Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Przegląd programów profilaktycznowychowawczych w zakresie zdrowego odżywiania się i aktywności fizycznej w szkołach podstawowych na terenie miasta Bytomia (w kontekście zapobiegania chorobom nowotworowym)

100%

Borzucka-Sitkiewicz K. , Leksy K.

Człowiek - Niepełnosprawność - Społeczeństwo

|

2020

|

tom 47(1)

97-108

PL

Niezwykle ważnym problemem zdrowia publicznego jest coraz większe rozpowszechnienie chorób przewlekłych, w tym nowotworowych. Ważnymi czynnikami ryzyka w ich etiologii jest styl życia, zwłaszcza nieprawidłowa dieta i niski poziom aktywności fizycznej. Wiedza i świadomość zdrowotna we wspomnianym zakresie są niezbędnymi elementami profilaktyki i edukacji onkologicznej mającej na celu zmianę zachowań ludzi w kierunku prozdrowotnym. Prezentowane wyniki badań stanowią fragment szerszych działań diagnostycznych podjętych w ramach projektu Onkogranty II. Obejmują one analizę wewnętrznych i zewnętrznych programów profilaktycznych realizowanych w bytomskich szkołach w kontekście treści dotyczących chorób nowotworowych powiązanych z takimi czynnikami ryzyka, jak niska aktywność fizyczna i wadliwy sposób odżywiania się. Z analizy wynika, że w badanych szkołach podejmuje się wiele działań dotyczących promocji zdrowego sposobu odżywiania i aktywności fizycznej, w większości jednak brak jest nawiązań do profilaktyki chorób nowotworowych. Wiele inicjatyw ma charakter akcyjny, niepoparty diagnozą potrzeb zdrowotnych społeczności szkolnej. Uzyskane wyniki pokazują, że dobór programu profilaktycznego należy poprzedzać diagnozą potrzeb zarówno uczniów, rodziców, jak i całej społeczności szkolnej/lokalnej, a ponadto po jego realizacji należałoby przeprowadzić ewaluację podjętych działań w celu oceny skuteczności programu i wprowadzenia potrzebnych modyfikacji. Warto także zadbać o systematyczność i spiralność przekazywanych treści w celu utrwalenia i usystematyzowania wiedzy i umiejętności uczniów. Przede wszystkim jednak, biorąc pod uwagę dane epidemiologiczne dotyczące rozpowszechnienia chorób nowotworowych, należy uwzględnić treści związane z profilaktyką onkologiczną w programach profilaktyczno-wychowawczych szkoły, jak również w edukacji zdrowotnej.

2

Kształtowanie się zachorowalności oraz umieralności spowodowanych chorobami nowotworowymi w Polsce i na świecie

86%

Haor B. , Ciechanowska K. , Krajewska K. , Przystaś B. , Sander-Grabowska M.

Zeszyty Naukowe Zbliżenia Cywilizacyjne

|

2018

|

tom 14

|

nr 2

39-49

EN

The purpose of the article is to draw attention to the increase in morbidity and mortality resulting from cancer disease and to analyze the selected data concerning women and men in Poland and in the world. The article also shows that the morbidity and mortality resulting from cancer disease are projected to rise in the future. The prevention and the screening of the population is imperative to reduce the morbidity and mortality caused by cancer diseases.

PL

Celem artykułu jest zwrócenie uwagi na wzrost zachorowalności i umieralności ludzi z powodu chorób nowotworowych. Analizie poddano wybrane dane dotyczące kobiet i mężczyzn w Polsce i na świecie. Przedstawiono także prognozowaną na dalsze lata tendencję wzrostową w zakresie zachorowań i zgonów. W redukcji liczby zachorowań i zgonów związanych z chorobami nowotworowymi istotną rolę odgrywają działania prewencyjne, w tym badania skriningowe populacji.

3

Podjęcie decyzji o korzystaniu z usług medycznych w kontekście koncepcji Lay Referral System. Przypadek chorób nowotworowych.

