Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Wrzoska koncepcja metafory historiograficznej

100%

Dobosz A.

Historyka Studia Metodologiczne

|

2022

|

tom 52

29-60

EN

In the paper I try to demonstrate that interactive concept of metaphor, in particular, that proposed by Ricoeur – contrary to what Wrzosek preaches – has a very limited use in the study of thought processes leading to the formulation of the metaphors used by the science.

2

Istota i cele filozofii historii

100%

COLLINGWOOD R. G. , Barczyk K.

Roczniki Filozoficzne

|

2018

|

tom 66

|

nr 1

153-173

PL

Niniejszy esej stanowi zbiór podstawowych poglądów brytyjskiego filozofa Robina George’a Collingwooda na cele i zadania nauk historycznych. Zawiera krytykę ujmowania historii jako dyscypliny dążącej do ustanowienia ogólnych, rządzących biegiem dziejów, praw oraz jako dyscypliny zmierzającej do odkrycia, realizowanego w dziejach, boskiego planu. Jest on próbą wykazania różnic między historią a filozofią historii, sztuką i nauką. Wyraża pogląd, że nie istnieje coś takiego jak czysty fakt historyczny, że nie jesteśmy w stanie, w sposób absolutny, poznać jakiegokolwiek faktu historycznego, mimo że wiedza o nim zwiększa się, oraz że myślenie historyczne bazuje na percepcji. Konkluzją eseju jest myśl, że każdy historyk patrzy na przeszłość z własnego punktu widzenia, a więc źródła, z jakich korzysta, i wnioski, do jakich dochodzi, będą się znacząco różniły od źródeł i wniosków innych historyków, oraz myśl, że każde wydarzenie historyczne jest niewyczerpalne w tym sensie, że w rękach każdego nowego historyka przybiera inny kształt.

EN

This essay is a set of Robin George Collingwood’s basic reflections on the objectives and tasks of the historical sciences. It contains the critic of history as a discipline that aims at establishing general laws, which rule the course of history, and as a discipline that aims at discovering a divine plan, which is realizing itself in history. It is an attempt to show the differences between history and the philosophy of history, art and science. It expresses the thought that there is no such thing as a pure historical fact, that absolute cognition of any historical fact is impossible, though the knowledge about it increases, and that historical thought is based on perception. The conclusion of this essay is twofold. First, it concludes that the idea that each historian looks at the past from his own point of view, therefore sources used by him, and inferences that he reaches, significantly differ from sources and inferences of other historians. Second, it concludes that the thought that any historical event is unexhausted, in the sense that, it takes another shape in the hands of every new historian.

3

Przedmiot badań historyka. Na marginesie „O czynnościach i wytworach” Kazimierza Twardowskiego

100%

Rzewuski P.

Zagadnienia Naukoznawstwa

|

2016

|

tom 52

|

nr 4(210)

561-570

PL

W artykule została użyta metoda naukowej analizy, zaprezentowana przez Kaźmierza Twardowskiego w pracy „O czynnościach i wytworach”. Użyto jej do przebadania procesu interpretacji archiwaliów (na przykładzi e znajdujących się w IPN teczek dochodzeniowych). W artykule autor pokazuje, jak ta metoda może okazać się pomocna dla historyków w przypadkach, w których interpretacja jest skomplikowana.

EN

In the paper was used Kazimierz Twardowski’s method of scientifi c analysis form the paper Actions and Products to analyze process of interpreting archival folders (for example IPN process of inspection). In the paper author show how this method can be useful for historians in complicated cases of interpretation.

4

„My nie jesteśmy: ty i ja. My jesteśmy czegoś katastrofalną tylko konsekwencją”. Maria Jehanne Wielopolska pisze historię kobiet

100%

Lewenstam A.

