Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Засоби репрезентації концептуальної сфери простору в лексико-семантичній системі давньогрецької мови

100%

Chekareva Y.

Path of Science

|

2017

|

tom 3

|

nr 12

1001-1010

UK

У статті досліджено проблему системної організації концептуальної сфери простору як фрагменту загальної концептуальної системи еллінів; описано функційно-семантичні особливості лексем, що виступають мовними репрезентантами концептосфери простору й характеризуються етноспецифічними рисами давньогрецької мовної моделі світу; встановлено залежність формування корпусу лексем просторової семантики від специфіки сприйняття довкілля носіями давньогрецької мови. Наведені в статті принципи аналізу просторової лексики давньогрецької мови є зразком системно-структурного, функційно-семантичного й концептуального аналізу мовних одиниць і можуть стати основою для теоретичної, практичної й історичної граматик грецької мови, зіставно-порівняльної типології індоєвропейських мов, практичних розробок у галузі лінгвоконцептології.

EN

The article explores the problem of the systematic organization of the conceptual sphere of space as a fragment of the general conceptual system of the Greeks; describes the functional-semantic features of lexemes, that act as linguistic representatives of the concept sphere of space and are characterized by ethnospecific features of the ancient Greek language model of the world; the dependence of the formation of the body of lexemes of spatial semantics on the specificity of the perception of the environment by the native speakers of the ancient Greek language is established. The principles of the analysis of the spatial vocabulary of the ancient Greek language presented in this article are a sample of systemic-structural, functional-semantic and conceptual analysis of linguistic units and they can become the basis for theoretical, practical and historical grammars of the Greek language, comparative typology of Indo-European languages, and possible practical developments in the field of linguistic conceptology.

2

Ojczyzna w polskim i rosyjskim językowym obrazie świata

100%

Bartmiński J. , Sandomirskaja I. , Telija V.

|

tom 11

25–49

PL

Autorzy przedstawiają pierwszą część analizy porównawczej pojęcia ojczyzny, w językach polskim i rosyjskim, zakładając, że to ogólnoeuropejskie pojęcie, wywodzące się z łac. patria, rozwija się w poszczególnych językach wariantywnie, odpowiednio do jego miejsca w całej „konceptosferze”, współtworzącej narodowy (polski, rosyjski) językowy obraz świata. Stawia się pytanie, co w pojmowaniu ojczyzny jest w obu językach zbieżne, co otwiera drogę do dialogu interkulturowego, a co kontrastowe. W języku polskim leksem ojczyzna ma bogatą, wielowymiarową treść bazową (wymiar przestrzenny, społeczny, kulturowy, instytucjonalny), która jest profilowana na poziomie społecznego dyskursu, uzyskując wykładniki w postaci zestawień typu ojczyzna domowa, ojczyzna lokalna, ojczyzna regionalna, mała ojczyzna, ojczyzna narodowa, ojczyzna publiczna. W języku rosyjskim jednemu polskiemu leksemowi odpowiadają trzy: rodina, otečestwo i otčizna. Rodina to przestrzeń oswojona przez człowieka jako jednostkę i naród, dominantą otečestwa jest wymiar instytucjonalny, państwowy, otčizna (zapożyczona z polskiego) to narodowe dziedzictwo historyczne i kulturowe. Najbliższa pol. ojczyźnie jest ros. rodina, a ich bliskość oparta jest na ogólnosłowiańskim micie ziemi-matki i prototypie domu jako miejsca rodzinnego. W polu semantycznym („konceptosferze”) ojczyzny w języku polskim szczególnie silny jest wymiar kulturowy, w rosyjskim – państwowy, co wynika z odmiennych historycznych dziejów obu narodów.

