This paper makes an effort to specify the notion of cultureme which has circulated in the humanities for a quite long time. Since the introduction of this notion some 30 years ago, researchers have been consistently conducted studies on culturemes, however with the possible side effect of overloading and inflating the category in question. Despite that, it is worth a try to capitalise on the heterogenity of the cultureme notion and to enhance the handling of this seemingly omnipotent category through conceptual fusions or synergies. Such an attempt will be made here, and it will be founded on linking culture to collective memory and identity. In this trialistic attraction field there will be made a kind of conceptual deep drilling, taking its point of departure in the notion of identity. One of the most important identity poles for EU citizens can be seen in national identity (Fukuyama 2019: 182), therefore it will serve as a continuation point for the specification of the cultureme notion, which will certainly not get around an empirically hedged operationalisation of the targeted reference point (i.e. national identity). It is for instance possible in this context to base the required operationalisation on the sociologically established category of national pride, which is as well referred back in the article. As a final outcome a realignment of the cultureme notion is offered for discussion.
My research interests include culturemes, including those related to the Second World War, analysed in terms of translation within the Polish/French language pair. In my earlier work I examined culturemes related to the Warsaw Uprising of 1944. In this article, I propose to compare a few of the culturemes that emerged in the German Nazi Concentration and Extermination Camp Auschwitz-Birkenau, which I have chosen from the Polish short story Proszę państwa do gazu (This Way for the Gas, Ladies and Gentlemen) by Tadeusz Borowski and its French versions, in two French translations entitled: Au gaz, messieurs-dames! translated by Geneviève Daude (Editions Polonia, 1960) and Aux douches, Mesdames et Messieurs! translated by Laurence Dyèvre and Éric Veaux (Christian Bourgois Editeur, 1992). In addition to comparing strategies for translating the selected culturemes into French, I reached for authentic documents to see if Polish culturemes specific to Auschwitz had French equivalents outside of literature. Culturemes, according to the definition in the Dystynktywny słownik synonimów by Alicja Nagórko, Marek Łaziński and Hanna Burkhardt (2004), are “important keywords for the self-identification of a community, characterising both its attitude to tradition, inherited values, as well as its coping with present time, its current experience of the world”. I include culturemes, created in the Polish language in the reality of the German occupation, among such lexical units of cultural and emotional character, as words of collective memory.
PL
W kręgu moich zainteresowań badawczych znajdują się kulturemy, w tym te dotyczące drugiej wojny światowej, analizowane pod kątem tłumaczenia w obrębie pary językowej polski/francuski. Kulturemy– według definicji zamieszczonej w Dystynktywnym słowniku synonimów Alicji Nagórko, Marka Łazińskiego i Hanny Burkhardt (2004) – to „ważne dla samoidentyfikacji jakiejś społeczności słowa klucze, charakteryzujące zarówno jej stosunek do tradycji, dziedziczonych wartości, jak i radzenie sobie z czasem teraźniejszym, aktualne przeżywanie świata”. Do takich jednostek leksykalnych o nacechowaniu kulturowym i emocjonalnym zaliczam kulturemy powstałe w polszczyźnie w okresie okupacji niemieckiej jako słowa zbiorowej pamięci. We wcześniejszych pracach analizowałam kulturemy związane z Powstaniem Warszawskim 1944 roku. W niniejszym artykule proponuję porównać kilka kulturemów powstałych w niemieckim nazistowskim obozie koncentracyjnym i zagłady Auschwitz‑Birkenau, które wybrałam z polskiego opowiadania Proszę państwa do gazu Tadeusza Borowskiego, z ich wersją francuską, w dwóch tłumaczeniach na język francuski, zatytułowanych: Au gaz, messieurs -dames! w przekładzie Geneviève Daude (Editions Polonia, 1960) oraz Aux douches, Mesdames et Messieurs w przekładzie Laurence Dyèvre i Éric Veaux (Christian Bourgois Editeur, 1992). Oprócz porównania strategii tłumaczenia na język francuski wybranych kulturemów sięgnęłam do dokumentów autentycznych, by sprawdzić, czy polskie kulturemy powstałe w Auschwitz mają swoje odpowiedniki francuskie poza literaturą.
JavaScript jest wyłączony w Twojej przeglądarce internetowej. Włącz go, a następnie odśwież stronę, aby móc w pełni z niej korzystać.