Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Dyskursy i dialekty modernizmu

100%

Bilewicz H.

|

tom Z. 15

383-391

PL

Modernizm oglądany z perspektywy ponowoczesności jawi się jako formacja niejednoznaczna i pełna sprzeczności. Wbrew ortodoksyjności haseł, deklarowanej zwartości i pozornej jednolitości, jego architektoniczny obraz obfituje w rysy i pęknięcia, a jego recepcja wywołuje wiele kontrowersji. Zarówno dyskurs modernizmu, jak i dyskurs o modernizmie jest współcześnie kwestionowany oraz poddawany reinterpretacjom. W wystąpieniu podjęte zostaną ogólne kwestie terminologii, typologii oraz aksjologii modernizmu, jak również morfologii architektury nowoczesnej, różnicowanej poprzez trzy odmienne modele (definiowane w sztukach wizualnych przez prof. Andrzeja Turowskiego): modernizm progresywny, modernizm regresywny oraz modernizm transgresyjny. Te zróżnicowane oblicza modernizmu architektonicznego komplikują ponadto różnorodne dialekty: odmiany terytorialne, środowiskowe i historyczne. Retrospektywa architektury modernizmu ma na celu jej rewizję, tj. ponowny przegląd jej dorobku oraz krytyczne rozpatrzenie jej zasad. Implikuje to postulat rewaloryzacji modernizmu architektonicznego, tj. przewartościowania jego dokonań oraz rekuperacji, tj. przywrócenia i odzyskania jego polifonicznego obrazu, stając się przyczynkiem do rozważań nad wielością dyskursów i dialektów architektury modernistycznej.

EN

Modernism, when looked at from the perspective of post-modernity appears to be equivocal and full of contradictions. Contrary to the orthodox sounding of its slogans, declared consignees and seeming uniformity, its architectural shape is full of cracks and crevices, while its reception raises much controversy. Both the modernist discourse and the discourse on modernism is being currently questioned and re-interpreted. His speech tackles general questions in the fields of the terminology, typology and axi-ology of modernism, along with the morphology of modern architecture, diversified by three different models (defined in the field of visual arts by Professor Andrzej Turowski): progressive modernism, regressive modernism and transgressive modernism. These different manifestations of modernism in architecture are further complicated by various dialects: territorial variations, milieux influences and historical impact. The retrospective of modernist architecture aims at its revision, i.e. the vertical survey of its achievements and a critical approach to its principles. This implies the need for the revalorisation of architectural modernism, i.e. the re-evaluation of its achievements and its recuperation, which means the restoring and recovering its polyphonic image. This will become a new contribution in the dispute on the multiplicity of discourses and dialects in modernist architecture.

2

Mieczysław Małecki jako badacz dialektów serbsko-chorwackich w świetle korespondencji z Kazimierzem Nitschem

75%

Rusek J.

|

tom 56

97-109

3

„Polskie gwary na wyginięciu?”, czyli obraz polszczyzny ludowej i regionalnej w wypowiedziach użytkowników forum.mlingua.pl.

75%

Ostrowska K.

Rozprawy Komisji Językowej ŁTN

|

2016

|

tom LXIII

101-116

PL

Artykuł traktuje o polszczyźnie ludowej i regionalnej w świetle wypowiedzi użytkowników forum. mlingua.pl. Przedstawia terminologię z zakresu dialektologii, charakterystykę użytkowników forum oraz pozytywną i negatywną postawę wobec gwary, przejawiającą się jej wartościowaniem. Autorka przywołuje opinie internautów i zestawia je z definicjami badaczy dialektologii, przedstawia różnice między polszczyzną ludową i regionalną oraz szacunek do gwar niektórych społeczności lokalnych, np. Ślązaków, Kaszubów. Użytkownicy forum.mligua.pl interesują się zagadnieniem polszczyzny regionalnej, znają językoznawcze terminy, zwracają uwagę na wartość kulturową polszczyzny mieszkańców wsi.

EN

The article is about folk and regional Polish on the basis of forum.mlingua.pl users’ opinions. It refers to terminology of dialectology, characteristic of forum.mlingua.pl users, positive and negative attitude to dialect manifested by its appraisal. The authoress compares statements with the definitions made by researchers of dialectology. Crucial for this research are distinction between folk and regional Polish and regard for local communities (e.g. Silesian, Kashubians). The users of forum.mlingua.pl are interested in regional Polish, they know linguistic terminology, draw attention to cultural value of folk and regional Polish.

4

Zadania szkoły i nauczycieli na terenach występowania dialektu – przykład Górnego Śląska

63%

Gancarz A.

