Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Z historii nazw demonów domowych rejestrowanych w dobie staro- i średniopolskiej

100%

Krótki Z.

|

tom 16

175-187

PL

W artykule analizie poddano dawne, XV-, XVI-, XVII- oraz XVIII-wieczne nazwy demonów domowych. Zebrany ze wszystkich dostępnych źródeł leksykograficznych materiał uzupełniony został o fragmenty dzieł literackich, w których pojawiły się nazwy tych demonów. Okazało się, że jednostki, które pod koniec doby średniopolskiej posiadały znaczenie ‘duchy- -opiekunowie domu’, w XVI i XVII wieku charakteryzowały najczęściej ‘dżina’ lub ‘diabła’. Na charakter tych wierzeń ogromny wpływ wywarła literatura z czasów kontrreformacji. Doprowadziła ona do przemieszania wyobrażeń dawnych, mitycznych sprzymierzeńców ludzi z wyobrażeniami diabła i jego pomocników. Na początku doby nowopolskiej natomiast, pod wpływem kultury zachodniej, analizowane jednostki utraciły negatywne nacechowanie.

EN

The article presents the names of the domestic demons registered in the 15th to 18th centuries. The material, collected from all the accessible lexicographical sources was supplemented with the fragments of the literary works in which the names of these demons occurred. It has turned out that the lexical units which in the late Middle Polish period had the meaning of a ‘protective household spirit’, in the 16th and 17th centuries characterized most frequently a ‘genie’ or a ‘devil’. These beliefs were immensely affected by the Counter Reformation literature. It caused the confusion of the notions of the ancient mythical human allies with the notions of the devil and his helpers. In the early New Polish period the analysed lexical units lost their negative markedness under the influence of the Western culture.

2

Specyfika polskich językoznawczych slawistycznych badań diachronicznych ostatniego sześćdziesięciolecia

100%

Popowska-Taborska H. , Siatkowski J.

|

2013

|

tom 62

11-37

EN

The last decades have witnessed extensive research projects that lasted for many years and have resulted in an impressive archive of Slavic language data. These data, which have been presented in various forms (dialect atlases and dictionaries , historical language dictionaries, dialect monographs and historical and linguistic studies of individual relics) describe the Polish language area as well as the Slavic dialects spoken within the Polish borders. The ever-growing lexical material that has been collected fostered comparative and etymological analyses. It also has enabled researchers to continue the investigation of the linguistic history of the Slavs as well as their mutual contacts and linguistic interactions. Dialectological work on Slavic took the form of international cooperation from early on, and this has resulted in the publication of The Slavic Linguistic Atlas (OLA)], The Carpathian Linguistic Atlas , and many other works in the areas of word formation and onomastics. Moreover, slavicists also investigate a new linguistic symbiosis that arises due to political processes and resettlement. This article is accompanied by an extensive bibliography of selected publications that were written during this period.

PL

Specyfiką tych czasów były zaplanowane na wiele lat duże zespołowe zamierzenia badawcze, w wyniku których odbywała się wielka archiwizacja słowiańskich materiałów językowych. Materiały te, utrwalone w różnorakich formach (atlasów i słowników dialektalnych, słowników dotyczących historii języka, monografii gwarowych i historyczno-językowych oraz opracowań poszczególnych zabytków) opisywały polski obszar językowy wraz z dialektami innych języków słowiańskich występujących w granicach Rzeczypospolitej. Powiększający się materiał leksykalny sprzyjał dociekaniom komparatystycznym i etymologicznym, kontynuowano też językoznawcze dociekania nad przeszłością językową Słowian oraz poświęcono wiele uwagi wzajemnym kontaktom i oddziaływaniom językowym. Slawistyczne prace dialektologiczne wcześnie przybrały formę międzynarodowej współpracy, wynikiem której jest Ogólnosłowiański atlas językowy [The Slavic Linguistic Atlas (OLA)], Językowy atlas karpacki oraz inne liczne prace o charakterze onomastycznym i słowotwórczym. Uwaga slawistów koncentruje się też na analizie nowej symbiozy będącej wynikiem procesów przesiedleńczych i politycznych. Załączona obszerna Bibliografia wybrana stanowi prezentację powstałych w opisywanym okresie dokonań.

