Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Życie codzienne w klasztorze bazyliańskim w Galicji (do 1882 roku)

100%

Lorens B.

Galicja. Studia i materiały

|

2018

|

nr 4: "Codzienność w Galicji"

103-122

PL

After the first partition of Poland there were 36 monasteries and 4 related residences within the Austrian monarchy. Since 1780 they created a monastic province dedicated to the Saviour. As a result of Joseph’s reforms, the number of monasteries fell down to 14 in the 19th century. The number of monks went down from 314 to 59 within 1780–1881. Life in a monastery was subjected to the monastic requirements prescribing canonical hours, which dictated the schedule of activities during the day. Everyday existence depended mostly on housing conditions. One of the major concern of everyday existence was food, which was often the subject of complaints. Regular meals in a monastery included dinner and supper. Secular cooks were employed in some monasteries. The provision of proper garments was the responsibility of monastery’s authorities, which paid monks a sum of money for this purpose.

2

[Recenzja]: Іван Альмес, Від молитви до освіти: Історія читання ченців Львівської єпархії XVII–XVIII ст., Львів: Український католицький університет, 2021, ss. 588 (Серія «Київське християнство», т. 26), ISBN: 978-617-7637-31-7 / Ìvan Alʹmes, Vìd molitvi do osvìti: Ìstorìâ čitannâ čencìv Lʹvìvsʹkoï êparhìï XVII–XVIII st., Lʹvìv: Ukraïnsʹkij katolicʹkij unìversitet, 2021, ss. 588 (Serìâ «Kiïvsʹke hristiânstvo», t. 26), ISBN: 978-617-7637-31-7

100%

Wodzianowska I.

Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne

|

2023

|

tom 121

631-636

3

Świat chrześcijański wobec dziedzictwa słowiańskiego. Wyobrażenia ludowe w bazyliańskich Teologiach moralnych (XVIII wiek)

88%

Getka J.

Studia Wschodniosłowiańskie

|

2016

|

tom 16

EN

Since the dawn of ages the mankind has been bothered with the existence problems. Therefore spells, magic and sorcerers have always been an object of interest of both secular society and the church hierarchy. The church treated them as a threat to the grounding of faith. Based on the decision of the Synod of Zamosc (1720) the Basilians written their moral theologies containing the teaching of the Church’s standards of conduct. The moral theologies were strongly influenced by folk beliefs and imaginings. Therefore Basilian’s moral theologies perfectly reflect the status of folk beliefs in the eighteenth century. Folk beliefs are not described explicitly, but descriptions of sins against Commandments give their image. The purpose of this article is to capture the state of folk beliefs on the one hand, and on the other hand – the dogmas of moral theology in the eighteenth century. Both of these systems have been modified, but even in these days still penetrate each other, especially in folk culture.

4

Kasata klasztoru bazylianów w Białej Podlaskiej

71%

Wereda D.

Roczniki Humanistyczne

|

2020

|

tom 68

|

nr 2

109-125

EN

This paper presents the process of dissolution of the Basilian monastery in Biała Podlaska in the legal and formal aspect, taking into account the context of political and social changes. It describes the lot of the monastery property, its immovables and movables, the building of the church and its equipment, as well as the monastery library. It presents also the attitudes of monks towards dissolution and their fate after leaving Biała Podlaska. The dissolution of the Biała Podlaska monastery was in line with the assumptions of Russian policy, leading to the liquidation of the Uniate Church and the extinction of the cult of Blessed Josaphat Kuncewicz, whose relics were in the Biala Podlaska church and were worshiped by both Roman and Greek Catholics. The liquidation of the Biała Podlaska monastery has permanently changed the religious and cultural scenery of the city and the surrounding area.

PL

Artykuł przedstawia proces realizacji kasaty klasztoru bazylianów w Białej Podlaskiej w aspekcie prawno-formalnym z uwzględnieniem kontekstu przemian politycznych i społecznych. Opisuje losy majątku klasztornego: nieruchomości i ruchomości klasztoru, budynku cerkwi i jego wyposażenia, losy księgozbioru biblioteki klasztornej. Przedstawia postawy zakonników wobec kasat oraz ich losy po opuszczeniu Białej Podlaskiej. Kasata bialskiej placówki wpisywała się w założenia polityki rosyjskiej, prowadzącej do likwidacji Cerkwi unickiej i wygaszenia kultu bł. Jozafata Kuncewicza, którego relikwie znajdowały się w bialskiej cerkwi i były otaczane szczególną czcią przez wiernych katolików zarówno obrządku łacińskiego, jak i greckiego. Likwidacja placówki z Białej Podlaskiej na trwale zmieniła krajobraz religijny i kulturowy miasta i okolic.

5

Piśmiennictwo protestanckie w księgozbiorach bazyliańskich eparchii lwowskiej w XVIII wieku

63%

Almes I.