Edukacja Międzykulturowa

|

2015

|

tom 4

229-243

EN

The aim of this study is – with reference to the concept of intercultural and regional education – defining the tasks of schools and teachers in dialect areas. The article describes the linguistic ascpect of multiculturalism of Silesian schools. On the basis of pedagogical and sociological literature the author formulates a thesis that linguistic variety is richness and an opportunity for development of students and teachers, a possibility of intercultural learning, but also a cause of conflicts. Research material, which the discussion refers to, was collected by the biographical method with the use of the narrative interview technique. The results of conducted research confirmed the thesis. They allow for defining tasks of schools and teachers in dialect areas. They can also be referred to other regions, where native inhabitants strongly indentify themselves with the dialect and regional culture in general. Although the article omits the question of introducing compulsory Silesian language lessons at schools, against a background of such aspirations the undertaken subject matter seems particularly current.

PL

Celem tego opracowania jest – w odniesieniu do koncepcji edukacji międzykulturowej i regionalnej – określenie zadań szkoły i nauczycieli na terenach występowania dialektu. Artykuł opisuje językowy aspekt wielokulturowości śląskich szkół. Na podstawie literatury pedagogicznej i socjologicznej autorka formułuje tezę, że zróżnicowanie językowe jest bogactwem i szansą na rozwój uczniów i nauczycieli, stwarza możliwość uczenia się międzykulturowego, lecz może być też przyczyną konfliktów. Materiał badawczy, do którego odnoszą się podjęte rozważania, został zebrany za pomocą metody biograficznej z wykorzystaniem techniki wywiadu narracyjnego. Wyniki przeprowadzonych badań potwierdziły sformułowaną tezę. Pozwalają określić zadania szkoły i nauczycieli na terenach występowania dialektu. Można odnieść je również do innych obszarów, gdzie ludność autochtoniczna silnie identyfikuje się z dialektem i kulturą regionalną w ogóle. Choć artykuł pomija kwestię wprowadzenia obowiązkowej nauki śląskiego w szkołach, na tle takich dążeń podjęta tematyka wydaje się szczególnie aktualna.

5

"A ccanciu ri Maria" e "l’Antologia" di Nino De Vita. Il caso di una scrittura “latitante” allo scoperto

63%

Malicka P.

|

nr 9(3)

256-265

IT

Lo scopo dell’articolo è di segnalare l’importanza dell’ultima produzione in versi del poeta siciliano Nino De Vita considerato una delle voci liriche e narrative più originali nell’ambito della poesia dialettale e della letteratura in lingua italiana. La riflessione verrà articolata attorno al poemetto devitiano A ccanciu ri Maria pubblicato nel 2015 che coincide con la pubblicazione dell’Antologia bilingue del poeta percepita nei termini di un vero e proprio evento editoriale. Un evento che copre oltre trent’anni dell’attività poetica e narrativa segnata da un continuo intrecciarsi dell’esperienza di vita e di scrittura “in latitanza”.

PL

Celem artykułu jest zwrócenie uwagi na ostatnie dokonania sycylijskiego poety Nina De Vity, uważanego za jeden z najbardziej oryginalnych głosów poetyckich – zarówno w pisarstwie dialektalnym, jak i w literaturze włoskiej. Refleksja dotyczy jego ostatniego opowiadania, pisanego wierszem A ccanciu ri Maria (W zamian za Marię), które ukazało się w 2015 roku. Publikacja ta zbiega się w czasie z innym ważnym wydarzeniem edytorskim, a mianowicie z ukazaniem się dwujęzycznej antologii obejmującej 30 lat twórczości poetyckiej i narracyjnej De Vity, naznaczonej nieustannym przenikaniem się doświadczeń życia i pisania „w ukryciu”.

6

Popowska-Taborska Hanna, Rzetelska-Feleszko Ewa, Dialekty kaszubskie w świetle XIX-wiecznych materiałów archiwalnych : prezentacja i opracowanie kaszubskich materiałów językowych zebranych przez Georga Wenkera w latach 1879–1887 .- Warszawa, 2009

63%

Stone G.

Rocznik Slawistyczny

|

2010

|

tom 59

185-189

7

Samogłoski ustne gwary kurpiowskiej

63%

Garczyńska J.

