Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Spory Wokół Strategii dekolonizacji Socjologii i odnowy perspektywy krytycznej

100%

Barszczewski J. P.

|

2024

|

nr 1

27-54

PL

Artykuł omawia zachodnie spory wokół strategii upodmiotowienia socjologicznego dorobku peryferyjnych badaczy i specyfiki doświadczeń globalnego Południa. Ich początek wyznacza sformułowanie w I dekadzie XXI wieku przez Michaela Burawoya koncepcji socjologii globalnej jako programu deprowincjalizacji i odnowy socjologii. Spotkała się ona wówczas z krytyczną odpowiedzią zwolenników alternatywnych wizji przezwyciężenia europocentryzmu dyscypliny. W ostatnich latach spór ten toczy się wokół zasadności i ograniczeń klasycznego kanonu socjologii, w wyniku której pojawiły się nowe propozycje upodmiotowienia peryferii. Omawiając stanowisko Burawoya, odwołuję się również do prac Raewyn Connell, Juliana Go i Gurminder K. Bhambry jako najważniejszych oponentów amerykańskiego badacza. Podsumowaniem tej debaty są niepokojące głosy na temat niepożądanych konsekwencji zwrotu w stronę Południa, które rodzą pytania o granice krytycznej roli socjologii.

2

Wojna. Sztuka. Dekolonizacja

86%

Szerszeń T.

|

nr 4

4-6

EN

The full-scale Russian invasion of Ukraine not only triggered an unprecedented eruption of suffering, symbolised by Bucha; it evoked long-lost old-new images, but also became a turning point setting the entire discursive map in motion. This turn in thinking is linked to the return of war as the central figure framing the world in which we live. The war in Ukraine has also set in motion profound processes at the centre of which is decolonisation. However, the decolonisation of Russian politics, Russian imperialism and Russian culture (its 'innocence') is not - again - a gesture abstracted from a broader background, but, before our eyes, becomes part of a turn aimed at restoring epistemic justice. To decolonise means to be disobedient. The notion of disobedience takes us, again, to school: where we acquire knowledge and are taught to be obedient. At the same time, decolonisation involves the realisation of the need to go beyond learned and a priori accepted frameworks, categories and concepts. "Back to school", however, occurs not to continue learning, but to unlearn what has been learned with such difficulty. After February 24, 2022, we are observers of this accelerated process.

PL

Pełnoskalowa rosyjska inwazja na Ukrainę wywołała nie tylko bezprecedensową erupcję cierpienia, której symbolem stała się Bucza; przywołała dawno niewidziane stare-nowe obrazy, ale stała się również punktem zwrotnym wprawiającym w ruch całą dyskursywną mapę. Ten zwrot w myśleniu wiąże się z powrotem wojny jako centralnej figury ramującej świat, w którym przyszło nam żyć. Wojna w Ukrainie uruchomiła również głębokie procesy, w których centrum stoi dekolonizacja. Dekolonizowanie polityki Rosji, rosyjskiego imperializmu i rosyjskiej kultury (jej „niewinności”) nie jest jednak – znów – wyabstrahowanym z szerszego tła gestem, lecz na naszych oczach staje się częścią zwrotu, którego celem jest przywrócenie epistemicznej sprawiedliwości. Dekolonizować znaczy być nieposłusznym. Pojęcie nieposłuszeństwa przenosi nas, ponownie, do szkoły: tam, gdzie przyswajamy wiedzę i jesteśmy przyuczani do posłuszeństwa. Jednocześnie dekolonizacja wiąże się z uświadomieniem sobie konieczności wyjścia poza wyuczone i przyjmowane a priori ramy, kategorie i pojęcia. „Powrót do szkoły” następuje jednak nie po to, by kontynuować naukę, lecz by oduczyć się tego, co z takim trudem nauczone. Po 24 lutego 2022 roku jesteśmy obserwatorami tego przyśpieszonego procesu.

