Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

O ortografii w kontekście apelatywizacji

100%

Kosek I.

Prace Językoznawcze

|

2006

|

nr 8

21-28

EN

The object of the considerations is the spelling of a subgroup of appellativized or being under the process of appellativization proper names such as: Don Kichot, Zosia Samosia, nowy wspaniały świat, Wielki Brat, siedmiu wspaniałych. Such language units` orthography is clearly unstable, because of some reasons: firstly the doubts about their status (the users' uncertainty whether they are proper or common names), secondly the etymological relations with proper names which are still noticeable even after the change of such units` status (the acquaintance of etymology), and thirdly the writers` habits. As the analysis shows the instability of using capital letters may be the signal of displacement within the lexical subsystem, creation of new units of nomen appellativum character.

2

Jak ChatGPT staje się czatem GPT – o apelatywizacji nazwy popularnego bota

100%

Machura M.

Język Polski

|

2024

|

tom 104

|

nr 3

27-38

PL

W artykule zrekonstruowano proces apelatywizacji nazwy ChatGPT i scharakteryzowano czynniki sprzyjające dezintegracji zrostu. Wykorzystano dane internetowe i korpusowe. Ustalono, że apelatywizacji, której rezultatem są formy chat GPT i czat GPT w języku polskim oraz forma chat GPT w języku angielskim, sprzyja między innymi pojawianie się w tekstach wariantów przejściowych: zrostu z fleksją wewnętrzną (ChataGPT/ChatuGPT) i zestawienia z odmienianym nadrzędnikiem (Chata GPT/Chatu GPT) w polszczyźnie oraz zestawienia Chat GPT w angielszczyźnie.

EN

The article reconstructs the process of appellativization of the ChatGPT name and characterizes factors contributing to the disintegration of closed compound word. It was based on internet and corpus data. It was concluded that appellativization, which results is the chat GPT and czat GPT forms in Polish and the chat GPT form in English, is favored, among others, by the appearance of transitional variants in texts: closed compound word with internal inflection (ChataGPT/ChatuGPT) and open compound word with inflected head noun (Chata GPT/Chatu GPT) in Polish and open compound word Chat GPT in English.

3

Boundaries Between Anthroponymic Categories

94%

Frančić A.

Onomastica

|

2019

|

tom 63

51-65

EN

Boundaries Between Anthroponymic Categories In the introduction, examples from the Croatian language are used to exemplify the anthroponymization of appellatives (e.g. appellative kovač → family name Kovač), appelativization of anthroponyms (e.g. family name Penkala → appellative penkala) and transonymization (e.g. hydronym Una → first name Una). All of the listed transitions represent evidence that there are no firm boundaries between the onymic and appellative lexicon, nor within the onymic lexicon.The central part of the study is dedicated to the so-called pure transanthroponymization of the type first name Vinko → family name Vinko. Pure transanthroponymization results in different combinations of homonymic pairs of anthroponyms in the anthroponymic formula / anthroponymic formulae (e.g. David David; David Vinko, Vinko David; David Novak - Josip David). Given that context does not contribute to the correct understanding of the message transmitted by the anthroponymic formula in the case of first name-family name homonymy, possible consequences of this homonymy for onomastic communication are emphasised. Also listed are examples of anthroponymic formulae of the Saša Pavlić type (it is impossible to distinguish whether the person is male or female from the first name) and Ivan Vinko Boris (it is impossible to distinguish whether the person has two first names or two family names from the anthroponymic formula) which also “stifle” the onomastic information.The author concludes that the boundaries between first names and family names are not fixed and cautions of the need to carefully select the first name of a child bearing a family name created by the pure transanthroponymization of a first name.

4

Proces apelatywizacji w ujęciu socjolingwistycznym na przykładzie eponimu “Karen” i jego funkcji w slangu amerykańskim

84%

Podlecka N.

|

2021

|

tom 9

|

nr 1

163-173

EN

This work analyses the process of appellativisation of the “Karen” eponym functioning in American slang. The formation of inflected words may have various grounds and reasons, but in the case of the chosen example, we are dealing with a phrase that illustrates more than one sociological phenomenon. By examining the definition of the word “Karen”, it is possible to identify three spheres of American life that are subject to many tensions and emotional reactions. The first of them is the economic and social sphere, associated with high social stratification. Another is the problem of racial tolerance that is still present, especially the demonization of African Americans. The last element to be discussed is the pandemic and its impact on American society.