86%

Synowiec-Piłat M. , Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu

|

PL

Choroby nowotworowe są współcześnie jednym z najpoważniejszych problemów zdrowotnych i społecznych. Wczesna diagnoza oraz podjęcie szybkiej i skutecznej terapii zwiększają prawdopodobieństwo wyleczenia pacjenta. Przedstawione w artykule rozważania koncentrują się na społeczno-kulturowych czynnikach, które mogą wpływać na proces podejmowania decyzji o korzystaniu z profesjonalnej pomocy medycznej w przypadku zaobserwowania niepokojących objawów. Większość symptomów chorobowych jest interpretowana, oceniana i leczona w ramach systemu laickiego, a nie profesjonalnego (medycznego). Przyjęty sposób postępowania zależny jest w dużej mierze od wiedzy i doświadczeń osób znajdujących się w otoczeniu jednostki, u której pojawiają się niepokojące objawy, od ich przekonań na temat choroby, wartości, norm oraz postaw i zachowań. Dlatego też zagadnienie podejmowania decyzji o korzystaniu z usług medycznych analizowane jest w kontekście stworzonej przez E. Freidsona koncepcji lay referral system. Szczególną uwagę zwrócono na takie zagadnienia, jak panująca w społeczeństwie rakofobia, przekonania fatalistyczne na temat raka, stigma towarzysząca chorobom nowotworowym oraz znaczenie wsparcia

4

Komunikacja pomiędzy lekarzem i pacjentem u chorych na nowotwory

81%

Wyszkowska Z. , Białczyk K. , Michalski T.

Nierówności społeczne a wzrost gospodarczy

|

2021

|

nr 65

156-168

EN

The main goal of the study was to assess the doctor’s communication with the patient. The detailed goals concerned the assessment of satisfaction with the way the physician communicates with the patient, the assessment of the communication methods used, the duration of the visit to a physician’s office, understanding of the information provided to patients, the physician’s personal culture, and the subjectivity of the patient. A questionnaire developed specifically for the study objectives was used. The analysis used data from 238 questionnaires completed correctly by cancer patients treated in a specialist hospital. The database was created in Excel and the analysis was performed using Statistica software. The analysis of the data shows that the physician’s communication with the patient is a very important aspect in the treatment process. Not all respondents were satisfied with the way the physician communicated information about the further treatment process, which increased the sense of security loss and undermined confidence in the physician’s decisions. Most patients understood the recommendations and advice provided by the physician, but there was a group of respondents who did not understand all the words used by the physician, which may lead to the non-compliance of the patient to the treatment recommendations. Patients highly appreciated the personal culture of physicians but they expected greater subjectivity in their treatment. The analysis of statements indicated that the patients’ expectations in the area of physician – patient communication are growing, which obliges physicians to broaden their knowledge in communication techniques.

PL

Celem głównym pracy była ocena komunikacji lekarza z pacjentem. Cele szczegółowe dotyczyły oceny zadowolenia i satysfakcji ze sposobu komunikowania się lekarza z chorym, oceny stosowanych sposobów komunikacji, długości trwania wizyty u lekarza, zrozumiałości przekazywanych informacji chorym, kultury osobistej lekarza, podmiotowości pacjenta. Korzystano z kwestionariusza ankiety opracowanego specjalnie dla zrealizowania celów pracy. W analizie uwzględniono 238 poprawnie wypełnionych kwestionariuszy przez pacjentów z chorobą nowotworową leczonych w szpitalu specjalistycznym. Bazę danych założono w programie Excel, a obliczenia wykonano w programie Statistica. Zebrane dane i ich analiza pokazały, że komunikacja lekarza z chorym jest bardzo ważnym aspektem procesu leczenia. Nie wszyscy respondenci są zadowoleni ze sposobu przekazywania informacji przez lekarza dotyczących dalszego procesu leczenia, co powoduje wzrost poczucia utraty bezpieczeństwa i utratę zaufania do lekarza. Większość chorych rozumie przekazywane przez lekarza zalecenia i porady, ale jest grupa respondentów, która nie rozumie wszystkich słów wypowiadanych przez lekarza, co może prowadzić do nieprawidłowego stosowania zaleceń. Pacjenci wysoko ocenili kulturę osobistą lekarzy, ale oczekują w ich traktowaniu większej podmiotowości. Analiza zebranych wypowiedzi wskazuje, że oczekiwania pacjentów w zakresie prowadzonej komunikacji lekarz – pacjent wzrastają, co zobowiązuje lekarzy do poszerzania wiedzy z zakresu technik komunikacyjnych.

