Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Problem big data w naukach eksperymentalnych

100%

Leciejewski S.

|

2020

|

tom 8/1

235-242

PL

W artykule opisuję fenomenbig data i jak ma się on do pracy badawczej realizo-wanej w ramach nauk eksperymentalnych. Poszukuję odpowiedzi na dwa ważne pytania. Czy metody badawcze zaproponowane w ramach paradygmatu big data mają zastosowanie w naukach eksperymentalnych? Czy zastosowanie metod badaw-czych z paradygmatu big data w konsekwencji prowadzi do nowego rozumienia tego, czymjest nauka?

2

O wpływie "Traktatu logiczno-filozoficznego" Wittgensteina na filozofię nauki Stephena E. Toulmina

100%

Zarębski T.

|

2016

|

nr 2

3

Śladami Galileusza

100%

Szymański A.

|

2014

|

nr 55

173-194

PL

Recenzja książki: Tadeusz Sierotowicz, O położeniu plam słonecznych. Literatura, dialektyka, retoryka, filozofia i astronomia w Istoria e dimostrazioni intorno alle macchie solari Galileusza wraz z tłumaczeniem dzieła, OBI - Biblos, Tarnów 2013, ss. 622.

4

Filozofia nauki w twórczości Izydory Dąmbskiej

100%

Orbik Z.

Przegląd Filozoficzny. Nowa Seria

|

2023

|

nr 1

167-190

EN

In the paper, I present the achievements of the outstanding female representative of the Lvov‑Warsaw School Izydora Dąmbska in the field of philosophy of science. The following issues are analysed: the concept of the philosophy of science, the question of irrationalism in scientific cognition, the problem of scientific laws, and the meaning and role of analogy in science. Following the development of the issues classified as the philosophy of science in Dąmbska’s works, it is easy to notice that she takes a realistic view as far as the concept of knowledge is concerned. However, she also has a tendency to emphasize the importance of subjective factors and the role of so‑called operators in scientific cognition.

5

O wpływie "Traktatu logiczno-filozoficznego" Wittgensteina na filozofię nauki Stephena E. Toulmina

88%

Zarębski T.

|

2016

|

nr 2

6

Wizja ekonomii w nurcie ortodoksyjnym. Czesc II. Zarys koncepcji i problemow

88%

Szczepaniak J.

|

tom 28

141-159

7

Relacje między filozofią a współczesną nauką na przykładzie pism Wernera Heisenberga

75%

Sobkowiak S.

|

tom 16

139-159

EN

The article aims at presenting the relationship between science and philosophy based on the works of Werner Heisenberg. It deals with the infl uence of the scientifi c breakthrough on the understanding of physical concepts such as matter, time and causality. It also contains a discussion on the process of creating a new branch of science – quantum mechanics, and shows how the work and views of Heisenberg contributed to it. The relationship between physics and philosophy is presented here with particular emphasis on showing the results of research and philosophical refl ections on the concepts of matter, the philosophy of the language of science, the theory of unifi cation and the fl agship work of Heisenberg: the principle of uncertainty.

PL

The article aims at presenting the relationship between science and philosophy based on the works of Werner Heisenberg. It deals with the infl uence of the scientifi c breakthrough on the understanding of physical concepts such as matter, time and causality. It also contains a discussion on the process of creating a new branch of science – quantum mechanics, and shows how the work and views of Heisenberg contributedto it. The relationship between physics and philosophy is presented here with particular emphasis on showing the results of research and philosophical refl ections on the concepts of matter, the philosophy of the language of science, the theory of unifi cation and the fl agship work of Heisenberg: the principle of uncertainty.

8

Pitagorejczycy, albo pochwała metafizyki

75%

Gołosz J.

|

tom 9/1

251-276

PL

Artykuł ten stara się pokazać, iż podstawową zasadą metafizyczną pitagorejczyków było przekonanie o harmonii i porządku świata, które miały się najpierw przejawiać w jego strukturze arytmetycznej, zastąpionej następnie po odkryciu wielkości niewspółmiernych (czyli liczb niewymiernych, jak je nazywamy obecnie) strukturą geometryczną. Na przykładzie metafizyki i nauki pitagorejskiej artykuł pokazuje wzajemne związki pomiędzy metafizyką i nauką. Dowodzi z jednej strony niezbędności tej pierwszej dla tej drugiej, dla której pełni rolę przewodnika, z drugiej zaś pokazuje, w jaki sposób poszukiwania naukowe mogą nas zmuszać do modyfikacji wyjściowej metafizyki wówczas, kiedy ta jest nietrafna i nie sprawdza się w badaniach naukowych. Artykuł ten stara się też wykazać na przykładzie pitagorejczyków niezbędność realistycznego podejścia do poznania, czyli konieczność wyjścia poza to, co jest dane w zjawiskach.