PL

Niniejsza praca poddaje analizie proces apelatywizacji eponimu Karen funkcjonującego w slangu amerykańskim. Powstawanie wyrazów odimiennych może mieć różne podłoża i różne przyczyny, jednak w przypadku wybranego przykładu mamy do czynienia ze zwrotem ilustrującym więcej niż jedno zjawisko socjologiczne. Badając definicję słowa Karen, można wskazać na trzy sfery życia Amerykanów, które podlegają wielu napięciom i emocjonalnym reakcjom. Pierwszą z nich sfera ekonomiczno-społeczna, związana z dużym rozwarstwieniem społecznym. Kolejną jest wciąż obecny problem z tolerancją rasową, a zwłaszcza demonizowaniem Afroamerykanów. Ostatnim omawianym elementem jest pandemia i jej wpływ na społeczeństwo amerykańskie.

5

Jak czasownik chajzerować wszedł do polszczyzny? O werbalnych derywatach odantroponimicznych i najnowszych tendencjach w zakresie apelatywizacji nazw własnych

84%

Galewska K.

|

tom 101

|

nr 4

100-111

PL

Artykuł jest poświęcony zjawisku tworzenia wyrazów pospolitych na bazie nazw własnych. Jego główny cel stanowi zaprezentowanie najnowszych derywatów odantroponimicznych, popularnych w mediach społecznościowych w 2020 roku. Omawiane neologizmy zostały przedstawione na tle nowych tendencji w zakresie apelatywizacji nazw własnych w polszczyźnie: procesów produktywnych już na przełomie wieków, jak również prawidłowości zaznaczających się dopiero w ostatnich latach. Należą do nich między innymi: zmiana treści konotowanych przez określone formanty tworzące derywaty odnazewnicze, wzrost aktywności imion jako podstaw derywacyjnych oraz znaczny przyrost czasowników odonimicznych. Leksemy takie jak januszować, chajzerować, górniakować czy kukizować wskazują na kształtowanie się modelu słowotwórczego w postaci antroponimicznego rdzenia i przyrostka tematycznego -ować. Świadczą one również o upowszechnianiu się mechanizmów słowotwórstwa analogicznego oraz nieprzeciętnej kreatywności językowej polskich internautów, której specyfika także stanowi przedmiot uwagi.

EN

The article concentrates on deriving common words from proper names. Its principal aim is to present the most recently created anthroponymic derivatives, popular among the social media users in 2020. The neologisms in question are analyzed against the backdrop of the latest tendencies concerning the appellativisation of proper names in Polish, that is processes productive at the turn of the last century, as well as the phenomena observable over the last few years. They include: modification of the semantic features of suffixes forming deonymic derivatives, more frequent usage of given names as bases for common words and the growing popularity of deriving verbs from proper nouns. The lexemes januszować, chajzerować, górniakować and kukizować are the indicators of establishing a new verbal model that consists of an anthroponym and the affix -ować. The lexical material under study shows how commonly Polish speakers use analogy in the word formation process and how creative they are in terms of coining new expressions, which is also discussed in the paper.

6

Onymization and Appellativization Leading to Incongruity and Humour in series How I Met Your Mother

84%

Gibka M.

Prace Językoznawcze

|

2016

|

nr 18/1

61–76

PL

Celem artykułu jest analiza humorystycznych użyć antroponimów w serialu telewizyjnym Jak poznałem waszą matkę. Za podstawę pojawienia się w badanych nazwach elementu humorystycznego uznano procesy apelatywizacji i onimizacji prowadzące do niespójności w odbiorze onimów. W wyniku przeprowadzonej analizy opisano i pogrupowano tematycznie osiemdziesiąt przypadków sytuacyjnej onimizacji i apelatywizacji. W artykule poddano analizie funkcję humorystyczną antroponimów w Jak poznałem waszą matkę.

EN

The aim of the article is to analyse the use of humour in anthroponyms in How I Met Your Mother. It has been claimed in the analysis that it is the processes of appellativization and onymization which produce the humorous effects, as these processes constitute the basis for the emergence of the incongruity in the reception of the proper names. The collected material is examined in thematic groups.

