Twelve of the 47 Polish mosquito species can pose serious health problems to man or at least heavy nuisance. They fly from breeding sites (where huge numbers can be produced) into houses and/or farm buildings transmitting severe human and animal diseases. Problematic ones are: Anopheles messae and An. atroparvus, Ochlerotatus communis, Oc. cataphylla, Oc. punctor, Oc. cantans, Oc. sticticus, Aedes cinereus, Ae. vexans, Coquillettidia richiardii, Culex pipiens and Culiseta annulata. The problems of distribution, phenology under different climatic conditions, habitat requirements and preferences both of larvae and adults, behaviour, fertility and vector competence of all these species are analyzed. Most of the species in the Temperate Zone produce more than one generation during the growing season or at least have several emergences. Only Oc. communis and Oc. cataphylla are early spring univoltine species, although they can breed twice or more during the growing season when there are favourable conditions. Univoltine Oc. cantans, which can develop several times during a season, occurring in the breeding sites often together with multivoltine Oc. punctor. The period of their occurrence is usually much longer than that of Oc. communis and Oc. cataphylla. Flood–water mosquitoes – Oc. sticticus and both Aedes species occur along river valleys and their larvae can breed in different pools situated in a variety of environments. Culex pipiens, especially its form molestus and Culiseta annulata can breed in natural and artificial ponds, even in heavily polluted water. Although mosquitoes are known to be competent vectors of serious human and animal diseases, in Poland they are considered to cause nuisance only. Despite the fact that malaria was eradicated in Poland in 1960-s, at least two Polish anopheline species can still transmit the human malarial parasite very effectively. The remaining species (except for only one) described in the paper can transmit several arboviruses, while several species are vectors of filariosis (Dirofilaria sp.).
PL
Spośród 47 gatunków komarów (Culicidae) Polski, dwanaście może stwarzać poważne problemy, gdyż są to gatunki, które wykazują większość lub wszystkie poniższe cechy: są agresywne w stosunku do ludzi, przylatują do osiedli i domostw ludzkich i/lub pomieszczeń dla zwierząt gospodarskich, mogą rozmnożyć się do liczebności plagowych i/lub są wektorami groźnych chorób. Są to: Anopheles messae i An. atroparvus, Ochlerotatus communis, Ос. cataphylla, Ос. punctor, Ос. cantans, Ос. sticticus, Aedes cinereus, Ae. vexans, Coquillettidia richiardii, Culex pipiens i Culiseta annulata. Dla wszystkich tych gatunków omówiono zagadnienia rozprzestrzenienia (zasięgu geograficznego), fenologii w różnych warunkach klimatycznych, wymagań i preferencji siedliskowych larw i dorosłych samic, behawioru, płodności i skuteczności omawianych gatunków jako transmiterów patogenów. Większość z powyższych gatunków w strefie klimatu umiarkowanego rozwija się przynajmniej dwukrotnie w ciągu sezonu wegetacyjnego, tzn. ma więcej niż jedno pokolenie w sezonie lub też wiele pojawów. Jedynie Oc. communis i Oc. cataphylla są wczesnowiosennymi gatunkami jednopokoleniowymi i okres ich lotu jest krótki (ok. 2 miesiące), choć i one w sprzyjających warunkach mogą rozwijać się dwu- lub trzykrotnie w ciągu sezonu wegetacyjnego. Wielopokoleniowy Oc. punctor oraz jednopokoleniowy (ale rozwijający się kilkukrotnie w ciągu sezonu) Ос. cantans często rozwijają się w tych samych zbiornikach i jako dorosłe, też występują razem. Oc. cantans jest gatunkiem typowo leśnym, bardzo wrażliwym na wysychanie, który niechętnie opuszcza środowisko leśne. Oc. punctor jest dużo bardziej ekspansywny i znacznie lepiej toleruje niską wilgotność powietrza. Okres ich występowania jest znacznie dłuższy niż lot Oc. communis i Oc. cataphylla. Po-powodziowe -Oc. sticticus i oba gatunki z rodzaju Aedes występują wzdłuż dolin dużych rzek, a ich larwy mogą rozwijać się w różnorodnych zbiornikach wodnych zlokalizowanych w rozmaitych środowiskach. Gatunkami synantropijnymi, które rozwijać się mogą w sztucznych zbiornikach wodnych, nawet mocno zanieczyszczonych, są: Culex pipiens, a zwłaszcza jego forma molestus oraz Culiseta annulata. Stwarzające problemy gatunki komarów wykazują kilka wspólnych cech - rozwijają się kilkakrotnie w ciągu sezonu, mają duże zdolności migracyjne i są skutecznymi wektorami patogenów ludzi i zwierząt. Szerokie spectrum plastyczności środowiskowej larw nie jest cechą wyróżniającą te gatunki. W Polsce komary uważane są za owady tylko uciążliwe (a nie szkodliwe) chociaż wiele naszych gatunków jest skutecznymi wektorami poważnych chorób ludzi i zwierząt. Niezależnie od tego, że ostatnie naturalne ogniska malarii zostały zlikwidowane w latach 60-tych ubiegłego wieku, nadal przynajmniej dwa gatunki widliszków mogą skutecznie przenosić zarodźca malarii ludzkiej. Pozostałe gatunki omówione w pracy (oprócz jednego) mogą przenosić szereg arbowirusów, a kilka gatunków filarie nicienia z rodzaju Dirofilaria.