9

Evolutionism–Creationism: In Search for a Platform of Dialogue

71%

Dąbek D.

|

tom 68

|

nr 4

51-70

EN

This article seeks to indicate a platform for discussion between evolutionists and creationists, which will enable dialogue and increase the chance of developing a coherent worldview that combines elements of scientific knowledge and religious faith. In the context of various types of knowledge, three levels are indicated: (1) the subject of research, (2) knowledge of this subject, and (3) interpretation of this knowledge. Dialogue can be undertaken and conducted already at the second level, but only accompanied by both respect for mutual autonomy and a focus on inspiration rather than integration. The appropriate level of dialogue is the third level: the interpretation of knowledge and building an overarching view of the world and man. The aim of dialogue at this level is to integrate all elements of a worldview and to strive to explain and understand the whole reality.

PL

Ewolucjonizm–kreacjonizm. Poszukiwanie płaszczyzny dialogu W artykule przedstawiona została próba wskazania płaszczyzny dyskusji ewolucjonistów z kreacjonistami, która umożliwiałaby dialog zwiększający szansę wypracowania spójnego światopoglądu łączącego elementy wiedzy naukowej i wiary religijnej. W odniesieniu do różnych typów wiedzy zaproponowane zostało wyróżnienie trzech poziomów: 1) przedmiot badań, 2) wiedza o tym przedmiocie, 3) interpretacja tej wiedzy. Dialog może być prowadzony już na poziomie drugim, lecz z poszanowaniem wzajemnej autonomii i ukierunkowaniem raczej na inspirację, niż na integrację. Właściwą płaszczyzną dialogu jest poziom trzeci: interpretacja wiedzy oraz budowanie wizji świata i człowieka. Celem dialogu na tym poziomie jest integracja wszystkich elementów światopoglądu i dążenie do wyjaśnienia i zrozumienia całej rzeczywistości.

10

Ontogeneza pytania „dlaczego” w perspektywie epistemologii genetycznej i jej filozoficzne implikacje

63%

Duchliński P.

|

nr 1

EN

The question “why” is generally thought to be one of the most important of philosophical questions. Indeed, many philosophers hold that it is responsible for defining the essential contours and identity of philosophical discourse itself. Moreover, all attempts to reject it are perceived as a manifestation of minimalist tendencies in philosophical research. This article presents Piaget’s views concerning the ontogenesis of the “why” question. After having reconstructed the latter, it seeks to spell out their potential philosophical implications. The author argues that ontogenetic considerations can certainly play a heuristic role in the formulation of philosophical theses and hypotheses, and that they can lead to a correcting of the conceptions we tend to have of certain philosophical questions – namely, ones that do not refer to any empirical data.

PL

Pytanie „dlaczego” uważa się za jedno z najważniejszych pytań filozoficznych. Wielu filozofów sądzi, że decyduje ono o profilu i tożsamości dyskursu filozoficznego. Wszelkie zaś próby jego odrzucenia postrzega się jako przejaw tendencji minimalistycznych w badaniach filozoficznych. W artykule przedstawiono poglądy J. Piageta na ontogenezę pytania „dlaczego”. Po ich zrekonstruowaniu ujawniono, jakie implikacje filozoficzne mogą z nich wynikać. Autor artykułu argumentował, że dane ontogenezy mogą odgrywać heurystyczną rolę w formułowaniu tez i hipotez filozoficznych. Mogą one prowadzić do skorygowania niektórych koncepcji pytań filozoficznych, które nie powołują się na żadne dane empiryczne.