7

Z badań nad zjawiskami słowotwórczymi i adaptacyjnymi w „najmłodszej polszczyźnie”

67%

Dyszak A. S.

Język Polski

|

2019

|

tom 99

|

nr 3

18-31

PL

Przedmiot badań stanowią neologizmy wyekscerpowane z internetowego słownika Vasisdas.pl. Przeważająca ich część to formacje słowotwórcze od wyrazów rodzimych. Pozostałą grupę analizowanego słownictwa tworzą zapożyczenia słowotwórcze. Są to w większości neologizmy odangielskie, będące zarówno wynikiem adaptacji, jak i derywacji. Charakterystyczną ich cechą jest forma graficzno-fonetyczna, wynikająca z przejęcia wymowy wyrazu obcego, zapisywanej zgodnie z fonetyczną zasadą polskiej ortografii. Do formacji słowotwórczych o rodzimych podstawach należą także wyrazy slangowe, które są homograficzne i homofoniczne z odpowiednimi wyrazami polszczyzny standardowej lub z profesjonalizmami, ale które trudno uznać za neosemantyzmy. Najwięcej w badanych materiale leksykalnym jest formacji afiksalnych. W ich w budowie najczęściej pojawiają się sufiksy, ale zauważalny jest brak rzeczowników odczasownikowych z formantami -nie, -enie, -cie. Słowotwórstwo okazuje się żywym sposobem pomnażania słownika współczesnej polszczyzny potocznej, a neologizmy w „najmłodszej polszczyźnie” świadczą o inwencji (słowo)twórczej młodych Polaków.

EN

The subject of the research are neologisms selected from the online dictionary Vasisdas.pl. The majority of them are word-formations from native words. The remaining group of the analyzed vocabulary are formations from foreign words, mostly from English, which are both the result of adaptation and derivation. Their characteristic feature is a graphic-phonetic form, resulting from the acquisition of the pronunciation of a foreign word, recorded in accordance with the phonetic principle of Polish spelling. Among word-formations with native foundations, there are also slang words that are homogeneous and homophonic with appropriate words of standard Polish or professional words, but they are difficult to consider as neosemantisms. The lexical material under study has the biggest number of affix formations. In their construction, the most frequent are suffixes, but there is a noticeable lack of nouns derived from verbs with endings -nie, -enie, -cie. The word formation turns out to be a living way of multiplying the dictionary of contemporary colloquial Polish, and the neologisms in the “youngest” Polish language testify to the (word-)creative inventiveness of young Poles.

8

Библейское имя в составе белорусских и польских фразеологизмов

67%

Olecka A.

|

tom 17

305-327

EN

The article focuses on the role of biblical anthroponyms in the phraseology of both Belarusian and Polish. It delves into the characteristics of the process of appellativization and highlights the phonetic peculiarities of biblical anthroponyms and analyses phraseologisms with the same anthroponymic component in both Slavic languages. The descriptive method allows to careful study of the structure, semantics and figurative content of phraseologisms, which makes it possible to identify similarities and differences between them. The abovementioned method also includes the examination of phraseological equivalents, that is, the equivalents of phraseological expressions in both languages. In addition, attention is drawn to the phonic characteristics of anthroponyms, which can affect the perception of phraseologisms and their equivalents by users of both languages. It is also important to consider the intercultural context. Some phraseological units may be common to both languages due to the Christian roots and the links of both nations with pan-European culture. However, despite the common source of the sacred text, biblical phraseologisms can differ grammatically, semantically and stylistically, which is due to the evolution of languages and the cultural and linguistic specifics of both communities. The analysis also illustrates certain deficiencies or quantitative differences in language materials, which may be due to historical, social and cultural circumstances of both languages. The existence of these differences underscores the need for further, in-depth research on Biblical names in Belarusian and Polish phraseology, as well as the prospect of expanding research into other Slavic languages.

