Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

O sobie i przez siebie

100%

Haratyk P.

|

nr 122 Krajobrazy, panoramy, terytoria

197-202

PL

Książka Andrzeja Pitrusa Przebłyski piękna. Spotkania z Jonasem Mekasem (2022) to pierwsza w języku polskim monografia dorobku artysty. Stanowi rodzaj przewodnika po twórczości, mającego zachęcić do „zanurzenia się” w filmy twórcy i odnalezienia w nich własnych sensów. Podstawowym założeniem Pitrusa jest odczytanie kina Mekasa przez siebie samego. Autor poszukuje analogii pomiędzy własnymi doświadczeniami a biografią artysty i sięga do swoich wspomnień, które służą mu do „wczucia się” w świat filmowca. Forma książki została oparta na dialogu ze słowami Mekasa. Jej pierwszą część stanowi przybliżenie dorobku filmowego litewskiego twórcy – od wczesnych, mniej znanych realizacji, przez najbardziej emblematyczne dzieła, po późne prace wideo, instalacje artystyczne i projekty internetowe. Na drugą składa się wybór pism filmowca: dzienników, tekstów krytycznych, wywiadów i wierszy, które poszerzają rozważania Pitrusa i korespondują z nimi.

EN

Andrzej Pitrus’s book Przebłyski piękna. Spotkania z Jonasem Mekasem [Glimpses of Beauty: Encounters with Jonas Mekas] (2022) is the first Polish monograph of the Lithuanian filmmaker’s output. It is a guide to the artist’s work, intended to encourage the readers to ‘immerse’ themselves in his films and engage subjectively in searching for their meanings. Pitrus’s basic premise is to read Mekas’s cinema through himself. He seeks parallels between their experiences and refers to his own memories, which he uses to ‘get a feel’ for the filmmaker’s world. The form of the book is based on a dialogue with Mekas’s words. Its first part is Pitrus’s study of the artist’s film output, from his first and less-known films, through the most emblematic works, to late films created on video, art installations, and internet projects. The second part is a selection of the filmmaker’s writings – diaries, critical texts, interviews, and poems – that correspond to and extend Pitrus’s interpretations.

2

Paul Muldoon: O sobie samym zwielokrotnionym

94%

Pietrzak W.

|

nr 5

269-282

EN

This article discusses, in particular, two poems by Paul Muldoon, included in his latest collection entitled One Thousand Things Worth Knowing (2015) – Paul Muldoon: Pompeii and Cuba (2). In the course of analysis, some dominating motifs within Muldoon’s literature are indicated, together with the methods he uses to incorporate them into his various poems and narrative poetry. In consequence, the key aspects of his poetry are emphasised – deliberations upon identity and autobiography, reflections on the place of the poem in the world and the poet’s responsibility towards the society he originates from.

PL

W niniejszym artykule omówione są w szczególności dwa wiersze Paula Muldoona z jego najnowszego tomu One Thousand Things Worth Knowing (2015): Paul Muldoon: Pompeje i Kuba(2). W trakcie analizy wskazane zostają dominujące motywy twórczości poety oraz sposoby, w jakie są one przepracowywane w różnych wierszach i poematach. W efekcie zostają uwypuklone kluczowe aspekty jego poezji – rozważania nad pojęciami tożsamości i autobiografii, namysł nad miejscem wiersza w świecie oraz nad odpowiedzialnością poety względem społeczności, z której się wywodzi.

3

Pomiędzy polemiką a deskrypcją. Mieczysława Jastruna „literacka” antropologia dzieciństwa (na przykładzie wspomnień i opowiadania Wychowanie prowincjonalne)

84%

Mielhorski R.

|

tom 33

|

nr 1

165-182

EN

The subject of the empirical study in this article is the recollection-based texts and the story “Wychowanie prowincjonalne” by Mieczysław Jastrun, which refer the reader to the author’s childhood. The main thesis in this article is the assumption that Jastrun in his works created his own coherent and complex image (template, model) of childhood as such; therefore, it can be metaphorically called the subject of his individual “literary anthropology.” What is more, it is assumed that the generally copied picture of childhood in the contemporary (modern) literature and culture, as well as the one presented in the tradition, are referred to by the writer by means of two types of attitude: a polemic one, where his reflections get involved in the dispute with some parts of this image, and a descriptive one, in particular that based on own experience (here is no polemics but aiming to reflect general opinions on childhood-confirmed in his own biographical experience as a boy). Thus, the methodology of this article is based on the explanation of the relation between a polemic gesture and a descriptive tendency (suspension of polemics). Attention is drawn in the article to the fact that both the recollection-based text and the short story refer the reader to the same memory prototype, which is confirmed by significant similarities between them (the characters, places of the events, their viewpoints, even the same linguistics expressions).