11

Integralna teoria narodu

63%

Łuczewski M.

|

nr 2(205)

27-46

EN

This article sets out to formulate an integral theory of nation and nationalism. Drawing on the following criteria of a good sociological theory: (a) integration with other theories; (b) dynamism and (c) flexibility, it goes on to apply them to nationalism studies. This procedure allows to construct both a definition of nation (understood as a social movement of activists externalizing, objectivizing and internalizing national ideologies) as well as a full explanation of the phenomenon of nation (genetic explanation, combining micro and macro levels of analyses, i.e. environmental, relational and cognitive mechanisms), which together constitute the integral theory of nation and nationalism. The theory then serves to show limits of rival theories of nation and nationalism. First, it points to the fact that other theories are partial instead of integrated. In specific, they tend to focus on some elements of definition of the nation, while leaving other elements out of scope (for example, they focus on internalized or objectivized ideology, while omitting processes of negotiation of national ideology that belong to the level of externalization). The same goes for partial explanations of nation and nationalism, which neither take into account the need for an analysis of nation in historical perspective nor offer explanations which would combine environmental, relational and cognitive mechanisms. Second, the integral theory demonstrates certain instances of inflexibility of the partial theories of nation and nationalism, which leads to disregarding the problems instead of dealing with them. An important case in point here is a modernist theory, as represented by Ernest Gellner, which treats ethnic origins of nations not as a challenge to its basic premises but as an anomaly. Finally, the integral theory allows to construct new explanations of nation-building (for example: nationalization of peasant masses in Polish Galicia was not an outcome of revolutionary movement, as it is customarily argued, but a product of traditionalist movements). It also helps to pose new questions. Instead of reducing national phenomena to more basic factors it invites analyses of nation and nationalism in the context of unintended effects.

PL

Aby socjologia narodu rozwijała się, badacze powinni budować takie teorie narodu, które byłyby: (a) zintegrowane z innymi teoriami, (b) dynamiczne i (c) elastyczne. Mając to na uwadze, najpierw dookreślam każde z tych kryteriów, skupiam się przy tym na (a) odróżnieniu ideologii narodowej od teorii narodowej; (b) definiowaniu narodu; (c) wyjaśnianiu zjawisk narodowych. Poszczególne kroki służą mi do tego, żeby skonstruować własną perspekty- wę badawczą, którą nazywam integralną teorią narodu. Składa się ona z dwóch podstawo- wych elementów: nowej definicji narodu (naród jako zbiór ideologów narodowych; warstwa opisowa) i pełnego schematu wyjaśniania (wyjaśnienie genetyczne, łączące wymiary makro i mikro; warstwa eksplanacyjna). W ostatecznym rachunku integralna teoria narodu pozwala mi wyjść naprzeciw kryteriom integracji, dynamiki i elastyczności. W szczególności pozwa- la ona dostrzegać, z jednej strony, ograniczenia istniejących teorii (co prowadzi do wzrostu naszej refleksyjności i/lub uzupełniania poszczególnych teorii o nieuwzględnione aspekty), a z drugiej strony – ich nieelastyczność (co prowadzi do uelastyczniania ich za pomocą relatywizacji i dyrektywizacji). Pozwala ona także stawiać nowe pytania, uwrażliwiając nas na niebadane dotąd zjawiska (grupy i interakcje) i skłaniając do poszukiwania nowych, zaskakujących wyjaśnień.

12

Spojrzenie z bliska. Koncepcja kosmosu i ciał niebieskich jako świata oswojonego kulturowo

63%

Błahut G.

|

nr 17

PL

Pojęcie kosmosu ukształtowane w starożytnej filozofii greckiej ma współcześnie odmienną treść, co odzwierciedla porzucenie idei kosmosu jako ustanowionego przez bogów porządku. Autor artykułu, jako antropolog kulturowy i adept astronomii, opisuje ten problem, analizując wybrane koncepcje kosmosu oraz takich ciał niebieskich, jak Wenus czy Syriusz. Koncepcje te to przykłady alternatywnej wiedzy, która była ważnym składnikiem systemów kulturowych. Na drugim planie podjętych w tym artykule rozważań brane są pod uwagę kwestie dotyczące epistemologii i filozofii nauki.

