Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

O aktualności wartości estetycznych w książce Knuta Hamsuna "Błogosławieństwo ziemi"

100%

Przybysz P.

Zeszyty Naukowe Akademii Marynarki Wojennej

|

2004

|

tom R. 45 nr 4 (159)

123-131

PL

Izaak bohater Błogosławieństwa ziemi ma wiele cech wspólnych z nietzscheańskim ideałem nadczłowieka. Kryzys kultury i cywilizacji, który wówczas na początku XX wieku był artykułowany miedzy innymi poprzez ten ideał, wyrażany jest również na przełomie XX i XXI wieku. Jego cechami dystynktywnymi są między innymi ucieczka od wielkich aglomeracji, fascynacja pięknem natury, ożywienie ruchów proekologicznych. Różnica, którą można odczytać w tych – jak sądzę – komplementarnych ruchach myślenia, tkwi w utracie wiary w omnipotencję Rozumu. W konsekwencji tego w kulturze postmodernistycznej (posługuję się tym terminem w rozumieniu używanym przez Frederica Jamesona – periodizing concept) waloryzacji podlega m.in. hedonizm, w przeciwieństwie do waloryzowanej w kulturze modernistycznej s i ł y w o l i . Zarówno w jednej, jak i w drugiej formacji kulturowej mamy do czynienia z zaspokajaniem potrzeb estetycznych, które immanentnie tkwią w naturze człowieka. Zaspokajanie owych potrzeb w formacji modernistycznej dokonywało się głównie poprzez wartości artystyczne (posługuję się propozycją B. Dziemidoka, która polega na oddzieleniu wartości artystycznych od wartości estetycznych w przeciwieństwie m.in. do propozycji S. Morawskiego, który wartości artystyczne sprowadza do wartości estetycznych). W formacji postmodernistycznej tę funkcję przejmują wartości estetyczne tkwiące w otoczeniu człowieka, m.in. w środowisku naturalnym (environment). Dyskusyjne w związku z tym wydaje się sprowadzanie estetyki do filozofii sztuki, a niezwykle inspirującym jest związek estetyki z filozofią kultury. W tekście podejmuję próbę określenia cech dystynktywnych wartościowania środowiska naturalnego, posługując się przykładem powieści Knuta Hamsuna Błogosławieństwo ziemi. Te cechy dystynktywne służą mi do określenia kierunku dokonującej się transformacji, za którą może (powinien) podążyć sposób uprawiania estetyki. Uznawanie nierozszerzalności przedmiotu poznania estetyki prowadzi m.in. do zastępowania estetyki antyestetyką lub do uprawiania pojetyki. Swoje zaś stanowisko formułuję w obszarze relacjonizmu historyczno-kulturowego.

EN

Isaac, a character in Blessing of the Earth represents a number of qualities common with Nietzsche’s ideal of a superman. The crisis of culture and civilization, which then, at the beginning of the XXth century, was articulated, among others, through that ideal is also expressed on the turn of the XXth and XXIst centuries. Its distinctive features are, among others, an escape from large agglomerations, fascination for the beauty of the nature, a revival of ecological movements. The difference, which may be read out in these, I think, complementary current of thinking lies in the loss of faith in the omnipotence of the Reason. As a consequence of this, the hedonism, among others, enjoys revaluation (I use here this term in the meaning adopted by Frederic Jameson – periodizing concept) in the post-modernist culture in contradistinction to the s t r e n g t h o f w i l l revalued by the modernist culture.Both in the first and in the latter cultural formations we have to do with satisfying aesthetic needs, which are immanently embedded in the human nature. Satisfying these needs in the modernist formation was fulfilled through the artistic values (I use here the proposal put forward by B. Dziemidok, which lies in the separation of the artistic values from the aesthetic ones as opposed to, among others, the proposal put forward by S. Morawski, who reduces the artistic values to the aesthetic ones). This function, in the post-modernist formation, is taken over by aesthetic values inherent in the human entourage, among others, in the natural environment. With this respect the reduction of aesthetics to the philosophy of art seems to be disputable. On the other hand, however, the relationship between aesthetics and the philosophy of culture is exceptionally inspiring. In the proposed text I intend to determine the differences in the revaluation of the natural environment by using Knut Hamsun’s novel Blessing of the Earth as an example. Consequently, I will use this differentiation to determine the direction in the development of this transformation which could (or should) be followed by the way of exercising the aesthetics. The acceptance of non-expansibility of the object of the aesthetic studies leads, among others, to replace the aesthetics with the anti-aesthetics or to exercise poetics. Finally I wish to confront my standpoint pertaining the question of the relationship between aesthetics and the philosophy of culture with the proposal by Lars-Olof Ahlberg (contained, among others, in the article Aesthetics, Philosophy of Culture? in „Filozofski Vestnik”, XXII, 3, 2001).