Z Badań nad Książką i Księgozbiorami Historycznymi

|

2022

|

tom 16

|

nr 3

359-374

EN

This article investigates the problem of spreading of the Protestant ideas in the Basilian monasteries of the Lviv eparchy in the 18th century. How did Reformation reach the Uniate monasteries of the early modern Ukraine? If so, how was it represented? These questions are examining in the paper. It has been studied above 100 book lists of the 30 monasteries from archives mostly in Lviv. Consequently, research found the works of 14 protestants, authors mainly of the 16th century and the first half of the 17th century. Treatises of the protestants were preserved in four monastery libraries, and also in at least four private Basilian book collections. Research states that Basilians in the Lviv eparchy didn’t know so much about Protestants, at least based on research on the book collections. It looks like that it was on the margins of Basilian intellectual interests. But it is obvious that such study perspective does not allow to fully show the reception of the Protestant tradition.

6

Recepcja pieśni o. Tymoteusza Szczurowskiego w środowiskach katolickich dziewiętnastowiecznej Warszawy

63%

Shkurgan O.

Muzyka

|

2020

|

tom 65

|

nr 1

57-76

EN

Held in the Archive of the Congregation of the Mission, in Kraków’s Stradom district (shelf-mark Muzyka 15) are two sheets of a nineteenth-century music manuscript containing Uniate (Eastern Catholic) songs. The source probably originates from the collection belonging to the house of the Congregation of the Mission at the Church of the Holy Cross in Warsaw, which was sent from the capital to the Kraków missionaries’ archive most likely following the dissolution of this congregation in the Kingdom of Poland, which took place in 1864. Inscribed anonymously in this source are the melodies and Polish-language texts of the first stanzas of seven religious songs (Marian songs, songs to the cult of saints, and przygodne songs for the Ordinary Time in the liturgical year) composed by the Basilian missionary Father Tymoteusz Szczurowski (1740–1812). Thanks to inscriptions preserved in the source, we know that Szczurowski’s songs were performed in the late 1830s and early 1840s by Warsaw’s Basilian monks as well as by the Uniate clergyman Father Paweł Szymański (1782–1852), when he was a professor of the Imperial Roman Catholic Theological Academy in Warsaw (1837–41). The melodic lines of Szczurowski’s seven songs from the handwritten sheets of Muzyka 15 are the same as those printed by Father Michał Marcin Mioduszewski, CM (1787–1868) in Dodatek do Śpiewnika kościelnego [Supplement to the church songbook] (Kraków 1842) and Dodatek III do Śpiewnika kościelnego [Third supplement to the church songbook] (Leipzig 1853). The manuscript discussed in this paper, containing the music and words of Polish-language songs from the Uniate repertoire, is very likely to have been compiled in the environment of the Warsaw Congregation of the Mission. The surviving missionary manuscript Muzyka 15 enables us to confirm the reception of the Uniate Father Szczurowski’s output in the Roman Catholic environments of nineteenth-century Warsaw. It also provides us with new information concerning the performers of Szczurowski’s songs in the then capital of the (Congress) Kingdom of Poland.

PL

W zasobach Archiwum Zgromadzenia Księży Misjonarzy na Stradomiu w Krakowie pod sygnaturą Muzyka 15 dostępne są dwa arkusze rękopisu nutowego z XIX w. zawierającego unicki repertuar pieśniowy. Źródło to pochodzi prawdopodobnie ze zbiorów domu Zgromadzenia Księży Misjonarzy przy Kościele św. Krzyża w Warszawie, przekazanych ze stolicy do krakowskich misjonarskich archiwaliów zapewne po kasacji tej wspólnoty zakonnej w Królestwie Polskim, która nastąpiła w roku 1864. W omawianym rękopisie nutowym zachowały się wpisane anonimowo przekazy melodii oraz teksty w języku polskim pierwszych zwrotek 7 pieśni religijnych (utwory maryjne, ku czci świętych, przygodne) bazyliańskiego misjonarza o. Tymoteusza Szczurowskiego (1740–1812). Dzięki zachowanym w źródle inskrypcjom wiadomo, że pieśni Szczurowskiego były wykonywane na przełomie lat trzydziestych i czterdziestych XIX w. przez warszawskich bazylianów, a także przez unickiego duchownego o. Pawła Szymańskiego (1782–1852), gdy w latach 1837–41 był profesorem Rzymskokatolickiej Akademii Duchownej w Warszawie. Linie melodyczne siedmiu pieśni Szczurowskiego pochodzące z rękopiśmiennych nutowych arkuszy Muzyka 15 pokrywają się z melodiami ich drukowanych przekazów opublikowanymi przez ks. Michała Marcina Mioduszewskiego CM (1787–1868) w Dodatku do Śpiewnika kościelnego (Kraków 1842) i Dodatku III do Śpiewnika kościelnego (Lipsk 1853). Omawiany w artykule rękopis zawierający nutowe przekazy polskojęzycznych pieśni z repertuaru unickiego z dużym prawdopodobieństwem mógł być sporządzony w środowisku warszawskich misjonarzy. Ocalały misjonarski rękopis Muzyka 15 umożliwia obecnie stwierdzenie faktu recepcji utworów unickiego autora, o. Szczurowskiego w środowiskach rzymskokatolickich dziewiętnastowiecznej Warszawy, a także przynosi nowe informacje na temat ówczesnych wykonawców jego pieśni w stolicy Królestwa Polskiego.