3

Czas zdekolonizować stereotypy dotyczące Donbasu

86%

Dostlieva L.

|

nr 4

31-36

EN

The article explores the nature of stereotypes surrounding Ukraine’s Donetsk and Luhansk regions, framing them as colonial legacy later instrumentalized by the Ukrainian political, cultural, and intellectual elite. In addition, it highlights the historical context, enrooted in Soviet propaganda, which shaped the region’s negative and distorted image. The author argues that the prevailing image of Donbas as the Ukrainian Other has led to the marginalization of its population, contributing to the discrimination faced by internally displaced persons (IDPs) since 2014. The article calls for a shift in discourse, deviating from discussing separate “cultural identity” and focusing on the local and communal aspects of the region. It also advocates a nuanced and empathetic exchange about East Ukraine, acknowledging the impact of historical and structural factors on the region’s challenges.

PL

Autorka artykułu zajmuje się stereotypami dotyczącymi regionów donieckiego i ługańskiego - ujmuje je jako kolonialne dziedzictwo zinstrumentalizowane przez polityczne, kulturowe i intelektualne elity Ukrainy.

4

Postkolonialna kondycja, dekolonialna opcja i postsocjalistyczna interwencja

86%

Tłostanowa M.

|

nr 4

159-165

EN

Postcoloniality should be regarded as a human condition, an existential situation, whereas decoloniality is an option, consciously chosen as a political, ethical, and epistemic positionality. Such an unconventional understanding of the terms “postcolonial” and “decolonial” allows to transcend the long-going rivalry and geopolitical divisions between the postcolonial studies and the decolonial option through the medium of the post-socialist and post-dependence optics and discourses. The post-socialist intervention launches a number of concepts necessary for the analysis of the post-socialist / postcolonial intersections. Among them, the imperial difference; the geopolitics and corpopolitics of knowledge, being, gender, and sensing; decolonial aesthesis; and the reversal of temporal directions in the post-Soviet context. Postcolonial discourse needs to be contextualized and eventually radicalized. It means a shift from the explanation of the other in the language understandable by the same to delinking from the rhetoric of modernity with its hidden colonial logic and tracing other genealogies of knowledge and activism and other ways of interpreting modernity / coloniality.

PL

Postkolonialność powinna być postrzegana jako ludzka kondycja, sytuacja egzystencjalna, podczas gdy dekolonialność jest opcją, świadomie wybraną jako pozycja polityczna, etyczna i epistemiczna. Takie niekonwencjonalne rozumienie terminów „postkolonialny” i „dekolonialny” pozwala przekroczyć długotrwałą rywalizację i geopolityczne podziały między studiami postkolonialnymi a opcją dekolonialną za pośrednictwem optyki i dyskursów postsocjalistycznych i postzależnościowych. Postsocjalistyczna interwencja wprowadza szereg pojęć niezbędnych do analizy relacji postsocjalistycznych i postkolonialnych. Wśród nich można wymienić imperialną różnicę, geopolitykę i korpopolitykę wiedzy, bycia, płci i odczuwania, dekolonialną estetykę oraz odwrócenie kierunków czasowych w kontekście postsowieckim. Dyskurs postkolonialny musi zostać skontekstualizowany i zradykalizowany. Oznacza to przejście od wyjaśniania „innego” w języku zrozumiałym dla niego samego do oderwania się od retoryki nowoczesności z jej ukrytą logiką kolonialną i prześledzenia innych genealogii wiedzy i aktywizmu oraz innych sposobów interpretowania nowoczesności / kolonialności.

5

Dekolonizacja i wyzwolenie w sztuce ukraińskiej

86%

Biedarieva S.

|

nr 4

37-41

EN

In this text focused on how postcolonial and decolonial processes are reflected in contemporary Ukrainian culture, art historian Svitlana Biedarieva examines methods of decolonizing Ukrainian cultural discourse through the lens of works by contemporary Ukrainian artists – specifically those addressing complex aspects of identity conflicts actualized by Russia’s ongoing war of aggression against Ukraine. Each of the artworks analyzed here dismantles the notion of Ukraine’s postcolonial entanglements through discussions of memory, language, and trauma. Further, Biedarieva attempts to establish a new theoretical framework in which to understand Ukraine’s particular position on the world’s geopolitical map, taking into account the fading impact of Russian colonialism on Ukrainian territory.