PL

Przedmiotem studiów empirycznych są w tym artykule teksty wspomnieniowe i opowiadanie Mieczysława Jastruna Wychowanie prowincjonalne, odsyłające czytelnika do okresu dzieciństwa pisarza. Główną tezą artykułu jest założenie, że Jastrun w swojej twórczości stworzył swój własny, spójny i złożony obraz (wzorzec, model) dzieciństwa jako takiego, stąd można go określić metaforycznie mianem przedmiotu jego indywidualnej „antropologii literackiej”. Ponadto zakłada się, że wobec ogólnie powielanego wizerunku dzieciństwa we współczesnej (nowoczesnej) literaturze i kulturze, a także tego, który jest obecny w tradycji, pisarz przyjmuje dwie postawy: polemiczną, gdy wchodzi w swoich refleksjach w spór z niektórymi składnikami tego wizerunku, i deskrypcyjną, w szczególności autopsyjną (tu dostrzegamy brak polemiki, dążenie do odzwierciedlenia ogólnych mniemań na temat dzieciństwa – potwierdzone we własnych biograficznych, chłopięcych przeżyciach). Metodologia tego artykułu została więc oparta na wyjaśnieniu relacji pomiędzy gestem polemicznym i tendencją opisową (zawieszeniem polemiki). Zwraca się w artykule uwagę, że tak tekst wspomnieniowy, jak i opowiadanie prowadzą czytelnika do tego samego prototypu pamięciowego, na co wskazują istotne podobieństwa między nimi (postaci, miejsca zdarzeń, punkty ich widzenia, nawet te same zwroty językowe).

4

A life at stake: Stanisław Jaworski’s poetic autobiography

84%

Zalewski C. , Zalewski C.

|

nr 5

5

AUTOBIOGRAFICZNA MITYZACJA CZASU I PRZESTRZENI W DOLINIE ISSY CZESŁAWA MIŁOSZA

84%

Cierniak-Nielub I.

|

tom 17

43-54

PL

Dolina Issy to powieść, w której Czesław Miłosz zawarł szereg tropów wiodących do jego własnej biografii. Fascynujące wydaje się podjęcie kwestii, na ile Tomasz, główny bohater utworu, tożsamy jest Miłoszowi, a na ile zaś stanowi literacką kreację. W Dolinie Issy możemy wyróżnić kilka rodzajów autobiografizmów, które znakomicie obrazują relację pomiędzy autorem – narratorem i bohaterem. Spaja ich swoisty mit sielankowego dzieciństwa, jakie noblista wiódł nad brzegiem Niewiaży – pierwowzoru ziem Doliny Issy. Mit ten ściśle łączy się z problematyką czasu i przestrzeni, nad którymi ostatecznie góruje akt doświadczania. W swoim artykule pragnę udowodnić, iż czytanie Doliny Issy w kontekście autobiograficznym jest nie tylko sensowne, ale wręcz stanowi swoisty klucz do zrozumienia samego Czesława Miłosza.

EN

Dolinna Issy is a novel in which Czesław Miłosz has included series of clues leading to his own biography. It seems interesting to take on the question to what extent Tomasz – the main character of composition – is identical to Miłosz and to what extent he is only a literary creation. In Dolina Issy we may distinguish several types of autobiographisms that perfectly illustrate the relationships between of author, narrator and the character in novel. They are joined by specific myth of idyllic childhood, which The Nobel Prize laureate had at the Niewiaża riverside – the prototype of the lands of Issa Valley. This myth is closely connected with the problem of time and space – dimensions dominated by act of experiencing. In my article I want to prove that reading the Dolina Issy in the autobiographical context is not only sensible but it is also the point to understand the essence of Miłosz.