7

Zakonnicy monasteru w Żyrowicach w świetle wizytacji sporządzonej w 1823 roku

63%

Pawluczuk U.

Saeculum Christianum. Pismo Historyczne

|

2021

|

tom 28

|

nr 2

184-196

EN

The article presents short biographies of the Basilians of the monastery in Zhyrovitse in the Lithuanian province, who were recorded in the last visitation carried out in 1823. The Basilian monastery in Zhyrovitse was closed in 1828, and after the dissolution of the union in 1839, the monastic life associated with the Church returned to the monastery Orthodox.

PL

Artykuł przedstawia krótkie biografie bazylianów klasztoru w Żyrowicach w prowincji litewskiej, którzy zostali odnotowani w ostatniej wizytacji przeprowadzonej w 1823 r. Klasztor bazyliański w Żyrowicach został zamknięty w 1828 r., a po likwidacji unii w 1839 r. do monasteru powróciło życie monastyczne związane z Kościołem prawosławnym.

8

Cerkiew św. Mikołaja i klasztor bazyliański w Zamościu w XIX wieku

63%

Lorens B.

Res Historica

|

2022

|

nr 53

145-170

EN

The St. Nicholas Church in Zamość has a history of belonging to various religions and rituals. It was built at the beginning of the 17th century as an Orthodox church serving the Orthodox community living in the city. At the beginning of the 18th century, the Orthodox Church was handed over to the Basilians, who built a monastery by the church, which operated until 1865. In 1720, a synod of the Unitarian Church in the Republic of Poland was held in St. Nicholas’ Orthodox Church. After the dissolution of Unitarian monasteries in the Kingdom of Poland, the monastery was taken over by the Treasury of the Kingdom of Poland, and the Orthodox Church and its equipment was left as a parish. In 1875 the temple was returned to the Orthodox, which was connected with changes in its appearance. After the Orthodox clergy left Zamość in 1915, the church was taken over by the Roman Catholic Church.

PL

Kościół pw. św. Mikołaja w Zamościu ma przeszłość związaną z przynależnością do różnych wyznań i obrządków religijnych. Wybudowany został na początku XVII w. jako cerkiew służąca wspólnocie prawosławnej zamieszkującej miasto. Na początku XVIII w. cerkiew została oddana bazylianom, którzy przy świątyni wznieśli klasztor funkcjonujący do 1865 r. W cerkwi św. Mikołaja w 1720 r. odbył się synod Kościoła unickiego w Rzeczypospolitej. Po kasacie placówek bazyliańskich w Królestwie Polskim gmach klasztorny przejęty został przez Skarb Królestwa Polskiego, zaś cerkiew wraz z wyposażeniem pozostawiono jako parafialną. W 1875 r. świątynię oddano Cerkwi prawosławnej, co wiązało się ze zmianami w jej wyglądzie. Po opuszczeniu Zamościa przez duchowieństwo prawosławne w 1915 r. świątynia została przejęta przez Kościół rzymskokatolicki.

9

Dwa pomniki z dziejów unii kościelnej

63%

Petrani A.

|

tom 4

363-398

10

Nowe źródło do dziejów synodu zamojskiego Cerkwi unickiej: bazyliański Diariusz protoarchimandryty Antoniego Zawadzkiego (25 sierpnia – 18 września 1720 roku)

63%

Skoczylas I.

Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne

|

2022

|

tom 118

375-412

EN

The subject of this publication is an excerpt from the diary of Father Antoni Zawadzki, a protoarchimandrite of the Basilian Order, found by the late Prof. Ihor Skoczylas. The source belongs to the collection of Orthodox Bishop Paweł (whose proper name was Prokop Dobrochotov), deposited in the Scientific and Research Archive of the St Petersburg Institute of the History of the Russian Academy of Sciences. The text of the diary, in Latin and Polish, refers to the events of the Provincial Synod in Zamość in 1720 (25 August–18 September), which is why its editor called it the Diary of the Synod of Zamość. It was published in accordance with the contemporary principles of editing historical sources, and is preceded by an extensive introduction discussing the text and introducing Father Antoni and the historical context of related events. The diary belongs to the written narrative sources created en masse among the clerical and lay elite of the Kyiv Metropolitan Archdiocese. It is an act of public law and an official document of the Basilian Order, and its text consists of chronicler’s notes on the events of the synod, descriptions of its sessions and deliberations, Zawadzki’s activities as the protoarchimandrite of the Order, documents and correspondence of the Roman Curia and the Basilian Order and official decrees of the protoarchimandrite regarding administrative, economic, pastoral and financial matters.