EN

The concept of the cosmos, shaped in ancient Greek philosophy, has a different meaning today. This change of meaning reflects rejection of the idea of the cosmos as order established by the gods. The author of the article, as a cultural anthropologist and amateur astronomer, describes this problem by analyzing selected examples of the concepts of the cosmos and of celestial bodies, such as Venus and Sirius. These concepts are examples of alternative knowledge that was an important component of cultural systems. Also touched upon in the article are issues of epistemology and philosophy of science.

13

Bioetyka jako filozoficzna podstawa nauk biomedycznych

63%

Slomski W.

|

tom 12

14

Specyfika badań politologicznych w Polsce

63%

Szewczak W.

|

2023

|

tom 78

119-143

PL

Artykuł stanowi próbę udzielenia odpowiedzi na pytania o to, czy są i – przy odpowiedzi twierdzącej – jakie są cechy charakterystyczne prowadzonych w Polsce badań i refleksji politologicznej. W tym celu wyróżnione zostały dwa wymiary odrębności, określone mianem specyfiki dyscyplinarnej (określającej cechy odróżniające politologię od innych dyscyplin, przede wszystkim wchodzących w skład nauk społecznych) oraz specyfiki lokalnej (odnoszącej się do tego, co jest charakterystyczne dla politologii polskiej na tle dyscypliny uprawianej w innych krajach, zwłaszcza z anglosaskiego kręgu kulturowego). Następnie dokonano analizy specyfiki polskich badań politologicznych w czterech podstawowych obszarach, przesądzających o tożsamości dyscypliny: 1) przedmiot badań, 2) stosowane metody badawcze, 3) struktura subdyscyplinarna, 4) struktura teorii funkcjonujących w ramach dyscypliny.

EN

The aim of the article is to examine whether and what are the characteristics of political science research and reflection conducted in Poland. To achieve this, two dimensions of specificity were distinguished, namely disciplinary specificity (features that distinguish political science from other disciplines, especially those within the social sciences) and local specificity (characteristic features of Polish political science compared to the discipline practiced in other countries, particularly Anglo-Saxon). The specificity of Polish political science was then analysed in four fundamental areas that determine the discipline’s identity: 1) the subject of research, 2) research methods, 3) subdisciplinary structure, and 4) structure of theories functioning within the discipline.

15

Problem big data w naukach eksperymentalnych

63%

Leciejewski S.

|

nr 1

235-242

EN

In the paper the phenomenon of big data is presented. I pay my special attention to the relation of this phenomenon to research work in experimental sciences. I search for answers to two questions. First, do the research methods proposed within the paradigm big data can be applied in experimental sciences? Second, does applying the research methods subject to the big data paradigm lead, in consequence, to a new understanding of science?

PL

W artykule opisuję fenomen big data i jak ma się on do pracy badawczej realizowanej w ramach nauk eksperymentalnych. Poszukuję odpowiedzi na dwa ważne pytania. Czy metody badawcze zaproponowane w ramach paradygmatu big data mają zastosowanie w naukach eksperymentalnych? Czy zastosowanie metod badawczych z paradygmatu big data w konsekwencji prowadzi do nowego rozumienia tego, czym jest nauka?

16

Stanisława Zaremby filozoficzna koncepcja nauki

63%

Polak P.

|

tom R. 60, nr 4

99--130

EN

This paper presents Stanislaw Zaremba’s contribution to the philosophy of science. Zaremba is widely known as a mathematican but his philosophical works are less known. His philosophical view of physics and mathematics is strlongly influenced by the French philosophy of science (H. Poincré, P. Duhem). We could also find parallels with D. Hilbert’s view on axiomatization of physics. He proposed some interesting methodological concepts (e.g. distinction between two stages of theory building: creative and axiomatic, which is similar to later famous Reichenbach’s distinction between “the context of discovery and the context of justification.”). Zaremba presented consistent view of the theory of physics as a deductive structure but certain assumptions related to methods of physics are controversial. His philosophical articles were known to continental philosophers of science, mainly French ones. Unfortunately, Polish philosophers of science from the Lvov–Warsaw School only occasionally cited Zaremba’s papers. It seems that members of the Viena Circle did not know Zaremba’s philosophical papers. In this paper I try to show that Zaremba’s philosophical publications are an important, but forgotten, part of Polish philosophy of science before World War II.

