Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Represje reżimu sowieckiego wobec Czechów wołyńskich w latach 1921-1941

100%

Shulha S.

|

nr 2

287-300

PL

Badania represji stosowanych przez reżim sowiecki wobec rożnych grup etnicznych, w tym Czechow z Wołynia, przeprowadzono na podstawie analizy materiałów archiwalnych i wspomnień. Przeanalizowano główne dokumenty związane z represjami i stwierdzono, że nie było odrębnego dokumentu (rozkazu), na mocy którego przeprowadzono operację przeciwko Czechom, natomiast organy represyjne korzystały z przepisów tzw. wzorcowej operacji polskiej. Scharakteryzowano narzędzia represji, kategorie represjonowanej ludności czeskiej w chronologicznych ramach lat 1921–1941. Zwrócono uwagę na to, że środkami i narzędziami realizacji polityki wewnętrznej (sowietyzacji) były masowe aresztowania, wysiedlenia (deportacje) i egzekucje ludności, w tym także Czechow z Wołynia, które przeprowadzono w USRS, a od 1939 r. także na zachodniej Ukrainie. Na podstawie analizy materiałów archiwalnych i wspomnień ustalono kategorie osób pochodzenia czeskiego, które były represjonowane jako „społecznie niebezpieczne”. Byli to właściciele przedsiębiorstw przemysłowych, tzw. kułacy, ziemianie, funkcjonariusze państwowi i policjanci, polscy żołnierze, aktywni uczestnicy ruchu społecznego i jego przywódcy, jeńcy wojenni, członkowie Drużyny Czeskiej i żołnierze czechosłowackiego korpusu armii rosyjskiej (1914–1918). Udowodniono, że represje wobec Czechow wołyńskich były przyczyną negatywnego stosunku Czechow do reżimu sowieckiego, a w okresie powojennym – ruchu remigracyjnego.

2

Między deportacją a repatriacją. Granice w relacjach i wspomnieniach Sybiraków – ofiar deportacji w głąb ZSRR z lat 1940–1941

84%

Marciniak W.

|

2022

|

tom 12

98-119

EN

The memories and accounts of the victims of Soviet deportations are a valuable source of knowledge about the tragic fate of Polish citizens in the East, and their lives in the borderlands of the Second Polish Republic. Using the richness of their content, I analyse the problem of borders and their crossing in the period from deportation in 1940–1941 to repatriation in 1946. This article is a continuation and development of research undertaken into the issue of repatriation in the memories and accounts of Siberians, in which I discussed the topic of crossing the borders to and from the USSR.

PL

Wspomnienia i relacje ofiar radzieckich zsyłek to wartościowe źródło wiedzy o tragicznych losach obywateli polskich na Wschodzie, ale także o ich życiu na terenach pogranicza II RP. Wykorzystując bogactwo ich treści analizuję problem granic i ich przekraczania w okresie od deportacji w latach 1940–1941 do repatriacji w 1946 r. Interesują mnie przede wszystkim granice polityczne – te pomiędzy Polską a ZSRR. Jak wiemy, w okresie II wojny światowej uległy one zmianie. Refleksje towarzyszące Sybirakom podczas ich przekraczania w konkretnych okolicznościach politycznych w czasie deportacji, a następnie repatriacji znalazły swoje odbicie w materiale wspomnieniowym. Stosunek zesłańców do przekraczania zmieniających się granic pomiędzy Polską a ZSRR zależał bowiem przede wszystkim od ich własnych doświadczeń (sprzed wojny oraz czasów zsyłki) oraz perspektyw życiowych.

