Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Dwie drogi krytyki neopozytywizmu

100%

Wójcik W.

|

nr 10

60-75

PL

Najważniejsze argumenty krytyczne wobec neopozytywizmu miały miejsce ze strony dwóch wielkich nurtów filozofii XX wieku: realizmu krytycznego (K.R. Popper) i filozofii analitycznej (G.E. Moore, B. Russel, L. Wittgenstein). Wszystkie te nurty zresztą wyrastają z tego samego pnia, tj. z filozofii austriackiego myśliciela, Franza Brentany. Będę starał się pokazać, że szczególne znaczenie w przezwyciężaniu neopozytywizmu miała filozofia analityczna rozwijana w szkole lwowsko-warszawskiej, której twórcą był Kazimierz Twardowski, uczeń Brentany. Na charakter tej szkoły wpłynął również projekt rozwijania polskiej matematyki, logiki i filozofii, zaproponowany przez współtwórcę polskiej szkoły matematycznej - Zygmunta Janiszewskiego oraz badania logiczne podstaw matematyki prowadzone przez Jana Śleszyńskiego, Jana Łukasiewicza, Stanisława Leśniewskiego, Alfreda Tarskiego (i innych polskich logików). Nie można też zapominać o uczonych działających poza nurtem głównych szkół naukowych okresu międzywojennego, a których badania nad nauką są szczególnie cenne - chodzi o Leona Chwistka, Ludwika Flecka czy matematyków - Witolda Wilkosza i Otoona Nikodyma. W tej pracy jedynie sygnalizuję te kwestie.

2

"Logika i język" pół wieku później

94%

Szubka T.

|

nr 2

EN

An extensive Polish anthology Logic and Language, for which Jerzy Pelc selected and translated a number of papers, has been for many years an invaluable resource in teaching and research. It has provided a helpful and instructive picture of some essential debates within analytic philosophy. However, in addition to several crucial essays, which firmly belong to the core texts of this tradition, the anthology includes also marginal and insignificant papers. And what is even more surprising, Pelc has passed over contributions of a few hugely influential philosophers (G. E. Moore, L. Wittgenstein, W. V. Quine, J. L. Austin, and H. P. Grice), and the justification of his selection given in the preface to the collection is incomplete and far from convincing.

PL

Obszerna antologia Logika i język z analitycznej filozofii języka, do której J. Pelc wybrał i przełożył teksty, była przez wiele lat wykorzystywana w nauczaniu i badaniach w Polsce. W udany sposób przedstawia niektóre dyskusje toczone w ramach filozofii analitycznej. Jednakże obok tekstów kluczowych, które weszły do kanonu tej tradycji, zawiera także prace marginalne i mało znaczące. Zaskakujące jest pominięcie przez Pelca kilku bardzo ważnych filozofów i ich dorobku (G. E. Moore’a, L. Wittgensteina, W. V. Quine’a, J. L. Austina i H. P. Grice’a), a podane we wstępie do antologii uzasadnienie tych braków jest niekompletne i mało przekonujące.

3

Religia – wiara – teologia. Zarys myśli Józefa M. Bocheńskiego

84%

Jasiński K.

|

2017

|

tom 29/1

EN

The aim of this article was the reconstruction and critical analysis of the concept of religion, faith and theology that can be extracted from selected works of Bochenski, coming mainly from an analytical period of his activity. Religion is a complex phenomenon for Bochenski. There are the pre-analytical (relation to the Absolute, the virtue of justice, or the form of answers to existential questions) and the analytical concept of religion (system of statements, analyzed for logical correctness, meaning and communication capabilities). The reference point is Christianity as a religion based on the dogmatic and ethical statements. Faith is primarily an act of reason, recognizing sentence as true under the pressure of the will. The object of faith is the system of sentences revealed by God and given by a religious institution. There is no evidence in faith, but only the respective reason. The main challenge becomes the justification of the basic dogma on the road of reductive inference (hypothesis religious). Faith, religious experience and reasoning are a way to know God. He revised his concept of faith, which has two levels: the base (minimum and consistent set of basic statements with the literal sense) and the superstructure (symbolic representation of basic sentences). The task of theology is axiomatization of sentences, which are the subject of faith. Theology must be linked to the logic, because it is possible then to avoid the errors of reasoning and precise its practice. Theology is therefore a rationalization of faith, studying the sources of revelation, fixing set of revealed sentences, clarification and explanation of the truths of faith. Bochenski rejected the so-called negative theology and stressed a critical role of philosophy in theology. He also advocated the creation of a national theology.

4

Pomiędzy tradycją a filozofią analityczną. Karola Frenkla (1891–1920) droga do etyki naukowej

84%

Konstańczak S.

|

2022

|

nr 8: "Filozofia w Galicji III"

264-283

EN

Karol Frenkel took as the object of his research the inner need to come to terms with the tradition in which he had been brought up. He developed an original conception of independent ethics. In his doctoral thesis, he analysed two competing ethical systems formulated by David Hume and Arthur Schopenhauer, which sought ethical determinants in the affective sphere. These proposals proved unsatisfactory to him, which is why he proposed his own solution, derived from his understanding of the concept of morality. From today’s perspective, it was the first attempt to formulate a concept of analytic ethics, which chronologically speaking preceded the analogous solutions proposed by George Moore in Principia Ethica.