17

Neoclassical Economics’ Immunisation Strategies Against Behavioural Economics: Popper’s Perspective

63%

Ostapiuk A.

|

nr 4

51-73

PL

Mimo że ekonomia neoklasyczna nieustannie spotyka się z krytyką, to pozostaje dominującym paradygmatem nauk ekonomicznych. Dzieje się tak głównie ze względu na wykorzystanie strategii immunizacji opartych na niefalsyfikowalnych koncepcjach użyteczności i racjonalności. W niniejszym artykule oceniono, czy użycie teorii filozoficznych Karla Poppera jest uzasadnione. Po pierwsze, zrekonstruowano idee Poppera dotyczące strategii immunizacji, analizy sytuacyjnej, zasady racjonalności i metafizycznego programu badawczego. Po drugie, poddano analizie to, w jaki sposób strategie immunizacji ekonomii neoklasycznej działają w obliczu krytyki ze strony ekonomii behawioralnej. Stwierdzono, że aplikacja metod ekonomii neoklasycznej nie skutkuje nowymi domysłami empirycznymi. Rezultat ten oceniono w odniesieniu do zasady racjonalności – ze względu na jego podobieństwo do aksjomatu optymalizacji ekonomii neoklasycznej. Ponadto w celu ukazania, że analiza ta nie ma charakteru jedynie historycznego, zbadano znaczenie teorii Poppera w kontekście niedawnego włączenia w ramach ekonomii neoklasycznej spostrzeżeń z obszaru ekonomii behawioralnej.

EN

Although neoclassical economics faces frequent criticism, it remains the dominant paradigm, largely due to its immunisation strategies that rely on unfalsifiable concepts of utility and rationality. In this paper, I use Karl Popper’s philosophy to assess whether these strategies are justified. Firstly, I reconstruct Popper’s ideas on immunisation strategies, situational analysis, the rationality principle, and the metaphysical research programme. Next, I examine how neoclassical economics’ immunisation strategies counter critiques from behavioural economics. I conclude that neoclassical economics’ method does not produce empirical conjectures. I assess and evaluate this finding in relation to the “rationality principle”, as it parallels neoclassical economics’ optimisation axiom. Furthermore, I explore Popper’s relevance in the context of neoclassical economics’ recent incorporation of behavioural economics’ insights to show that my analysis is not purely historical.

18

An attempt at the categorization of the limits of science

63%

Buczkowska J.

|

tom 47

|

nr 3

19-36

EN

The paper makes a (non–exhaustive) attempt to indicate various categories of limits faced by science. It is also demonstrated that investigation of the limits may be an additional source of knowledge about the essence of science. The general question about “the limits of science” is ambiguous and we need to detail which limits are concerned. Science encounters several limits. Some mark the boundaries of its capabilities, while others determine its character. One may ask, what is the limit of current science, or ask whether there is a domain of phenomena, which, by its own internal rule, science will never be able to investigate. Yet another question is how far we can change present research methods to still be able to define the results attained through them as scientific? These are the questions about the limits of science as a whole. Philosophy has frequently attempted to identify and sometimes demarcate those science limits. The question of limits of a specific theory has a different reference. It concerns the issue of how adequate the laws of a particular scientific theory are, e.g. the classic theory of gravity, the biological brain's neuronal theory etc. Those limits are not placed on science by philosophy or culture, but are defined by science itself. In this paper these kinds of limits are just shortly mentioned. In the paper the author concentrates on this type of scientific limits, which characterizes science as a whole. The limits of science taken as a whole follow from the types of postulates set for the ideal of science. Each specified kind of limit is related to some philosophical dispute, which indicates that science transcends those limits and a model of science, which does not account for this and imposes strict limitations, is inadequate. The main subject of this paper is to show that philosophy tries to discover the nature of science by defining the limitations for scientific knowledge. Confrontation of these philosophical expectations with real science leads to a development of our knowledge about science as such. The image of science revealed through this analysis demonstrates that it is a certain dynamic entirety of theories and methods, constantly evolving and developing in accordance with its internal laws. It is not completely homogenous in terms of methodology or scope. It has some kind of hierarchical structure, but there is a certain kind of internal non–contradiction between theories of various levels. Various areas of knowledge in the scope of the entirety of science interact and inspire each other. As is demonstrated, getting to know the limits of science is a way to better understanding its nature.