3

Pamiętnik z okropnej wojny i przeżycia z roku 1945 Emanuela Pietyry. Mieszkańcy Zarzecza, Podlesia i Kostuchny w obliczu tragicznych wydarzeń końca II wojny światowej

84%

Mokrosz J. , Hojka Z. , Ruchniewicz M.

|

2023

|

tom 9

169-196

EN

Emanuel Pietyra's Memoir of a Terrible War and Experience of 1945 is a record of the events that took place in the first months of 1945 in the areas of Zarzecze, Podlesie and Kostuchna. These areas have been part of Katowice since 1975. Their inhabitants, faced with the Red Army troops advancing into Upper Silesia, experienced many traumatic experiences. In 1945, the Soviets carried out arrests, thefts, arson and rape throughout the region. They behaved similarly in Zarzecze, Podlesie and Kostuchna. In addition to noting the Red Army's behaviour, which was symptomatic for many areas of the post-war Poland, the Memoir also contains information about battles between the Soviets and the Germans fought between January and March 1945 in the regions of Mikołów, Tychy, Żory and Rybnik, as well as the news about various everyday events. E. Pietyra’s notes also provide a glimpse of the emotions that the local population felt in the then uncertain and chaotic times. His memoirs therefore detail some aspects of the 'Upper Silesian tragedy' in relation to the now southern part of Katowice. They also provide an insight into the emotions prevailing among the local community.

PL

Pamiętnik z okropnej wojny i przeżycia z roku 1945 Emanuela Pietyry stanowi zapis wydarzeń rozgrywających się w pierwszych miesiącach 1945 roku na terenie Zarzecza, Podlesia i Kostuchny. Obszary te od 1975 roku są częścią Katowic. Ich mieszkańcy w obliczu zetknięcia się z wykraczającymi na Górny Śląsk oddziałami Armii Czerwonej doświadczyli wielu traumatycznych przeżyć. W 1945 roku w całym regionie Sowieci dokonywali zatrzymań, kradzieży, podpaleń i gwałtów. Podobnie zachowywali się w Zarzeczu, Podlesiu i Kostuchnie. Poza odnotowaniem symptomatycznych dla wielu rejonów powojennej Polski zachowań czerwonoarmistów, w Pamiętniku… znalazły się również informacje o walkach pomiędzy Sowietami a Niemcami, jakie ci w okresie od stycznia do marca 1945 roku stoczyli w rejonach Mikołowa, Tychów, Żor i Rybnika, a także wiadomości o różnych wydarzeniach życia codziennego. Zapiski E. Pietyry pozwalają też na dostrzeżenie emocji, które miejscowa ludność odczuwała w ówczesnych, niepewnych i chaotycznych czasach. Jego wspomnienia uszczegóławiają zatem niektóre aspekty „tragedii górnośląskiej” w odniesieniu do obecnie południowej części Katowic. Pozwalają także na odczytanie emocji panujących wśród lokalnej społeczności.

4

Losy ostrowskich Żydów (IX 1939–1946)

84%

Reczko M.

|

tom 30

257-285

EN

The geographical location of their shtetl made the wartime fate of the Ostrów Mazowiecka’s Jews different from that of their countryman from other towns in the region. Instead of creating aghetto or planned murder of the Jewish com-munity in Ostrów, the Germans expelled them in 1939 to the Soviet side of the nearby demarcation line. The Soviets, generally wary of all kinds of refugees from the west, qualified alarge part of them for deportation and sent them to the northern regions of their empire. The curse of wandering fate became for them the final blessing of survival.

PL

O odmienności wojennych losów Żydów ostrowskich od doli ich braci z innych miast regionu zadecydowało geograficzne położenie ich sztetlu. Zamiast tworzenia getta czy planowego mordowania społeczności żydowskiej Ostrowi, Niemcy wypędzili ich jeszcze w1939 r. na sowiecką stronę pobliskiej linii demarkacyjnej. Sowieci, z zasady nieufni wobec wszelkiego rodzaju uchodźców z zachodu, zakwalifikowali znaczną ich część do deportacji i zesłali w północne rejony swojego imperium. Przekleństwo tułaczego losu stało się dla nich ostatecznym błogosławieństwem ocalenia.