PL

Przedmiotem publikacji jest fragment odnalezionego przez śp. prof. Ihora Skoczylasa Dziennika protoarchimandryty zakonu bazylianów o. Antoniego (Zawadzkiego). Źródło należy do kolekcji prawosławnego biskupa Pawła (właśc. Prokopa Dobrochotowa), zdeponowanej w Naukowo-Badawczym Archiwum Petersburskiego Instytutu Historii Rosyjskiej Akademii Nauk. Tekst dziennika, napisany w języku łacińskim i polskim, dotyczy wydarzeń zamojskiego synodu prowincjonalnego w 1720 roku (25 sierpnia – 18 września), dlatego nazwany został przez jego edytora Diariuszem synodu zamojskiego. Wydany jest zgodnie ze współczesnymi zasadami edycji źródeł historycznych, a poprzedza go rozbudowany wstęp omawiający tekst oraz przybliżający osobę o. Antoniego i kontekst historyczny wydarzeń. Diariusz należy do pisemnych źródeł narracyjnych tworzonych masowo w środowisku duchownych i świeckich elit metropolii kijowskiej. Jest aktem prawa publicznego i oficjalnym dokumentem zakonu bazylianów, a na jego blok tekstowy składają się: zapiski kronikarskie na temat wydarzeń synodu, opisy jego sesji i narad, czynności Zawadzkiego jako protoarchimandryty zakonu, dokumenty i korespondencja Kurii Rzymskiej i zakonu bazylianów, a także oficjalne rozporządzenia protoarchimandryty odnośnie do spraw administracyjnych, gospodarczych, duszpasterskich i finansowych.

11

Działalność Sodalicji Mariańskiej w kolegiach bazyliańskich na ziemiach Rzeczypospolitej w XVIII i XIX wieku

63%

Lorens B.

Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne

|

2012

|

tom 97

121-138

EN

The aim of this article is to present the activity of the Sodality of Our Lady functioning in public secondary schools run by the Basilian Order in eastern Poland in the 18th and the 19th centuries. The sources of the information were the books of the congregation, inventories of the monasteries and educational records stored in Polish and Ukrainian archives and printed reports of school visitations conducted by the Commission of National Education. We managed to find traces of the activity of the Sodality of Our Lady in 10 Basilian colleges, out of 20 functioning in the 18th century in the Polish-Lithuanian State. The activity of three schools- Buczacz, Owrucz and Podubiś- is the best documented one in sources. As far as the organizational pattern is concerned, these congregations followed the example of societies functioning in the colleges run by Jesuits. The students of the Sodality were distinguished by very good results in learning, impeccable behavior and devotion. The Marian Congregation helped to deepen faith and they paid special attention to the cult of Mary. They also prepared young people from the gentry background to take part in public life. The Congregation was a very important element in the educational process conducted in the public monastic schools.

12

Druki cyrylickie z biblioteki bazylianów w Żyrowicach

63%

Jaroszewicz-Pieresławcew Z.

|

nr 1

9-28

EN

The article describes briefly the history of the Basilians monastery library in Żyrowice. It consisted of 3867 volumes at the beginning of the 19th century and was the second in the Lithuanian Province, the Vilnius was the first one. The collection was dispersed and can be found in many countries nowadays. The author aimed at identification and description of preserved copies of the Cyrillic prints, because the monastery documentation is incomplete. Specific provenance signs, placed on the books in 1758 and 1759, were helpful in the inquiry. The autopsy descriptions of the books from the Wróblewski Library of the Academy of Sciences in Vilnius, the library of the Academy of Sciences in Saint Petersburg, and the National Library of Poland in Warsaw were prepared by the author. The others, stored in the libraries of Russia (Moscow), Ukraine (Kyiv, Lviv), and Great Britain (London) were identified in printed catalogues and research articles. The majority of preserved monastic prints are liturgical and orthodox ones. Also works of the Orthodox Church Fathers, hagiographies, grammars of the Slavonic language, and the juristic work Statut Wielkiego Księstwa Litewskiego [the Statute of the Great Duchy of Lithuania] were found. They come from either Basilian or Orthodox printing houses active from the 15th until the end of the 18th century at the territory of Poland and Moscow Ruthenia.

PL

W artykule przedstawiono krótko historię i losy biblioteki klasztornej bazylianów w Żyrowicach. Na początku XIX w. liczyła ona 3867 tomów i była drugą, po wileńskiej, w prowincji litewskiej. Zbiory uległy rozproszeniu i obecnie znajdują się w wielu krajach. Celem autorki było identyfikacja i opis zachowanych do dziś egzemplarzy druków cyrylickich, ponieważ dokumentacja klasztorna jest niepełna. W badaniach pomocne były charakterystyczne znaki własnościowe naniesione w księgach w .1758 i 1759 roku. Z autopsji opisano księgi z Biblioteki Akademii Nauk im. Wróblewskich w Wilnie, Biblioteki Akademii Nauk w Sankt Petersburgu i Biblioteki Narodowej w Warszawie Pozostałe, przechowywane w bibliotekach w: Rosji (Moskwa), Ukrainie (Kijów i Lwów) i Wielkiej Brytanii (Londyn), odszukano w katalogach drukowanych i artykułach. naukowych. Wśród zachowanych druków klasztornych przeważają liturgiczne i cerkiewne. Są także dzieła ojców Kościoła wschodniego, hagiografie, gramatyki języka słowiańskiego i dzieło prawnicze Statut Wielkiego Księstwa Litewskiego Pochodzą one nie tylko z drukarń bazyliańskich ale i prawosławnych działających od XV do końca XIVIII w. na ziemiach Rzeczypospolitej i Rusi Moskiewskiej.