Napis. Pismo poświęcone literaturze okolicznościowej i użytkowej

|

2012

|

nr 18

175-190

EN

Virginia Woolf said in 1927 that women should finally write the history from the beginning, because this one already written is seen from the male perspective and, in fact, is the history of men. In such history there is no space for women. In the later feminist research even a deconstruction of the very word 'history' — understood as 'his' — 'story' (his history/story) — was proposed, and a replacement by a word 'herstory' (her history/story). The article deals with the history written, as if, from scratch, which gives voice to the mute participants of events. Therefore, women are made the foreground figures of history. The text refers to contemporary feminist researchers, undertaking the problem of female historiography, such as Joan Kelly, Joan W. Scott, Natalie Zemon Davis, or Ewa Domańska. The protagonist of these considerations will be Maria Wielopolska, a writer working in the late of the 19th and 20th centuries, whose reflections about women and their place in the world turn out to be very modern. Breaking with conventions of writing history in which a key role is played by men, Wielopolska shows women who have an impact on the course of history, but also, and perhaps above all, on the fate of the men presented in the background of a great history. The author in her texts depicts domineering women, with strong characters, who can be just as dangerous, violent and torn by passions, like men. Her heroines are very often determined and ready to fight for what is their own at all costs: “patrycyuszki zwodne, renesansowe duchessy, […] dusze jagnięce, białoruniste i krogulcze” — as the author calls them. There are no embarrassing issues for Wielopolska — women’s body, sexuality, brutality of men, unwanted marriage, duplicity of the secular and ecclesiastical authorities, political games — these are the problems that are touched by the author, totally ignoring public criticism, as well as social and cultural taboo. The aim of the article will be to present the work of this very modern and brave writer with a focus on a specific philosophy of history, which she managed to create in the works devoted to women and their history.

5

Filozofia dziejów, historiozofia czy filozofia historii? Próba definicji

80%

Wasyluk P.

Diametros

|

2012

|

nr 32

215-231

PL

Celem artykułu jest ukazanie specyfiki filozoficznej refleksji nad historią. W tym kontekście istotne staje się przedstawienie pojęć, którymi określa się ten rodzaj refleksji, a także obejmowany przez nią zakres problemowy. Filozofię dziejów, historiozofię i filozofię historii, należy więc rozpatrywać z konkretnej perspektywy badawczej, chociaż w potocznym rozumieniu pojęcia te stosowane są zamiennie.

EN

The aim of this article is to show the peculiar character of philosophical reflection on history. In this context, it is important to present notions which will allow us define this type of reflection and its scope of interest. The philosophy of the history and historiosophy refer to distinct perspectives, although in the common understanding these notions are practically interchangeable.

6

Some Words about the Most Recent Russian Textbook of Theory and Methodology of History

80%

Kolbuszewska J.

Historyka Studia Metodologiczne

|

2009

|

tom 39

7

Struktura podstawowa teorii cywilizacji

80%

Raburski T.

ΣΟΦΙΑ. Pismo Filozofów Krajów Słowiańskich

|

2016

|

tom 16

97-109

RU

В статье анализируются теории цивилизаций с точки зрения их формальной структуры. Основной тезис статьи состоит в том, что во многих теориях цивилизаций можно обнаружить базовую структуру, которая определяет ее основные характеристики. Базовая структура представлена двумя или тремя главными цивилизациями, противостоящими друг другу, а остальные цивилизации лишь дополняют образ. Одним из самых важных направлений, вдохновивших статью, является ориентализм Эдварда Саида. Согласно предложенному рассуждению, теории цивилизаций в значительной степени представляют собой проект идентичности. Статья является частью научного направления социологии знания и использует элементы его методологии.

EN

In the article the author analyzes the theories of civilizations from the point of view of formal structure. The main thesis of the articles states that many theories of civilizations have fundamental structure that determines its basic characteristics. The fundamental structure is represented by two or three main civilizations being in opposition to each other and the other just adding to the picture. One of the most important trends that inspired the author is Edward Said’s orientalism. According to offered reasoning, the theories of civilizations represent the project of identity. The article is a part of scientific trend in sociology of knowledge and uses the elements of its methodology.

8

Paradygmat cywilizacyjny Samuela P. Huntingtona. Droga do zrozumienia współczesnych problemów Zachodu?

70%

Bednarczyk G.

Kultura i Wartości

|

2017

|

nr 21

DE

Der Aufsatz ist eine methodologische Analyse des Zivilisationsparadigmas nach Samuel P. Huntington. Den Boden für die Überlegungen bilden statistische Forschungen, die die demographische Situation der Länder des westlichen Zivilisationskreises sowie der Länder der islamischen Welt betreffen. Es werden sowohl die Forschungen berücksichtigt, auf die Huntington Mitte der 1990er Jahre Bezug genommen hat, als auch jene, die gegenwärtige Lage schildern. Die These, deren Richtigkeit der amerikanische Wissenschaftler erklärt und mit der der Verfasser des Textes übereinstimmt, besagt, dass die wirkende Kraft der epochalen historischen Ereignisse junge und schnell wachsende Bevölkerungen sind.