Slavia Meridionalis

|

2021

|

tom 21

PL

Celem artykułu jest opis fonetyczno-akustyczny akcentowanych samogłosek ustnych, występujących współcześnie w mowie trzech pokoleń Kurpiów, kobiet i mężczyzn. Gwarowe realizacje badanych samogłosek porównano z wymową ogólnopolską. Na podstawie analiz można stwierdzić, że realizacje gwarowe najlepiej zachowane są dla samogłosek [ɔ] oraz [ɨ], a w grupie kobiet także dla [a]. W grupie samogłosek pochylonych odrębne realizacje najlepiej utrzymują się dla [e], a następnie dla [ɑ], zaś [o] wystąpiło tylko u jednej kobiety. Gwarowe realizacje samogłosek lepiej zachowują kobiety oraz osoby z najstarszego i średniego pokolenia.

EN

The aim of the article is a phonetic and acoustic description of stressed oral vowels occurring in the Kurpie dialect, depending on the gender and age of respondents. The realizations of the examined vowels were compared with the standard Polish pronunciation. It can be concluded that the dialectal realizations are best preserved for the vowels [ɔ] and [ɨ], and also for [a] in the group of women. The research results confirmed the disappearance of sounds [e], [ɑ] and [o]. In the analyzed material, the individual realizations were best maintained for [e] and then for [ɑ]. An inclined [o] was present only in one person. Dialectal realizations of vowels are better preserved by women and people of the oldest and middle generations.

8

Opinia o projekcie zmiany Ustawy o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym, a także niektórych innych ustaw

63%

Cząstka-Szymon B.

|

nr 1(15)

185-198

EN

The opinion on draft amendments is negative due to lack of compliance with the Polish and EU regulations (Act on the Polish Language from 1999.10.07 and the European Charter for Regional or Minority Languages). Applicants want Silesian to be recognized as a national language. However, the current classification of used (living) languages of the world contrasts the general (nationwide) language with its regional/territorial varieties, i.e. subdialects. There are no rational arguments for modification of the existing arrangements, and favouring one of Polish dialects by establishing it as a regional language. Since, however, the positions of subdialects and regional Polish have been weakened for historical reasons, it will be justified to seek to raise their prestige.

PL

Opinia o projekcie nowelizacji ustawy ma charakter negatywny ze względu na brak zgodności z przepisami polskimi (Ustawa o języku polskim z 07.10.1999) oraz unijnymi (Europejska karta języków regionalnych i mniejszościowych). Wnioskodawcy chcą doprowadzić do uznania regionalnego języka śląskiego. Tymczasem klasyfikacja obowiązująca do tej pory w stosunku do używanych (żywych) języków świata wyróżnia opozycyjnie język ogólny (ogólnonarodowy) i jego odmiany regionalne/ terytorialne – gwary. Nie ma żadnych racjonalnych powodów, by zmieniać dotychczasowe ustalenia i doprowadzić do preferowania jednego z polskich dialektów, ustanawiając go językiem regionalnym. Można jednak, ze względu na osłabioną (z powodów historycznych) pozycję gwar i polszczyzny regionalnej dążyć do podniesienia prestiżu dialektów w Polsce.

9

„Kochom swoje wioske, bom sie w ni rodzieła...”. Wilkowsko-świętokrzysko-kielecka poezja Kaśki spod Łysicy w świetle refleksji językoznawczokulturologicznych

63%

Węgorowska K.

|

tom 1

115-130

EN

The text is devoted to the oral poetry by Kaśka spod Łysicy – Katarzyna Zaborowska from Wilków, Świętokrzyskie Region. Linguistic-culturological reflection concerns the onyms (toponyms, microtoponyms, oronyms, antroponyms), appellatives and dialect and subdialect distinctive features. An insightful interpretation of these complementary elements permitted to determine the specific features of the idiolect of the forgotten poet.

PL

Tekst dotyczy poezji niepiśmiennej, pochodzącej z Wilkowa na Ziemi Świętokrzysko-Kieleckiej, Kaśki spod Łysicy – Katarzyny Zaborowskiej. Lingwistyczno-kulturologiczną refleksją objęte zostały utrwalone w poszczególnych lirykach, charakterystyczne dla tego obszaru, onimy (toponimy, mikrotoponimy, oronimy, antroponimy), apelatywy oraz wyróżniki gwarowo-dialektalne. Wnikliwa interpretacja owych uzupełniających się elementów umożliwiła ustalenie cech specyficznych dla idiolektu zapomnianej dziś, tworzącej w „gwarze macierzy” poetki.