PL

Karol Frenkel za przedmiot swych badań obrał wewnętrzną potrzebę rozliczenia się z tradycją, w której został wychowany. Wypracował oryginalną koncepcję etyki niezależnej. W swojej rozprawie doktorskiej przeanalizował dwa konkurencyjne systemy etyczne sformułowane przez Davida Hume’a oraz Artura Schopenhauera, które doszukiwały się determinant etycznych w sferze afektywnej. Propozycje te okazały się dla niego niezadowalające i dlatego zaproponował własne rozwiązanie, które wyprowadził z przyjętego przez siebie rozumienia pojęcia moralności. Z dzisiejszej perspektywy było to pierwsza w Polsce próba sformułowania koncepcji etyki analitycznej, która – chronologicznie rzecz ujmując – wyprzedzała analogiczne rozwiązania zaproponowane przez Georga Moore’a w Principia ethica.

5

Na marginesie filozoficznej ewolucji Elzenberga: czy da się przezwyciężyć przepaść między filozofią analityczną a kontynentalną?

84%

Krajewski S.

|

nr 4

6

Filozofia chrześcijańska jako tradycja badawcza: Próba analizy w perspektywie filozofii nauki

71%

Duchliński P.

|

nr 2

179-213

EN

The aim of this article is to present a characterization of Christian philosophy in terms of the notion of a research tradition. Since the work of Larry Laudan, it has been thought that the latter notion could prove useful for shedding light on the idea of Christian philosophy. To this end, the author first introduces the key concept of a ‘research tradition,’ and then proceeds to analyse the notion of an ‘image of the world,’ understood as something invariably associated with specific research traditions. The next step is the construction of a definition of Christian philosophy as a research tradition in project-based terms. The author sets out to demonstrate that Christian philosophy, as such a tradition, is both pluralistic and democratized. In conclusion, several higher-order proposals are formulated with respect to the right method for pursuing Christian philosophy. In particular, the approach adopted should be one oriented towards possibilities of discussion: i.e. a non-dictatorial game unfolding with the participation of representatives from various research traditions who endorse different images of the world.

PL

Celem artykułu jest charakterystyka filozofii chrześcijańskiej w kategoriach tradycji badawczej. Za Larrym Laudanem uznano, że tradycja badawcza nadaje się do eksplikacji pojęcia filozofii chrześcijańskiej. W tym celu autor przybliża najpierw kluczowe pojęcie tradycji badawczej, następnie analizuje pojęcie obrazu świata, które zawsze jest związane z określoną tradycją badawczą. Kolejnym krokiem jest konstrukcja projektującej definicji filozofii chrześcijańskiej jako tradycji badawczej. W artykule wykazano, że filozofia chrześcijańska jako tradycja badawcza jest tradycją pluralistyczną i zdemokratyzowaną. Na zakończenie sformułowano kilka deklaracji metaprzedmiotowych, odnoszących się do metody uprawiania filozofii chrześcijańskiej. Metodą tą powinna być dyskutowalność, czyli niedyktatorska gra zachodząca między przedstawicielami różnych tradycji badawczych wyznających odmienne obrazy świata.

7

Podstawowe zagadnienia współczesnej filozofii języka, filozofii językoznawstwa oraz filozofii lingwistycznej

67%

Stalmaszczyk P.

|

tom 18

137-161

EN

The article discusses key concepts in contemporary philosophy of language (especially analytic), and also philosophy of linguistics, and linguistic philosophy, and the relations between these domains. Whereas linguistics, the scientific study of language, is concerned with theoretical and applied analyses of human natural language and with constructing appropriate levels of linguistic representation, philosophy of language provides (philosophical) investigations into the phenomenon of language in general, concentrating especially on the problems of meaning, reference, truth, and understanding. More recent approaches to philosophy of language considerably extend this field of investigation. Linguistic philosophy can be described as an approach to the philosophy of language, a philosophical method; further on, philosophy of linguistics offers philosophical reflections on linguistic inquiries and linguistic theories. The article investigates mutual relations among these disciplines, offers necessary terminological clarification, and provides an overview of recent studies devoted to philosophy of language.

PL

Celem artykułu jest przedstawienie podstawowych zagadnień współczesnej filozofii języka (zwłaszcza w ujęciu analitycznym) oraz filozofii językoznawstwa i filozofii lingwistycznej, a także relacji między poszczególnymi dyscyplinami. Dla potrzeb niniejszej dyskusji językoznawstwo można określić jako systemowe badanie języka naturalnego, a filozofię języka jako systemowe badanie podstawowych pojęć związanych z naturą i właściwościami języka (zarówno języka naturalnego, jak i języków formalnych). Filozofia językoznawstwa, jako gałąź filozofii nauki, ma za swój przedmiot systemową refleksję nad teoriami językoznawczymi i metodami badań językoznawczych, natomiast filozofia lingwistyczna jest metodą lub techniką badania języka, również języka potocznego. W artykule dokonano również przeglądu zawartości wybranych encyklopedycznych i podręcznikowych pozycji poświęconych filozofii języka.

