Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Literární geografie: problém Máchových krajin

100%

Změlík R.

|

nr 2

205-233

EN

The article analyzes literary landscape in the work of Karel Hynek Mácha, specifically, it focuses on the way in which the landscape in the poem Máj and in the prose Cikáni has been interpreted through history. Using specific interpretative case studies, it illustrates the chronological change in the interpretation of Mácha’s landscape, which range from the first attempts to reconcile literary landscape with real topographies to the increasing independence of the literary representation. The author of the article interprets mimetic reading of Mácha’s landscapes as an expression of the contemporary effort to strengthen the consciousness of national self-identity based on a cultural continuity demarcated not only historically but also territorially.

2

Król Wacław II - budowniczy zamków na pograniczu polsko-węgierskim

100%

Kołodziejski S.

|

tom R. 108, z. 7-A

315--328

PL

W artykule autor przeprowadził analizę historycznych przekazów i wyników dotychczasowych badań archeologicznych, które dowodzą, iż istotny postęp w dziedzinie budownictwa obronnego w południowej Polsce nastąpił w okresie rządów Wacława II, budowniczego wielu zamków na pograniczu polsko-węgierskim. Analiza ta prowadzi do stworzenia podstaw dowodowych dla hipotez sugerujących, iż polski władca z rodu Przemyślidów był fundatorem nowej organizacji administracyjno-terytorialnej w południowej części państwa polskiego, której punkty węzłowe tworzyła grupa zamków zlokalizowanych nad Dunajcem, Popradem i Rabą.

EN

The author of the article provides an analysis of historical sources and outcomes of previous archaeological research, which prove that there was a significant progress in fortifications in southern Poland, at the beginning of the 14th c., during the reign of king Wenceslaus II Premyslid, who was known for building numerous castles in the borderlands between Poland and Hungary. The analysis leads to establishing evidence for the hypotheses suggesting that the Polish king from the Premyslid family was the founder of a new administrative and territorial organization in the southern part of Poland, with the castles located on the banks of Dunajec, Poprad, and Raba rivers as its focal points.

3

Metoda projektowania zamków konwentualnych na ziemi chełmińskiej. Przyczynek do badań nad zastosowaniem kwadratury w krzyżackim budownictwie zamkowym

84%

Wasik B.

|

tom T. 58, z. 4

79--97

PL

W okresie średniowiecza nie powstały żadne traktaty precyzujące i prezentujące ówczesną teorię architektury. Żywa była jeszcze pamięć o zasadach architektury antycznej, ale z biegiem czasu stawały się one odległym ideałem, z którego czerpano dość dowolnie. Mimo to posługiwano się geometrią w projektowaniu już w okresie romańskim. Co najmniej od XIII wieku stosowano także triangulację i kwadraturę. Metody te zaczerpnięto z pracy Witruwiusza, a ich prostota sprzyjała stosowaniu przez budowniczych, wymagały bowiem jedynie znajomości najprostszych zabiegów geometrycznych i podstawowych narzędzi. Z terenu krzyżackich Prus nie zachowały się żadne pisma ani rysunki projektowe, ale pośrednie przesłanki źródłowe świadczą o istnieniu tych drugich. Metodą najbardziej odpowiednią do projektowania regularnych zamków konwentualnych wydaje się być technika kwadratury – oparta na kwadratach. Metoda ta polegała na rysowaniu kolejnych rzeczonych figur. Rozpoczynając od największego, każdy kolejny kwadrat był wpisany w poprzedni i wyznaczany od środków jego boków. W ten sposób co druga figura była obrócona pod kątem 45 stopni w stosunku do poprzedniej. Kolejne miały też powierzchnię dwukrotnie mniejszą od poprzedniego. Kwadraty te można było w razie potrzeby obracać, a pozyskane z nich wymiary służyły w konstruowaniu rzutu poziomego i wysokości poszczególnych elementów budowli. Analizie pod względem wykorzystania powyższej metody przez średniowiecznych pruskich budowniczych poddano cztery zamki z terenu ziemi chełmińskiej: w Papowie Biskupim, Golubiu-Dobrzyniu, Radzyniu Chełmińskim, Brodnicy. W pierwszej kolejności ustalono, że w dwóch mniejszych stosowano starą stopę, a w dwóch pozostałych – nową stopę chełmińską, co odpowiada odrębnej ich chronologii. W przypadku zamków wzniesionych na planie kwadratu z narożnymi wieżyczkami ryzalitowymi ustalono, że pierwszy kwadrat opierał się na wierzchołkach tychże wież. Figury II i III służyły do wykreślenia ścian obiegających dziedziniec. Zasięg krużganka wyznaczał w Papowie kwadrat V, a Radzyniu i Brodnicy – IV. Mniejsze figury służyły także do wyznaczania wysokości i proporcji krużganka (Papowo – kwadrat V) i elewacji (Papowo – kwadrat V, Radzyń – kwadrat V, VII i IX). W domu konwentu w Golubiu, który ma prostokątny obrys, zastosowano najprawdopodobniej dwie przesunięte kwadratury. Jak wynika z powyższych analiz metoda kwadratury stosowana była do wyznaczania podstawowych proporcji budowli. Elementy mniejsze, takie jak wieże i okna były wyznaczane za pomocą miary stóp i prętów. Stwierdzono ponadto, że kwadraturę (przynajmniej w takiej postaci) stosowano przede wszystkim na ziemi chełmińskiej. Niewykluczone, że poza jej obszarem posłużono się nią w projektowaniu, starszych od chełmińskich, zamków znad Zalewu Wiślanego. W późniejszych zamkach, poza ziemią chełmińską, kwadratury raczej nie stosowano. Wyjątkiem jest zamek w Świeciu. Popularność tej metody na ziemi chełmińskiej w pierwszej połowie XIII wieku świadczy o funkcjonowaniu tu grupy budowniczych, miedzy którymi następowała wymiana myśli i tradycji architektonicznych.

