Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Przemiany językowo-kulturowe wsi na przykładzie ekspresywizmów określających dzieci

100%

Piechnik A.

Rozprawy Komisji Językowej ŁTN

|

2013

|

tom LIX

227-236

PL

Artykuł zawiera wnioski z badania kwestionariuszowego dotyczącego ekspresywizmów stosowanych na określenie dzieci, przeprowadzonego w 2011 r. w Małopolsce wśród gimnazjalistów z trzech szkół, a następnie wśród najstarszych krewnych tych uczniów. W zebranym materiale (głównie u najstarszych respondentów) znajdują się leksemy gwarowe, odnoszące się do minionej kultury, związane z zakorzenionym na wsi systemem wartości oraz (głownie u młodzieży) elementy nowe, odzwierciedlające zjawiska i mody kultury masowej. Ekspresywizmy podawane przez najstarsze osoby krytycznie oceniają pochodzenie dziecka spoza związku małżeńskiego, negliż oraz zbytnią dbałość o urodę. W leksyce najstarszego pokolenia brakuje określeń wartościujących pozytywnie. Dla odróżnienia: w języku młodzieży pojawia się wiele nazwań czułych, pieszczotliwych, kwestie moralne nie są ostro oceniane, zaś eksponowanie walorów ciała spotyka się z aprobatą. Ponadto w nazwach ekspresywnych wymienianych przez młodzież widać silne wpływy języka angielskiego oraz współczesnej kultury popularnej.

EN

The article presents the conclusions from the materiał gathered among students of three junior high schools and their eldest relatives. The research, in the form of a ąuestionnaire, was done in Małopolska County in 2011. The analysis of the data allows noticing that the eldest generation usually uses dialectical terms connected to values deeply-set in rural backgrounds for centuries. Meanwhile young peoples’s lexicon reflects modern popular culture. The dialectical expressions used by the eldest generation criticise illegitimate children, negligee and attaching importance to taking care of beauty. There is no positive assessment in their vocabulary as opposed to the language of the youth’s, who freąuently use words of endearment, approve exposing of a body and who are not as strict with morał values as elder people. Moreover, their language is rich in English terms and those of modern popular culture.

2

Leksykalne wyznaczniki tożsamości małopolskiej

100%

Wronicz J.

Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica

|

2017

|

nr 12

324-336

EN

The article presents the dialect vocabulary referring to the human, characteristic of the Lesser Poland dialect.

3

Język Wierzchosławic w Moich wspomnieniach Wincentego Witosa

84%

Piechnik A.

Prace Językoznawcze

|

2021

|

tom XXIII/4

75–90

PL

Artykuł ma na celu zaprezentowanie języka (a przez język także kultury) Wierzchosławic przełomu XIX i XX w. utrwalonego w Moich wspomnieniach Wincentego Witosa – jednego z największych polityków II Rzeczypospolitej. Badacze twórczości Witosa podkreślają dobre przyswojenie przez niego polszczyzny ogólnej i niesięganie do rodzimej gwary. Przeprowadzona analiza pokazuje jednak, że mowa Wierzchosławic jest reprezentowana w Witosowych wspomnieniach. Najczęściej przywołuje Witos leksykę gwarową, zwykle wyodrębnianą w tekście graficznie bądź składniowo, rzadziej utrwala właściwości fonetyczne i fleksyjne lokalnej gwary. Witos sięga po obce polszczyźnie ogólnej wyrazy i frazeologizmy nawiązujące do pracy na roli i w gospodarstwie, przytacza używane w Wierzchosławicach przezwiska indywidualne i zbiorowe, mikrotoponimy i apelatywne ekspresywizmy osobowe. W wielu przypadkach objaśnia semantykę i motywację poszczególnych słów, dzięki czemu słownictwo zostaje zaprezentowane jako nośnik i element składowy treści aksjologicznych i kulturowych. We wspomnieniach Witosa gwara pełni funkcję znaku specyfiki miejsca.

EN

The article aims to present the language, and thus the culture of Wierzchosławice (late 19th, early 20th c.), as depicted in My Memoirs by Winecenty Witos – one of the greatest politicians of the Second Polish Republic. The researchers who analysed his written and oratorical works emphasize his command of the standard Polish language and infrequent use of the local dialect. Nevertheless, analysis of the text shows that the regional dialect of Wierzchosławice is represented in his memoirs. The most common examples of the dialect are lexical items, which are shown graphically or syntactically; less common are phonetic or inflexional features of the local dialect. Witos makes use of words and phrasemes associated with soil cultivation and farming that are foreign to the standard Polish language. He mentions individual and collective nicknames, as well as microtoponyms and individual appellative expressions. In many instances, Witos explicates the semantics and motives supporting the name-forming processes of particular terms, and as a result, the vocabulary is presented as a medium and constituent of axiological and cultural content. In My Memoirs, the local dialect functions as a linguistic identifying mark of the region.

4

Gwara mówiona w pismach o charakterze oficjalnym (na przykładzie korespondencji do Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Zakliczynie)

84%

Piechnik A.

Rozprawy Komisji Językowej ŁTN

|

2015

|

tom LXI

175-184

PL

Artykuł dotyczy wpływu gwary (czyli języka mówionego) na kształt językowy pism kierowanych przez mieszkańców Pogórza Ciężkowicko-Rożnowskiego do Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej (GOPS) w Z akliczynie, w powiecie tarnowskim, w latach 2006–2014. Analizie poddano 248 tekstów. Pochodzą one zwykle od słabo wykształconych osób znajdujących się w trudnej sytuacji życiowej, zajmujących się wyłącznie rolnictwem – więc od grupy, u której można się spodziewać stosunkowo dobrze zachowanej gwary. Cechy gwarowe, odnotowane jedynie w 10% pism, wskazują na brak wystarczających kompetencji językowych i komunikacyjnych, które pozwoliłyby piszącym na przełączenie kodu. Teksty utrwalają gwarowe cechy fonetyczne (zwłaszcza wokaliczne), a także morfologiczne (szczególnie słowotwórcze) oraz leksykalizmy, których dialektalna proweniencja nie jest uświadamiana.

EN

The article discusses the influence of a local dialect (i.e. spoken language) on the linguistic shape of papers submitted by the inhabitants of the Highlands of Ciężkowice-Rożnów to the Local Social Welfare Centre (GOPS) in Zakliczyn, in the Tarnów district, from 2006 to 2014. 248 texts have been analysed. Most of them were written by poorly educated people in a difficult financial situation, who only deal with farming – i.e. by the group of people whose knowledge of a local dialect is expected to be relatively good. Local dialect features, detected in only 10% of the papers, indicate the lack of sufficient language and communication skills that would make it possible for the authors to switch the code. The texts reflect local dialect phonetic features (especially vocalic ones), morphological features (especially those related to word-formation), as well as lexical units whose dialectal origin is not realized.

5

Ludowe antroponimy przezwiskowe a gwara w dobie współczesnych przemian cywilizacyjnych

83%

Rudnicka-Fira E.

Onomastica

|

2016

|

tom 60

187-199

EN

The article shows folk nicknames operating in geographically diverse rural communities (administratively belonging to the municipality Muszyna). As unofficial anthroponyms, existing only in the spoken form, they represent a living local language - dialect. Analysis of the collected material shows that all the most important features of the language characteristic of this part of Lesser Poland (Małopolska) dialect are performed in it. Folk nicknames, despite numerous hazards caused by civilization, are still an important factor supporting the local dialect - they operate rather vividly in the analysed microcommunity (almost every adult has his nickname), and are constantly being created and passed down from generation to generation.