Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

The position of Slovenian representatives in disputes in the leadership of the league of communists of Yugoslavia from 1986 to 1988

100%

Janíčko M.

Slovanský přehled: historická revue pro dějiny střední, východní a jihovýchodní Evropy (Slavonic Review: Review for Central, Eastern and Southeastern European history)

|

2021

|

tom 107

|

nr 1

117-167

EN

The study focuses on the large changes in the attitudes of the leading Slovenian politicians in 1986–1988 in the context of discussions at the Presidium of the League of Communists of Yugoslavia (LCY). In that period, Slovenian communists moved closer to the ideas of the opposition in their republic and further from the opinions of the other Yugoslav leaders regarding the organisation of the federation. The process is illustrated by three topics, intensely debated in the federal party centre at the time. The first one is the situation in Kosovo and the efforts of Serbia to acquire more powers in both its autonomous provinces, in which it was to a considerable extent supported by Slovenia at least until the export of mass rallies from Serbia to Montenegro in October 1988. The second issue was the activities of the liberal and nationalist opposition in Slovenia, worrying the members of the LCY Presidium but gradually getting more accepted by the Slovenian communists. Finally, the debates on changes to the Yugoslav constitution are presented, with the Slovenian leaders reversing their initial consent to transfer some powers to the federation after negative reactions from the local public.

2

Wpływ adeptów przedwojennej lwowskiej edukacji prawniczej na orzekanie Wojskowego Sądu Rejonowego w Opolu w latach 1950–1954 na przykładzie pierwszego szefa WSR w Opolu mjr. Edwarda Kotkowskiego i sprawy szewca Bolibrzucha z Moszczanki

89%

Oszytko J.

Opolskie Studia Administracyjno-Prawne

|

2017

|

tom 15

|

nr 2

201-212

PL

The influence of students of pre-war Lviv legal education on adjudicating by the Provincial District Court in Opole in the years 1950–1954 offers, in the author’s opinion, an important research issue. Especially in a case such as the one mentioned in title of the article, when the accused was a pre-war Polish citizen, a resident of the eastern borderlands of the Second Republic. It seems that the case is very instructive. It shows a pre-war graduate in law from the University of Lviv, who gradually passes onto the side of the communistic state and a simple man who knows the truth about the Soviet Union. Others are also described as officers of the security organs, mostly inept, but still exerting a tremendous pressure on society to consolidate communists’ power in postwar Poland. A railwayman of the Borderlands can be a summary of the summary – you should stick to the truth and not give in to strong pressure of the evil.

3

Dębica i powiat dębicki pod władzą Armii Czerwonej w latach 1944–1945 w aspektach społeczno-politycznym i ekonomicznym

63%

Baziur G.

Dzieje Najnowsze

|

2019

|

tom 51

|

nr 3

EN

The article deals with the effects of the stay of Red Army troops in the District of Dębica in 1944–1945. It discusses the impact of the Soviet troops and the Soviet security services staying in the district on the socio-political situation as well as on the security of the population and socio-economic life, in the aspect of predatory economy, especially in the sector of agriculture.

PL

Artykuł poświęcony jest skutkom pobytu oddziałów Armii Czerwonej w powiecie dębickim w latach 1944–1945. Omówiono wpływ wojsk sowieckich i organów bezpieczeństwa ZSRR, przebywających na terenie tego powiatu, na sytuację społeczno-polityczną, a także na bezpieczeństwo ludności oraz życie społeczno-gospodarcze, w aspekcie rabunkowej gospodarki, zwłaszcza w sektorze rolniczym.

4

Podbój stron rodzinnnych Sinišy Kovačevicia, czyli serbska opowieść o powojennym przesiedleniu

63%

Giergiel S.

|

nr 2

301-316

EN

The paper’s aim is to pinpoint the popularity of Siniša Kovačević’s play Velika drama (Big Drama) in Serbia. In 2019 the play was published in a novel format as a family saga. It focuses on the Vučić family’s migration from remote and mountainous Montenegro to the Pannonian Basin. In this rather formulaic and idea-oriented text, Kovačević demonstrates that the post-war transfer of people is connected to the phenomenon of a “new human being” (who represents the traditional rural culture) arriving at Vojvodina, a region significantly better developed both economically and culturally. The article particularly concentrates on the picture of Montenegro and Vojvodina as presented in the novel. Kovačević’s method is to axiomatically modify these regions: Montenegro is the bulwark of old and authentic values, whereas Vojvodina signifies the other. This opposition is supplemented with the contradistinction of old age (associated with wisdom and tradition) and youth (identical with naivety and idealism).