PL

Prace nad rolą antroponimów biblijnych w białoruskiej i polskiej frazeologii skupiają się na wielu aspektach, w tym na procesie apelatywizacji, fonetycznych cechach imion biblijnych oraz analizie frazeologizmów z tym samym antroponimicznym komponentem w obu językach słowiańskich. Metoda opisowa umożliwia dokładne zbadanie struktury, semantyki i obrazowej treści frazeologizmów, co pozwala na identyfikację podobieństw i różnic między nimi. Metoda opisowa obejmuje również badanie ekwiwalentów frazeologicznych, czyli odpowiedników wyrażeń frazeologicznych w obu językach. Ponadto, zwraca się uwagę na foniczne cechy antroponimów, co może wpływać na percepcję frazeologizmów i ich ekwiwalentów przez użytkowników obu języków. Ważnym aspektem jest również uwzględnienie interkulturowego kontekstu. Część frazeologizmów może być wspólna dla obu języków ze względu na chrześcijańskie korzenie i związki obu narodów z ogólnoeuropejską kulturą. Jednakże, mimo wspólnego źródła tekstu sakralnego, frazeologizmy biblijne mogą różnić się gramatycznie, semantycznie i stylowo, co wynika z ewolucji języków i specyfiki kulturowo-językowej obu społeczności. Analiza ilustruje także pewne braki lub różnice ilościowe w materiałach językowych, co może być wynikiem historycznych, społecznych i kulturowych uwarunkowań obu języków. Istnienie tych różnic podkreśla potrzebę dalszych, pogłębionych badań nad biblijnymi imionami w frazeologii białoruskiej i polskiej, a także perspektywę rozszerzenia badań na inne języki słowiańskie.

RU

Даследчыкі біблійных антрапонімаў беларускай і польскай фразеалогіі сваю ўвагу засяроджваюць на некалькіх аспектах, між іншым, на апелятывацыі, фанетычных рысах біблійных імён, а таксама на аналізе фразеалагізмаў з такім самым антрапанімічным кампанентам у абедзвюх славянскіх мовах. Апісальны метад дае магчымасць распазнаць будову, семантыку івобразнае напаўненне фразеалагічных адзінак і, гэтым самым, дазваляе знайсці падабенствы і адрозненні паміж імі. Пры дапамозе апісальнага метада адбываецца і параўнальны аналіз фразеалагізмаў, увага звяртаецца на выяўленне фразеалагічных эквівалентаў. Аналізуецца фанетычны вобраз антрапонімаў, які можа ўплываць на ўспрыманне фразеалагізмаў і іх эквівалентаў карыстальнікамі абедзвюх моў. Важным аспектам даследавання з’яўляецца міжкультурны кантэкст. Частка фразеалагізмаў можа быць агульная для беларускай і польскай моў па прычыне хрысціянскіх каранёў і сувязяў абодвух народаў з агульнаеўрапейскай культурай. Аднак, нягледзячы на агульную крыніцу сакральнага тэксту, фразеалагізмы могуць адрознівацца паводле будовы, семантыкі, стылістычнага афармлення, паколькі кожная мова характарызуецца сваім эвалюцыйным шляхам, а кожная грамадскасць мае свае культурна-моўныя асаблівасці. Аналіз паказаў і розніцу ў колькасці фразеалагічных адзінак у сабраным беларускім і польскім моўным матэрыяле, што з’яўляецца вынікам гістарычных, грамадскіх і культурных варункаў развіцця абедзвюх моў. Заўважаныя розніцы сведчаць, што далейшыя грунтоўныя даследаванні біблійнай антрапаніміі ў галіне беларускай і польскай фразеалогіі павінны працягвацца, іх можна пашырыць і на іншыя славянскія мовы.

9

Sprachliche ›Recycling‹strategie

67%

Sadziński R.