5

Instytucja konsylium onkologicznego w polskim systemie ochrony zdrowia

72%

Lejcyk-Łokaj M. , Sitarz R.

|

tom 13

|

nr 1

267-276

EN

Cancers are the second most common cause of death in Poland. Survival depends mainly on their early detection and initiation of treatment. In Poland, the effects of treatment are poor compared to other European countries. In order to improve the treatment of cancer, in 2015 regulations introduced as so-called oncology package under which the consilium was legally established as a multidisciplinary therapeutic team. The task of a separate team of medical specialist is to define an individual oncological treatment plan.

PL

Nowotwory są drugą co do częstości przyczyną zgonów w Polsce, a przeżywalność uzależniona jest głównie od ich wczesnego wykrycia i rozpoczęcia leczenia. Statystyki dotyczące efektów leczenia w Polsce w porównaniu do innych państw europejskich są złe. W celu poprawy leczenia chorób nowotworowych, w 2015 r. wprowadzono regulacje określane jako tzw. pakiet onkologiczny, w ramach którego zostało umocowane prawnie konsylium jako wielodyscyplinarny zespół terapeutyczny. Zadaniem wyodrębnionego zespołu lekarzy specjalistów jest określenie indywidualnego planu leczenia onkologicznego.

6

Wpływ wybranych składników żywności na profilaktykę chorób nowotworowych

72%

Swora-Cwynar E. , Dymkowska-Malesa M. , Grzymisławski M. , Dobrowolska A.

Kosmos

|

2018

|

tom 67

|

nr 2

391-396

PL

Choroby nowotworowe stanowią jeden z najpoważniejszych problemów współczesnej medycyny. W Polsce częstość zgonów z powodu nowotworów złośliwych jest druga w kolejności, ustępując miejsca jedynie chorobom układu sercowo-naczyniowego. Liczba zachorowań na nowotwory złośliwe w Polsce na przestrzeni ostatnich lat wzrasta w tempie szybszym niż liczba ludności (Narodowy Program...2016-2024). Wyniki analizy przeprowadzonej w 2010 r. w ramach Światowego Badania Obciążenia Chorobami wskazują, że spośród wszystkich czynników wywierających negatywny wpływ na stan zdrowia i dobrostan ludności w Europejskim Regionie WHO, najważniejsze są właśnie czynniki żywieniowe. Stwierdzono, że niewłaściwy stan odżywienia i wynikające z tego choroby są źródłem wysokich kosztów dla poszczególnych osób, rodzin, społeczności i budżetów państw (Europejski Plan... 2014).

EN

Cancer is one of the most serious problems of modern medicine. In Poland, deaths from malignant tumors are the second most common ones, second only to diseases of the cardiovascular system. The number of cancer cases in Poland in recent years is growing at a faster rate than that of population. Results of an analysis conducted in 2010 within the project World Study on Disease Burden indicate that of all the factors that have a negative impact on the health and welfare of the population in the WHO European Region the most important are nutritional factors. In addition, it was found that poor nutritional status and diseases resulting from unhealthy diet are the source of high costs for individuals, families, communities and state budgets.

7

Rak jako zagrożenie zdrowia człowieka przez ochronę życia

72%

Klimek R.

