The article describes characteristics of the first comprehensive planning of the housing estate for miners in Wałbrzych. This typical patronage housing estate was constructed at the Traugutt's Sq. (Ritter Platz) for miners working in nearest mine of Książ Establishment (Fuerslensteiner Consolidierte) - Marie and Hans Heinrich. Surrounded with greenery is still independent urban unit. These were the intentions of locator - Hochberg. The estate was probably imitated the German estates at Krupp's fabrics and the English ones. It was shown as the exemplary estate at the Word Exposition in St. Louise 1904. By the centre of this complex runs the little street, perpendicular to Traugutt's Street (Ritter Sir.). Around it stand one storey buildings with small garden at the fronts, firstly divided by hedges. The elevations of buildings were projected to accent regular central characters of this urban unit. Also the organisation of roads had the same aim. The buildings at Traugutt's Sq. are the earliest examples of brick architecture in dwelling architecture taken from the first independent English workers housing estates from 60.-80. XIX c. (Ackroyd, Bournville, Bedford Park or Port Sunlight). In the town planning of this time (XIX/XX c.) appears the problem, which engaged the planers and architects till now, the way to resolve urban composition and possibility of developing. The Hochberg's patronage housing estates were made as selfcontained small composition witch could not be develop.
This article presents analyses how the perception of a brick as an architectural form in Upper Silesia has changed over the decades. Not only global trends have changed, but also macro and micro-regional trends. Universality of a brick is due to the fact that for centuries it has been considered the most outstanding material from which the most beautiful buildings in the world were created. Nowadays, brick is no longer used only for construction purposes, but more and more often its use is visible in the facade finishing elements. This detail turned into a more openwork, spatial and geometric form. Silesian architects, wishing to contribute to architecture and art, began to experiment in designing with the use of bricks, with respect for the culture and traditions of the region. Many analogies can be found in the colours of the newly created objects, referring to the local culture.
PL
Niniejszy artykuł przedstawia analizę w jaki sposób zmieniło się, na przestrzeni dziesięcioleci, postrzeganie cegły jako formy architektonicznej w obszarze Górnego Śląska. Zmianom uległy nie tylko trendy światowe, ale również trendy makro i mikroregionalne. Uniwersalność cegły wynika z faktu, że była ona od wieków uznawana za najznamienitszy materiał, z którego powstawały naj piękniejsze budowle świata. Współcześnie cegła nie służy już wyłącznie do celów konstrukcyjnych, ale coraz częściej jej zastosowanie widoczne jest w elementach wykończenia elewacji. Detal ten zmienił się w bardziej ażurową, przestrzenną i geometryczną formę. Śląscy architekci, pragnąc mieć swój wkład w architekturę i sztukę, zaczęli eksperymentować w projektowaniu z użyciem cegły, mając na względzie poszanowanie kultury i tradycji regionu. Wiele analogii można doszukać się w kolorystyce nowopowstałych obiektów, nawiązującej do lokalnej kultury.
Abstract: The article contains reflections on the oldest construction phase of the Cistercian monastery in Kołbacz. The author analyses, based on architectural and archaeological research, written source materials written and analogies, the issue of construction of the church of durable building material in parallel with the construction of the house of the oblates.
7
Dostęp do pełnego tekstu na zewnętrznej witrynie WWW
Panująca w Belgii stała fascynacja strukturą gotyckiego, ceglanego muru i jego finezyjnym detalem widoczna jest zarówno w działaniach konserwatorskich zabytkowych budowli, jak i we współczesnej architekturze mieszkaniowej. Stosowany dziś detal neogotycki wydaje się być czymś innym niż jego średniowieczny pierwowzór. Różnice te wynikają z właściwych obecnym czasom wpływom nowoczesnych technologii, sprzyjającym typizacji i uproszczeniom, czego efektem jest wielość interpretacji wyjściowych wzorców.
EN
In Belgium endless fascination with the structure of the Gothic brick wall and its sophisticated detail can be seen both in restoration activities of historical buildings and in modern housing architecture. The neo-Gothic detail, which is used today, seems to be something different from its Medieval prototype. These differences result from the influences of modern technologies characteristic of our times which are conducive to typification and simplifications the effect of which is plurality of interpreting the initial models.