8

Roman Ingarden on analytic philosophy

67%

Szubka T. , Szubka T.

|

nr 4

9

Definite descriptions in the argument between P.F. Strawson and Bertrand Russell

59%

Maciaszek J. , Maciaszek J.

|

2019

|

nr 4

10

Performatyw: suwerenna władza zamiast subwersji? (Austin, Derrida, Butler)

51%

Vatsov D.

|

nr 23

EN

In contrast to Derrida and Butler, who overemphasized the subversive force of performatives, here the focus is on the immanent (micro-)sovereign power of performative utterances. Hence, what is proposed here is a search for the basic concept of power at the micro-level of speech acts. Before being codified with reference to certain stable power relations or contexts and before being objectified in different forms of domination and/or violence, power must be analyzed at the level of immediate performatives, where the struggle for power-codification could be followed in vivo. A task like this requires a conceptual shift: the illocutionary force of speech acts must be reinterpreted as their immediate evaluative force, i.e. as illocutionary power. Taking into account Derrida’s critique of Austin’s theory of speech acts, we should recognize that performatives arenot singular or atomistic speech acts, nor are they pre-determined by certain already given contexts or procedures. They are embedded in a citation and trace signs, without any final or autonomous signification. And yet, performatives have a specific kind of sovereignty. It is not the sovereignty of the ‘act’ itself but of the act’s performance. The actual (in the sense of ‘ongoing’) performance has an immediate force that is irreversible and also non-citable. Even in the case ofa direct citation, a citing performance sediments into an irreversible arrow, thus immediately reordering and re-evaluating all points in its trajectory. This performance does not fulfill a perspective, but it irreversibly forms a perspective. This effect of the virtuosity of an immediate performance could be called the power effect since it not only demonstrates how we make things with words, but also how we re-evaluate the things that were made through words. If an ongoing performance is such an immediate source of micro-power, then its role is not only to be ironically subversive and resistant to the already existing macro-codifications of power and domination. Performatives have their own sovereign power and are therefore capable of a direct affirmation and re-affirmation of the intersubjective frames of our experience.

PL

In contrast to Derrida and Butler, who overemphasized the subversive force of performatives, here the focus is on the immanent (micro-)sovereign power of performative utterances. Hence, what is proposed here is a search for the basic concept of power at the micro-level of speech acts. Before being codified with reference to certain stable power relations or contexts and before being objectified in different forms of domination and/or violence, power must be analyzed at the level of immediate performatives, where the struggle for power-codification could be followed in vivo. A task like this requires a conceptual shift: the illocutionary force of speech acts must be reinterpreted as their immediate evaluative force, i.e. as illocutionary power. Taking into account Derrida’s critique of Austin’s theory of speech acts, we should recognize that performatives are not singular or atomistic speech acts, nor are they pre-determined by certain already given contexts or procedures. They are embedded in a citation and trace signs, without any final or autonomous signification. And yet, performatives have a specific kind of sovereignty. It is not the sovereignty of the ‘act’ itself but of the act’s performance. The actual (in the sense of ‘ongoing’) performance has an immediate force that is irreversible and also non-citable. Even in the case of a direct citation, a citing performance sediments into an irreversible arrow, thus immediately reordering and re-evaluating all points in its trajectory. This performance does not fulfill a perspective, but it irreversibly forms a perspective. This effect of the virtuosity of an immediate performance could be called the power effect since it not only demonstrates how we make things with words, but also how we re-evaluate the things that were made through words. If an ongoing performance is such an immediate source of micro-power, then its role is not only to be ironically subversive and resistant to the already existing macro-codifications of power and domination. Performatives have their own sovereign power and are therefore capable of a direct affirmation and re-affirmation of the intersubjective frames of our experience.

11

Kilka uwag o aktualności filozofii metafizycznej

51%

Borda M. , Tetela R.

|

nr 31

179-197

EN

The article discusses the characteristics of a philosophical and cultural dispute with metaphysics and about metaphysics itself. The criticism of metaphysics and its revival in the nineteenth and twentieth centuries is discussed here. In the first part, the most important philosophical directions dealing with issues of metaphysics are presented: metaphysical idealism, anti-metaphysical positivism and neo-positivism, analytic philosophy versus metaphysics on the example of L. Wittgenstein, the revision of the metaphysical tradition and new investigations in metaphysics. The second part of the article concerns the picture of natural metaphysics including the mathematical-empirical method of researching the world. In the conclusion of the article, a thesis is put forward on searching for new metaphysics which will include a wider sphere of rationality and existential and spiritual experience.