10

Jazykově podmíněné sociální preference dětí: vliv regionálního dialektu na výběr kamaráda

63%

Kikoťová N. , Nudga N. , Šimsová J. , Maršíková Z. , Chládková K.

|

nr 3-4

166-178

EN

Objectives: This study investigated whether preschool and early school age children's friendship choices are modulated by a talker's regional dialect, and whether the potential preference for local/native dialect would be attenuated by a child's more diverse language experience. Methods: An online forced-choice experiment was administered. Each of 12 trials contained a pair of sentences recorded by two different same-sex speakers: one was a speaking the Central Bohemian variety of Czech and the other speaking a phonetically distinct Nothern Moravian-Silesian dialect. Data were collected from a total 81 participants, aged 5 to 8 years from both regions, who, upon listening to both sentences in each trial, indicated which of the two children they would like to play with. Results: A generalized linear mixed-effects model revealed a statistically significant interaction of age and participant location (average estimated effect size = 16.4 %, SE = 8.1 %, z = 2.031, p = .042). Pairwise comparisons showed that younger Moravian-Silesian children had a stronger preference for their own local dialect than younger Central Bohemian children, and marginally also than the older Moravian-Silesian children. Conclusions: The results can be explained by considering that older Moravian-Silesian children have a more diverse language experience (associated with starting school), similarly to Central Bohemian children of any age who have a more diverse language experience due to a greater linguistic variation in their region. Such richer, more varied, language experience might then attenuate children's preferences for their own dialect. Limitations: The recruitment procedures for both regions were kept identical in order to recruit comparably motivated participants' parents, which is crucial to collect comparably reliable data using an online experiment administered by the children's parents. This however resulted in a relatively small sample of the younger group of Moravian-Silesian children. Follow-up research, ideally lab-based, is needed to test the replicability of the present findings and to collect more detailed information on children's language, dialectal, and education background.

CS

Cíl. Experiment zkoumal, zda jsou sociální preference dětí předškolního a mladšího školního věku ovlivněny regionálním dialektem mluvčího a zda mohou být potenciální preference pro lokální/vlastní dialekt tlumeny bohatší jazykovou zkušeností dítěte. Metody. V percepčním online experimentu byla zkoumána dialektově podmíněná volba kamaráda. Každá z 12 experimentálních položek obsahovala dvojici vět, které byly nahrány dvěma různými mluvčími stejného pohlaví: jeden mluvil středočeskou varietou češtiny a druhý mluvil foneticky odlišným moravskoslezským dialektem. Formou nuceného výběru měli participanti v každém pokusu rozhodnout, se kterým ze dvou dětí by si chtěli raději hrát. Data byla sebrána od 81 participantů ve věku 5 až 8 let, kteří si poslechli obě nahrávky a následně se rozhodli, se kterým ze dvou mluvčích by si raději hráli. Výsledky. Smíšený model logistické regrese odhalil významnou interakci věku a lokality participanta (průměrná modelovaná velikost efektu = 16,4 %, SE = 8,1 %, z = 2,031, p = 0,042). Párová srovnání ukázala, že mladší (věk 4 a 5 let) moravskoslezské děti měly silnější preferenci pro svůj lokální dialekt než mladší středočeské děti a okrajově také než starší (věk 6 a 7 let) moravskoslezské děti. Závěry. Výsledky naznačují, že jazykově podmíněné sociální preference mohou být ovlivněny variovaností jazykového prostředí, ve kterém se dítě nachází. Slabší preference pro rodný dialekt u mladších dětí ve Středočeském kraji než v Moravskoslezském kraji mohou být výsledkem variovanějšího jazykového prostředí středočeského regionu (včetně Prahy). Stejně tak může být (okrajově významné) slábnutí preference pro rodný dialekt u starších dětí v rámci Moravskoslezského kraje spjato s nástupem do školy, jež dítěti taktéž poskytuje variovanější jazykové prostředí. Limity. Relativně malý vzorek mladší skupiny moravskoslezských dětí, který ovšem reflektuje demografickou situaci: způsob náboru participantů do experimentu byl pro oba regiony stejný, aby participanti v obou regionech pocházeli ze srovnatelně motivovaných částí populace, což je ke sběru spolehlivých dat prostřednictvím online experimentu klíčové. Autorky navrhují provést navazující výzkum, ideálně v laboratoři, který ověří replikovatelnost výsledků a bude sbírat více podrobných údajů ohledně jazykového a dialektového pozadí dítěte.

11

Zmiany w słownictwie mieszkańców powiatu grudziądzkiego.