EN

The authors present the first part of a contrastive Polish-Russian analysis of the concept expressed in English alternatively as homeland, motherland, mother country, or fatherland. They assume that in specific languages there is a variable development, of this European concept, derived from Latin patria. The development is linked with the concept’s position in the ‘conceptual sphere’ (Lichaczew’s term), which contributes to the national (Polish, Russian) linguistic. picture of the world. The Polish lexeme ojczyzna is characterized by a rich multidimensional base content (the spatial, social, cultural, institutional dimensions), profiled at the level of social discourse, which results in expressions like ojczyzna domowa (lit. ‘home motherland’), ojczyzna, lokalna (‘local motherland’), ojczyzna regionalna (‘regional motherland’), mała ojczyzna (‘little motherland’), ojczyzna narodowa (‘national motherland’), or ojczyzna publiczna (‘public motherland’). The Polish word has three Russian counterparts: rodina, otechestvo and otchizna. Rodina refers to a space tamed by people as individuals and as a nation, in otechestvo the institutional state dimension is dominant, whereas otchizna, a borrowing from Polish, refers to national historical and cultural heritage. The latter is the closest Russian equivalent to the Polish ojczyzna, as they are both associated with the Slavonic myth of mother-earth and the prototype of the home as one’s place of origin. The cultural dimension in Polish and the state dimension in Russian are dominant in the semantic field (‘conceptual sphere’) of homeland/motherland, the difference resulting from different histories of the two nations.

3

Konceptualna sfera surżyka w ukraińskim dyskursie naukowym i medialnym

100%

Rysicz-Szafraniec J.

|

nr 17

1-16

UK

Анотація: Статтю присвячено висвітленню питання концептуальної сфери українсько-російського змішаного мовлення суржик у науковому дискурсі та в медіатекстах з окремих ютуб-каналів і влогів, де порушувано досліджувану тему. З метою з’ясувати характер взаємин між обома дискурсами у площині концептуальної презентації суржику застосовано семантичний та арґументаційний методи аналізу. У підсумку виявлено, що на рівні вербалізації певних складників у межах концептосфери суржик медіатексти засвідчують відмінність порівняно до наукових текстів, особливо в наповненні таких концептів-складників, як мова, функції, оцінка та майбутнє.

EN

This text is dedicated to the presentation of the concept of the Ukrainian-Russian mixed language named surzhyk in scientific discourse and media texts published by certain YouTube channels and vlogs in which the subject was discussed. The semantic and then argumentative analysis of the speech act was used to obtain statements about the relationships between the two discourses at the level of conceptual representation of surzhyk. Comparing the conceptual filling of the field in scientific and media discourses reveals a difference in the verbalization of the conceptual elements of the studied sphere, such as language, functions, evaluation and future.

PL

Niniejszy tekst jest poświęcony przedstawieniu konceptosfery ukraińsko-rosyjskiej mieszaniny językowej surżyk w dyskursie naukowym oraz tekstach medialnych, wyeskcerpowanych z pewnych kanałów i vlogów YouTube’a, gdzie poruszano dany temat. W celu pozyskania wywodów o relacjach między obu dyskursami w płaszczyźnie konceptualnej prezentacji w nich surżyka użyto semantycznej a następnie argumentacyjnej analizy aktów mowy. Porównując konceptualne wypełnienie pola surżyk w dyskursie naukowym i medialnym, odnotowano różnicę w werbalizacji składowych konceptów badanej sfery pojęciowej, takich jak język, funkcje, ocena, przyszłość. Słowa klucze: surżyk, koncept, konceptosfera, dyskurs naukowy, dyskurs medialny.

4

Polska dola – rosyjska sud’ba

100%

Bartmiński J.

Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury

|

2000

|

tom 12

25–37

PL

Ostry kontrast między semantyką polskiego losu i rosyjskiej sud’by, jaki zarysowała Anna Wierzbicka w szkicu Język i naród. Polski „los” i rosyjska „sud’ba” (w: Semantics, Culture and Cognition) wymaga zdaniem autora reinterpretacji pod dwoma względami: po pierwsze, w płaszczyźnie językowej, uwzględnienia innych ważnych pojęć, które funkcjonują także w polszczyźnie w ramach szerszej konceptosfery dla oznaczania egzystencjalnej sytuacji człowieka, przede wszystkim koncepcji doli, po drugie, w sferze socjokulturowych i historycznych korelatów konceptów językowych, brania pod uwagę raczej czynników społecznych niż mitycznego charakteru narodowego. Polska koncepcja losu, bliska łac. fortunie, ma konotacje szlachecko-romantyczne, wiąże się z grą, z losowaniem, szczęśliwym przypadkiem, z niewiadomą i odwagą ryzykowania. Dola, która od XIX wieku przyjmuje w połączeniach polska dola, chłopska dola konotacje negatywne – przedłuża semantykę łac. fatum, oznacza sytuację egzystencjalną daną z góry, z łaski Boga, trudną do zmiany. O ile polski los jest istotnie kontrastowy wobec ros. sud’by, o tyle polska dola, współcześnie wiązana w optyką „prostego człowieka”, nie partycypującego w profitach transformacji ustrojowej, jest z ros. pojęciem sud’by w dużym stopniu zgodna. Rozróżnienie losu i doli opiera się na ogólnokulturowym przeciwieństwie przypadku i konieczności, daru i przeznaczenia – przeciwieństwie obecnym w różnych kulturach.

EN

The sharp contrast between the semantics of the Polish los and Russian sud’ba, drawn by Anna Wierzbicka in Język i naród. Polski „los” i rosyjska „sud’ba”, as well as in Semantics, Culture and Cognition, must be reinterpreted in two respects. First, on the linguistic plane, other important concepts, such as dola, must be taken into account, which function in a wider conceptual universe to refer to people’s existential situation. Second, in the sphere of sociocultural and historical correlates of linguistic concepts, social factors rather than a mythical national spirit should be placed in focus. The Polish idea of los, close to Latin fortuna, has noble-romantic connotations: it is associated with playing, drawing lots, good luck, the unknown and the courage of taking risks. Dola, which since the 19th c. has had negative connotations in expressions polska dola ‘the Polish fate’, or chłopska dola ‘the peasant fate’, is a continuation of the semantics of the Latin fatum and as such refers to a God-given situation, difficult to change. If the Polish los does indeed contrast with the Russian sud’ba, the Polish dola, now associated with „the simple people” who do not benefit from the political and economic transformation, is largely convergent with the Russian concept. The distinction between los and dola rests on a general cultural opposition of coincidence and inevitability, a gift and destiny, an opposition present in both cultures.

5

Роль оппозиции свой/чужой в организации концептосферы «когнитивная деятельность»

88%

Руденко Е.

Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury

|

2007

|

tom 19

203-210

PL

Artykuł poświęcony jest sposobom motywacji w nominacjach procesów mentalnych. W szczególności dotyczy zagadnienia metafory konceptualnej oraz zjawiska konkurowania różnych modeli konceptualizacji pojęć. Analiza prowadzona jest na materiale czasowników współczesnego języka białoruskiego i starobiałoruskiego. Punktem wyjścia jest założenie, iż nominacje procesów intelektualnych motywowane są przede wszystkim trzema znaczeniami: mieć, dawać, brać. W systemie nominacji działalności kognitywnej najbardziej rozpowszechnione jest trzecie z przedstawionych znaczeń. Artykuł zawiera ponadto zestawienie postulatów onomazjologii kognitywnej i kognitywnej onomazjologii diachronicznej. Omówione jest jednocześnie zjawisko konkurowania metafor konceptualnych w aspekcie synchronicznym i diachronicznym. Wnioski autorki: modele konceptualne powtarzają się na różnych etapach rozwoju tego samego języka. Są one powtarzane również w językach pokrewnych, ale rzadko zastępują inne modele.

EN

The article deals with motivation in the naming of mental processes. In particular, it is concerned with conceptual metaphor and the competition of various models of conceptualization. The data are Byelorussian and Old-Byelorussian verbs. The starting point is the assumption that the naming of intellectual processes is primarily motivated by three meanings: ‘have’, ‘give’ and ‘take’. The last of the three is the most widespread in the system of the nomination of cognitive activity. The article also contains a juxtaposition of the postulates of cognitive onomasiology and diachronic cognitive onomasiology. A discussion is offered, too, of the competition between conceptual metaphors in the synchronic and diachronic aspect. The following conclusions are drawn: conceptual models reappear at different levels of development of a language. They also appear in related languages but rarely replace other models.