. Moreover, the position of phase separation boundaries strongly depends upon chemical composition of the rocks.

3

The need for high pressure rock tests for a geological survey at great depths

41%

Pienińska J.

Archives of Mining Sciences

|

2007

|

tom Vol. 52, no 3

281-296

EN

This paper presents the results of high-pressure and high-temperature laboratory testing of rocks for modelling rock behaviour mechanisms at depths not directly accessible. The uniaxial and triaxial strength tests under controlled pressure and temperature were performed on various rocks: a Kośmin syenite, a Górażdże limestone and a Blue Cloud granite-gneiss from Canada. Sampies confined in the thermo-compression chamber were tested using an MTS-815 machine at temperatures (T) 24 and 100°C under uniaxial conditions, and at confining pressures (P) of 30 and 60 MPa. Generally, all the rock types showed a significant increase in compressive strength with an increase of confining pressure while the thermal impact is variable. The strength of granite and granite-gneiss increased under uniaxial compression with an increase of temperature from 24 to 100°C, while the strength of the limestone decreased. Under triaxial compression conditions, an increase in temperature caused a decrease in the strength of granitic rocks and an increase in the strength of the limestone (Fig. 4). Combined pressure and temperature-induced deformation processes result in a variability of rock bulk density (P) changes (Fig. 9). Therefore, under the combined impact of pressure and temperature at greater depths, rock density depends on the balance between thermal and mechanical stresses. Thus the rock parameters determined under surface conditions without modelIing the impact of great depth conditions cannot be used as a criterion for determining rock properties at greater depths. The simple extrapolation of rock properties from surface conditions to those at a greater depth will be inaccurate.

PL

Dla weryfikacji i uszczegółowienia hipotez litologicznych i diagnostyki geologicznej na głębokości powyżej kilkunastu kilometrów opartych na badaniach geofizycznych niezbędne są badania znanych, rzeczywistych ośrodków skalnych w warunkach złożonego stanu naprężeń i temperatury. Badania te wykonywane w termicznych komorach wysokich ciśnień umożliwiają ustalenie rzeczywistych zmian gęstości, wytrzymałości i odkształcalności danej odmiany litologicznej skały na tle mechanizmów przebudowy jej struktury pod wpływem wzrostu ciśnienia i temperatury. W pracy przedstawiono wyniki badań laboratoryjnych nad reakcją skał na podwyższone ciśnienie i temperaturę na przykładzie sjenitu z Kośmina (skała magmowa), wapienia z Górażdży (skała osadowa) oraz granitognejsu Silver Cloud (skała metamorficzna). Do badań zastosowano wysokociśnieniową komorę termiczną, stanowiącą wyposażenie sztywnej prasy wytrzymałościowej MTS-815 (rys. 3). Badania prowadzono w warunkach ściskania próbek walcowych o średnicy 50 mm w temperaturze 24°C oraz 100°C, w warunkach jednoosiowego ściskania oraz stosując dwa stopnie ciśnienia okólnego (P) 30 MPa oraz 60 MPa. Rezultaty badań wskazują, że oddziaływanie temperatury, ciśnienia lub obu tych czynników równocześnie może skutkować bądź redukcją bądź wzrostem wytrzymałości skały w stosunku do warunków jednoosiowego ściskania w tradycyjnej temperaturze laboratoryjnej 24°C (rys. 4 i 5). Zależy to od struktury skały, architektury jej zespołu ziarnowego oraz właściwości termicznych. Podwyższona temperatura wywołuje wzrost wytrzymałości skał do chwili gdy rozszerzanie termiczne ziaren nie powoduje ich zniszczenia. Stąd w krystalicznych skałach magmowych i metamorficznych (sjenit, granitognejs) w podwyższonej do 100°C temperaturze w warunkach jednoosiowego ściskania, stwierdzono wyższą wytrzymałość niż w temperaturze 24°C, co jest związane z rozszerzeniem się mocnych ziaren i zwiększeniem ich powierzchni kontaktowych. Natomiast w warunkach trójosiowego stanu naprężeń działanie ciśnienia okólnego (30 MPa i 60 MPa) ograniczało możliwość rozszerzania ziaren, a zniszczenie nie mogących się swobodnie rozszerzać ziaren wywołało redukcję wytrzymałości skały. W osadowych skałach węglanowych (wapienie) o słabych, nieregularnych ziarnach naprężenia termiczne w temperaturze 100°C powodują, w warunkach jednoosiowego ściskania, obniżenie wytrzymałości w stosunku do tej właściwej temperaturze 24°C. Natomiast przy jednoczesnym działaniu ciśnienia (P = 30 MPa oraz 60 MPa) i temperatury do 100°C gdy ziarna od razu niszczone są wskutek naprężeń termicznych, działanie podwyższonego ciśnienia jest nadrzędne i manifestuje się ogólnym trendem wzrostu wytrzymałości skały. Pod działaniem naprężeń termicznych w warunkach trójosiowego stanu naprężeń dochodzi zatem do przemian strukturalnych, których efektem są zróżnicowane zmiany gęstości objętościowej ośrodka skalnego (rys. 9). Zmiany te nawet w zakresie liniowości odkształceń osiowych mają dla różnych poziomów ciśnienia obwodowego (P) i temperatury (t) charakter nieliniowy i początkowo w stanach przedzniszczeniowych prowadzą do wzrostu gęstości objętościowej, natomiast stanach pozniszczeniowych na skutek kataklastycznego kruchego zniszczenia struktury, szczególnie w skałach krystalicznych wywołują znaczące rozluźnienie materiału. Zmiany strukturalne i wywodzące się z nich nieliniowe zmiany gęstości i wytrzymałości skał znajdują odzwierciedlenie w obrazie pola falowego. Stąd istotą termicznych badań wysokociśnieniowych jest ustalenie dla różnych odmian litologicznych skał, warunków utraty stateczności ich struktury w zmieniających się warunkach równowagi naprężeń termicznych i sił zewnętrznych.