13

Znaczenie ruskojęzycznego drukarstwa bazyliańskiego w rozwoju języka ukraińskiego i białoruskiego

51%

Getka J.

Przegląd Środkowo-Wschodni

|

2016

|

tom 1

9-29

EN

Multilingualism of prints from Basilians’ typographies contributed to the rapprochement and interpenetration of cultures of Ruthenian nations (Ukrainians, Belarusians) with Polish and Western European cultures. Especially important in this context was the printing of original and translated works in Ruthenian language (religious and secular texts), similar to the spoken language of that period. This raised the prestige and confirmed the adequacy of this language for the purposes of literature. This was conducive to the development of national languages (Ukrainian and Belarusian).

14

Działalność bazylianów w Brześciu Litewskim w XVII-XIX wieku

51%

Wereda D.

Roczniki Humanistyczne

|

2018

|

tom 66

|

nr 2: Historia

113-140

EN

The article presents the history of the Basilian monastery in Brest and its role in the religious and social life of the city in the 17th and 18th centuries. The monastery was founded in 1638 and provided the basis for the activi-ties of the hierarchs of the Uniate Church. The monks from the Brest post of the Basilian Order assisted the bishops in the organizational and administrative work of the Diocese of Volodymyr and Brest. The Basilians in Brest did not run the parish. The event that brought the faithful together were the celebrations of church fete. The Basilian church was devoted to the saints associated with the spirituality of the Uniate Church and the im-age of the crucified Christ. The brotherhood of St. Peter and Paul was also associated with the church. The monks ran a school for children of townsmen and gentry, the school was also financed by the city. At the end of the 18th century, the Basilians took care of the Jesuit faculty school. The Basilian school obtained the status of a poviat gentry school. At the monastery there was a library, which housed books purchased and donated by the Basilians and taken over from the dissolved Jesuit monastery in Brest. The monastery was treated as a place providing accommodation and meals by the local nobility.

PL

Artykuł przedstawia dzieje klasztoru Bazylianów w Brześciu i jego rolę w życiu religijnym i społecznym miasta w XVII-XVIII wieku. Klasztor został ufundowany w 1638 r. i stanowił zaplecze dla działalności hierarchów Cerkwi unickiej. Zakonnicy z brzeskiej placówki bazylianów wspomagali biskupów w pracach organizacyjno-administracyjnych diecezji włodzimiersko-brzeskiej. Bazylianie w Brześciu nie prowadzili parafii. Wydarzeniami gromadzącymi wiernych były obchody odpustowe. W cerkwi bazyliańskiej kultem otaczani byli święci związani z duchowością Cerkwi unickiej oraz wizerunek Chrystusa Ukrzyżowanego. Przy cerkwi funkcjonowało bractwo św. Piotra i Pawła. Zakonnicy prowadzili szkołę dla dzieci mieszczan i szlachty, w utrzymaniu której partycypowało miasto. Pod koniec XVIII stulecia bazylianom powierzono prowadzoną przez jezuitów szkołę wydziałową. Bazyliańska szkoła uzyskała status powiatowej szkoły szlacheckiej. Przy klasztorze znajdowała się biblioteka, w zasobach której znajdowały się książki zakupione i podarowane przez bazylianów oraz przejęte po skasowanym klasztorze Jezuitów w Brześciu. Klasztor był traktowany jako miejsce zapewniające zakwaterowanie i wyżywienie przez okoliczną szlachtę.

15

Pieśni o. Tymoteusza Szczurowskiego w „Śpiewniku kościelnym” ks. Michała Marcina Mioduszewskiego

51%

Shkurgan O.

Muzyka

|

2018

|

tom 63

|

nr 3

117-136

EN

Father Michał Marcin Mioduszewski CM (1787–1868) published his Śpiewnik kościelny [Church Songbook] (Kraków 1838), including Polish songs from the Catholic repertoire with standardized texts and melodies for a solo voice. The printed volume was a result of the author’s search for sacred songs, which he had collected for several years since 1830 and continued after the publication. In a later publication, Dodatek do Śpiewnika kościelnego [A Supplement to the Church Songbook] (Kraków 1842), in addition to the Roman Catholic repertoire, funeral songs and scores of mass chants, Mioduszewski included a set of poetic and musical-poetic anonymous compositions in Polish with the title “Songs performed in the Greek Catholic churches of the Chełm diocese”. In the foreword to the songs, he informed the readers that the Greek Catholic repertoire was borrowed from a work titled The Biała Mission [Supraśl 1792 – O.S.] by Father Tymoteusz Szczurowski. The songs were categorized according to subject (divine, about the Holy Virgin, about the saints and daily prayers). It has been determined that in his Śpiewnik kościelny (including the above-mentioned Supplement and its subsequent continuations printed in Leipzig: Supplement II (1849) and Supplement III (1853)) Mioduszewski published a total number of 44 songs written by a Basilian missionary, Father Tymoteusz Szczurowski (1740–1812), 27 of which were published with their melodies, while the remainder were included only in textual form. In the absence of earlier sources containing scores of Szczurowski’s songs, their musical-poetic versions published in the nineteenth-century church songbook are of particular significance. There can be no doubt that this printed collection contributed to the popularization of the legacy of this Greek Catholic missionary in the nineteenth century. The published results of Father Michał Marcin Mioduszewski’s efforts saved the songs written by Basilian monk Tymoteusz Szczurowski from oblivion.