2

Europejczyk odkrywa Wschód. Lewant w latach 1096–1127/28 jako pogranicze trzech cywilizacji i miejsce poszerzania horyzontu geograficznego – analiza źródłoznawcza

88%

Gołąb D.

Res Gestae. Czasopismo Historyczne

|

2018

|

tom 7

5-21

PL

The article A European discovers the East. Levant in 1096–1127/1128 as a borderlandof three civilizations and a place of broadening the geographical horizon – primary sources analysis offers an insight into the three dimensions of the Crusader Levant as a borderland: geography,material culture and warfare, relations between civilizations. Two primary sources have been investigated to analyze the subject: Historia Hierosolymitana by Fulcher of Chartres and Alexiad by Anna Komnene. After general introduction presenting the chronology and territory, geographical descriptions are presented and analyzed. Next part is dedicated to the material cultureand warfare. In the last, but the most important part, relations of the Crusaders with Byzantines and Muslims, non-material culture and mutual perception of the parties are analyzed, giving a non-stereoptypical view on the topic. The main conclusions are: (1) Levant was a genuine experience of geography, fauna and flora for European pilgrims; (2) in the cultural part, Levant’s political life was organized in a European manner, but material culture has been strongly influenced by local factors (same was true regarding warfare); (3) foreign relations have been especially violent in the beginning, when a clash of the civilizations and religions (amplified with strangeness) occurred, but later on relations became more peaceful and “civilized”, as a kind of coexistence has been established. Despite military campaigns still being conducted, there wasless violence against the civilians, etc. Knowledge and awareness of different civilizations also improved by the time.

3

O roli piękna i doświadczenia sacrum przez sztukę w myśli Feliksa Konecznego oraz innych XX-wiecznych autorów

63%

Piekarski R. M.

|

tom 22

|

nr 4(85)

7-16

PL

Rozważmy, czy specjalna odmiana sztuki religijnej, odnoszącej się do treści teologicznych i problematyki stricte religijnej, niegdyś tak rozpowszechniona w tak wielu cywilizacjach, wciąż jeszcze istnieje w świecie Zachodu. Czy może raczej doświadczyła ona przemiany i w takiej postaci jest już co najwyżej pastiszem, stylizacją. W takim wypadku funkcja wyrażania doświadczenia sacrum, realizowana byłaby inaczej. Doświadczanie sacrum w sztuce i przez sztukę, występuje nie w specjalnej, kultowej formie sztuki kościelnej, lecz w wybitnych dziełach artystycznych bardziej indywidualnych, co jednak nie oznacza – całkowicie abstrahujących od wspólnotowych wyobrażeń Absolutu. Feliks Koneczny wywodząc artystyczne poszukiwanie piękna ze sztuki zdobniczej, zdawał sobie sprawę, że sztuka przynajmniej w jakieś części ma znaczenie praktyczne. Czerpiąc z rozmaitych badań etnologicznych, zauważał walory muzykowania i śpiewu u Jakutów, podkreślał ich znaczenie życiowe, zarówno pozytywne jak i destrukcyjne. Rzeczą dość oryginalną jest u Konecznego wpisywanie kategorii piękna i sztuk w porządek cywilizacji. Nasuwa się wniosek, iż spojrzenie na sacrum przedstawiane w sztuce z perspektywy cywilizacyjnej, może pogłębiać nasze myślenie zarówno o sacrum, jak i o wielkiej sztuce.

EN

Let’s consider whether a special type of religious art, referring to theological content and strictly religious issues, once so widespread in so many civilizations, still exists in the Western world. Or perhaps it has changed and in this form is nowadays at most a pastiche, stylization. In this case, the function of expressing the experience of the Sacred would be carried out differently. Experiencing the Sacred in art and through art occurs not in a special, cult form of church art, but in outstanding, more individual, artistic works, which does not mean that they completely abstract from the common ideas of the Absolute. Feliks Koneczny, deriving an artistic search for beauty from decorative art, was aware that art has at least some practical significance. Drawing on various ethnological research, he noticed the qualities of music and singing in the Yakuts, he emphasized their life significance, both positive and destructive. It is quite original for Koneczny to put the category of beauty and art into the order of civilization. The conclusion is that looking at the Sacred presented in art from a civilization perspective can deepen our thinking about both the Sacred and the great art.

4

Koneczny a Fukuyama. Szkic porównawczy

63%

Skorupka A.