Current Gynecologic Oncology

|

2010

|

tom 8

|

nr 3

149-159

EN

Cancer, a popular name of neoplasm and/or neoplastic diseases, is inseparably bound with equally popular definitions of life, health and death, the former and the latter being natural phenomena. The essence of life continuous, spontaneous and mutual exchange of matter and energy, whereby a significant role is played by information about their state as unity of apparent contrasts. The key issue is that life does not arise de novo, but is passed on. Neoplasm is a final cellular form of life of multicellular organisms, able to prolong life processes by dissipative self-organization of cells threatened by death. Its exceptionality consists in the fact that self-organization of tumors can prolong life in daughter cells only, and only as long as affected host lives, becoming increasingly sick due to increasing tumor-dependent dissipation of matter and energy. Clearly increased dissipation of matter and energy by tumor cell in a hitherto normal tissue is the first and non-specific, but still a universally recognized information about local ineffectiveness of host organism. A sufficiently efficient host organism as a whole is able to use its defense mechanisms not only to destroy such a cell featuring an alien neoplastic identity, but also to eliminate dissipative states in cells threatened by death in own tissue.This process, occurring in multicellular organisms, apart of proliferation and apoptosis, determines the size of cellular populations in tissues and organs. From this point of view, carcinogenesis is also a potent quantitative and qualitative regulator of tissues.

PL

Rak jako częste potoczne określenie nowotworów i/lub chorób nowotworowych nierozerwalnie łączy się z równie powszechnymi definicjami życia, zdrowia i śmierci, jako także naturalnych zdarzeń. Istotą życia jest stała spontaniczna, wzajemna zamiana materii i energii z udziałem informacji o ich stanie jako jedności pozornych przeciwieństw. Problem polega na tym, że życie nie powstaje de novo, ale jest tylko przekazywane. Nowotwór stanowi końcową komórkową formę życia wielokomórkowych organizmów, przedłużającą trwanie procesów życiowych przez dysypatywną samoorganizację zagrożonych śmiercią komórek. Jego wyjątkowość polega na tym, że samoorganizacja nowotworów może przedłużać tylko spontaniczne życie w komórkach potomnych, i to dopóki żyje człowiek, chory z powodu coraz większego nowotworowego rozpraszania w nim materii i energii, zwanego dysypacją. Wyraźnie zwiększona dysypacja materii i energii przez komórkę nowotworową w prawidłowej dotychczas tkance jest pierwszą i niespecyficzną, ale za to uniwersalnie rozpoznawalną informacją o lokalnej niewydolności organizmu. Dostatecznie sprawny ustrój jako całość może środkami obronnymi nie tylko zniszczyć taką komórkę o odmiennej od niego biologicznej nowotworowej tożsamości, ale także zlikwidować stany dysypatogenne w zagrożonych śmiercią komórkach własnych tkanek. Tak dzieje się w wielokomórkowych organizmach, co obok proliferacji i apoptozy decyduje o wielkości populacji komórek w tkankach i narządach. W tym ujęciu nowotworzenie okazuje się też istotnym regulatorem wielkości i jakości tkanek.

8

Nieinwazyjne biomarkery do wykrywania raka pęcherza moczowego

72%

Gruba N.

Wiadomości Chemiczne

|

2022

|

tom [Z] 76, 9-10

719--734

EN

Bladder cancer (BC) is one of the most common cancer in the world. About 3% of all new cancer diagnoses are due to urinary bladder cancer. BC is also a leading cause of cancer-related death, as 2.1% of all cancer deaths are caused by bladder cancer. However, lack of a reliable biomarker is the biggest issue for BC diagnosis, prognosis and treatment. Development of non-invasive, quick and economical methods in bladder cancer diagnosis still remains a great challenge. Highly specific, easy-to-perform tests are really needed. Ideally if they can identify the presence of a tumor before the first symptoms appear, as time plays an important role in cancer. In this article, an overview of the current established diagnostic tests and newly identified biomarkers will be provided.