6

Spłaszczenie autobiograficzne. O pewnym typie (akademickiej) lektury

84%

Wolski P.

|

nr 1

21-38

PL

Autor dokonuje analizy rozpraw akademickich, w tym szczególnie biografii pisarzy, w których wyraźnie zarysowana rola badacza i jego doświadczenia lektury stają się istotnym elementem wywodu i wpływają na sposób funkcjonowania w nim opisywanych postaci. Analiza ta opiera się na książce Partigia. Una storia della Resistenza Sergia Luzzatta, w tym szczególnie funkcji, jaką w tej rozprawie zaprojektowanej jako dekonstrukcja mitologii włoskiego ruchu oporu pełni Primo Levi – centralna postać włoskiej powojennej kultury i fundament debat nad etycznymi wątkami wojennej i powojennej tożsamości. Osią wywodu jest teza mówiąca, że czytanie książek takich jak Partigia, tj. opowieści na temat pewnego doświadczenia ujętej w formę oscylującą między narracją akademicką i autobiograficzną, wymaga uwzględnienia szczególnego trybu funkcjonowania w nich elementów narracyjnych takich jak bohaterowie (postacie) tej opowieści. Ten tryb to swoiste ich „spłaszczenie”, umożliwiające wspólnotowy kontekst opisywanego (i odczytywanego) doświadczenia, w książce Luzzatta zachodzące pomimo deklarowanego przez autora zamiaru przywrócenia mu statusu odrębnego od unieruchamiającej struktury tekstowego świadka.

EN

The author analyzes research work of biographers and historians of literature who include themselves (their own experience of reading the past) in the narrative, thus influencing the way the object of their study is being presented. The analysis is based on the book by Sergio Luzzatto Partigia. Una storia della Resistenza designed as a deconstruction of basic myths founding the Italian memory of ‘La Resistenza,’ i.e. anti-fascist resistance movement. He focuses on the role of Primo Levi as the central figure of the Italian post-war memory and identity. The article is based on a thesis saying that books such as this, presenting an experience oscillating between an academic text and a quasi-autobiographical confession, demand inclusion of a specific modality of some of its narrative elements such as its protagonists. This specificity consists of their ‘flattening’ as a condition sine qua non enabling a communitary context of an experience as a communicable fact. This process occurs in Luzzatto’s book nevertheless the declared attempt to present Primo Levi as a living person (as opposed to a textual witness).

7

Poezja w małżeństwie, małżeństwo w poezji (Teresa Ferenc i Zbigniew Jankowski)

67%

Dąbrowska-Czoch M.

|

tom 9

|

nr 1

91-106

PL

Niniejszy artykuł zawiera analizy wybranych wierszy dwojga poetów: kobiety i mężczyzny, żony i męża. Nietypowa sytuacja twórcza, jaką stanowi małżeństwo poetyckie, stanowić może ciekawą perspektywę badawczą. W artykule omówione zostały zawarte w wierszach przedstawienia tematów miłości, rodziny, domu i małżeństwa. Rozważania oparte są głównie na tomiku Cztery twarze domu. Antologia rodzinna, którego tytuł zaprasza czytelnika do zatrzymania się nad problematyką domu i rodziny. Autorka odwołuje się przy tym do kategorii autobiografizmu, powołując się między innymi na prace Małgorzaty Czermińskiej i Andrzeja Lama. W analizach opisuje podobieństwa i różnice wyrażone w wierszach Ferenc i Jankowskiego i stara się ukazać je jako poetyckie świadectwa ludzkiego indywidualnego przeżywania świata, które nie wyklucza porozumienia i bliskości. W wierszach obojga poetów ujawnia się, w odmienny sposób obrazowana, konieczność życia z niemożliwymi do zrozumienia doświadczeniami: bólem i miłością.

XX

The article contains reflections about selected poems of two poets: a woman and a man, a wife and a husband. This untypical life situation brings an interesting perspective to research. The article treats of how both poets describe subjects of love, family, home and marriage. Considerations are based especially on the book Cztery twarze domu. Antologia rodzinna, which title and construction encourage to look at this question. Comparing writings of people that are close to each other requires referring to the autobiographic matter. The author refers to the works of, inter alia, Małgorzata Czermińska and Andrzej Lam. The article also brings up the question of what the homes, which are simultaneously one home, are. The author describes differences and similarities which are expressed in poems by Ferenc and Jankowski, and tries to show them as poetic testimony of abundance of human individuality. The variety doesn’t prevent a union between people, but it is an opportunity of conversation and understanding distinct ways of thinking about life and world. In the article, the author analyses poems in which two different attitudes are noticeable, but both result from a similar reason – the necessity to live with incomprehensible pain and love.