8
Dostęp do pełnego tekstu na zewnętrznej witrynie WWW
Na przestrzeni ostatnich kilkudziesięciu lat cegły ceramiczne, ceramiczne pustaki, czasami zwane też ceramicznymi elementami murowymi, przeszły ewolucję technologiczną w tempie i skali dotychczas niewyobrażalnym. Bez przesady można stwierdzić, że od lat sześćdziesiątych ubiegłego stulecia aż po dzień dzisiejszy innowacyjność w zakresie technologii produkcji ściennych wyrobów ceramicznych, a także technik wznoszenia z nich ścian jest znacznie większa niż cały wcześniejszy dorobek w tej dziedzinie, sięgający w Polsce 800 lat, a na świecie znacznie dłużej. Warto w tym miejscu podkreślić również, że tempo wspomnianego rozwoju nabiera przyspieszenia, co jest szczególnie widoczne w ostatnim dziesięcioleciu. Współczesna cegła produkowana na skalę przemysłową jest wynikiem szeregu precyzyjnie zaprojektowanych i perfekcyjnie wykonanych procesów technologicznych - poczynając od nowoczesnych technik wydobycia surowca, poprzez proces budowania hałdy, od której kompozycji zależy jakość produktu, a skończywszy na całkowicie zautomatyzowanym i skomputeryzowanym procesie produkcji. Cegły nowej generacji wytwarzane są niezmiennie z naturalnych surowców, ale dodatkowo ze szczególną dbałością o oszczędność energii i ochronę środowiska. Wśród nowoczesnych wyrobów ceramiki budowlanej na szczególną uwagę zasługują pustaki ceramiczne o bardzo dobrych parametrach izolacyjności termicznej, pozwalające na wybudowanie domu energooszczędnego w technologii ściany jednowarstwowej, czyli bez dodatkowego ocieplenia. Głównymi zaletami tej technologii są: trwałość i zdrowy, przyjazny człowiekowi mikroklimat zamieszkania. Współczesne cegły są coraz większe, ich konstrukcja staje się bardziej finezyjna, co pozwala na utrzymanie stosunkowo niedużej masy pustaków o dość dużych wymiarach. Co ważne współczesne cegły charakteryzują się wysoką wytrzymałością na ściskanie, gdyż produkowane są w klasach 10 i 15. Są mocne, trwałe i wytrzymałe. Ich niektóre odmiany można stosować nawet w obszarach aktywnych sejsmicznie, których w Europie jest bardzo wiele. Idea nowoczesnego pustaka termicznego dotyczy nie tylko budowy wewnętrznej, liczby rzędów drążeń, ich kształtu, lecz także stopnia poryzacji materiału ceramicznego oraz techniki poryzacji i wypału. Ostatnio proponowane są także produkty ceramiczne wypełniane naturalnym materiałem izolacyjnym takim jak wełna mineralna lub perlit. Obok termicznych na uwagę zasługują również nowoczesne pustaki akustyczne zapewniające doskonałą izolacyjność od dźwięków powietrznych. Są to duże, optymalnie ciężkie pustaki typu AKU. Co warte szczególnego podkreślenia - jedna z odmian takiego pustaka akustycznego spełnia także wymagania termiczne czyli pełni absolutnie unikatową, podwójną rolę w budynku. Nowoczesne wyroby ceramiki budowlanej dają olbrzymie możliwości swobody projektowania, efektywnego i solidnego budowania, a także komfortowego i zdrowego zamieszkania, z których chętnie korzystają architekci, wykonawcy i użytkownicy.
EN
During past few decades, ceramic bricks passed technological evolution in speed and scale previously unimaginable. Without exaggeration we can say that since the sixties of the last century until present day, innovation in production technology of ceramic bricks and masonry techniques is much greater than all previous achievements in this field, reaching 800 years in Poland and much longer in the world. It should be emphasized also, that this development nowadays becomes faster, which is particularly visible in the last decade. Modern brick produced on industrial scale is a result of technological processes carefully designed and perfectly executed, starting from modern raw material extraction through the heap building process and ending in the fully automated and computerized manufacturing process. New generation bricks are invariably produced from natural raw materials but also with attention to energy saving and environmental protection. Among modern building ceramic products, ceramic bricks with high thermal insulation performance, that are dedicated to energy-efficient housing in single layer wall technology with no need of additional thermal insulation, deserve special attention. Durability and healthy microclimate inside buildings are main advantages of this technology. Modern bricks are getting bigger; their structure becomes more sophisticated which allows keeping a relatively small mass, and, what is very important, the bricks can be still produced in high compressive strength in classes 10 and 15. They are strong, durable and robust. Some of their types can be used in seismically active areas. The idea of modern thermal brick concerns not only the internal structure, number of voids or their shape, but also the level of porosity and firing techniques. Recently introduced ceramic products are also filled with natural insulating materials such as mineral wool or perlite. Beyond the thermal bricks, modern bricks of superior airborne sound insulation deserve also to attention. These are optimally large, heavy bricks of the AKU type. What is worth of special emphasis - one variant of such acoustic brick also meets the thermal requirements and plays absolutely a unique, dual role in constructions. The modern building ceramics products offer great opportunities for design freedom, efficient and robust buildings as well as comfortable and healthy living conditions. They are willingly used by architects, contractors and end users.