PL

Punktem wyjścia tekstu jest wskazanie na popularność dramatu Sinišy Kovačevicia pt. Velika drama (Wielki dramat) w Serbii. Dramat ten w 2019 roku ukazał się formie powieściowej (saga rodzinna). Jej tematem jest migracja rodziny Vučiciów z niedostępnej i górzystej Czarnogóry na terytorium Kotliny Panońskiej. Kovačević – w dość schematycznym pod względem fabularnym i ideowym utworze – wskazał, że powojenny transfer ludności wiązał się z przybywaniem do znacznie bardziej rozwiniętej gospodarczo i kulturalnie Wojwodiny „nowego człowieka” (reprezentanta tradycyjnej cywilizacji wiejskiej). W artykule szczególny nacisk położony zostanie na obraz Czarnogóry i Wojwodiny wyłaniający się z kart powieści. Kovačević bowiem oba regiony wyraźnie aksjologicznie waloryzuje. Czarnogóra jest ostoją dawnych, prawdziwych wartości. Wojwodina symbolizuje zaś to, co obce. Na tę opozycję nakłada się ponadto przeciwstawienie starości (kojarzonej z mądrością i tradycją) i młodości (utożsamianej z naiwnością i idealizmem).

5

Status prawny urzędu Wojewody Lubelskiego w latach 1944–1950

63%

Majdański P.

Studia z Dziejów Państwa i Prawa Polskiego

|

2018

|

tom 21

347-364

EN

This article presents the normative basis for the functioning of the Lublin Province Governor in the years 1944–1950. It discusses the attributions of the Province Governor as a representative of the government, the second degree general administration and the chairman of the Provincial Department. Due to the nature of the era, it was indispensable to expose the positions of the individuals who acted in the office of the Lublin Province Governor within the structures of the Polish Worker’s Party and Polish United Workers’ Party. In the realities of the so-called “Lublin’s State of Poland” the functionality of the Lublin Province Governor was of a pioneer character, because the stagnation in the fights with the Third Reich, which on the Polish part of the front of war lasted for several months, and the geopolitical repercussions resulting thereof, made the Lublin area a platform for the people’s legislator to try out new concepts concerning the political system. Progression of the actions at the front of war have implied the loss of the Lublin Province’s unique status, and the definitive end of its special rank have been caused by the seat of the highest state authorities from Lublin to Warsaw in February 1945.

PL

Artykuł przedstawia normatywne podstawy działalności Wojewody Lubelskiego w latach 1944–1950. Omówione zostały atrybucje wojewody jako reprezentanta rządu, organu administracji ogólnej II stopnia oraz przewodniczącego Wydziału Wojewódzkiego. Z uwagi na charakter epoki, nieodzowne stało się naświetlenie pozycji osób piastujących urząd Wojewody Lubelskiego w strukturach lubelskiego aktywu PPR i PZPR. W realiach tzw. Polski Lubelskiej działalność Wojewody Lubelskiego miała charakter pionierski, ponieważ trwający przez kilka miesięcy na odcinku polskim zastój w wojnie z III Rzeszą i wynikłe z niego geopolityczne reperkusje uczyniły z Lubelszczyzny pole do testowania przez ustawodawcę nowych koncepcji ustrojowych. Postępy na froncie skutkowały utratą przez Wojewodę Lubelskiego jego wyjątkowego statusu, a definitywny kres jego specjalnej randze przyniosło przeniesienie siedziby najwyższych władz państwowych z Lublina do Warszawy w lutym 1945 r.

6

Szkoły żydowskie na Dolnym Śląsku w latach 1945–1950 – instytucje zajmujące się edukacją czy przygotowaniem młodych Żydów do emigracji?

63%

Techmańska B.