3

GRYMASY W HISTORII JĘZYKA POLSKIEGO

84%

Krótki Z.

|

nr 2(22): Literatura i Język

3-15

EN

The article analyzes twenty-five lexical units meaning in old Polish ‘behavior expressing discontent, usually unjustified’. The material was collected based upon the formal structures of the gathered lexemes. It turns out that the oldest names for that behavior date back to the 17th and 18th centuries. Many of these appellations were adopted from French. The aristocracy of that time and place in history had a huge influence not only upon fashion but also habits of the whole Europe. Similarly to the French names, the Polish words related to fuss-making concentrated around five semantic fields; 1.The breath of a fussy person, 2.Their body language, 3. A-logical behavior, 4.The electrolyte imbalance in the body, 5. Delusions. From among the collected lexical units mentioned above, only six have been preserved, i.e. grymasy, kaprysy, humory, wydziwiania, dąsy, chimery. All these lexemes have undergone lexicalization.

4

Co to znaczy szanować? Szkic semantyczny

84%

Lisczyk K.

|

nr XXII/2

93–110

PL

Celem artykułu jest próba odpowiedzi na pytanie, co współcześni użytkownicy polszczyzny mają na myśli, gdy używają słowa szanować. W artykule omawiane są jego dawne i współczesne znaczenia. Autorka dokonuje przeglądu leksykograficznego, zestawia dotychczasowe ustalenia badaczy, a także analizuje materiał wyekscerpowany za pomocą wyszukiwarki korpusowej. Omawia również znaczenie modnych fraz z czasownikiem szanować. Metodologicznie praca opiera się na założeniach semantyki leksykalnej.

EN

The purpose of the article is to determine what contemporary Polish users mean when they use the word to respect. The article discusses its past and present meanings. The author undertakes a lexicographic review, collates the previous findings of various researchers, and also analyses material excerpted using the corpus search engine. Another aspect which is addressed is the meaning of commonly used phrases with the verb to respect. Methodologically, the work is based on the assumptions of lexical semantics.

5

O imieniu Krystyna – szkic onomastyczno-teologiczny

84%

Horyń E. , Zmuda E.

|

nr 12

130-139

EN

This article is an attempt to characterize the name Krystyna from the onomastic-theological point of view. The presented linguistic analysis is diachronic. On the one hand, it focuses on the presentation of this anthroponym as a baptismal name on the background of nationwide and regional naming traditions, and on the other, describes its popularity in religious names. The study also includes geography and frequency data from individual regions of Poland.

6

Gniazda słowotwórcze w badaniach historycznojęzykowych (na materiale polskiej leksyki animalistycznej)

84%

Waśkowski K. , Uniwersytet Śląski w Katowicach , Krzysztof Waśkowski. Doktor nauk humanistycznych w zakresie językoznawstwa. Specjalizuje się w badaniach historycznojęzykowych z. w. s. n. d. p. z. w. W. o. s. z. l. s. u. p. z. s. h. , waskowski.krzysztof@gmail.com

|

2015

|

tom 4

EN

The article presents a proposal for the use of nests word formation for the diachronic research. By using derivatives from the base KOŃ, we reconstructed panchronic nest formative, so that we could get to know the dynamics of lexis. We pointed derivations of varying degrees fixation in the history of Polish - derivatives stable, lost and new, as well as we trying to define the characteristic features of the derivation of this fragment vocabulary.

PL

W artykule przedstawiono propozycję zastosowania słowotwórstwa gniazdowego do badań o charakterze historycznojęzykowym. Wykorzystując derywaty od bazy KOŃ, zrekonstruowano panchroniczne gniazdo słowotwórcze, na podstawie którego można było orzekać o dynamice słownictwa. Wskazano wiec wyrazy pochodne o różnym stopniu utrwalenia w dziejach polszczyzny – derywaty stabilne, zaginione oraz nowe, jak również próbowano określić charakterystyczne cechy derywacji omawianego fragmentu słownictwa.