Tematem pracy jest obraz zmieniających się w ostatnich latach trendów w projektowaniu ceramicznego detalu architektonicznego na terenie Górnego Śląska. Na etapie badań posłużono się kwerendą źródłową, analizą zrealizowanych obiektów architektonicznych, wizją terenową oraz dokumentacją fotograficzną. Na podstawie szerszego rozpoznania tematu wytypowano po dwa przykłady spośród obiektów sakralnych, budynków mieszkalnych oraz obiektów użyteczności publicznej. Jako kryteria wyboru posłużyły ocena środowiska architektonicznego, reprezentacyjność obiektu, wysoka wartość architektoniczna, rozpoznawalność kulturowa. Celem autorki było wykazanie, że współczesna architektura Górnego Śląska pozwala operować światłocieniem, który nadaje kompozycji „trzeci wymiar” – wyjątkowość i specyficzny wyraz. Nie jest to sięganie do wzorców historycznych, lecz tworzenie nowych, geometrycznych, przestrzennych form, ustalanie nowych zasad kompozycyjnych, operowanie światłocieniem, malarskością i rzeźbiarskością tego ponadczasowego materiału. Ludzka skala modułu sprawia, iż cegły można użyć do projektowania niemal każdego obiektu architektonicznego – zarówno budynku mieszkalnego, jak i sakralnego lub użyteczności publicznej. Współczesna cegła nie służy już tylko i wyłącznie do tworzenia elementów konstrukcyjnych – jest częścią kompozycji obrazu, reliefu i rozrzeźbienia każdej elewacji.
EN
An image of the changing trends in the design of ceramic architectural details in Upper Silesia in recent years is the subject of the study. At the research stage, a source query, analysis of completed architectural objects, field inspection and photographic documentation were used. On the basis of a broader recognition of the subject, two examples were selected from the sacral buildings, residential buildings and public utility buildings. Assessment of the architectural environment, representativeness of the building, high architectural value, and cultural recognition were the selection criteria. Showing that the contemporary architecture of Upper Silesia allows operating with chiaroscuro, which gives the composition a “third dimension” – uniqueness and specific expression is the goal that the author achieves. It is not reaching for historical patterns, but creating new, geometric, spatial forms, setting new composition rules, using chiaroscuro, painterly and sculptural features of this timeless material. The human scale of the module means that bricks can be used to design almost any architectural object: a residential building, as well as a sacral or public utility building. Contemporary brick is no longer used only to create structural elements – it is part of the image composition, relief and sculpting of each façade.
10
Dostęp do pełnego tekstu na zewnętrznej witrynie WWW
Ceramika budowlana produkowana jest na ziemiach polskich już od 800 lat. Na przestrzeni tych wieków cechowała ją zawsze nowoczesność a jednocześnie bogata tradycja. Pierwsze cegły formowano ręcznie, suszono je na słońcu, a następnie wypalano w piecach mielerzowych. Współczesna produkcja cegieł jest w dużej mierze zautomatyzowana, wprowadzono najnowocześniejsze rozwiązania technologiczne. Nowoczesna technika pozwala połączyć efektywną, relatywnie szybką produkcję cegieł z działaniami proekologicznymi, których efektem jest redukcja zużycia energii elektrycznej i cieplnej oraz zmniejszenie szkodliwości warunków pracy. Najstarsze budowle z cegieł, istniejące do dnia dzisiejszego na terenie Polski, pochodzą z XII w. Są to obiekty sakralne częściowo wybudowane z cegieł a częściowo z kamienia. Najstarszą budowlą w całości wykonaną z cegieł jest kościół w Kołbaczu koło Szczecina, którego budowę rozpoczęto w 1210 roku. Duża popularność, jak również trwałość materiału budowlanego jakim jest cegła sprawiła, że do dzisiaj na ziemiach polskich możemy podziwiać bardzo bogatą i różnorodną architekturę ceglaną. Na przestrzeni wielu lat również wyroby produkowane przez przemysł ceramiki budowlanej przechodziły swoista ewolucję. Początkowo produkowano głównie cegły pełne, nieco później również dachówki ceramiczne. Aktualnie wytwarzany jest bardzo różnorodny asortyment pustaków ceramicznych, cegieł klinkierowych, dachówek ceramicznych oraz wyrobów specjalnych. Rozwój technologii produkcji umożliwił produkcję pustaków ceramicznych o dużych rozmiarach i szczególnych właściwościach. Szczególną popularność zdobyły sobie pustaki z ceramiki poryzowanej, z których można wykonywać ciepłe ściany jednowarstwowe, bez docieplenia. Nowością na polskim rynku są pustaki szlifowane, o bardzo dużej dokładności wykonania powierzchni wspornych, umożliwiające szybkie murowanie na cienką spoinę, w tym również na zaprawę poliuretanową.