8

Jarosław Iwaszkiewicz jako pisarz autobiografizujący (na przykładzie opowiadań: Koronki weneckie I, Koronki weneckie II, Dzień sierpniowy, Tatarak, Opowiadanie z psem)

67%

Madyda A.

|

nr 1: Literatura polska

37-60

PL

Artykuł dotyczy konwencji literackiej o nazwie „autobiografizm”, będącej reakcją na niekontrolowany przyrost wiedzy naukowej, który nastąpił na przełomie wieków XIX i XX. Najogólniej konwencję literacką autobiografizmu można scharakteryzować jako takie ukształtowanie dzieła prozy narracyjnej, które skłania czytelnika do ustanowienia analogii między fabułą utworu a biografią twórcy. W literaturze polskiej pierwsze tego typu utwory powstawały w latach dwudziestych XX wieku, by rozpowszechnić się na nie spotykaną do tej pory skalę w latach sześćdziesiątych i siedemdziesiątych. Artykuł analizuje to zjawisko na przykładzie pięciu opowiadań Jarosława Iwaszkiewicza, powstałych w latach 1940-1958, które przedstawiają sobą różne możliwości przetwarzania biografii w literaturę, a jednocześnie – ukazywania takich treści, o których autor nie mógł pisać wprost, gdyż naruszały one tabu kulturowe.

EN

The article deals with the literary convention called “autobiographism”, which arose as a reaction to the uncontrolled increase of scientific knowledge that took place at the turn of the 19th and 20th centuries. Generally, the literary convention of autobiographism can be characterised as a method of shaping a work of narrative prose which prompts the reader to establish an analogy between the story’s plot and the writer’s biography. The first works of this type in Polish literature were created in the 1920s, and then spread on a previously unknown scale in the 1960s and 1970s. The article analyses this phenomenon on the example of five short stories by Jarosław Iwaszkiewicz, written in the years 1940-1958, which present different possibilities of turning biography into literature and, at the same time, show the content that the author could not describe explicitly because it violated cultural taboos.

9

Hermeneutyka zachwytu

67%

Dziel P.

|

nr 24

234-251

EN

This essay discusses Adrian Gleń’s book Andrzej Stasiuk. Istnienie, which refers to the hermeneutical tradition in literary studies. The perspective from which Gleń analyzes Stasiuk’s prose is largely determined by Martin Heidegger’s philosophy, as well as postulates of “self-identifying criticism” by Georges Pulet of the Geneva School. The essay presents a broader context for issues related to autobiographism, polemizing with Gleń’s interpretation “without biographical intrusions”. Additionally, methodological issues related to literary criticism under the influence of fascination with the analyzed works are discussed. The essay focuses on literary studies practices which explore the category of experience.

PL

W artykule omówiono książkę Adriana Glenia Andrzej Stasiuk. Istnienie, która odwołuje się do tradycji hermeneutycznej w badaniach literackich. Perspektywę, z której Gleń analizuje prozę Stasiuka, w dużym stopniu wyznaczają problemy podjęte przez Martina Heideggera, a także postulaty „krytyki identyfikującej się” przedstawiciela szkoły genewskiej Georges’a Pouleta. Praca ukazuje szerszy kontekst zagadnień dotyczących autobiografizmu, polemizując z zaproponowaną przez Glenia interpretacją „bez biograficznych natręctw”. Omówione zostały również trudności metodologiczne związane z uprawianiem krytyki literackiej pod wpływem fascynacji analizowaną twórczością. Autor szczególnie wyeksponował te praktyki literaturoznawcze, które eksplorują kategorię doświadczenia.

10

Вобраз немцаў у рамане “Птушкi i гнёзды” Янкi Брыля i драме “Немцы” Леона Кручкоўскага

67%

Альштынюк А.

Białorutenistyka Białostocka

|

2015

|

tom 7

PL

Po II wojnie światowej stereotyp Niemca nabrał nowego znaczenia. W powojennej literaturze polskiej i białoruskiej przeważało spojrzenie na Niemców jako zbrodniarzy wojennych. W artykule przeprowadzono analizę powieści Janki Bryla „Ptaki i gniazda” oraz dramatu Leona Kruczkowskiego „Niemcy”, które tuż po wojnie proponowały nowe postrzeganie tzw. problemu niemieckiego. Autorka wyodrębnia podobieństwa i różnice w przedstawieniu tematu faszyzmu w powyższych utworach, zwłaszcza psychologii hitlerowca, a także „zwykłego” niemieckiego obywatela.