PL

W artykule podjęto próbę (niewyczerpującą), wskazania różnych kategorii granic, z jakimi mierzy się nauka. Pokazano też, że badanie granic może być dodatkowym źródłem poznania istoty nauki. Ogólne pytanie o „granice nauki” jest wieloznaczne i potrzebuje doprecyzowania o jakie granice chodzi. Nauka napotyka bowiem na cały szereg ograniczeń. Jedne wyznaczają kres jej możliwości, inne natomiast determinują jej charakter. Można pytać jaki jest kres nauki aktualnej lub pytać czy istnieje jakaś dziedzina zjawisk, których nauka ze swej wewnętrznej zasady nigdy nie będzie w stanie zbadać. Innym pytaniem jest, jak dalece można zmienić obecne metody badawcze aby wyniki uzyskane za ich pomocą określać jeszcze mianem naukowych? Są to pytania o granice nauki ujętej jako całość. Te granice nauki często próbowała rozpoznać a czasem wytyczyć filozofia. Inne odniesienie ma pytanie o granice konkretnej teorii. Dotyczy ono problemu jak daleko adekwatne są prawa określonej teorii naukowej, np. klasycznej teorii grawitacji, biologicznej teorii neuronalnej mózgu itd. Tych granic nie stawia nauce filozofia czy kultura ale wyznacza je sama nauka. W tym artykule tylko krótko wspomina się o tym rodzaju ograniczeń ale nie przeprowadza się ich głębszej analizy. W artykule skoncentrowano się szczególnie na tym rodzaju ograniczeń, jakie charakteryzują nauką jako całość. Wyodrębnienie wskazanych typów granic wynika z rodzaju postulatów stawianych ideałowi nauki. Z każdym określonym rodzajem granic łączy się jakiś spór filozoficzny, który wskazuje, że nauka przekracza te granice a model nauki który tego nie uwzględnia i narzuca ścisłe ograniczenia jest nieadekwatny. Głównym przedmiotem artykułu jest pokazanie, że filozofia próbowała odkryć naturę nauki przez wyznaczanie granic, których wiedza, aby być naukowa, nie może naruszyć. Konfrontacja oczekiwań filozofów i realnej nauki prowadzi do rozwoju wiedzy na temat nauki jako takiej. Obraz nauki jaki wyłania się z przeprowadzonej analizy ukazuje, że jest ona pewną dynamiczną całością teorii i metod, ciągle ewoluującą i rozwijającą się według swoich wewnętrznych praw. Nie jest ona do końca jednorodna ani metodologicznie ani zakresowo, przejawia pewien rodzaj struktury hierarchicznej, istnieje jednak wysoki stopień wewnętrznej niesprzeczności pomiędzy teoriami różnych poziomów. Różne obszary wiedzy oddziałują na siebie i się inspirują. Poznanie ograniczeń nauki jest droga prowadzącą do lepszego zrozumienia jej natury.

19

Dwa przełomy. Wilhelm Dilthey i historycznokulturowe przesłanki science wars

63%

Seweryn D.

Prace Filologiczne. Literaturoznawstwo

|

2021

|

nr 11 (14)

59-80

EN

The contemporary discrepancy between the humanityes and the mathematical and natural sciences prompts a retrospective rethinking of the set of historical circumstances that have led to the breakdown of scientific life into isolated domains (‘the two cultures’, as C. Snow called it). As a result of this break-up, natural science mystifies the humanities, humanities mystify mathematical and natural sciences. The dispute dispute takes on an ideological colour, turning into a competition for a monopoly on the power to define reality. In this context, Dilthey’s concept of establishing the humanities as a kind of inversion of the natural sciences becomes perversely topical, all the more so, the influence of this concept on the self-definition of humanities. According to the approach presented in the article, Dilthey’s postulate of the scientific sovereignty of humanistic research, completely independent from empirical and mathematical natural science, is in this approach an intermediate link between the two phenomena. The first is the escapist reaction of the artistic community to the seventeenth-century scientific revolution; the second − a conglomerate of such contemporary trends as sociological biophobia and anti-naturalism (aspects of cultural constructivism) or attempts to semiologize contemporary physical theories. Out of necessity, these tendencies are only roughly outlined here with the awareness that they themselves constitute a multifaceted research issue. Thus, in the article, Dilthey’s philosophy of the humanities comes to the fore, especially those aspects that show a sufficiently clear analogy to the crisis of the 17th century and at the same time submit to a sufficiently justified interpretation as one of the premises of the contemporary conflict of sciences.