|

nr 24

89-102

DE

Es werden so gut wie keine von Grund auf neuen Wortkörper aus dem Boden gestampft – sie haben in der Regel…ihre Geschichte. Sie werden meist aus bereits vorhandenen einheimischen und/oder fremden lexikalischen und Wortbildungsmorphemen gebildet, sodass sie oft einen hybriden Charakter angedeihen bekommen. Zu diesem Ziel werden nicht zuletzt mythologisch markierte Namen herangezogen. Im vorliegenden Beitrag wurde dies an der germanischen Mythologie veranschaulicht. Solche Begriffe, wie Walküre, Walhall(a), Tarnkappe oder Troll, aber auch Waberlohe bzw. Breidablik – um nur einige wenige zu nennen – werden entmythologisiert und in einen Ko(n)text gesetzt. Auch im naturgemäßen Alterungsprozess des Wortschatzes entstehen “(fossile) Ablagerungen“, die aufs Neue verwertet werden können. Als Beispiel kann man Testimonium heranziehen, das zugunsten des juristischen Fachwortes Zeugnis aufgegeben wurde, um als Testimonial wie ein Phönix aus der Asche in neuer Rolle aufzusteigen, und zwar als Lückenbüßer für die inzwischen –durch den technischen und zivilisatorischen Fortschritt bedingt – fällige Benennung für ‘zu Werbezwecken verwendetes Empfehlungsschreiben eines zufriedenen Kunden, bes. eines Prominenten’ (vgl. DUDEN 2000).

EN

New names are not created out of nothing, new names tend to have their ... history. They are created from existing native and/or foreign formative particles which causes them to appear as hybrids. Even mythological elements can be used for this purpose. This article presents an example of the Germanic mythology. Concepts like Walküre, Walhall(a), Troll, Tarnkappe and even Waberlohe and Breidablik - to use only a few examples - are subject of demythologization and function in the new circuit. Also the natural aging process of the vocabulary provides some material for reuse. An example can be the word Testimonium, which disappeared in the German language for the native word Zeugnis (,witness‘) to be reborn in a new constellation as Testimonial (,marketing recommendation of the satisfied (prominent) client‘) for filling the semantic gap resulting from technological advances.

PL

Nowe nazwy nie powstają z niczego, nowe nazwy mają z reguły swoją … historię. Tworzone są z istniejących już rodzimych i/lub obcych cząstek znaczeniowych i formantów słowotwórczych, co powoduje, że mają często charakter hybrydalny. Do tego celu wykorzystuje się nawet elementy mitologiczne. W artykule pokazano to na przykładzie mitologii germańskiej. Takie pojęcia jak Walküre, Walhall(a), Tarnkappe czy Troll, a nawet Waberlohe i Breidablik – żeby posłużyć się tylko kilkoma przykładami – poddawane są demitologizacji i funkcjonują w nowym obiegu. Również w procesie naturalnego starzenia się słownictwa odkłada się materiał do ponownego wykorzystania. Przykładem może być Testimonium, zanikłe w języku niemieckim na rzecz rodzimego terminu prawniczego Zeugnis ,zeznanie‘, by odrodzić się w nowej konstelacji jako Testimonial dla wypełnienia powstałej w wyniku postępu technologicznego luki znaczeniowej: ,rekomendacja marketingowa zadowolonego (prominentnego) klienta‘.

10

Formacje potencjalne a późnonowoczesna rodzimość nazewnicza, czyli o produktywności onimiczno-apelatywnej

67%

Rutkiewicz-Hanczewska M.

Prace Językoznawcze

|

2021

|

tom XXIII/2

55–72

PL

Artykuł jest poświęcony jednemu z najnowszych modeli nazewniczych, wpisujących się w płaszczyźnie apelatywnej w kategorię słowotwórczą nazw miejsc, a utworzonych drogą sufiksacji, za pomocą znanych wykładników słowotwórczych -arnia, -nia, -ownia, lub derywacji paradygmatycznej. W systemie nazewniczym tego typu nazwy mają charakter deproprialny lub odapelatywny. Oznacza to, że tworzy się je od podstaw onimicznych (nazw ulic, placów, budynków) lub apelatywów, które w funkcji nazw miejsc nigdy dotąd nie występowały w systemie apelatywnym (Bezownia, Bucikarnia, Zupiarnia). Powstaje dzięki temu nowa możliwość przyszłego zasilania leksykonu nazw pospolitych jednostkami proprialnymi. Będą to jednak swoiste apelatywizmy wykreowane w planie onimicznym (por. fryzjer → Fryzjernia → fryzjernia; zupa → Zupiarnia → zupiarnia).

