Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Występowanie strontu w badeńskich solach kamiennych na przykładzie złoża bocheńskiego

100%

Toboła T.

|

tom T. 27, z. 2--4

363-381

PL

Złoże badeńskiej soli kamiennej "Bochnia" występuje u czoła nasunięcia fliszu karpackiego, około 30 km na wschód od Krakowa. W jego profilu litostratygraficznym wyróżnionych zostało 5 cyklotemów solnych, przy czym jedynie w trzech występują sole kamienne. Przeprowadzone badania koncentracji strontu i wapnia w obrębie soli kamiennych i zubrów pozwoliły na uściślenie warunków sedymentacyjnych oraz genezy niektórych utworów. Wykazały one przede wszystkim, że w głębszej części basenu sedymentacyjnego, w której doszło do sedymentacji soli kamiennych, solanki były względnie zubożałe w stront w porównaniu z pomocną, płytszą częścią, gdzie osadzały się utwory facji siarczanowej. Rozkład tego pierwiastka w większości wydzieleń profilu litostratygraficznego złoża wyraźnie koreluje się z rozkładem takich pierwiastków, jak brom, potas i magnez, wskazując jednocześnie na znaczne wahania natężenia sedymentacji ewaporatowej, a zarazem składu chemicznego solanek. Pod względem stosunku strontu do wapnia profil złoża jest dwudzielny. Dolną część, tj. utwory zubru dolnego z solami południowymi oraz zubru górnego, charakteryzują duże jego wartości i znaczna zmienność, podczas gdy sole środkowe i północne wykazywały wartości znacznie niższe.

EN

The "Bochnia" salt deposit is located at the front of the Carpathian overthrust, about 30 km east of Cracow. Its lithostratigraphic column includes five Badenian cyclothems, only three of them comprise the rock salt. Chemical analyses of strontium and calcium carried out in samples taken from the salt rocks and salt clays ("zuber") allow to establish conditions of sedimentation and origin of some salt members. This study first of all shows that in deeper part of the sedimentary basin in which salt rock was deposited, the brines revealed relatively low contents of strontium in comparing to the northern, shallow part of the basin where the precipitation of sulphate facies took place. Distribution of these elements in most members of lithostratigraphic profile corresponds to distribution of such elements as: bromine, potassium and magnesium. This indicates significant variability of intensity of evaporitic sedimentation and therefore variable composition of the brines. In respect of strontium versus calcium ratio the lithostratigrapic profile varies significantly. The values of Sr:Ca are variable and higher within the lower part (Lower Zuber with Southern salt and Upper Zuber), whereas the Middle Salts and Northern Salts reveal lower values of Sr:Ca ratio.

2

Wstępne wyniki badań zawartości pierwiastków ziem rzadkich w solach kamiennych złoża bocheńskiego

100%

Toboła T.

|

tom Vol. 50, nr 9

762-766

PL

W obrębie badeńskich osadów występujących w polskiej części zapadliska przedkarpackiego wydzielonych zostało pięć cyklotemów solnych z solami kamiennymi. W złożu bocheńskim, usytuowanym około 30 km na wschód od Krakowa, jedynie trzy spośród nich wykształcone są w facji chlorkowej. Są to w cyklotemie I+II zuber dolny przechodzący w sposób ciągły w kompleks soli południowych oraz zuber górny, w cyklotemie III łupki iłowo- anhydrytowe z solami kryształowymi i kompleks soli środkowych a w cyklotemie IV kompleks soli północnych. Ostatni piąty cyklotem jest niepełny i wykształcony w facji siarczanowej. Utwory chlorkowe złoża bocheńskiego poddane zostały szczegółowym badaniom na zawartość wybranych pierwiastków ziem rzadkich. Badaniami tymi objęto takie pierwiastki jak: Y, La, Ce, Nd, Sm, Eu, Tb, Yb, Lu oraz Sc. Występują one w zróżnicowanych zakresach zmienności a ich koncentracje uzależnione są głównie od obecności materiału terygenicznego. Analiza stosunku ich koncentracji do obecności części nierozpuszczalnych w wodzie wykazuje jednak, że ich część może być związana z halitem. Analizowane pierwiastki ziem rzadkich wykazują ponadto wyraźną współzależność z występowaniem takich elementów jak K, Mg, Sr i Br. Zatem ich koncentracje mogą wykazywać zależność od warunków sedymentacji ewaporatowej.

EN

Within the Badenian evaporites occurring in the Polish part of the Carpathian Foredeep.five cyclothems with salt layers have been discernedd. The Bochnia salt deposit, situated about 30 km east of Cracow, contains salt-bearing deposits of only three cyclothems. Halite strata occur only in three cyclothems I+II (especially in the Lower Salt-Clayes gradually passing into the Southern Salts and the Upper Slat-Clayes), III (Clayey Anhydritic Shales with Crystal Salts Member and the Middle Salts), and IV (chlorides constitute a set of the Northern Salts). The Vcyclothem is incomplete and developed as sulphate fades. The chloride sediments from the Bochnia salt deposit were analysed for their REE content; the elements studied include: Y, La, Ce, Nd, Sm, Eu, Tb, Yb, Lu and Sc. They exhibit variable concentrations depending mostly on the amount ofterrigenic material. The correlation between the REE contents and the amount of particles insoluble in water may indicate presence of at least some of these elements in halite. The rare earth elements studied all display a marked correlation with the amount of such elements as K, Mg and to minor extend Ca, Sr and Br. Thus their concentrations might have been controlled by the conditions ofevaporite sedimentation.