63%

Mosakowski J.

|

2013

|

tom LIX

143-163

PL

Przedmiotem artykułu są rozważania na temat specyfiki słownictwa mieszkańców powiatu grudziądzkiego i zmian, jakie w nim zaszły w ciągu ostatnich 60 lat. Przyjąwszy za bazę słownictwo używane w kręgu rodzinnym, pochodzący z Grudziądza autor wyróżnił 307 haseł, które następnie poddał weryfikacji poprzez przeprowadzenie ankiety ustnej i pisemnej wśród 88 respondentów (60 uczniów liceum ogólnokształcącego, 20 osób dorosłych z terenu powiatu grudziądzkiego i 8 osób z terenów przylegających do badanego obszaru). Stworzony i zweryfikowany na potrzeby ankiety zbiór słownictwa stanowi konglomerat haseł charakterystycznych dla gwary ludowej i miejskiej, slangu oraz języka niemieckiego. Szczególnie wyraźne są w nim ślady modyfikowania i adaptowania słów z języka niemieckiego z zakresu techniki oraz życia codziennego. Niemały wpływ na kształt powojennego słownictwa mieszkańców Grudziądza i jego okolic miały też długoletnie tradycje militarne i penitencjarne. Przedmiotem analizy była żywotność 307 jednostek leksykalnych wśród przedstawicieli dwóch pokoleń (grupy wiekowe: 35–70 i 15–16 lat). W wyniku analizy danych okazało się, że przedstawiciele starszej grupy wiekowej znają i/lub używają 76,99% podanych w ankiecie haseł, natomiast respondenci rekrutujący się z młodszej grupy wiekowej znają i/lub używają zaledwie 40,44% całości ankietowanego słownictwa.

EN

The object of the article is to deliberate on the specificity of vocabulary used by the people living in the region of Grudziądz and the changes that it has gone through in the past sixty years. The author, who comes from Grudziądz himself, set as a basis for the analysis the vocabulary used among family members and relatives. He selected 307 lexical items to be then verified by the means of a questionnaire in a written and oral form among 88 respondents (60 secondary school students, 20 adults from the region of Grudziądz and 8 people from areas adjacent to the region researched). The lexicon created and verified for the questionnaire is a conglomerate of words and phrases characteristic of folk and city dialect, slang and German language. There are particularly clear traces of adapting and modifying technical and everyday words from the German language. The city’s long military and penitentiary tradition also had a significant influence on the development of the after-war language of the inhabitants of Grudziądz and its surroundings. The subject of the analysis was the life-span of the 307 lexical items among representatives of two generations (age groups of 35 to 70 and 15 to 16). The result has shown that representatives of the older generation know and/or use 76.99 per cent of the items listed in the questionnaire while respondents from the younger age group know and/or use only 40.44 per cent out of the total lexis presented in the questionnaire.

12

The challenges of translating dialect: The case of Cormac McCarthy’s western All the Pretty Horses

51%

Dulska A.

|

nr 12

187-203

EN

This paper focuses on the issue of translating dialect in the Western novel, All the Pretty Horses by Cormac McCarthy, into the Polish language. In the first part of the paper, the notion of dialect translatability is discussed and a number of translation procedures utilized in the process of dialect translation are presented. Next, four distinct types of dialect markers are identified and exemplified by citing a number of passages from the novel. In the second part of the paper, the focus shifts to the Polish translation of the novel, Rącze Konie, by Jędrzej Polak. The article investigates the strategies adopted by Polak to render the dialectal passages into Polish and evaluates the extent to which the dialect markers present in the original text were retained in the Polish translation.

FR

L’article aborde le problème de traduire le dialecte vers le polonais dans le western intitulé All the Pretty Horses de Cormac McCarthy. Dans la première partie de l’article nous avons abordé la question de la traduisibilité du dialecte et nous présentons les différentes stratégies de traduction employées dans le processus de la traduction du dialecte. Ensuite, nous avons distingué quatre types des marqueurs dialectaux qui ont été illustrés par des extraits tirés du roman. Dans la deuxième partie de l’article nous avons analysé la traduction polonaise du roman, faite par Jędrzej Polak et intitulé Rącze Konie. Nous avons examiné les techniques employées par Jędrzej Polak dans le processus de traduction des extraits dialectaux du roman vers le polonais et nous avons évalué à quel degré les marqueurs dialectaux de l’original ont été maintenus dans la version polonaise.

PL

Artykuł podejmuje tematykę tłumaczenia dialektu na język polski w powieści – westernie Cormaca McCarthy’ego pt. All the Pretty Horses. W pierwszej części artykułu poruszono kwestię przekładalności dialektu oraz zaprezentowano różne strategie tłumaczeniowe stosowane w procesie przekładu dialektu. W dalszej kolejności, wyodrębnione zostały cztery rodzaje markerów dialektalnych, które zostały następnie zilustrowane za pomocą odpowiednich fragmentów zaczerpniętych z powieści. W drugiej części artykułu poddano analizie polskie tłumaczenie powieści, opracowane przez Jędrzeja Polaka i zatytułowane Rącze Konie. Zbadano techniki zastosowane przez Jędrzeja Polaka w procesie tłumaczenia dialektalnych fragmentów powieści na język polski oraz oceniono, w jakim stopniu markery dialektalne zawarte w oryginale zostały zachowane w polskim tłumaczeniu.