PL

Ks. Michał Marcin Mioduszewski CM (1787–1868) wydał Śpiewnik kościelny (Kraków 1838), w którym zamieścił ujednolicone wersje tekstów pieśni z polskiego repertuaru rzymskokatolickiego wraz z ich jednogłosowymi melodiami. Ten drukowany zbiór był wynikiem zapoczątkowanej przez jego autora w 1830 roku kilkuletniej akcji zbierania i gromadzenia pieśni kościelnych, kontynuowanej także po wydaniu śpiewnika. W opublikowanym następnie Dodatku do Śpiewnika kościelnego (Kraków 1842) obok repertuaru rzymskokatolickiego, po pieśniach za umarłych i przed zapisami śpiewów mszalnych, Mioduszewski zamieścił blok poetyckich i muzyczno-poetyckich anonimowych przekazów polskojęzycznych utworów opatrzony tytułem „Pieśni w cerkwiach dyecezyi chełmskiej obrządku grecko-katolickiego używane”, podając w słowie wstępnym do dodatku informację, że pieśni unickie pochodzą z pracy pt. Misja Bialska [Supraśl 1792 – O.S.] o. Tymoteusza Szczurowskiego. Pieśni cerkiewne usystematyzowano w śpiewniku tematycznie (pieśni Pańskie, o Najświętszej Maryi Pannie, o świętych, przygodne). Jak ustalono, w sumie w Śpiewniku kościelnym (we wzmiankowanym Dodatku oraz w kolejnych, wydanych w Lipsku drukach: Dodatku II (1849) i Dodatku III (1853)) Mioduszewski opublikował 44 pieśni bazyliańskiego misjonarza o. Tymoteusza Szczurowskiego (1740–1812), z których 27 zostało wydanych wraz z melodiami, a pozostałe wyłącznie w postaci tekstów. Wobec braku wcześniejszych źródeł nutowych pieśni Szczurowskiego, szczególnego znaczenia nabierają ich muzyczno-poetyckie przekazy opublikowane w dziewiętnastowiecznym Śpiewniku kościelnym. Drukowany nutowy zbiór niewątpliwie przyczynił się do popularyzacji w XIX wieku pieśni tego unickiego misjonarza. Dzięki dokonaniom ks. Michała Marcina Mioduszewskiego pieśni bazylianina o. Tymoteusza Szczurowskiego zostały uchronione od zapomnienia.

16

Muzyka w działalności duszpasterskiej bazylianów w Rzeczypospolitej w XVIII wieku

51%

Lorens B.

Muzyka

|

2019

|

tom 64

|

nr 2

49-69

EN

The Basilian monks were responsible for pastoral work in their own parishes, served in sanctuaries visited by large numbers of the faithful, and conducted ‘folk missions’ among the populations in the eastern parts of the Polish-Lithuanian Commonwealth. Music, both vocal and instrumental, played an eminent role in their activities. They were the ones who introduced instrumental (mainly organ) music in the Eastern (Uniate) Church. In the 2nd half of the 18th century, the instrument was more and more frequently to be found in Uniate churches. Analyses prove that the organ was used in monasteries of the Lithuanian province, especially in cities and in Lithuania, Volhynia as well as the Chełm Eparchy. It was introduced less frequently in the southeast of the Commonwealth – the Ruthenian and Podolian provinces. Apart from the organ, the churches also had wind and string instruments at their disposal, but the latter were mostly used during parish feasts related to indulgencies. Monasteries had their vocal-instrumental ensembles. In the 18th century, they performed music in at least six of them (Vilnius, Chełm, Zhyrovichy, Pochaiv, Univ, Supraśl), while the presence of music instruments is recorded for five others (Zahorów, Uman, Biała, Buchach, and Baruny). The monks also used the services of ensembles established in Roman Catholic churches or at aristocratic houses. They cultivated traditional Eastern church singing, but at the same time familiarised the faithful with Latin songs and hymns translated into Polish or Ruthenian (Ukrainian). The monks themselves also wrote texts of religious songs for various occasions. The compositions applied by 18th-century Basilian monks in their pastoral work combined elements of traditional Eastern Church music with influences from Western Baroque music.