Rozprawy z Dziejów Oświaty

|

2019

|

tom 56

121-139

EN

Jewish schools began to appear in postwar Poland as early as 1945. From the very beginning, the Jewish community disputed their design, character and funding. The conflicting views were held by the faction of the Polish Workers’ Party, later transformed into the Polish United Workers’ Party, in the Central Committee of Jews in Poland and the Zionists. At the root was the question of the future of Jews in Poland: whether they should stay or leave the country and fight for the creation of the Jewish state in Palestine or participate in it after Israel was founded in May 1948. The socialists from the Polish Workers’ Party opted for instructing children to stay in Poland. They wanted to establish secular schools with Jewish as a medium of instruction and raise young Jews to be citizens of socialist Poland while keeping certain Jewish traditions. The Zionists demanded the Hebrew language, the prehistory of the Jews, Palestinian studies and the Bible be taught in schools so that students would be prepared for living abroad. All institutions tried to educate the young generation. School curricula and the education system helped parents and students to choose the path for the future.

7

Urząd do Spraw Wyznań wobec Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Wybrane zagadnienia

51%

Białecki K.

Roczniki Humanistyczne

|

2018

|

tom 66

|

nr 2: Historia. Zeszyt specjalny

9-35

PL

Urząd do Spraw Wyznań był w latach 1950-1989 jednym z najważniejszych narzędzi, za pomocą których komunistyczne władze realizowały swoją politykę wyznaniową. Rola Urzędu i jego ekspozytur terenowych (w Lublinie Wydziału do spraw Wyznań przy Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej, a od maja 1975 r. przy Urzędzie Wojewódzkim) nie ograniczała się do zbierania danych i przygotowywania opracowań o charakterze eksperckim dla władz partyjnych. Do jego zadań należało również podejmowanie decyzji i rozstrzyganie wątpliwości, gdy jakiś organ władzy państwowej, od ministerstwa poczynając, a na miejskiej radzie narodowej kończąc, trafiał w swej aktywności na sprawy związane z zagadnieniami wyznaniowymi. Wtedy Urząd do Spraw Wyznań, czy też jedna z jego terenowych ekspozytur, wydawał opinie, zalecenia, podpowiadał rozwiązania, zatwierdzał. Dodajmy, że swoją działalność Urząd prowadził oczywiście w koordynacji z wieloma innymi organami ówczesnego państwa, będąc w pełni podporządkowany ogólnym dyrektywom płynącym z PZPR. Wszystkie przywołane przed chwilą formy aktywności Urzędu do Spraw Wyznań spełniał w odniesieniu do Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Reasumując, można postawić tezę, że Urząd do Spraw Wyznań okazał się bardzo skutecznym narzędziem kolejnych ekip komunistycznych w realizacji niektórych założeń ich polityki względem KUL-u. Przypomnijmy w tym miejscu, że polityka ta ewoluowała w kolejnych dekadach. O ile w latach 50. i do połowy lat 60. starano się przede wszystkim maksymalnie ograniczyć zakres działania KUL-u, czyniąc z niego uczelnię małą, bez znaczącej kadry akademickiej, prowincjonalną i pozbawioną wydziałów świeckich, to od drugiej połowy lat 60. przyjęto nową taktykę, stawiając przede wszystkim na „lojalizację” kadry akademickiej za cenę pewnego złagodzenia kursu wobec uczelni. Urząd do Spraw Wyznań nie zdołał jednak, pomimo pewnych sukcesów cząstkowych, w pełni zapanować nad kadrą naukową i studentami, o czym świadczą liczne sprawozdania sporządzane przez urzędników zarówno szczebla lokalnego, jak i centralnego w latach 70. i 80.