13

Języki regionalne: zagrożenie czy umocnienie polskiej wspólnoty językowej?

51%

Hentschel G.

|

nr 1

1-13

EN

Gerd Hentschel’s essay concerns the concept of the linguistic community. Hentschel shows that in both political and scholarly discussions, this concept is used unreflectively and its meaning lacks scientific clarity. When this happens, this concept is treated, subconsciously or consciously, as synonymous with that of the national community. This approach belongs to Leo Weisgerber’s tradition and its concepts – which today seem vague – such as the spirit of language and the worldview of language, which provide an ideological framework for distinguishing one linguistic and national community from another. In the Europe of the nineteenth and twentieth centuries, these concepts should not be seen in a decidedly negative light. Thus, it is enough to compare the diversity of today’s European geopolitical landscape with the situation after the Congress of Vienna. On the other hand, such concepts can also be seen as an obstacle to the linguistic emancipation of national languages. Dialects are initially only linguistic constructs, which are accorded the dialect status on account of them having certain structural features. Sometimes, however, speakers of different dialects see themselves and their group as something larger, namely, as a linguistic or ethnic community, which is usually based on specific historical, social and cultural events and circumstances. Against this background, Hentschel’s essay is an attempt to construct a non-exclusive concept of linguistic community, i.e., one in which a large linguistic community accepts various smaller ones and in which individuals can belong to more than one without a conflict of loyalty.

PL

Przedstawiony esej dotyczy pojęcia wspólnoty językowej. Pokazuje, że w niektórych dyskusjach politycznych, ale także naukowych, przyjmuje się je bez refleksji i naukowego namysłu. W takim rozumieniu jest wówczas podświadomie lub świadomie utożsamiane z pojęciem wspólnoty narodowej. Przywołane podejście wpisuje się w tradycję Leo Weisgerbera z jego koncepcjami, które dziś wydają się mgliste, takimi jak duch języka i światopogląd języka, które stanowią ideologiczne ramy dla odróżnienia jednych od drugich społeczności językowych i narodowych. W Europie XIX i XX wieku nie należy postrzegać tych koncepcji w zdecydowanie negatywnym świetle, wystarczy choć porównać różnorodność dzisiejszego europejskiego krajobrazu państwowego np. z sytuacją po Kongresie Wiedeńskim. Z drugiej strony, tego typu koncepcje mogą być również postrzegane jako przeszkoda w emancypacji językowej w odniesieniu do języków narodowych. Dialekty są początkowo jedynie konstruktami językowymi, którym przypisuje się dialektalność zgodnie z pewnymi cechami strukturalnymi. Czasami jednak użytkownicy różnych dialektów widzą siebie, swoją grupę jako coś większego, tj. jako wspólnotę językową lub etniczną, której podstawą są zwykle specyficzne wydarzenia o charakterze historycznym, społecznym i kulturowym. Na tym tle esej jest próbą konstruowania niewyłączającej koncepcji wspólnoty językowej, czyli takiej, w której duża wspólnota językowa akceptuje różne mniejsze i w której jednostki mogą należeć do więcej niż jednej, bez konfliktu lojalności.

14

Standaryzacja po kurpiowsku

51%

Siatkowska E.

Polonica

|

2017

|

tom 37

5-12

EN

Kurpie are an exogenous people. Their settlement dates back to the 14th up to the 18th century. The ethnonym comes from the Old Prussian name for the leather shoes they wore, which indicates their possible Old Prussian origin. Polish ethnic groups began accumulating in those areas in the Middle Ages. Kurpie developed an original folk culture (cf. dance, music, crafts) and their territory is among the most attractive areas in Europe for tourists to explore. Cultural activists have published spelling companions and a Polish- Kurpie dictionary; they publish local newspapers and works of literature - both original and translated into the dialect, modern as well as classic. The “Kurpie Mazovian literary dialect” is introduced as a subject in schools. The standardization of regional language in Kurpie is motivated by local patriotism.

15

Некоторые контактнообусловленные явления в словенском диалекте долины Натизоне

51%

Пилипенко [Pilipenko] Г. G.