EN

In the Middle Ages there were no treaties detailing and presenting the contemporary theory of architecture. The principles of ancient architecture were still in use, but over time they became just a distant ideal and their rules were used quite randomly. Nonetheless, geometry was used in architecture already in the Romanesque period. Triangulation and quadrangulation were known at least from the start of the 13th century. These methods were taken from the work of Vitruvius, and their simplicity (requiring knowledge of simple geometric operations and basic tools) was good for use in building. No manuscripts or drawings of this kind have preserved in the former Teutonic Prussia to our times, yet indirect evidence proves that the latter must have been in use. Quadrangulation method – based on squares – seems to be most appropriate for the design of regular Conventual castles. This method is based on adding subsequent figures into the first one. Each next square’s corners are based in the middles of the sides of the earlier one, so that it is rotated by 45º and its surface is half of the previous square. These squares could be rotated as needed, and their dimensions were used in the construction of the horizontal plan of the building and its elevations. Four Chełmno Land castles were analysed for the use of this method by medieval builders in Prussia, these are: Papowo Biskupie, Golub-Dobrzyń, Radzyń Chełmiński and Brodnica. It was first established that in the two smaller castles the old foot measure was used while in the other two the new Chełmno foot, which corresponds to different chronology of the castles chronology. In case of castles erected on the plan of a square with risalit towers the outer corners of the towers marked the corners of the square. Squares II and III were used to mark the outline of the courtyard. The range of the courtyard galleries was marked: by square V in case of Papowo and square IV in case of Radzyń and Brodnica. Smaller squares were also used in the proportions of courtyard galleries (Papowo – square V) and elevations (Papowo – square V, Radzyń – square V, VII and IX). In case of rectangular conventual house in Golub two shifted quadrangulations were used. As was shown in the article shows, quadrangulation method was used to determine the basic proportions of the building. Smaller components, such as towers and windows, were determined with the measure of feet and rods. It was also found that the quadrangulation (at least in this form) was used mainly in Chełmno Land, possibly also in case of some of the older castles of the Vistula Lagoon. In younger castles outside Chełmno Land, with the exception Świecie castle, quadrangulation was not in use. The popularity of this method in Chełmno Land in the first half of the 13th century proves that these castles were erected by a group of builders who exchanged ideas and were of the same architectural traditions.

4

Ochrona i zarządzanie ekspozycją zamków i ruin zamkowych

84%

Pałubska K.

|

tom Nr 15

169--192

PL

Zamki i ruiny historyczne zamków są niewątpliwym świadectwem współdziałania człowieka z przyrodą. Wartość zabytkową podkreśla ich malowniczość, która jednocześnie wskazuje na dużą atrakcyjność krajobrazu kulturowego. Dawne relacje przestrzenne budowały tożsamość lokalną i regionalną - stare trakty komunikacyjne łączące znaczniki w postaci wież zamków i kościołów dawały poczucie bezpieczeństwa ówczesnym podróżnym, były wyróżnikami zunifikowanego krajobrazu. Jednocześnie dalekie kilku- i kilkunastokilometrowe otwarcia widokowe z zamku wychodzące daleko w krajobraz otaczający, poza granice wzniesienia/obszaru, na którym zlokalizowano sam zamek, miały charakter regionalny, zapewniały bezpieczeństwo i kontrolę, dając wgląd w dalekie relacje przestrzenne, wynikające z historycznych zależności politycznych, relacji gospodarczych, społecznych i komunikacyjnych. W artykule wskazano możliwości i konieczne analizy w celu ochrony widoku, panoram czy dalekiej ekspozycji zabytkowych zamków, ruin zamkowych i ich otoczenia.