EN

In 1950-1989, the Religious Denominations Bureau was among the most significant tools by means of which the communist authorities administered their religious policy. The role of the Bureau and its branch offices (in Lublin, branch offices of the Religious Denomination Department at the Presidium of the Provincial National Council and since May 1975, at the Province Office) was not limited to collecting data or developing expert reports submitted before the communist party. The Bureau was also in charge of making decisions and dismissing doubts whenever a state authority, be it a ministry or a municipal national council, investigated cases related to religious matters. In such instances, the Religious Denominations Bureau or its branch office expressed opinions, made recommendations, suggested solutions and approved them. It is worth adding that the Bureau’s operations were coordinated with many other state authorities and fully subordinated to the general directives laid down by the Polish United Workers’ Party. All the above mentioned forms of activity were sustained by the Religious Denominations Bureau in relation with the Catholic University of Lublin (KUL). To sum up: a thesis may be put forward that the Religious Denominations Bureau proved a very effective tool employed by the communist governments pursuing specific assumptions of their policy on the University. This policy evolved in the subsequent decades. While in the 1950s and by the mid-1960s efforts were made predominantly to limit the scope of KUL’s operations as much as it was possible, turning it into a small, parochial university without recognised faculty members or secular departments, in the mid-1960s new tactics were adopted. The emphasis was placed on making the faculty members more “loyal” and lessening the political pressure in return. Despite some partial successes, the Religious Denominations Bureau failed to fully control the faculty members or the students as testified in the numerous reports drawn by the officials on the local and central levels in the 1970s and 1980s.

8

Nazistowscy przywódcy przedwojennego Opola i opozycja antyhitlerowska w latach 1933–1945 w świetle akt z Instytutu Pamięci Narodowej oraz z Archiwum Państwowego w Opolu

51%

Oszytko J.

Opolskie Studia Administracyjno-Prawne

|

2018

|

tom 16

|

nr 4 (1)

157-198

PL

The article is a new contribution to the local history of Opole of 1933–1945 in the light of not known and not published archival documents about the pre-war Nazi leaders of the Opole Regency and the anti-Hitler opposition as well. Those documents are stored both in the State Archive in Opole (file: Gestapo Oppeln) and in the Institute of National Remembrance (IPN Archive – various archive files). The first part of the article describes the Nazi elite of the Opole Regency in the period of 1933–1945. This interesting and complicated history of Opole and Opole region concerns the operation of the NSDAP monoparty, as well as its affiliated organizations and repressive organs of a totalitarian state. This part of the article was developed mainly from various files from the Institute of National Remembrance. The second part describes the anti-Hitler opposition in the Opole Regency in the period of 1933–1945. Very interesting and also not known in the scientific circulation are materials about political opponents, collected by Gestapostelle Oppeln, which are right now being published by the author of the article, following the previous article about the files relating to the Jews (dealt with in articles by J. Oszytko) and to the Poles (in a book by Dermin and Popiołek) which were kept by the Gestapo in Opole. To summarize, the article casts light on the history of the city, with respect to, on the one hand, the rise of German totalitarianism changing into one-party domination of the NSDAP party, and – on the other hand – the scope of persecution of parties and persons standing in opposition to Hitler’s rule in our city and region.

9

Collective or individual biography? A communist in “Regained Lands” just after the WW2

51%

Rembacka K.

Przegląd Zachodniopomorski

|

2020

|

nr 4

27-47

EN

The aim of the article is to compare the biographies of the governmental plenipotentiaries who were sent to Poland in 1945 and to search for the elements connecting them. The profiles of people managing the “Regained Lands” just after the war are presented – Leonard Borkowicz, Jakub Prawin, Stanisław Piaskowski and Aleksander Zawadzki. The biographies of those who, although nominated, did not take over their posts – Aleksander Kaczochy-Józefski and Jerzy Sztachelski – have also been presented. Particular emphasis was placed on the political and ideological choices they made. The article also discusses the human resources policy of Polish communists.

PL

Celem artykułu jest porównanie życiorysów rządowych pełnomocników kierowanych w 1945 r. na nowo przyłączane do Polski ziemie oraz poszukiwanie łączących ich elementów. Zaprezentowano sylwetki ludzi zarządzających tuż po wojnie „Ziemiami Odzyskanymi” Leonarda Borkowicza, Jakuba Prawina, Stanisława Piaskowskiego oraz Aleksandra Zawadzkiego. Przybliżono także biografie tych, którzy choć nominowani, nie przejęli powierzanych im stanowisk – Aleksandra Kaczochy-Józefskiego oraz Jerzego Sztachelskiego. Szczególny nacisk został położony na podejmowane przez nich polityczne i ideologiczne wybory. W artykule podjęto również rozważania na temat polityki kadrowej polskich komunistów.