EN

The article represents a methodological analysis of the civilization paradigm as perceived by Samuel Huntington. The analysis is based on statistical studies of the demographic situation in countries identified with the western civilization and those of the Islamic world. The research dwells on studies referred to by Huntington himself in the mid-nineties as well as on findings dealing with present-day realities. The thesis considered right and endorsed by the American scholar is that young and fast-growing populations constitute the driving force of breakthrough historic developments.

PL

Niniejszy tekst to metodologiczna analiza paradygmatu cywilizacyjnego w ujęciu Samuela Huntingtona. Grunt dla rozważań stanowią badania statystyczne dotyczące sytuacji demograficznej państw utożsamianych z zachodnim kręgiem cywilizacyjnym oraz tych zaliczanych do świata Islamu. Badania, o których mowa, to zarówno te, na które w połowie lat dziewięćdziesiątych powoływał się sam Huntington, jak i te, które opisują współczesne realia. Teza, za której słusznością opowiada się amerykański uczony i dla której aprobatę wyraża autor tekstu mówi, że siłą sprawczą przełomowych wydarzeń historycznych są młode i szybko rosnące populacje.

9

Jak „Chiny” stworzyły Europę: narodziny oświeceniowego sekularyzmu z ducha konfucjanizmu

70%

Rogacz D.

Diametros

|

2017

|

nr 54

138-160

PL

Celem artykułu jest wykazanie, że kontakt filozofii europejskiej z kulturą Chin w II poł. XVII – II poł. XVIII wieku wpłynął na powstanie i rozwój sekularyzmu, który stał się charakterystyczną cechą zachodniego Oświecenia. W pierwszej części zamierzam zbadać, w jaki sposób poznanie historii Chin i etyki konfucjańskiej podało w wątpliwość chronologię biblijną i podważyło wiarę jako konieczny warunek moralności. Następnie przeanalizuję próby odparcia tych zarzutów, reinterpretujące konfucjanizm jak krypto-monoteizm. W części trzeciej pokażę, jak debata dotycząca kultury chińskiej przyczyniła się do narodzin świeckiej filozofii historii, która to historiozofia położyła ostateczny kres oświeceniowej sinofilii. W konkluzji przedstawię główne ograniczenia tezy o wpływie myśli chińskiej na narodziny sekularyzmu.

EN

The aim of the article is to demonstrate that the contact between European philosophy and Chinese culture in the 17th and 18th centuries had an influence on the emergence and development of secularism, which became a distinctive feature of the Western Enlightenment. In the first part, I examine in what way knowledge of the history of China and the Confucian ethics contested the Biblical chronology and undermined faith as a prerequisite for morality. Subsequently, I analyze the attempts to refute these allegations, reinterpreting Confucianism as crypto-monotheism. In the third part, I will show how the debate on Chinese culture has contributed to the birth of the secular philosophy of history, which put an end to the Enlightenment Sinophilia. In conclusion, I will present the main limitations of the thesis about the influence of Chinese thought on the birth of secularism.

10

Peter Bichsels Poetik des Erzählens im Lichte der Erkenntnisse der Geschichtenphilosophie, der Theorie der narrativen Identität und der narrativen Psychologie

61%

Szuba-Wenek A.