PL

Współczesny rozdźwięk między humanistyką a naukami matematyczno-przyrodniczymi skłania do powtórnego przemyślenia zespołu historycznych okoliczności, które doprowadziły do rozpadu życia naukowego na odizolowane od siebie domeny („dwie kultury” Charlesa Snowa). W efekcie tego rozpadu przyrodoznawstwo mistyfikuje humanistykę, humanistyka mistyfikuje nauki matematyczno-przyrodnicze; konflikt nabiera ideologicznego zabarwienia, przeradzając się w rywalizację o monopol na prawo do definiowania rzeczywistości. W tym kontekście Diltheyowska koncepcja ugruntowania humanistyki jako poniekąd inwersji nauk przyrodniczych, w szczególności zaś wpływ tej koncepcji na autodefinicje dyscyplin humanistycznych − nabierają dosyć przewrotnej aktualności. Według przedstawionego w artykule ujęcia Diltheyowski postulat naukowej suwerenności badań humanistycznych, pozostających w całkowitej niezależności od empirycznego i matematycznego przyrodoznawstwa, stanowi ogniwo pośrednie między dwoma zjawiskami. Pierwszym jest eskapistyczna reakcja środowisk artystycznych na siedemnastowieczną rewolucję naukową; drugim − konglomerat takich współczesnych tendencji, jak socjologiczna biofobia i antynaturalizm (aspekty konstruktywizmu kulturowego) czy próby semiologizacji współczesnych teorii fizycznych. Tendencje te z konieczności zarysowane tu zostały jedynie szkicowo, ze świadomością, że same w sobie stanowią wielopłaszczyznowe zagadnienie badawcze. Tym samym na pan pierwszy wysuwa się w artykule Diltheyowska filozofia nauk humanistycznych, a zwłaszcza te jej aspekty, które wykazują dostatecznie wyraźną analogię z kryzysem XVII w. i zarazem poddają się dostatecznie uzasadnionej wykładni jako jedna z przesłanek współczesnego konfliktu nauk.

20

Filozofia chrześcijańska jako tradycja badawcza: Próba analizy w perspektywie filozofii nauki

54%

Duchliński P.

|

tom 69

|

nr 2

179-213

EN

The aim of this article is to present a characterization of Christian philosophy in terms of the notion of a research tradition. Since the work of Larry Laudan, it has been thought that the latter notion could prove useful for shedding light on the idea of Christian philosophy. To this end, the author first introduces the key concept of a ‘research tradition,’ and then proceeds to analyse the notion of an ‘image of the world,’ understood as something invariably associated with specific research traditions. The next step is the construction of a definition of Christian philosophy as a research tradition in project-based terms. The author sets out to demonstrate that Christian philosophy, as such a tradition, is both pluralistic and democratized. In conclusion, several higher-order proposals are formulated with respect to the right method for pursuing Christian philosophy. In particular, the approach adopted should be one oriented towards possibilities of discussion: i.e. a non-dictatorial game unfolding with the participation of representatives from various research traditions who endorse different images of the world.

PL

Celem artykułu jest charakterystyka filozofii chrześcijańskiej w kategoriach tradycji badawczej. Za Larrym Laudanem uznano, że tradycja badawcza nadaje się do eksplikacji pojęcia filozofii chrześcijańskiej. W tym celu autor przybliża najpierw kluczowe pojęcie tradycji badawczej, następnie analizuje pojęcie obrazu świata, które zawsze jest związane z określoną tradycją badawczą. Kolejnym krokiem jest konstrukcja projektującej definicji filozofii chrześcijańskiej jako tradycji badawczej. W artykule wykazano, że filozofia chrześcijańska jako tradycja badawcza jest tradycją pluralistyczną i zdemokratyzowaną. Na zakończenie sformułowano kilka deklaracji metaprzedmiotowych, odnoszących się do metody uprawiania filozofii chrześcijańskiej. Metodą tą powinna być dyskutowalność, czyli niedyktatorska gra zachodząca między przedstawicielami różnych tradycji badawczych wyznających odmienne obrazy świata.