PL

Wiele prac stworzonych przez ukraińskich artystów w ciągu ostatnich ośmiu lat odzwierciedla kondycję postkolonialną i traumatyczne wspomnienia uwikłania Ukrainy i Rosji przed i przez cały XX wiek. Jednak odkąd rosyjskie bomby zaczęły spadać na ukraińskie miasta, zabijając cywilów, w tym dzieci, i niszcząc tysiące ukraińskich domów, a następnie wyewoluowały w pełnoskalową rosyjską inwazję (luty 2022 roku), zrozumienie tego postkolonialnego uwikłania zmieniło się, podobnie jak stosunek do dekolonialności w ukraińskiej kulturze. Sztuka jest jednym ze wskaźników takiego głębokiego impulsu wyzwoleńczego.

6

East Timor 1974–1975. End of Portuguese rule

72%

Kubiak K.

|

tom 34

185-202

EN

East Timor (Port. Timor-Leste) was the most peripheral part of the territories under the authority of Lisbon in relation to the metropolis. Due to a series of turbulent historical and political events, the Portuguese had been able to retain first their influence and then power over this area for more than four centuries. The article is a study of a special case in the history of colonialism, namely, the withdrawal of Portugal from East Timor. A historical outline of Lusitanian rule over the eastern part of the island as well as the phenomena and processes that had led to the actual abandonment of this dependent territory by the metropolis are presented. In the more detailed layer, the author highlights the nautical dimensions of the conflict resulting from the location of Timor and its distance from both the metropolis and regional administrative and political centres.

PL

Timor Wschodni (port. Timor-Leste) był najbardziej peryferyjną w stosunku do metropolii częścią terytoriów pozostających pod władzą Lizbony. Na skutek szczególnego splotu oko- liczności historycznych i politycznych turbulencji, Portugalczycy zdołali zachować najpierw wpływy a potem władzę nad tym obszarem przez ponad cztery stulecia. Artykuł stanowi studium szczególnego przypadku w historii kolonializmu, jakim było wycofanie się Portugalii z Timoru. Przedstawiono rys historyczny luzytańskiego władztwa nad wschodnią częścią wyspy oraz zjawiska i procesy, które doprowadziły do faktycznego porzucenia przez metropolię terytorium zależnego. W warstwie szczegółowej autor eksponuje nautyczny wy- miarach konfliktu wynikający z położenia Timoru i jego oddalenia zarówno od metropolii, jak i regionalnych centrów administracyjno-politycznych.

7

Secesja części terytorium państwa w świetle prawa międzynarodowego publicznego. Zarys problematyki

72%

Łaski P.

|

nr 25

67-87

PL

Secesja, inaczej ujmując – oderwanie części terytorium od macierzystego państwa, jest jedną z form utraty części terytorium, zarazem jedną z form powstania nowego państwa, względnie przyłączenia się oderwanego terytorium do sąsiedniego państwa. Celem niniejszej pracy jest zwrócenie uwagi na źródło współczesnej secesji, czyli tendencje odśrodkowe w państwie spowodowane różnorakimi formami dyskryminacji ludności oderwanego terytorium. Ludność oderwanego terytorium w uzasadnieniu swojego prawa do secesji odwołuje się do jednej z podstawowych zasad prawa międzynarodowego – zasady samostanowienia narodów, która nie pozostaje w sprzeczności z zasadą integralności terytorialnej państwa, ponieważ funkcjonują one w różnych przestrzeniach prawa międzynarodowego publicznego. W pracy zastosowano metodę badań dogmatycznych oraz prawnoporównawczych.