7

Kłopotliwe kwalifikatory chronologiczne w słownikach języka polskiego

67%

Piela A.

|

tom 100

|

nr 3

58-72

PL

Tematem artykułu jest przegląd technik kwalifikowania zasobów leksykalnych nacechowanych chronologicznie w dawnych i współczesnych słownikach ogólnych i frazeologicznych języka polskiego. Mimo kilkusetletniej tradycji (od XVII w.) system chronologicznej kwalifikacji jednostek języka jest dość niejednolity. W leksykonach można spotkać różne sposoby informowania o archaicznym/anachronicznym charakterze wyrazów i związków frazeologicznych, por. m.in: kwalifikatory nieliterowe (*), literowe (w postaci skrótu, np.: arch., daw., przestarz., rec. lub w formie, np.: dawny, wychodzący z użycia), informacje o dawności zawarte w definicjach wyrazów hasłowych (np.: w dawnej Polsce, w starożytności). O nacechowaniu chronologicznym wyrazów informują również inne kwalifikatory, tj. frekwencyjny (rzad.) oraz stylistyczne (książk., podn.). Artykuł unaocznia podstawowe problemy związane z oceną stopnia aktualności jednostek słownikowych.

EN

The subject of the article constitutes a survey of the techniques of labelling the lexical resources which are chronologically marked in early and contemporary general-purpose and phraseological dictionaries (dictionaries of collocations) of the Polish language. Despite a tradition which spans some centuries (starting from the 17th century), the system of the chronological labelling of language units is quite inconsistent. Lexica feature various types of indication of archaic/anachronic nature of words and lexical combinations, cf. inter alia non-literal status labels (*), literal status labels (which appear in an abbreviated form, e.g.: arch., daw., przestarz., histor., rec. or in a non-abbreviated form, e.g.: dawny, wychodzący z użycia), information about the antiquity of words contained in the definitions of headwords (e.g.: w dawnej Polsce [in early Poland], w starożytności [in antiquity]). The chronological marking of words is also indicated by other status labels, i.e. the frequency-related label (rzad.) and the style and usage labels (książk., podn.). The article demonstrates the fundamental problems associated with the evaluation of the extent of the currency of dictionary units.

8

Эволюция оценочной антропонимики в русском языке XVII-XIX веков

59%

Mirzoeva /Мирзоева L. Л. Ю.

Studia Rossica Gedanensia

|

2014

|

nr 1

21-37

RU

В статье рассматриваются проблемы восприятия и понимания специфического разряда собственных имен, требующих знания закрепленных за ними оценочных смыслов (позитивных или негативных). Данные имена, ориентированные на квазистереотип, несут в себе заряд лингвокультурологической информации, поэтому очевидна необходимость анализа их в аспекте эволюции, в системе координат «пространство – время». В ходе исторического развития, как это показано в данной работе, существенно меняется и спектр этих оценочных средств, и принципы их использования.

EN

The article deals with a wide range of problems related to perception and interpretation of emotive proper names which existed in the Russian Language of 17–19 centuries. This type of language units requires special background knowledge in the sphere of emotive meanings which can be positive, negative or ambivalent. Emotive proper names are based on national stereotypes; that is why they are capable to render lingua-cultural information containing typical evaluations. In order to understand the evaluative system represented in Russian language, linguists should analyze emotive proper names from the aspects of space and time, and these principles of analysis enable us to expose evolutionary processes both in the range of emotive proper names and in the manner of their use.

PL

Artykuł omawia problematykę percepcji i interpretacji antroponimiki nacechowanej (pozytywnie, negatywnie bądź ambiwalentnie), funkcjonującej w języku rosyjskim w XVII-XIX w. Imiona własne są zorientowane na quasi-stereotypy, zawierają ładunek informacji lingwokulturologicznej. Autorka postuluje lingwostylistyczną analizę w aspekcie ewolucji, w modelu czasoprzestrzeni. Udowadnia, iż w toku rozwoju historycznego zmieniają się zarówno spektrum narzędzi oceny lingwistycznej, jak i zasady ich zastosowania.