10

Sobór Watykański II w piśmiennictwie łotewskim

38%

Tolstovs I.

Roczniki Teologiczne

|

2016

|

tom 63

|

nr 9: Teologia fundamentalna i religiologia

111-124

EN

The report briefly examines the historical situation of the period extending from the 13th century, when Christian missionaries arrived in Latvia and a planned evangelization of the population was organized, up to 1962, when the Second Vatican Council started. As the territory of Latvia was under the rule of different powers and different religious views dominated during different historical periods, there were periods when the ruling power favoured evangelization, but there were also such periods when this process was completely paralysed. The territory of Latvia was under the Soviet occupation regime also when the Second Vatican Council started, thus the progress of Second Vatican Council, as well as realization of ideas and thoughts expressed in the documents of the Council were either hindered or impossible in the Church in Latvia. Notwithstanding the difficulties, Latvia was represented by prelate Julians Vaivods in the fourth and fifth session of the Second Vatican Council. During the Council, J. Vaivods was also consecrated as the only bishop in the territory of Latvia. It should be stressed that there were bishops only in Latvia and Lithuania throughout the whole USSR, and bishop J. Vaivods was responsible for pastoral care of Catholic believers of all the USSR, except Lithuania. Research of articles on the Second Vatican Council published in the soviet press allows to conclude that soviet ideologists sympathized with the openness of the Church to the world and social ideas, because, in their opinion, in such a way the Church tried to modernize religion and develop as if its own Christian socialism. After regaining independence in 1991, the Church in Latvia gradually started to develop; more significant publications about the Council tackling the most necessary issues appeared in the press. However, taking into consideration the previous situation of the Church in Latvia, the work is still being continued. Documents of the Second Vatican Council have not yet been published in Latvian, thus they are not easily available for believers and it hinders them to become aware of the spirit of the Council and implement it in life.

PL

W pierwszej części artykułu została krótko przedstawiona sytuacja historyczna od XIII w., kiedy to na terytorium Łotwy przybyli chrześcijańscy misjonarze, aż do 1962 r., kiedy to rozpoczął się Sobór Watykański II. Pozostałe dwie części artykułu stanowi prasowy przekaz od Soboru Watykańskiego II w czasach imperium radzieckiego oraz w niepodległej Łotwie. Kiedy rozpoczął się Sobór Watykański II, terytorium Łotwy znajdowało się pod okupacją radziecką. Z tego powodu przebieg soboru, a także idee zawarte w jego dokumentach, które powinny być wprowadzane także w życie Kościoła na Łotwie, pozostawały albo w ogóle nieznane, albo dostęp do nich był utrudniony. Jednak – pomimo trudności – w czwartej i piątej sesji soborowej brał udział ks. Julians Vaivods, który w owym czasie został też konsekrowany na jedynego biskupa na terytorium Łotwy. Analizując radziecką prasę z tego czasu, należy stwierdzić, że dla komunistycznych ideologów interesującą wydała się otwartość ówczesnego Kościoła na świat i prezentowana przez niego myśl społeczna. Według nich Kościół próbował w ten sposób modernizować się i rozwijać swój chrześcijański socjalizm. Po odzyskaniu niepodległości w 1991 r. Kościół na Łotwie stopniowo zaczął rozwijać się. Pojawiły się istotne publikacje dotyczące soboru, które dotykały najistotniejszych zagadnień. Praca w tej dziedzinie nadal jest na Łotwie kontynuowana. Dokumenty Soboru Watykańskiego II w języku łotewskim jeszcze oczekują na pełne wydanie, co stanowi trudność dla wiernych w zapoznaniu się z tymi tekstami i w pełnym zrozumieniu ducha soborowego, a także we wprowadzeniu ich w życie.

11

Podpułkownik Józef Kratko w przedwojennym ruchu komunistycznym, wojsku i Komendzie Głównej Milicji Obywatelskiej (1914–1945)

32%

Sztama P.