PL

Bazylianie angażowali się w pracę duszpasterską we własnych parafiach, pełnili posługę w sanktuariach licznie odwiedzanych przez wiernych, a także prowadzili misje ludowe wśród ludności zamieszkującej teren wschodniej Rzeczypospolitej. W tej działalności ważną rolę pełniła muzyka, zarówno wokalna jak i instrumentalna. Bazylianie byli tymi, którzy do swych cerkwi wprowadzali muzykę instrumentalną, głównie organową. W drugiej połowie XVIII w. instrument ten był coraz częściej spotykany w świątyniach unickich. Z przeprowadzonej analizy wynika, że organy częściej występowały w klasztorach prowincji litewskiej, zwłaszcza w ośrodkach miejskich oraz położonych na Litwie, Wołyniu, w eparchii chełmskiej. Rzadziej wprowadzano organy do cerkwi bazyliańskich położonych w południowo-wschodniej Rzeczypospolitej: w województwie ruskim i podolskim. Oprócz organów na wyposażeniu cerkwi były instrumenty dęte i strunowe, używane przeważnie przy okazji odpustów. Przy monasterach utrzymywano kapele wokalno-instrumentalne. W XVIII w. działały one przy co najmniej sześciu klasztorach (Wilno, Chełm, Żyrowice, Poczajów, Uniów, Supraśl), zaś obecność instrumentów muzycznych odnotowano w pięciu kolejnych placówkach (Zahorów, Humań, Biała, Buczacz, Boruny). Bazylianie korzystali także z usług kapeli funkcjonujących przy kościołach łacińskich czy prywatnych zespołów magnackich. Zakonnicy dbali o wykonywanie tradycyjnego śpiewu cerkiewnego. Jednak obok niego zaznajamiali wiernych z pieśniami i hymnami łacińskimi, które tłumaczyli na język polski lub ruski (ukraiński). Sami również byli autorami tekstów pieśni religijnych przeznaczonych na różne okazje. Muzyka stosowana w działalności duszpasterskiej bazylianów w XVIII w. łączyła tradycyjną muzykę cerkiewną z wpływami zachodniej muzyki barokowej.

17

Bazylianie wśród studentów braniewskich w XVII – XVIII wieku

51%

Bardovskyi P.

Studia Elbląskie

|

2021

|

tom 22

127-160

EN

Braniewo was called the “Athens of the North’’, it was one of the few places in the Polish-Lithuanian Commonwealth where students could get an excellent education. Monks of the Greek-Catholic Basilian Order began to study in Braniewo from the beginning of the 17th century. That was a part of the implementation of spreading Catholicism to the north and east. Basilians were mainly engaged in missionary and educational activities among the Ruthenians, but also among the Poles and Lithuanians. Within the students of the Papal Alumnate in Braniewo, which existed in the years 1578 – 1798, Basilians constituted a considerable amount of all students – over 10%. Apart from the fact that they were present in this educational institution, not much is known about their fate. The aim of the article is to discuss the issues of the origin and studies of Basilian students in Braniewo and examine their further fate among the Greek Catholic clergy.

PL

Braniewo nazywano „Atenami Północy”, było to jedno z niewielu miejsc w Rzeczypospolitej, gdzie można było otrzymać bardzo dobre wykształcenie. W ramach realizacji działalności szerzenia katolicyzmu na północ i wschód od początku XVII wieku w Braniewie zaczęli pobierać naukę mnisi greko-katolickiego zakonu bazylianów. Bazylianie zajmowali się działalnością misyjną i edukacyjną głównie wśród Rusinów, ale także Polaków i Litwinów. Wśród studentów Alumnatu Papieskiego w Braniewie, który istniał w latach 1578 – 1798, bazylianie stanowili dość sporą liczbę, ponad 10%. Poza faktem, iż byli oni obecni w tej placówce edukacyjnej, o ich losach wiadomo niewiele. Celem artykułu jest omówienie problematyki pochodzenia i studiów studentów bazyliańskich w Braniewie oraz ich dalszych losów wśród duchowieństwa greko-katolickiego.

18

Giovanniccio Bazilovič O.S.B.M. e la sua formazione monastica dei basiliani alla fine del XVIII e all’ inizio del XIX secolo nell’ eparchia di Mukačevo

51%

Lach M.

Roczniki Liturgiczno-Homiletyczne

|

2013

|

tom 4

79-120

EN

This article discusses the life and legacy of the Basilian Father George John Bazylovitch (1742-1821). He is one of the most outstanding Basilians in the history of the Ukrainian Greek-Catholic Eparchy of Mukacheve. He was provincial superior of seven Basilian monasteries within the timespan of thirty two years. Bazylowitch paid special attention to the formation and spiritual life of the monks, wishing to raise the level of the monastic life of the Basilians under his supervision. The time of his supervision over the Basilian monastery is considered a golden age of the Eparchy of Mukacheve, and the works he authored are regarded as masterpieces of the monastic spirituality of that era. The article discusses in detail three of his ascetic works, which influenced considerably the shape of Eastern monasticism of the Greek-Catholic Church in Transcarpathia at the turn of the 19th century. Bazylovitch’s major contributions in the field of monastic spirituality are his two manuscripts concerning the monastic rules and constitutions; as well as one printed work, entitled: Imago vitae monasticae. He also authored a text of explanation of the Divine Liturgy.