Slavia Meridionalis

|

2021

|

tom 21

PL

W artykule omówiono niektóre zjawiska językowe jako rezultat kontaktów językowych z zakresu fonetyki, morfologii i składni, w słoweńskim dialekcie doliny Natisone we Włoszech, należącym do grupy dialektów przybrzeżnych. Celem artykułu jest ustalenie genezy tych zjawisk oraz opis sposobu funkcjonowania i obszarów występowania. Dane do analizy (wypowiedzi informatorów) zostały zebrane podczas badań terenowych w tym regionie. Ujawniają one następujące zjawiska: udźwięcznienie bezdźwięcznych spółgłosek zębowo-dziąsłowych przed sonornymi; zapożyczanie przyimków i spójników; postpozycja przymiotników w grupach rzeczownikowych; podwojenie zaimków i rzeczowników; wyrażanie dat przez określone konstrukcje czasowe. Okazuje się, że analizowane konstrukcje i formy charakteryzują się dużym stopniem zmienności, funkcjonują równolegle ze swoimi słoweńskimi odpowiednikami. W niektórych przypadkach mamy do czynienia z formami mieszanymi (mieszanymi konstrukcjami przyimkowymi, konstrukcjami czasowymi do wyrażania dat). Podwojenie zaimków i rzeczowników występuje na obszarze nierównomiernie, podobne zjawisko występuje w językach ligi bałkańskiej.

EN

The paper discusses some contact-related phenomena in the phonetics, morphology and syntax of the Slovene dialect that is spoken in the Natisone Valley in Italy, a dialect belonging to the Littoral dialect group. The purpose of the study is to establish the origin of these phenomena and clarify the features of their functioning and areal distribution. The data for the analysis (oral speech of informants) was collected during field research in this region. The following phenomena are revealed: voicing of the voiceless dental alveolar s before sonorants; borrowing of prepositions and conjunctions; postposition of adjectives in noun groups; doubling of pronouns and nouns; temporal constructions are used to express dates. It is revealed that the analyzed constructions and items have a high degree of variability: they function along with their Slovenian counterparts. In some cases, we are dealing with contaminated forms (contaminated prepositions, temporal construction for expressing dates). The doubling of pronouns and nouns forms a broken area, and a similar phenomenon is found in the languages of the Balkan Sprachbund.

16

Nauczanie dialektologii na studiach ukrainistycznych na Uniwersytecie Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie

51%

Dudek-Szumigaj A.

|

nr Numer Specjalny

333-347

UK

У статті обговорено місце діалектології на україністиці в Університеті Марії Кюрі-Склодовської в Любліні. Проаналізовано навчальні програми для спеціальностей: українська філологія та україністика у період функціонування одноступеневої та двоступеневої системи освіти. Обговорено види занять з діалектології, реалізовані програми навчальної дисципліни, охарактеризовано науковий доробок викладачів цього предмета, а також неоднорідність студентських груп щодо володіння говіркою.

EN

The article analyses the place of dialectology in teaching in Ukrainian studies at the Maria Curie-Skłodowska University in Lublin. The study programs in the period of the Ukrainian philology and Ukrainian studies as uniform master’s studies and two cycle-studies were analyzed. Forms of dialectological education and programming content are discussed. The scientific achievements of the lecturers were characterized. The diversity of student groups in terms of the knowledge of the subdialect is discussed.

PL

W artykule omówiono miejsce dialektologii w nauczaniu na studiach ukrainistycznych na Uniwersytecie Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie. Przeanalizowano programy studiów w okresie funkcjonowania kierunków: filologia ukraińska i ukrainistyka jako studiów jednolitych magisterskich i dwustopniowych. Omówiono formy kształcenia dialektologicznego, realizowane treści programowe, scharakteryzowano dorobek naukowy wykładowców tego przedmiotu, a także zróżnicowanie grup studenckich pod względem znajomości gwary.

17

Uwagi o zmianach leksykalnych w gwarze sokólskiej wsi Nomiki w połowie XX wieku

51%

Kondratiuk M.

|

nr Numer Specjalny

113-119

UK

Номіки (діал. nˡom’ik’i), колишнє село королівських селян в економії Гродно. Під час волочної поміри близько 1560 року воно займало на 22 волоки. Перша згадка про село Номіковічи датується 1578 р. Проживали там литовці та русини, які відбували панщину у фільварку в Одельську. Після шведської навали частину покинутих земель віддали селянам, переселеним із сіл, переданих татарам. Під час діалектних досліджень, здійснених Станіславом Глінкою (1957 рік і 1971 рік), було стверджено, що мешканці села спілкувалися між собою переважно білоруською, частково польською мовами. У статті подано приклади використання двох та кількох різних назв для одного і того ж десигната, дії чи явища. Це були назви, що використовувались у минулому та вживаються сьогодні, а також назви знарядь та дій, які вийшли з ужитку внаслідок науково-технічного прогресу, розвитку культури та освіти. Чітко видно заміну руських назв польськими назвами, що часто залежить від віку інформатора (зміни поколінь).