3

O poziomie anhydrytowym badenu w utworze wiertniczym Ryszkowa Wola 7 k. Jarosławia (SE Polska)

100%

Peryt T. M. , Peryt D. , Szaran J. , Hałas S. , Jasionowski M.

|

tom nr 379

61-78

PL

Badeńska sukcesja ewaporatowa w otworze Ryszkowa Wola 7 składa się z anhydrytów wykształconych w facji laminowanej oraz brekcjowej. Wartości delta 18O i delta 34S anhydrytów wskazują na morskie pochodzenie jonu siarczanowego. Zespoły otwornicowe w utworach bezpośrednio poniżej poziomu anhydrytowego, a także w obrębie najniższej części anhydrytu, świadczą o redepozycji mikrofauny.

EN

Middle Badenian evaporites of the Carpathian Foredeep basin show a regular spacial pattern of evaporite facies: primary gypsum forming wide sulphate platform (with gypsum sections a few tens of metres thick) occurs in the most marginal, northern part of the Carpathian Foredeep. In more buried, basinward part of the Badenian evaporite basin, the place of primary gypsum is taken by anhydrite (e.g. B. Kubica, 1992) usually 10-30 m thick, and in the narrow axial part of the basin, in local salt basins, halite deposits occur. The depth in halite basins was a few hundred metres (A. Garlicki, 1979), and a part of the salt was deposited through the action of gravity currents (e.g. A. Ślączka, K. Kolasa, 1997). Siliciclastic rocks forming intercalations in halite show the facies variability and sedimentary structures characteristic of turbidites (K. Bukowski,1997). Between the marginal sulphate platform and the axial part a zone occurs where laminated sulphates with sulphate breccia and claystone intercalations occur. The Ryszkowa 7 borehole has been located in the eastern part of the Polish Carpathian Foredeep (Fig. 1). In this part of the foredeep, at the base of the Miocene sequence, thin (20-30 m) transgressive conglomerates, sandstones and claystones occur; they belong to Lower Badenian. Middle Badenian anhydrites that follow are covered by very thick (up to 2,500 m) Upper Badenian and Sarmatian claystones and sandstones (R. Ney et al., 1974). The anhydrite section consists of interbedded laminated and breccia anhydrite (Fig. 2). The anhydrite facies display features characteristic of redeposited sediments. Resedimentation is a relatively common phenomenon observed in modern evaporitic environments and the ancient evaporite sequences. The sulphate originated by precipitation at the air-water interface, with the sulphate particles settling to the bottom as a fine crystal "rain", or by precipitation from the brine body. Subsequently, it could be redeposited in relation to debris flows initiated by the earthquakes. The delta values (delta 18O: 11.26-15.15 promile, delta34S: 20.92-24.18 promile) of anhydrite are shown in Figs. 2-4. They indicate a marine origin of sulphate ion (cf. G. E. Claypool et al., 1980). It is characteristic that the general patterns of changes of delta values of Ryszkowa Wola (the central partof the Carpathian Foredeep) and Borków (the peripheral part) are very similar. Foraminiferal assemblages recorded below anhydrite and in the siliciclastic intercalation in the lowermost part of anhydrite (Pl. I-II) derive from older deposits as well as penecontemporaneous with the deposition of the oldest part of the anhydrite section. Redeposited foraminiferal assemblages related to the Wieliczka salt deposits were earlier found by E. Łuczkowska and J. Rolewicz (1990).

4

Inkluzje fluidalne w halicie oraz bituminy w solach ewaporatów mioceńskich ukraińskiego Przedkarpacia jako wskaźnik występowania nagromadzeń węglowodorów w niżej leżących utworach

100%

Więcław D. , Lytvyniuk S. F. , Kovalevych V. M. , Peryt T. M.

|

tom Vol. 56, nr 9

837-841

EN

Fluid inclusions in halite from Miocene rock salt of the Ukrainian Carpathian Foredeep Basin in locations where evaporites overlie oil and gas reservoir rocks are characterized by their high methane content and the presence of oil droplets in some of them. They are thus similar to fluid inclusions reported from geochemical aureoles around oil and gas accumulations in the Zechstein (Upper Permian) of western Poland (Kovalevych et al., 2008). Geochemical analyses of bitumen in bulk samples of rock salt (including content and distribution of n-alkanes and isoprenoids, carbon isotope ratios) suggest a varied origin: hydrocarbon extracted from halite from boreholes located in proximity (proved or assumed) of oil and gas deposits (Lopushna-7, Grynivka-525) are probably related to organic material dispersed within the rock salt itself, and those from the barren areas (Verkhniy Strutyn-29) are most probably cogenetic with oil accumulated in the deposits of the Boryslav-Pokuttya Nappe.