EN

The article is devoted to one of the most recent naming models which, on the appellative plane and from the point of view of word formation, belongs to the category of place names, created by suffixation with the use of the well-known suffixes -arnia, -nia, -ownia, or by paradigmatic derivation. In the naming system, such names are of proprial or appellative origin. This means that they are created on the basis of onyms (names of streets, squares or buildings) or appellatives which have never before appeared in the appellative system in the function of names (cf. Bezownia, Bucikarnia, Zupiarnia). This creates a new future possibility of enriching the lexicon of common names with proprial units. However, these will be specific appellativisms of onymic origin (cf. fryzjer ‘hairdresser’ → fryzjernia → fryzjernia; zupa ‘soup’ → zupiarnia → zupiarnia).

11

Jeszcze o apelatywizacji imienia „Janusz”

67%

Walkowiak J. B.

Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej

|

2020

|

tom 55

PL

Apelatywizacja imienia, zwłaszcza wiążąca się z jego stygmatyzacją, nie zdarza się w języku polskim często. Tym bardziej zadziwia błyskawiczna kariera imienia Janusz jako apelatywu. Po raz pierwszy o januszach plaży czy januszach polskiej gospodarki można było przeczytać w internecie i prasie tradycyjnej bodaj na początku drugiej dekady tego wieku, przy czym wyraźny szczyt popularności tego typu frazeologizmów przypadł na rok 2015. Żona Janusza Grażyna czy syn Seba nie doczekali się jeszcze apelatywizacji swych imion, ale też kreują wizerunek typowych Polaków, odgradzających swój grajdołek plażowy parawanem, noszących skarpetki do sandałów, kradnących ołówki z Ikei czy za wszelką cenę starających się zaimponować sąsiadom. W artykule – w oparciu o analizę danych o charakterze korpusowym – podjęta zostanie próba wyjaśnienia, dlaczego akurat to imię stało się symbolem wstydliwych cech Polaków, jakie budzi skojarzenia i w jakim stopniu uległo apelatywizacji.

EN

The appellativisation of a given name, especially when related to its stigmatisation, is not frequent in Polish. All the more amazing is the rapid career of the name Janusz as an appellative. The phenomenon was first apparent in such phrases as janusze plaży or janusze polskiej gospodarki, used on the Internet and in the print media in the early 2010s, with a clear peak of the popularity of this type of phraseology observed in 2015. The names of Janusz’s wife Grażyna or of his son Seba (Sebastian) have not yet been appellativised, but they also create an image of “typical Poles”, overusing beach windscreens, wearing socks with sandals, stealing pencils from Ikea or trying to impress their neighbours at all costs. Based on an analysis of corpus-type data, this article attempts to explain why this name has become a symbol of the shameful traits of Poles, what associations it evokes, and to what degree it has been subject to appellativisation.

12

Znaczenie jednostki leksykalnej a tekst precedensowy

59%

Kilkiewicz A.

|

tom 100

|

nr 2

20-32

PL

Tematem artykułu są procesy modyfikacji znaczenia leksykalnego pod wpływem użycia wyrazów w tekstach precedensowych (jako tekstach kultury). Pojęcie tekstów precedensowych autor przejął za J.N. Karaułowem, autorem koncepcji semantyki kulturowej. W związku z tym są rozpatrywane trzy typy procesów: apelatywizacja, egzemplifikacja i reinterpretacja. Pierwszy proces realizuje się w postaci deonimizacji, która ma różne stopnie nasilenia: maksymalny – w wypadku utraty statusu nazwy własnej, minimalny – w wypadku aluzji i reminiscencji. Egzemplifikacja pojęcia ogólnego umożliwia oddziaływanie na emocje adresata, a także wpływa na funkcję pragmatyczną wypowiedzenia. Reinterpretacja polega na zawężeniu pojęciu leksykalnego, co wiąże się z dodatkowym nacechowaniem aksjologicznym wyrazu.

EN

The topic of this article is the processes of modification of lexical meaning due to the use of words in precedent texts (as texts of culture).The author adopted the concept of precedent texts from J.N. Karaulov, the author of the concept of cultural semantics. Therefore, three types of processes are considered: appellativization, exemplification and reinterpretation. The first process is implemented in the form of deonymization, which has various degrees of severity: one maximal in the event of loss of the proper name status, one minimal in the event of allusions and reminiscences. The exemplification of the general concepts has an impact on the addressee’s emotions and also affects the pragmatic function of the sentence. Reinterpretation consists in narrowing the lexical concept, which is additionally associated with axiological meaning of the word.