9

Wybrane zaburzenia psychiczne w przebiegu chorób nowotworowych

72%

Sesiuk A. , Rzepiela L.

Psychiatria i Psychologia Kliniczna

|

2016

|

tom 16

|

nr 1

21-26

EN

Cancer is currently among the most prevalent diseases worldwide. Not only does it affect the somatic health of the patients, but also their emotional, mental, and social wellbeing. Impaired functioning on those levels, in turn, has adverse effect on the effects of treatment of the underlying disease as such. Psychiatric disorders of varying severity are quite common in cancer patients, potentially manifesting at any given stage of disease advancement. They may occur in response to the patient’s changed social situation or to the stress it entails, but may also be triggered by physiological or pathological factors influencing the central nervous system in the course of the disease. The list of the most common mental conditions encountered in cancer patients includes adjustment disorders, depressive syndromes, anxiety, disorders of consciousness, psychoorganic syndrome, psychotic disorders, sleep disturbances, chronic pain and stress, chronic fatigue syndrome, and chemobrain. Chemobrain is a peculiar phenomenon, comprising potential disorders of various kinds impeding short-term memory, psychomotor speed, response time, visual-spatial skills and speech fluency, the ability to perform complex tasks, concentration as well as visual and verbal memory. The disorders most frequently afflict patients who undergo systemic therapy, they are subtle and temporary. Cancer is a disease whose occurrence and course are influenced by the functioning of the immune, endocrine, and central nervous system, with the science that explores the interaction between them known as psychoneuroimmunology. Research has demonstrated the systems to communicate through messengers such as neurotransmitters, hormones, growth factors and cytokines. As cancer has effect on every sphere of the patient’s life, so many patients suffer from psychiatric comorbidities. A holistic approach and joint effort of specialists in various fields of medicine, such as oncology, psychiatry or psychology, are hence crucial for cancer patients.

PL

Choroby nowotworowe należą obecnie do najczęściej występujących schorzeń. Dotyczą nie tylko somatycznej, lecz także emocjonalnej, psychicznej i społecznej sfery funkcjonowania pacjenta. Pogorszenie funkcjonowania we wszystkich tych obszarach niekorzystnie wpływa na proces leczenia choroby podstawowej. W grupie pacjentów onkologicznych dość powszechne są zaburzenia psychiczne, które mogą się pojawić na każdym etapie choroby i mieć różne nasilenie. Bywają wynikiem zmiany sytuacji społecznej z powodu choroby nowotworowej, reakcją na stres z nią związany, jak również skutkiem oddziaływania czynników fizjologicznych lub patologicznych na ośrodkowy układ nerwowy. Do najczęstszych zaburzeń psychicznych w przebiegu choroby nowotworowej należą: zespoły dezadaptacyjne, zespoły depresyjne, zespoły lękowe, zaburzenia świadomości, zaburzenia psychoorganiczne, zaburzenia psychotyczne, zaburzenia snu, przewlekły ból i stres, zespół przewlekłego zmęczenia, chemobrain (zaburzenia poznawcze po chemioterapii). Chemobrain jest bardzo ciekawym zjawiskiem, na które składają się zaburzenia pamięci operacyjnej, szybkości psychomotorycznej, czasu reakcji, umiejętności wzrokowo-przestrzennych i płynności mowy, problemy z wykonywaniem czynności złożonych, koncentracją oraz pamięcią wzrokową i werbalną. Zaburzenia te najczęściej występują u osób poddawanych leczeniu systemowemu oraz mają charakter łagodny i przemijający. Na przebieg choroby nowotworowej i jej pojawienie się wpływa działanie układu immunologicznego, układu endokrynologicznego, a także ośrodkowego układu nerwowego. Nauką, która zajmuje się wspólnym oddziaływaniem tych układów, jest psychoneuroimmunologia. Badania pokazują, że podczas stresu wymienione układy komunikują się poprzez działanie neurotransmiterów, hormonów, czynników wzrostu czy też cytokin. Choroba nowotworowa rzutuje na każdą sferę życia, stąd wielu pacjentów cierpi na zaburzenia psychiczne. Dlatego tak ważne są holistyczne podejście do chorego i współpraca różnych specjalistów, takich jak onkolog, psychiatra i psycholog.