Przegląd Historyczno-Wojskowy

|

2023

|

tom XXIV (LXXV)

|

nr 1(283)

164-199

EN

Józef Kratko was born in 1914 to working-class Jewish parents. At a young age he became involved with the communist movement and was an activist in several youth organizations, including the Communist Youth Union of Western Ukraine. After graduating from high school, he left for Warsaw where he studied for a year at the State Music Conservatory. During this period, he became an active member of the Communist Party of Poland and was imprisoned several times by the authorities for conducting illegal activities. At the outbreak of World War II Kratko took part in the Polish campaign, after which he fl ed to the Soviet Union where he worked predominantly as a music teacher. After the Germans attacked the Soviet Union in 1941 Kratko was sent by the Comintern to serve with the so-called Władysław Anders’ Army, where he was supposed to conduct agitation activities. He left this unit in 1943 and enlisted in the 1st Tadeusz Kosciuszko Infantry Division that was created by the communists. His role involved serving in various units, e.g. the Polish Independent Special Battalion. In 1944, he parachuted into occupied Poland and joined the „Jeszcze Polska nie zginęła” Organization as a political and educational offi cer. Aft er the Red Army took over eastern Poland, Kratko was hired to work at the Headquarters of the Citizens’ Militia.

DE

Józef Kratko wurde 1914 in einer jüdischen Arbeiterfamilie geboren. Schon in jungen Jahren engagierte er sich in der kommunistischen Bewegung und war Aktivist in mehreren Jugendorganisationen, darunter dem Kommunistischen Jugendverband der Westukraine. Nach dem Abitur ging er nach Warschau, wo er ein Jahr lang am Staatlichen Musikkonservatorium studierte. Zur gleichen Zeit wurde er in der Kommunistischen Partei Polens aktiv. Wegen seiner illegalen Aktivitäten in der Zweiten Polnischen Republik wurde er mehrmals von der Polizei verhaft et. Nach dem Ausbruch des Zweiten Weltkriegs nahm Kratko am Polenfeldzug teil und ging anschließend in die UdSSR. Dort war er bis 1942 u. a. als Musiklehrer tätig. Nach dem deutschen Angriff auf die UdSSR wurde er von der Komintern in die so genannte Władysław-Anders-Armee geschickt, wo er agitatorische Aktivitäten durchführen sollte. Schließlich verließ er diese Armee und trat 1943 in die von Kommunisten aufgestellten 1. Tadeusz-Kościuszko-Infanteriedivision ein. Dort diente er in verschiedenen Einheiten, darunter in der Polnischen Unabhängigen Spezialbataillon. Im Jahr 1944 wurde er in das besetzte Polen abkommandiert und schloss sich der Gruppierung „Jeszcze Polska nie zginęła” als politisch-pädagogischer Offi zier an. Nach der Einnahme Ostpolens durch die Einheiten der Roten Armee wurde Kratko in das Hauptquartier der Bürgermiliz übernommen.

PL

Józef Kratko urodził się w 1914 r., w robotniczej rodzinie żydowskiej. W młodym wieku związał się z ruchem komunistycznym, był działaczem kilku młodzieżowych organizacji, m.in. Komunistycznego Związku Młodzieży Zachodniej Ukrainy. Po uzyskaniu matury wyjechał do Warszawy, gdzie przez rok kształcił się w Państwowym Konserwatorium Muzycznym. Jednocześnie rozpoczął działalność w Komunistycznej Partii Polski. Za swoją nielegalną w II Rzeczypospolitej aktywność był kilkakrotnie zatrzymywany przez policję. Po wybuchu II wojny światowej Kratko wziął udział w kampanii polskiej, a następnie wyjechał do ZSRS. Tam do 1942 r. był m.in. nauczycielem muzyki. Po ataku Niemiec na ZSRS został przez Komintern skierowany do tzw. Armii Władysława Andersa, gdzie miał prowadzić działalność agitacyjną. Ostatecznie z wojska tego odszedł i w 1943 r. zaciągnął się do tworzonej przez komunistów 1 Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kościuszki. Tam służył w różnych oddziałach, np. w Polskim Samodzielnym Batalionie Specjalnym. W 1944 r. został zrzucony na obszar okupowanej Polski i dołączył jako ofi cer polityczno-wychowawczy do Zgrupowania „Jeszcze Polska nie zginęła”. Po opanowaniu wschodniej Polski przez oddziały Armii Czerwonej Kratko został przyjęty do pracy w Komendzie Głównej Milicji Obywatelskiej.