EN

Castles and historical ruins of castles are undoubted evidence of the interaction between man and nature. Their historic value is emphasized by their picturesqueness, which at the same time indicates the great attractiveness of the cultural landscape. Old spatial relations built local and regional identity - old communication routes connecting markers in the form of castle and church towers gave a sense of security to travelers of that time and were distinguishing features of a unified landscape. At the same time, long-distance viewing openings from the castle, several or several kilometers long, extending far into the surrounding landscape, beyond the boundaries of the hill/area where the castle itself was located, were of a regional nature, ensured security and control, giving insight into long-range spatial relations resulting from historical political dependencies, economic, social and communication relations. The article indicates the possibilities and necessary analyzes to protect the view, panoramas and long-distance exposure of historic castles, castle ruins and their surroundings.

5

Architektura murowana versus architektura drewnianoziemna. Badanie wspólnych relacji na przykładzie zamku i grodu na Ostrowie Tumskim we Wrocławiu w XII–XIII wieku

67%

Chorowska M. , Pankiewicz A. , Wodejko E.

|

tom Nr 68

16--29

PL

Artykuł stanowi studium zależności pomiędzy lokalizacją drewniano-ziemnych wałów i pierwszych budowli murowanych na zamku i podgrodziu wrocławskiego Ostrowa Tumskiego. Na podstawie konkretnych przypadków prześledzono relację tych dwóch rodzajów budownictwa. Pod uwagę wzięto drugą połowę XII wieku i XIII stulecie, czyli specyficzny czas, w którym w grodach nizinnych stopniowo zaczynają zanikać tradycyjne wały, a pojawia się architektura murowana. W tekście podjęto próbę odpowiedzi na pytanie, czy (i w jaki sposób) te dwa nurty budownictwa wspólnie koegzystowały i czy obecność dawnych fortyfikacji była przeszkodą, czy wręcz przeciwnie: czynnikiem stymulującym rozwój zamków, murów i kościołów. W toku dociekań niejako przy okazji wyłoniła się inna, niż dotychczas przypuszczano, rekonstrukcja przebiegu wałów okalających gród główny w XII wieku, czego skutkiem jest również rewizja poglądów na temat wielkości tego grodu, a następnie zamku.

EN

This article is a study of the relationship between the location of wooden-earthen ramparts and the first brick buildings of the castle and suburbium of Wrocław’s Ostrów Tumski. On the basis of specific cases, the relationship between these two types of architecture is traced. The second half of the twelfth century and the thirteenth century, i.e., a specific period when traditional ramparts gradually disappeared and brick architecture appeared in lowland towns, are taken into consideration. In the text, an attempt is made to answer the question of whether (and in what way) these two types of architecture co-existed and whether the presence of the old fortifications was an obstacle or, on the contrary, a stimulating factor for the development of castles, walls and churches. In the course of the investigation, a different reconstruction of the course of the ramparts surrounding the main castle in the twelfth century emerged, which also resulted in a revision of views on the size of the gord and later the castle.

6

Zamki krzyżackie na ziemi chełmińskiej w świetle najnowszych badań wybranych obiektów

67%

Wiewióra M.

|

2013

|

tom T. 58, z. 1

97--123

PL

Problematyka badawcza dotycząca architektury zamków krzyżackich na ziemi chełmińskiej od dawna cieszy sie niesłabnącą popularnością. Jednak w ograniczonym stopniu opracowania te oparte są na wynikach systematycznych badań archeologiczno-architektonicznych. Zamki krzyżackie na ziemi chełmińskiej są nie tylko architektonicznym, ale przede wszystkim historycznym i artystycznym fenomenem. Mimo niewątpliwych wartości kulturalnych, symbolicznych, artystycznych i historycznych do tej pory nie zrealizowano szerokiego, interdyscyplinarnego programu badawczego obejmującego szczegółowe studia nad architekturą, sztuką, warsztatem budowlanym i szerzej - kulturą materialną. W artykule przedstawiono najistotniejsze wyniki badań zainicjowanych w 2005 r. Celem programu badawczego, realizowanego przez Zakład Archeologii Architektury Instytutu Archeologii UMK w Toruniu, jest analiza architektoniczna i archeologiczna zamków funkcjonujących na terenie państwa krzyżackiego na ziemi chełmińskiej. W tekście omówiono najnowsze wyniki badań archeologicznych zamków w Grudziądzu, Wąbrzeźnie, Papowie Biskupim i Radzyniu Chełmińskim.