10

Kropki kwantowe jako narzędzia diagnostyczne

72%

Gruba N. , Rejmak W. , Romanowska A. , Lesner A.

Wiadomości Chemiczne

|

2024

|

tom [Z] 78, 3-4

369--387

EN

The discovery of quantum dots (QDs) was a breakthrough event as it influenced almost every area of our lives. They are used in new technologies, the food industry, clothing production, and finally in medicine. Due to their unique properties, QDs are successfully used in the diagnosis of diseases of various origins - the so-called civilization diseases, infections and cancers. Quantum dots can also serve as tools to monitor the proteolytic activity of enzymes, effectively lowering the detection limit. Our team has been dealing with the proteolytic activity of enzymes for many years, especially in disease diagnosis, for which we also use quantum dots. In this article, we presented the main trends in the use of QDs as diagnostic tools.

11

Karcinogenna entropia

72%

Klimek R. , Kolenda Z.

Current Gynecologic Oncology

|

2012

|

tom 10

|

nr 3

185-193

EN

According to the laws of thermodynamics, a cell, threatened by the end of its metabolism, can extend its life in a neoplastic form by reducing the production of its entropy while at the same time increasing dissipation of matter and energy in its surroundings. The basis for the progression of all irreversible processes including life and of course carcinogenesis are changes (d) in the value of entropy production (diS) in time (dt), called by the names of the sources of generated entropy: di S dt Sgen, for which Sgen 0. For that reason prophylactic and oncological treatment must always take the ageing of the body and the primary illnesses this brings into consideration. The source of entropy production is life itself, meaning a constant spontaneous exchange of matter, information, and the energy of elementary particles. The entropy of living organisms is produced by coupled molecular processes increasing (positive source) and decreasing (negative source) its magnitude. Is such a transformation of cellular forms of life only the initial states of cells and the neoplasms derived from them, while an intermediate state of dysplasia is characterized by an increased fluctuation of opposing metabolic processes. Human health is determined by the material-energy condition of the germ cells which are responsible for the intergenerational passageof life, thus contributing to the creation of individuals with new identities. The processes are programmed as early as at the time of the conception of an individual. The increasingly widespread use of drugs as well as the rising use of contraceptive pills by women, combined with the ever more numerous Cesarean sections, reduced lactation, or delayed first pregnancy help explain the increasingly frequent incidence of cancer diseases.

PL

Zgodnie z prawami termodynamiki zagrożona kresem swego metabolizmu komórka może przedłużyć swoje życie w formie nowotworowej poprzez zmniejszenie produkcji własnej entropii z równoczesnym zwiększeniem rozpraszania (dysypacji) materii i energii w otoczeniu. Podstawę przebiegu wszystkich procesów nieodwracalnych, w tym życia i oczywiście karcinogenezy, stanowią zmiany (d) wartości produkcji entropii (diS) w czasie (dt), noszące nazwę źródeł entropii generowanej: di S dt Sgen, dla których Sgen 0. Dlatego profilaktyka i leczenie onkologiczne musi uwzględniać starzenie się organizmu i zawsze towarzyszące temu wcześniejsze schorzenia. Źródłem produkcji entropii jest życie, czyli ciągła, spontaniczna i wzajemna zamiana materii, informacji i energii cząstek elementarnych. Entropię żywych organizmów produkują sprzężone wzajemnie procesy molekularne zwiększające (dodatnie źródła) i zmniejszające (ujemne źródła) jej wielkości. W takiej przemianie komórkowych form życia stabilne są tylko stany wyjściowe komórek i powstałe z nich nowotwory, a pośredni stan dysplazji charakteryzuje się zwiększoną fluktuacją przeciwstawnych procesów metabolicznych. Ludzkie zdrowie jest zdeterminowane przez materialno-energetyczny stan komórek rozrodczych, które są odpowiedzialne za międzypokoleniowy przekaz życia. Procesy te są już zaprogramowane w momencie poczęcia. Wzrastające zużycie leków, a także rosnąca liczba kobiet stosujących pigułki antykoncepcyjne w połączeniu z coraz większą liczbą cięć cesarskich i skróconych laktacji oraz z opóźnieniem pierwszej ciąży pomagają wyjaśnić wzrost częstości występowania chorób nowotworowych.