EN

Nomiki (dialectal: nˡom’ik’i) is an old village of royal peasants in Grodno county. During measurement of ground about 1560. The first mention of the village of Nomikowiczy dates back to 1578. Lithuanians and Ruthenians serving serfdom on the farm in Odelsko were imprisoned there. After the Swedish invasion, some of the abandoned lands were given to the peasants who were displaced from the villages handed over to the Tatars.During the dialectical research of Stanisław Glinka (1957 and 1971), the inhabitants mostly spoke Belarusian, partially Polish. The article presents the examples of usage two or more different names to define the same designate, activity or phenomenon. There were the names used in the past and nowadays, or the names which were out of use due to scientific and technical progress, evolution of culture and education. Changes in replacing Ruthenian names with Polish names are clearly visible, often depending on the age of the informant (generational changes).

PL

Nomiki (gw. nˡom’ik’i), to dawna wieś chłopów królewskich w ekonomii grodzieńskiej. W czasie pomiary włócznej około 1560 roku została osadzona na 22 włókach. Pierwsza wzmianka o siole Nomikowiczy pochodzi z 1578 roku. Osadzono w niej Litwinów i Rusinów odbywających pańszczyznę na folwarku w Odelsku. Po najeździe szwedzkim część włók opustoszałych oddano chłopom przesiedlonym ze wsi przekazanych Tatarom. W czasie badań gwarowych Stanisława Glinki (lata 1957 i 1971) mieszkańcy rozmawiali ze sobą przeważnie po białorusku, częściowo po polsku. W artykule przedstawiono przykłady używania dwóch i kilku różnych nazw na określenie tego samego desygnatu, czynności czy zjawiska. Były to nazwy używane dawniej i obecnie lub nazwy narzędzi i czynności, które wyszły z użycia w wyniku postępu naukowo-technicznego, rozwoju kultury i oświaty. Wyraźnie widoczne są zmiany zastępowania nazw ruskich nazwami polskimi, często zależne od wieku informatora (zmiany pokoleniowe).

18

Mazurski płatek – znaczenie i pochodzenie wyrazu

51%

Biolik M.

|

nr 16/1

9-17

EN

The vocabulary item płatek appeared in the poem by Masurian folk author Jan Domasz O teraźniejszych modach. It can be assumed from the context that it was used as a noun that can be defined as ‘a piece of cloth worn around the head or neck – a scarf or a bandana’. The other word that was used to describe a piece of clothing protecting the head was myca. The item płatek was a diminutive of płat. Both mentioned words have many meanings in the Polish language as well as in other Slavic languages. The primary meaning of the word was ‘a piece of cloth’ that led to the creation of the word płatek and the word płacić (to pay) as cloth was used by the Slavic people as the currency.

19

Słowotwórstwo przymiotnika w gwarach polskich – perspektywy badawcze

44%

Grabka B.

|

tom 36

229-238

EN

The subject matter of the hereby article is constituted by the word formation of simple adjectives motivated within Polish dialects from the point of view of the monograph. The so far available literature of the subject matter does not elaborate on the synthetic description of dialectal word formation. The study of the adjectives may turn out to be a starting point for the general study. In order to be able to obtain symmetry in parallel to the execution of research of the word formation within the general language, the research of the word formation within dialects should be intensified. It is of significant importance to find the answer to the question about the separateness of the dialectal word formation and it is necessary to provide word formation characteristics to achieve full description of examined dialects.

20

Taking stock and looking forward: documenting a diasporic variety of Czech in Texas

44%

Cope L.

|

2021

|

tom 104

|

nr 5

284-310

EN

Texas Czech, a highly endangered diasporic variety of the Czech language, has roots in the dialects of Moravian and Bohemian immigrants from Austria and later Austria-Hungary who began arriving in Texas in the 1850s. “Taking stock”, the paper situates this variety’s development in the context of literature on language contact and borrowing, heritage languages, and community language endangerment and loss in order to examine its main contact features. “Looking forward”, the article (1) demonstrates the need for a corpus-based approach to this and other diasporic varieties of Czech to help us better understand the intersection of incomplete acquisition and attrition, typological characteristics of languages in contact, and internally vs. externally induced language change under different sociolinguistic constraints, and (2) references the Texas Czech Legacy Project, whose main objective is to build a searchable corpus of Texas Czech speech to serve the community and aid scholarly research on Czech varieties in the diaspora.