PL

Artykuł ukazuje życie i dzieło bazylianina Jerzego Joannikija Bazyłowicza (1742-1821). Należy on do najbardziej zasłużonych bazylianów w historii grekokatolickiej eparchii Mukaczewo na Ukrainie. Był on protoihumenem siedmiu klasztorów bazyliańskich przez okres trzydziestu dwóch lat. Bazilovič zwracał szczególną uwagę na formację i życie duchowe zakonników, a tym samym pragnął podnieść poziom życia zakonnego ówczesnych bazylianów. Okres jego działalności uznaje się za złoty wiek eparchii mukaczewskiej, a napisane przez niego dzieła za klejnoty duchowości zakonnej tego okresu. Artykuł ukazuje szczegółowo jego trzy dzieła ascetyczne, które miały ogromny wpływ na kształtowanie się wschodniego monastycyzmu w cerkwi grekokatolickiej na Zakarpaciu na przełomie XVIII i XIX wieku. Jego głównymi dziełami z zakresu duchowości zakonnej są to dwa rękopisy, dotyczące reguł i konstytucji zakonnych oraz dzieło drukowane: Imago vitae monasticae. Jest on ponadto autorem wyjaśnienia Boskiej liturgii.

19

Redukcja monasterów w prowincji koronnej Zakonu Ruskiego św. Bazylego Wielkiego w latach 1744-1780

51%

Lorens B.

Hereditas Monasteriorum

|

2016

|

tom 8

65-134

PL

Monastery bazyliańskie położone w południowo-wschodniej Rzeczypospolitej w połowie XVIII w. zostały objęte redukcją zarządzoną na mocy brewe Inter plures wydanego 2 V 1744 r. przez papieża Benedykta XIV. Według tego rozporządzenia należało połączyć klasztory, w których było mniej niż ośmiu zakonników. Władze zakonne w 1745 r. opracowały plan łączenia mniejszych placówek z większymi. Postanowiły również zlikwidować ośrodki o zbyt skromnym uposażeniu. Prowadzone przez niektóre monastery parochie miały być przejęte przez duchowieństwo diecezjalne. Zakonnicy z likwidowanych monasterów zabierali z sobą ruchomości cerkiewne i klasztorne do tych placówek, do których się przenosili, lub oddawali je do najbliżej położonych większych monasterów. Władze prowincji starały się pozyskać środki finansowe na funkcjonowanie zagrożonych klasztorów i opóźnić akcję ich likwidacji lub przekazywania w ręce duchowieństwa diecezjalnego. Wykonanie postanowień dekretu papieskiego trwało do 1780 r. W okresie tym zlikwidowano 52 monastery, a 20 domy podporządkowano większym monasterom. W ten sposób w prowincji pw. Opieki NMP do 1780 r. zlikwidowane lub pozbawione samodzielności zostało prawie 54% monasterów funkcjonujących w 1745 r.

EN

The Basilian monasteries in the south-eastern part of the Polish-Lithuanian Commonwealth were covered by the reduction ordered in the Inter plures brief issued on 2 May 1744 by Pope Benedict XIV. Under the brief, the monasteries with fewer than eight monastics were to be merged. In 1745 the authorities of the order formulated a plan to merge smaller houses with larger ones. They also decided to close down houses with too modest endowments. The parishes run by some of the monasteries were to be taken over by the diocesan clergy. Monastics from the closed monasteries took with them the movables to the houses they were transferred or gave them to the nearest larger monasteries. The authorities of the province sought to obtain funds to support the endangered monasteries and delay their closure or to give them over to the diocesan clergy. The enforcement of the provisions of the papal decree lasted until 1780. In that period 52 monasteries were dissolved and 20 houses were subordinated to larger monasteries. Thus by 1780 nearly 54% of the monasteries existing in 1745 in the Care of the Blessed Virgin Mary province were either dissolved or deprived of their independence.

20

Bazylianie jako właściciele dóbr klasztornych w drugiej połowie XVIII wieku

51%

Lorens B.

Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych

|

2018

|

tom 79

EN

Bazylianie z racji posiadania dóbr ziemskich, nadanych im na mocy fundacji, sprawowali zarząd nad folwarkami klasztornymi. W nadzorowaniu poddanych i organizacji pracy kierowali się wytycznymi sformułowanymi w instruktarzach ekonomicznych. Przykładem tego typu dokumentu była instrukcja dla prokuratora, czyli zakonnika zarządzającego gospodarstwem folwarcznym monasteru w Werchracie w województwie bełskim, pochodząca z 1768 r. Sformułowano w niej zasady postępowania prokuratora wobec właścicieli sąsiednich gruntów, czeladzi i poddanych klasztornych, opieki nad budynkami folwarcznymi i inwentarzem żywym oraz troską o zebranie i przechowywanie zbiorów. The Basilian monks, by reason of their ownership of landed estates conferred to them by charters, managed monastic manors. In supervising their subjects and in organising work they followed the guidelines set out in economic instructions, such as an instruction for the procurator, i.e. the Basilian father stewarding a manor at the village of Werchrata in the Bełz Voivodeship, formulated in 1768. The instruction contains rules of the procurator’s conduct towards the owners of neighbouring estates, the domestics, servants and subjects of the monastery, his care for manorial buildings and livestock, for harvest and crops.