12

Arsen – trucizna czy lek?

58%

Kulik-Kupka K. , Koszowska A. , Brończyk-Puzoń A. , Nowak J. , Gwizdek K. , Zubelewicz-Szkodzińska B.

Medycyna Pracy

|

2016

|

tom 67

|

nr 1

89-96

EN

Arsenic (As) is commonly known as a poison. Only a few people know that As has also been widely used in medicine. In the past years As and its compounds were used as a medicine for the treatment of such diseases as diabetes, psoriasis, syphilis, skin ulcers and joint diseases. Nowadays As is also used especially in the treatment of patients with acute promyelocytic leukemia. The International Agency for Research on Cancer (IARC) has recognized arsenic as an element with carcinogenic effect evidenced by epidemiological studies, but as previously mentioned it is also used in the treatment of neoplastic diseases. This underlines the specificity of the arsenic effects. Arsenic occurs widely in the natural environment, for example, it is present in soil and water, which contributes to its migration to food products. Long exposure to this element may lead to liver damages and also to changes in myocardium. Bearing in mind that such serious health problems can occur, monitoring of the As presence in the environmental media plays a very important role. In addition, the occupational risk of As exposure in the workplace should be identified and checked. Also the standards for As presence in food should be established. This paper presents a review of the 2015 publications based on the Medical database like PubMed and Polish Medical Bibliography. It includes the most important information about arsenic in both forms, poison and medicine. Med Pr 2016;67(1):89–96

PL

Arsen to pierwiastek kojarzony głównie z działaniem toksycznym. Należy jednak podkreślić, że mimo toksyczności jest on stosowany w medycynie. W przeszłości arsen i jego związki wykorzystywano w leczeniu m.in. cukrzycy, łuszczycy, kiły, owrzodzeń skóry i chorób stawów. Obecnie stosowany jest w onkologii, głównie u pacjentów z ostrą białaczką promielocytową. Z jednej strony więc arsen został uznany przez Międzynarodową Agencję Badań nad Rakiem (International Agency for Research on Cancer – IARC) za pierwiastek o udowodnionym epidemiologicznie rakotwórczym działaniu, a z drugiej – jest wykorzystywany w terapii chorób onkologicznych. Na działanie arsenu człowiek jest narażony także w codziennym życiu, ponieważ jest to substancja szeroko rozpowszechniona w przyrodzie. Występuje w glebie i wodzie, co skutkuje przedostawaniem się tego związku do pożywienia. Długotrwała ekspozycja na arsen i jego związki może doprowadzić np. do zmian w mięśniu sercowym lub uszkodzenia wątroby. Z tego powodu ważne jest prowadzenie monitoringu zawartości tej substancji w glebie, wodzie i pożywieniu, a także możliwości narażenia zawodowego. Niezbędne jest także ustalenie norm zawartości tego pierwiastka (zarówno zawartości całkowitej, jak i jego nieorganicznej formy) w pożywieniu. Niniejszy artykuł jest przeglądem publikacji znajdujących się w bazach medycznych PubMed oraz Polskiej Bibliografii Lekarskiej, które ukazały się do 2015 r. oraz dotyczyły arsenu i jego związków. W artykule przedstawiono najważniejsze informacje dotyczące arsenu – zarówno jako trucizny, jak i leku. Med. Pr. 2016;67(1):89–96