EN

Secession, in other words, the separation of part of the territory from the mother state, is one of the forms of losing part of the territory, at the same time one of the forms of the creation of a new state, or the annexation of detached territory to a neighboring state. The aim of this article is to draw attention to the source of contemporary secession, that is, the centrifugal tendencies in the state caused by various forms of discrimination against the population of the detached territory. The population of the detached territory justifying its right to secession refers to one of the basic principles of international law – the principle of self-determination of nations, which principle does not contradict the principle of territorial integrity of the state, because they function in different spaces of international public law. The method of dogmatic and comparative law research was applied in the work.

8

Douala – miasto utraconych nadziei? Skutki dekolonizacji w Afryce a zrównoważony rozwój

58%

Dorenda-Zaborowicz M.

|

tom Vol. 6, nr 2

107-116

PL

Jednym z najistotniejszych skutków dekolonizacji jest niestabilność systemów politycznych państw postkolo-nialnych, co pociąga za sobą kolejne, daleko idące konsekwencje. Należą do nich głębokie problemy gospodar-cze, hamujące rozwój gospodarczy i pogłębiające dysproporcje pomiędzy północną a południową częścią globu. Dysproporcje te najwyraźniej uwidaczniają się na kontynencie afrykańskim. Doświadcza on szczególnie istotne-go problemu – gwałtownej urbanizacji, mającej poważne skutki ekonomiczno-społeczne. Rozrastające się mia-sta, a szczególnie ich przedmieścia, to obszary zamieszkiwane przez osoby o bardzo niskich dochodach, stąd poziom życia na tych terenach jest skrajnie niski. Problemem staje się zaspokojenie podstawowych praw czło-wieka, takich jak dostęp do edukacji, opieki zdrowotnej czy czystej wody. System opieki społecznej nie istnieje, zaś tradycje klanowe, które go zastępowały, zostały wyparte przez zachodnioeuropejski model życia miejskiego – atomizację, skupienie na pozyskaniu środków do życia dla własnej rodziny, konkurencję. Niezależnie od re-gionu Afryki, podobne problemy występują w niemal wszystkich dużych miastach na jej obszarze.

EN

One of the most important consequences of decolonisation is instability of political systems in post-colonial States, which evokes further results. Amongst them there are deep economical problems, hampering develop-ment and deepening the disproportions between Northern and Southern part of the world. These disproportions are marked the most in Africa. The continent experiences an exceptionally significant problem – rapid urbanisa-tion. The cities expand and the suburbs are inhabited by the citizens of very low income, therefore their quality of living is extremely low as well. Fulfilling basic human rights, such as access to education, healthcare or clean water becomes the problem. The system of social care does not exist, whilst family traditions, which had been replacing it for several years, have been expelled by eastern-European model of city life – atomisation, focus on income, concurrence. Regardless of the region of Africa, similar problems appear in almost all the big cities on its territory.

9

Architecture as an indicator of territorial conflicts, globalisation and unification

58%

Gawlikowska A. P.

|

tom Vol. 6, no. 4

43--48

EN

The paper discusses architecture as a marker of two selected types of conflicts. The first type described are conflicts rooted in a dispute over a territory. Territorial conflicts result in the transpositions of architectural styles, their merges and evolutions. Based on colonial architecture, the author gives examples of the aggressors’ architectural practices, which are treating the local design in various manners: elimination, acceptance or conscious use. Subsequently to colonialism, the paper discusses decolonisation and globalisation, which lead to the unification of architecture all over the world. This, as the article shows, is related to the transformations of global economy. The paper discusses examples of architectural styles and tendencies, which are triggered by economic factors, including the architecture of international corporations, and modular container building. Finally, the paper comments on architecture portraying economic discrepancies, reflecting extreme luxury and poverty. The author comments on the clash between elitist skyscrapers and slums in large metropolises. The article discusses social phenomena that stem from this clash and, most importantly, portrays architecture as an agent and a victim of territorial and economic conflicts.