EN
Building ceramics is manufactured for 800 years in the Polish lands. During that time, it was always marked by modernity and rich tradition. The earliest bricks were shaped manually, and fired in the mielerzowy kilns. The contemporary brick production is significantly automated. The most modern technologies has been introduced to the production practice. The new technique allows the effective and relatively fast brick production to be combined with pro-ecological actions, that result in substantial reductions in eclectic and thermal energies, and the decreased harmfulness of working conditions. The oldest brick buildings are dated on the twelfth century, which exist till the present day in the Polish terrain. Those are sacred structures partially built with bricks and partially with stone. A church in Kołbacz near Szczecin is the oldest building made from bricks completely. Its building was commenced in 1210. Large popularity and durability of the bricks as a building material caused that the rich and varied examples of brick architecture can be admired today in the Polish lands. During many years, products manufactured by building ceramic industry were subjected to the peculiar evolution. Solid bricks were mainly manufactured initially, somewhat later, roofing tiles were commenced to produce. At the moment, very diverse assortments of structural clay tiles, clinker bricks, roofing tiles and special products are produced. The development of production technologies made possible to produce the structural clay tiles of large dimensions and specific properties. The structural tiles made from porous ceramics gained the special popularity due to usefulness for making monolayer walls with no additional warming up. The ground structural tiles with a high dimensional precision of the supporting surfaces are a novelty on the Polish market. Such tiles make possibility to build by means of using thin joints, including polyurethane mortars.
Artykuł prezentuje przebieg i wyniki interdyscyplinarnych badań przeprowadzonych w kościele św. Jakuba w Sandomierzu w latach 2021–2022 przez zespół badawczy w składzie Justyna Kamińska, Małgorzata Doroz-Turek i Andrzej Gołembnik. Badania objęły kwerendę archiwalną, obserwacje in situ oraz wykonanie i analizę cyfrowych skanów obiektu. Przeprowadzone badania pozwoliły na sformułowanie hipotez dotyczących średniowiecznego procesu budowy korpusu nawowego oraz prezbiterium kościoła św. Jakuba w Sandomierzu (w tym ich chronologii względnej), a także na zidentyfikowanie nowożytnych przekształceń budowli, pomijanych w dotychczasowej literaturze przedmiotu. Główne ustalenia to uznanie korpusu nawowego za najstarszą część kościoła, wyodrębnienie kolejnych faz budowy korpusu oraz prezbiterium, częściowo związanych z problemami konstrukcyjnymi napotkanymi w trakcie budowy, a także wyodrębnienie śladów nowożytnych przebudów.
EN
This paper presents the course and results of interdisciplinary research conducted in the Church of St. James in Sandomierz in the years 2021–2022 by the research team consisting of Justyna Kamińska, Małgorzata Doroz-Turek, and Andrzej Gołembnik. The research included archival searches, in situ observations, as well as the creation and analysis of digital scans of the site. The research carried out has made it possible to formulate hypotheses regarding the medieval construction process of the nave and chancel of the Church of St. James in Sandomierz (including their relative chronology), and to identify modern-period transformations of the building, which have been overlooked in previous literature. The main findings include identifying the nave as the oldest part of the church, identifying successive construction phases of the nave and chancel, partially associated with structural problems encountered during construction, and distinguishing traces of modern alterations at the junction of the chancel and the monastery wing.