EN

Research on the architecture of castles in Chelmno Land is becoming more popular. This is evidenced by numerous publications both scientific and popular, dedicated to the Teutonic Knights history of architecture in general and especially defense architecture. No systematic archaeological and architectural studies have yet been made. The castles of the Teutonic Knights at Chelmno Land display unique architectural features; their historical and artistic identity distinguishes this region from all the other areas in Poland. A broad, interdisciplinary research program is required, involving a detailed study of the architecture, art, and a study of their construction techniques. Since 2005, a research program has been under way examining the architecture and archeology of the castles built by the Teutonic Knights at Chełmno Land. (Nicolaus Copernicus University in Torun, Institute of Archaeology, Department of Archaeology of Architecture.) The aim of the research program was to preserve the remains of both Grudziądz and Wąbrzeźno castles and to initiate a broader discussion about forms and phases of the construction of these facilities. Previous sources of knowledge about these castles came exclusively from historical or iconographical sources. Earlier research programs included two other castles (Radzyń Chelminski and Papowo Biskupie). The research attempted to review arrangements for settlement, layout plans, building forms, etc. and what were the forms of settlements before the arrival of Teutonic Knights. The aim of this project is to start interdisciplinary studies of the Teutonic castles at Chelmno Land combining history, architecture, art and material culture. An important goal will be to create a professional research program. Research already completed, has revealed new archaeological and architectural findings; this should lead to a new conservation program which must restore ancient monuments and secure exposed walls - those both visible on the surface and those that are under the earth's surface.

7

Konserwacja i odbudowa zamków, pałaców i dworów Kotliny Jeleniogórskiej w XIX i XX wieku. Wybrane zagadnienia

67%

Marcinów A.

|

nr 2

41-63

EN

35 castles, manor houses and palaces, differing in construction time, architecture, historic values and conservation status are found in the Jelenia Góra Valley. The 19th century, the time of creating first conservation doctrines, was a period when construction works in the discussed residences were carried out without respect to the original historic fabric. Such activities were made possible by the legal situation of monuments in Prussia. In that period, official protection of older buildings belonging to private owners practically did not exist. Due to high artistic value, particular protection was provided to the Chojnik castle and the tower manor in Siedlęcin. In other residences, respect for their historic substance usually depended on the recognition and awareness of dealing with a precious building exhibited by architects and investors. In those times, modernisation of residences, bestowing them with a more representative form and reconstructing them in a fashionable historicising style was valued the most. Around the middle of the 19th century, both in Prussia and in other European countries, Eugène Emmanuel Viollet-le- Duc’s opinions concerning restoration and purification gained popularity. When it comes to the discussed area, we can find examples of restoring stylistic uniformity of Karpniki and Miłków residences. The first critical opinions concerning historicism and restoration appeared in Prussia in 1860s. However, a significant change in viewpoints took place at the end of the 19th century. Despite appreciation of the value of authenticity of the historic substance by theoreticians, this was not reflected in practical activities concerning castles, manor houses and palaces of the Jelenia Góra Valley. As regards protection of monuments of the Silesian province, a substantial change occurred in 1932, when Günther Grundmann, an art historian, took the office of the conservator. Selecting an art historian instead of an architect to this position attested the willingness to dissociate from former reconstructions of monuments and thorough conversions. Significant interest in age-old residences was evident in the Third Reich. They began to be used for propaganda purposes. From the beginning, the authorities were interested in taking over of these buildings for use; they installed there training centres, SS rest houses and research institutions. A post-war problem of reconstruction of destroyed monuments did not concern castles, manor houses and palaces of the Jelenia Góra Valley. The buildings survived the World War II in good shape, owing to which they quickly found new users. Nearly all residences were located in the countryside, therefore the majority of objects were transferred to state enterprises subordinate to the Ministry of Agriculture and Agricultural Reforms. Historic buildings were adapted to flats for workers and administration offices. During the introduction of new functions, interiors of the residences were often thoroughly redesigned. Valuable buildings began to be improperly used, without regular renovations. They were utilised as long as their technical condition allowed it. After abandonment, the buildings often fell victim of robberies and devastation. After 1989, when the new political system was established in Poland, State Agricultural Holdings were liquidated and their property was taken over by the Agricultural Property Agency of the State Treasury, established in 1991, which quickly decided to sell residences under its jurisdiction. Interest in purchasing these buildings soared under the new system. At the beginning, there were cases when somebody bought a monument, but refrained from renovating it. However, after several years better days came. These buildings began to be purchased by persons aware of the necessary workload and, most of all, having adequate capital at their disposal to perform indispensable tasks. In the 21st century such residences are most often bought by investors who adapt them to luxurious hotels. Due to the absence of original interiors in most buildings, new arrangement of rooms is made in a historicising style. Former residences adapted to hotel functions are often very rapidly renovated, so that they could be put to use as quickly as possible. It often leads to a situation, where the issue of preserving historical values and high degree of authenticity is pushed into the background. What prevails, is the wish to obtain the highest value in use. However, owing to such activities, many historic castles, manor houses and palaces of the Jelenia Góra Valley have been protected from falling to utter pieces.