EN

After World War II a global stereotype of a German has acquired a new meaning. In post-war Polish and Belarusian literature the perception of German people as war criminals dominated. In the article the author analyzes Janka Bryl’s novel “Birds and Nests” and Leon Kruchkovsy’s drama “Germans”, which offered a new way to see so called German problem. The author shows similarities and differences in the way fascism, psychology of a Nazi and “an ordinary” German citizen are presented.

11

Intymne gry z pamięcią

67%

Poświatowska J.

|

nr 1

181–188

PL

Przedmiotem artykułu jest praca Agnieszki Nęckiej Emigracje intymne. O współczesnych polskich narracjach autobiograficznych. W tekście wskazano różne modele doświadczenia emigracyjnego scharakteryzowane w publikacji przez autorkę, która badając twórczość Zygmunta Haupta, Zbigniewa Kruszyńskiego, Manueli Gretkowskiej, Artura Leczyckiego, Mikołaja Łozińskiego,Tomasza Piątka, Michała Witkowskiego i Magdaleny Tulli, kategoryzuje emigrację jako realną, literacką oraz biograficzną. Zauważono również, że autobiograficzne mierzenie się autorów, wymienionych przez Agnieszkę Nęcką, z obcością i poczuciem odrzucenia oraz budowaniem własnej tożsamości na wygnaniu, pełni funkcję autoterapeutyczną. Publikację uznano za ważną pozycję w badaniach nad współczesną polską literaturą emigracyjną.

EN

The subject of the text is a publication by Agnes Nęcka Intimate emigrations. On Polish contemporary autobiographic narratives. Various models of emigration experience were indicated in the text. All were characterised in the publications by the author who has studied the works by Zygmunt Haupt, Zbigniew Kruszyński, Manuela Gretkowska, Artur Leczycki, Mikołaj Łoziński, Tomasz Piątek, Michał Witkowski and Magdalena Tulli and on this basis has categorised the emigration as real, literary and biographical. It has also been noticed that autobiographical attempts made by the authors, listed by Agnieszka Nęcka, characterized by strangeness, feeling of rejection and building a separate identity on the exile, perform auto therapeutic functions. The publication was recognized valid in the research on contemporary Polish emigration literature.

12

Perpetuum mobile, czyli kilka uwag o autotematyzmie

59%

Grądziel-Wójcik J.

Forum Poetyki

|

2015

|

nr 2

108-119

EN

The article presents a short history of the development of the concept of autotematyzm, a term proposed in the mid twentieth century by Artur Sandauer, referring to a kind of self-referentiality, that evolved considerably in scholarly thought in subsequent decades. Problems in defining the term relate to both its terminological fluidity and the scope of its use, dependent on the influence of literature as it changed and the languages used to describe and analyze it. The author proposes to formulate the development of the term as a result of the linguistic turn and thus situates it at the center of modernism, whose dominants it expresses, becoming an operative tool for the interpretation of modernity. At the same time, she directs readers’ attention to the current that privileges subjectivity in the reflection on self-referentiality, and its close connection with autobiography, particularly visible after the post-structuralist rupture.

PL

Artykuł przedstawia w dużym skrócie historię rozumienia pojęcia ‘autotematyzm’, zaproponowanego w połowie ubiegłego wieku przez Artura Sandauera i znacząco ewoluującego w refleksji badawczej w następnych dziesięcioleciach. Problemy definicyjne z autotematyzmem związane były zarówno z jego płynnością terminologiczną, jak i zakresem występowania tego zjawiska, uzależnionego od wpływu zmieniającej się literatury oraz języków jej opisu. Autorka proponuje ujmować rozwój autotematyzmu jako konsekwencję zwrotu lingwistycznego, sytuując go w centrum modernizmu, którego dominanty uwyraźnia, stając się operatywnym narzędziem interpretacji nowoczesności. Jednocześnie zwraca uwagę na wątek uprzywilejowujący podmiotowość w myśleniu o autotematyzmie oraz ścisłe jego powiązanie z autobiografizmem, widoczne w szczególny sposób po przełomie poststrukturalistycznym.