Roczniki Humanistyczne

|

2015

|

tom 63

|

nr 5: Neofilologia

205-220

DE

Der Begriff der Geschichte und das Erzählen von Geschichten über eigenes Leben sind die Hauptfragen der Poetik von Peter Bichsel. Der Autor versteht die Geschichte als Reflexion des Menschen über sich selbst und als Versuch subjektiver Deutung der Ereignisse in Erzählungen über eigenes Leben, was seiner Ansicht nach zum besseren Selbstverständnis führt. So begriffene Geschichte avanciert zu einer anthropologischen Konstante, was ihre Deutung aus der psychologischen und philosophischen Perspektive zulässt. Die Erzählpoetik von Bichsel wurde im vorliegenden Beitrag in Anlehnung an Erkenntnisse der sich in den letzten Jahren dynamisch entwickelnden narrativen Psychologie erklärt, die Erzählung als Mittel zum Verständnis der Wirklichkeit betrachtet und den Erzählungen über eigenes Leben eine therapeutische Funktion zuschreibt. Aus den philosophischen Perspektive dagegen in Anlehnung an Behauptungen der Geschichtenphilosophie von Wilhelm Schapp, die den Menschen als (Mit)Verstrickten in eigene Geschichten und in Geschichten anderer Menschen auffasst. Und in Anlehnung an die Theorie der narrativen Identität von Paul Ricœur, nach der der Mensch durch Erzählungen über eigenes Leben eigene Identität konstruiert.

EN

The concept of story and storytelling about own life are the main issues of Peter Bichsel’s poetics. Story in his depiction is defined as a reflection of the man himself and the subjective test to clarify events from his own life trough individually formulated stories, which approximate better understanding oneself. So understood stories rise to the rank of anthropological standard which enables its interpretation from the perspective of both psychological and philosophical prospect. Bichsel’s literary schedule was explained in this article on the basic of dynamically prospering in the last several years narrative psychology. It treats narration as a way of understanding reality and assigns therapeutic function to the stories. However from the philosophical perspective based on Wilhelm Schapp’s philosophy of stories expressing the human entangled in his own stories and based on Paul Ricœur’s narrative identity theory assuming that human is constructing his own identity by creating stories about his own life.

PL

Pojęcie historii i opowiadanie historii o własnym życiu stanowią centralne zagadnienia poetyki Petera Bichsla. Historia w jego ujęciu rozumiana jest jako refleksja człowieka o nim samym oraz próba subiektywnego wyjaśnienia zdarzeń z własnego życia poprzez samodzielnie konstruowane opowiadania, które zbliżają człowieka do lepszego zrozumienia siebie. Tak rozumiana historia urasta do rangi antropologicznej konstanty, co umożliwia jej interpretację z perspektywy zarówno psychologicznej, jak i filozoficznej. Literacki program Bichsla został w niniejszym artykule wyjaśniony w oparciu o założenia dynamicznie rozwijającej się w ostatnich kilkunastu latach psychologii narracyjnej, która narrację traktuje jako sposób rozumienia rzeczywistości, a opowiadaniom o własnym życiu przypisuje funkcję terapeutyczną, z perspektywy filozoficznej natomiast w oparciu o twierdzenia filozofii historii Wilhelma Schappa, ujmującej człowieka jako uwikłanego w historie własne oraz innych ludzi, i w oparciu o teorię tożsamości narracyjnej Paula Ricœura, zakładającej, że człowiek konstruuje własną tożsamość poprzez tworzenie opowiadań o własnym życiu.

11

O użyteczności praw historycznych

61%

Bednarczyk G.

Kultura i Wartości

|

2016

|

nr 19

DE

Das Thema der vorliegenden Überlegungen ist die Analyse der praktischen Anwendung der auf dem Boden der Geschichtsphilosophie gebildeten sog. historischen Gesetze. Um ihre starken und schwachen Seiten aufzuzeigen, konfrontiert sie der Autor mit den auf dem Boden der Naturwissenschaften formulierten Gesetzen. Das Ziel dieses Verfahrens liegt darin, eine Bilanz zu schaffen, die sowohl den Nutzen des Studiums der Geschichte als auch ihre "wissenschaftlichen" Schwächen berücksichtigt.

EN

The article analyzes the practical application of history laws as developed within the philosophy of history context. To indicate their strengths and weaknesses, the author confronts the laws with those devised on the ground of natural sciences. The purpose of such an approach is to draw-up a balance sheet taking into account the benefits of practicing history and its “scientific” shortcomings.

PL

Tematem rozważań jest analiza praktycznego wykorzystania, tworzonych na gruncie filozofii historii, tzw. praw dziejowych. W celu ukazania ich mocnych i słabych stron autor konfrontuje je z prawami formułowanymi na gruncie nauk przyrodniczych. Cel tego zabiegu to stworzenie bilansu, który uwzględni zarówno korzyści płynące z uprawiania historii, jak i jej „naukowe” mankamenty.