Galicja. Studia i materiały

|

2022

|

nr 8: "Filozofia w Galicji III"

73-86

EN

The article compares the views of the Polish philosopher of civilisation, Feliks Koneczny with the American political philosopher and political scientist, Francis Fukuyama. Koneczny is a conservative, while Fukuyama is a liberal, but there are great similarities in their concepts of the world’s major civilisations. Their views on national identity are also similar. The author considers Koneczny’s concept of pluralism of civilisations compared to Fukuyama’s concept of unification of the world by liberal democracy as the main difference between the two scholars.

PL

Artykuł porównuje poglądy polskiego filozofa cywilizacji Feliksa Konecznego z amerykańskim filozofem politycznym i politologiem Francisem Fukuyamą. Koneczny jest konserwatystą, a Fukuyama liberałem, jednak istnieją duże podobieństwa w ich koncepcjach głównych cywilizacji świata. Zbliżone są także ich poglądy na tożsamość narodową. Za główną różnicę między oboma badaczami autor uznaje koncepcję pluralizmu cywilizacji Konecznego w porównaniu z koncepcję Fukuyamy – unifikacji świata przez liberalną demokrację.

5

Archetypy cywilizacyjne Rosji

63%

Jabłoński K.

Przegląd Geopolityczny

|

2014

|

tom 8

163-173

PL

Artykuł przedstawia rozważania nad kwestią mentalności rosyjskiej prowadzone na płaszczyźnie nauki porównawczej o cywilizacjach w oparciu o teorię Feliksa Konecznego. Prezentowane są archetypy cywilizacyjne występujące w Rosji oraz kolejne argumenty historyczne, geograficzne i socjologiczne wyjaśniające wyjątkowość tego kraju.

EN

The article, based on Feliks Koneczny's theory of civilisation, shows reflections on Russian unique mentality. The civilisational archetypes existing in Russia are also presented. Differences are explained with historical, sociological and geographical arguments.

6

Transformacje i konfrontacje cywilizacyjne w Ukrainie: sytuacja językowa Polaków Donbasu

51%

Suchomłynow L.

|

nr 17

73-82

EN

The Russian-Ukrainian war is often treated as a local conflict between two post-Soviet countries on the edge of Eastern Europe. Despite appearances, the Russian invasion can be considered as a confrontation within the once common Orthodox civilization. Russia’s self-isolation clearly shows that this country is now closing in the circle of the ‘Russian mire’, and Ukraine is moving towards Western civilization. This allows us to talk about a kind of “divorce of civilization”. In this context, on the example of the Polish minority in Eastern Ukraine, the author considers the problem of the so-called fuzzy/hybrid identity of Ukrainian citizens.

PL

Wojna rosyjsko-ukraińska często jest traktowana jako konflikt lokalny dwóch krajów postradzieckich na krańcach Europy Wschodniej. Inwazję rosyjską można jednak uznać za konfrontację w ramach kiedyś wspólnej cywilizacji prawosławnej. Samoizolacja Rosji wyraźnie świadczy, że obecnie kraj ten zamyka się w kręgu „ruskiego miru”, a Ukraina podąża w kierunku cywilizacji zachodniej. To pozwala mówić o swoistym „rozwodzie cywilizacji”. W tym kontekście, na przykładzie polskiej mniejszości na wschodniej Ukrainie, autor rozważa problem tak zwanej rozmytej / hybrydowej tożsamości obywateli Ukrainy.

7

Struktura podstawowa teorii cywilizacji

51%

Raburski T.

ΣΟΦΙΑ. Pismo Filozofów Krajów Słowiańskich

|

2016

|

tom 16

97-109

RU

В статье анализируются теории цивилизаций с точки зрения их формальной структуры. Основной тезис статьи состоит в том, что во многих теориях цивилизаций можно обнаружить базовую структуру, которая определяет ее основные характеристики. Базовая структура представлена двумя или тремя главными цивилизациями, противостоящими друг другу, а остальные цивилизации лишь дополняют образ. Одним из самых важных направлений, вдохновивших статью, является ориентализм Эдварда Саида. Согласно предложенному рассуждению, теории цивилизаций в значительной степени представляют собой проект идентичности. Статья является частью научного направления социологии знания и использует элементы его методологии.

EN

In the article the author analyzes the theories of civilizations from the point of view of formal structure. The main thesis of the articles states that many theories of civilizations have fundamental structure that determines its basic characteristics. The fundamental structure is represented by two or three main civilizations being in opposition to each other and the other just adding to the picture. One of the most important trends that inspired the author is Edward Said’s orientalism. According to offered reasoning, the theories of civilizations represent the project of identity. The article is a part of scientific trend in sociology of knowledge and uses the elements of its methodology.