5

Podejścia badawcze przy analizie dokumentów dotyczących Polaków deportowanych do Kazachstanu: z doświadczenia pracy z archiwami specjalnymi

84%

Kalybekova M.

|

nr 23

34-45

EN

he Kazakh archives store documents of various provenance, concerning deportations of people of various nationalities, carried out in the Stalinist era, including the Polish population. The researcher focused on the classification and characteristics of these sources, indicating, among others, where they are stored and their substantive content, or by sharing methodological comments. As the author notes, the subject matter discussed by her, especially in recent years, has undergone an evolution. For a long time it was influenced negatively by political and ideological conditions. As a result, a large part of the work already done needs to be rethought, many past assessments need to be revised, based on both already known and new archival materials.

PL

W archiwach kazachstańskich przechowywane są dokumenty rozmaitej proweniencji, dotyczące deportacji osób różnych narodowości, a prowadzonych w czasach stalinowskich – w tym ludności polskiej. Badaczka skupiła się na klasyfikacji i charakterystyce tych źródeł, wskazując m.in. miejsca ich przechowywania i zawartość merytoryczną czy też dzieląc się uwagami metodologicznymi. Jak zauważa autorka, omawiana przez nią tematyka zwłaszcza w ostatnich latach przeszła ewolucję. Długo wpływały na nią – negatywnie – uwarunkowania polityczne i ideologiczne. W efekcie duża część wykonanej już pracy wymaga ponownego przemyślenia, wiele ocen z przeszłości należy zrewidować, opierając się zarówno na już znanych, jak i nowych materiałach archiwalnych.

6

Tworzenie Amerykanów. Zdrowie psychiczne jako składnik budowy społeczeństwa Stanów Zjednoczonych na przełomie XIX i XX wieku

84%

Batóg W.

|

tom 56

|

nr 1

45-68

EN

The case of a Jewish Romanian immigrant to the USA in 1916, presented in this article, reveals the treatment of people with mental disabilities wishing to remain in the United States. Assessed through the prism of social suitability based on eugenically defined criteria, Fanny Berkovic was to be deported to her country of origin in order not to burden the American health service with her stay and because of her negligible social and economic suitability and the likelihood of having offspring similarly mentally disabled. The article demonstrates why and how, through medical criteria, the usefulness of immigrants was defined, what dangers were seen in them, and why their deportation was understood as strengthening the vulnerable American social fabric that built America.

PL

Prezentowany w artykule przypadek żydowskiej imigrantki z Rumunii przybyłej do USA w 1916 r. ukazuje sposób traktowania osób z niepełnosprawnościami umysłowymi chcących pozostać w Stanach Zjednoczonych. Oceniana poprzez pryzmat przydatności społecznej na podstawie eugenicznie określonych kryteriów Fanny Berkovic miała być deportowana do kraju pochodzenia ze względu na możliwość obciążenia swym pobytem amerykańskiej służby zdrowia, niewielką przydatność społeczną i ekonomiczną oraz prawdopodobieństwo pozostawienia potomstwa w podobnym do jej stanie zdrowia. Artykuł pokazuje, dlaczego i jak poprzez kryteria medyczne definiowano użyteczność imigrantów, jakie zagrożenia w nich widziano i dlaczego ich deportacja rozumiana była jako wzmocnienie narażonej na osłabienie tkanki społecznej USA budującej Amerykę.

7

Deportacje oraz przesiedlenia dzieci podczas wojny rosyjsko-ukraińskiej

84%

Jagusiak K.

|

2023

|

tom R. 52, z. 167

171--180

PL

Zarządzanie przymusowymi deportacjami i przesiedleniami ukraińskich dzieci to oskarżenia Międzynarodowego Trybunału Karnego w Hadze wobec Władimira Putina oraz Marii Lwowej-Biełowej. W świetle zebranych dowodów są oni odpowiedzialni za zarządzanie i koordynowanie deportacjami ukraińskich dzieci, z terenów okupowanych w głąb Rosji. Wielkość tych zbrodni może obejmować nawet 744 tys. dzieci, które stały się ofiarami trwającej wojny rosyjsko-ukraińskiej. Skala deportacji jest bezprecedensowa od czasów zakończenia II wojny światowej, a sam proces ma charakter systemowy, w który zaangażowane jest całe państwo.