8

Geopolityczne znaczenie języka w ujęciu lingwistycznym i socjolingwistycznym

44%

Szul R.

|

2024

|

tom 47

9-26

PL

Artykuł wyjaśnia różnice w podejściu lingwistycznym i socjolingwistycznym do relacji między językiem i geopolityką. Autor argumentuje o nieprzydatności podejścia lingwistycznego, co wiąże się ze słabościami hipotezy Whorfa-Sapira, którą proponuje odrzucić jako niesłuszną. W zamian proponowane jest przyjęcie podejścia socjolingwistycznego. Wykorzystując je przedstawia relacje między cyklami rozwojowymi imperiów i cywilizacji a historią upowszechniania i zaniku związanych z nimi języków i rodzajów pisma. Wiele uwagi poświęca na zagadnienia imperializmu językowego oraz socjolingwistycznych konsekwencji idei narodowej i tendencji do kulturowej i politycznej integracji i dezintegracji świata.

EN

The article explains the differences between linguistic and sociolinguistic approaches to the relationship between language and geopolitics. The author argues for the unsuitability of the linguistic approach, which is related to the weaknesses of the Whorf-Sapir hypothesis, which he proposes to reject as wrong. Instead, a sociolinguistic approach is proposed. Using it, he presents the relationship between the development cycles of empires and civilizations and the history of the spread and disappearance of their associated languages and types of writing. He devotes much attention to the issues of linguistic imperialism and the sociolinguistic consequences of the national idea, as well as the tendency toward cultural and political integration and disintegration of the world.

9

O chrześcijaństwie i cywilizacjach – przypomnienie myśli wybranych autorów dwudziestowiecznych

32%

Piekarski R. M.

|

nr 2(83)

7-19

PL

Artykuł zawiera przypomnienie myśli wybranych autorów dwudziestowiecznych, prognozujących przyszłość chrześcijaństwa. Autor mierzy się z pytaniem, czy ateistyczny humanitaryzm, liberalizm i naukowy racjonalizm potrafią odpowiadać na głębokie, ludzkie wyzwania egzystencjalne. Dopiero bowiem poszerzenie myśli egzystencjalnej prowadzi do otwarcia człowieka na doświadczenie sacrum. Mierząc się z tą niełatwą kwestią przywołuje Piekarski myśl Alaina Besançona, według którego zbrodnicze ideologie i reżymy totalitarne XX wieku przedstawiają się właśnie jako zastępcze formy zbawienia. Z kolei Charles Taylor czy Eric Voegelin poskreślali, że postawa szczególnego racjonalizmu, cechująca ludzi Oświecenia, stanowi przeszkodę w podążaniu za boskimi podstawami bycia. Stwierdziwszy to, Piekarski zastanawia się nad możliwą przyszłością chrześcijaństwa i dialogu międzywyznaniowego czy międzyreligijnego. Zwłaszcza analizy tego ostatniego zagadnienia wymagają uwzględnienia w procesie badawczym największych społecznych struktur, tj. cywilizacji. Raz jeszcze powraca zatem Piekarski do myśli Arnolda Toynbee’go, który opowiadał się za pewną wersją pluralizmu religijnego. Myśliciel ten sądził, że różne Kościoły i wyznania mogą się uzupełniać, za cenę jednakże wyrzeczenia się roszczeń do ekskluzywnego posiadania depozytu prawdy o człowieku, Bogu i świecie.

EN

The article contains a reminder of the thoughts of selected twentieth-century authors forecasting the future of Christianity. Its author confronts the question of whether atheistic humanitarianism, liberalism and scientific rationalism can respond to deep human existential challenges. For it is only the extension of existential thought that leads to the opening of a man to the experience of the sacred. Facing this difficult issue, Piekarski recalls the thought of Alain Besançon, according to which criminal ideologies and totalitarian regimes of the 20th century are presented as substitute forms of salvation. In turn, Charles Taylor or Eric Voegelin emphasized that the attitude of special rationality, characteristic for people of the Enlightenment, is an obstacle in following the divine foundations of being. Having found this, Piekarski reflects on the possible future of Christianity, and interfaith and interreligious dialogue. In particular, the analysis of the latter issue requires taking into account in the research process the largest social structures, i.e. civilizations. Once again, Piekarski returns to the thought of Arnold Toynbee, who advocated a certain version of religious pluralism. This thinker believed that different churches and denominations could complement each other, for the price of renouncing claims for an exclusive deposit of the truth about man, God and world.