Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Ecology and society. Impacted ecosystems. Part I

100%

Frontasyeva M. , Kamnev A.

Chemistry-Didactics-Ecology-Metrology

|

2018

|

tom R. 23, NR 1-2

7--29

EN

The Earth has existed for more than four billion years and has sustained life for three billion. Human beings have existed for just 200,000 years, yet our impact on the planet is so great that scientists around the world are calling for our period in the Earth’s history to be named ‘the Anthropocene’ - the age of humans. The changes we are now making have exacted a heavy toll on the natural world around us, and now threaten the planet’s ability to provide for us all. Problems of Ecology and Society in the new geological era as the Anthropocene - ‘the age of humans’ - are overviewed. The name is widely recognized as a useful classification of the period in which human activity has created and continues to generate deep and lasting effects on the Earth and its living systems. Examples of the interrelated effects of exponential population growth and massively expanding consumption of natural resources called Great Acceleration are given. Updated ‘planetary dashboard’ of environmental, economic and social indicators charts the trajectory of the Anthropocene are briefly summarized.

PL

Ziemia istnieje od ponad czterech miliardów lat i podtrzymuje życie przez trzy miliardy. Istoty ludzkie istnieją od 200 000 lat, ale obecnie nasz wpływ na planetę jest tak wielki, że naukowcy na całym świecie przekonują, by ten okres w historii Ziemi nazwano „antropocenem” - epoką ludzi. Zmiany, które teraz wprowadzamy, spowodowały ogromne straty w naturalnym świecie wokół nas, a obecnie zagrażają zdolności planety do zapewnienia nam wszystkim życia. W artykule pokazano problemy ekologii i społeczeństwa w nowej epoce geologicznej - antropocenie - „wieku ludzi”. Nazwa ta jest powszechnie uznawana za właściwą nazwę okresu, w którym działalność człowieka wpływała i nadal wpływa w istotny sposób na Ziemię i jej żywe systemy. Podano przykłady powiązanych ze sobą skutków wykładniczego wzrostu populacji i masowo rosnącej konsumpcji zasobów naturalnych, zwanej wielką akceleracją. Zaktualizowano „planetarną tablicę rozdzielczą” wskaźników środowiskowych, gospodarczych i społecznych, a następnie krótko podsumowano trajektorię antropocenu.

2

Koncepcje antropocenu i kapitalocenu a ekopedagogika

88%

Walewicz P.

Przegląd Pedagogiczny

|

2019

|

nr 1

57-67

PL

Wobec kryzysu współczesnej ekopedagogiki, której dorobek wydaje się niewystarczający do przezwyciężenia trwającego kryzysu ekologicznego, artykuł próbuje poddać pod rozważania teoretyczne dwie koncepcje z innych nauk. Mowa o geologicznej konpcecji antropocenu oraz ekologiczno-społeczno-ekonomicznej koncepcji kapitalocenu. W tej pierwszej znaleźć można podłoże do systemowych rozważań na temat roli człowieka w ekosystemie globalnym, zaś w tej drugiej podłoże do krytycznego przewartościowania podstawowych założeń ekopedagogiki, rozumianej jako „zielona” gałąź pedagogiki krytycznej, kontestującej kształt współczesnego systemu społeczno-gospodarczego (kapitalizmu).

EN

Faced with the crisis of contemporary ecopedagogy whose merits seem insufficient to overcome the current ecological crisis, the article tries to give into consideration two theoretical concepts from other sciences. Those are the geological concept of Anthropocene and the eco-socio-economic concept of Capitalocene. The former can be the basis of systemic considerations of humanity’s role in the global ecosystem, while the latter can be the basis of critical reevaluation of the founding principles of ecopedagogy, which is understood as the “green” branch of critical pedagogy, contesting the shape of the current socio-economic system (capitalism).

3

Socjologiczne ujęcie przedstawień nauki w fikcji klimatycznej

88%

Hempel F.

Świat i Słowo

|

2021

|

tom 36(1)

99-112

PL

Zgodnie z powszechnym konsensusem naukowym, wpływ współczesnych społeczeństw na środowisko jest istotną przyczyną obecnie doświadczanych skutków globalnego ocieplenia. Oprócz funkcji nauki jako diagnosty efektów antropocenu, odgrywa ona co najmniej dwie dodatkowe role w historii zmian klimatycznych wywołanych przez człowieka. Współczesna nauka stara się działać jako terapeuta, proponując liczne działania, które należy podjąć, aby stawić czoła zagrożeniom, przyczynom i konsekwencjom zmian klimatycznych. Ponadto instytucja nauki jest (współ)producentem zagrożeń antropogenicznych ze względu na celowe i niezamierzone wykorzystywanie wiedzy naukowej i technologii opartych na nauce do celów społecznych. W związku z powyższym, korzystając z socjologicznej perspektywy, postawione zostaje pytanie, w jaki sposób przedstawienia nauki w przykładowych powieściach fikcji klimatycznej, gatunku współczesnej literatury zajmującej się globalnym ociepleniem wywołanym przez człowieka i jego społecznymi implikacjami, ukazują ją jako producenta, diagnostę i terapeutę zagrożeń społecznych.

4

Czy empatia jest odpowiedzią na antropocen? Kilka refleksji z perspektywy psychologii lektury i dydaktyki polonistycznej

75%

Zdunik J.

Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Poetica

|

2023

|

tom 11

47-61

EN

This article proposes the concept of climate empathy as a tool in Polish studies and a response to the climate crisis of the Anthropocene epoch. The first part discusses the most important teaching proposals so far in the field of ecological humanities. The second section covers the most important psychological research on the relationship between empathy and reading fictional texts. The project of climate empathy includes three important directions: a turn to emotions and action, a turn to “here and now,” and a turn to fictional works of fantasy and science‑fiction.

PL

W niniejszym artykule zaproponowano koncepcję empatii klimatycznej jako narzędzia w dydaktyce polonistycznej i odpowiedzi na kryzys klimatyczny epoki antropocenu. W pierwszej części omówione zostały najważniejsze dotychczasowe propozycje dydaktyczne w ramach humanistyki ekologicznej. Następnie przywołano najważniejsze badania psychologiczne, dotyczące związków między empatią a lekturą tekstów fikcjonalnych. Projekt empatii klimatycznej zawiera w sobie trzy najważniejsze założenia: zwrot ku emocjom i działaniu, zwrot ku aktualności oraz zwrot ku fikcji i fantastyce oraz science‑fiction.

5

Dyskursy antropocenu a marazm środowiskowy początków XXI wieku

75%

Bińczyk E.

Zeszyty Naukowe. Organizacja i Zarządzanie / Politechnika Śląska

|

2017

|

tom z. 112

47--59

PL

Artykuł analizuje filozoficzne, etyczne i pojęciowe aspekty współczesnych dyskursów antropocenu. Antropocen to nowa epoka geologiczna, określona przez intensywne interwencje człowieka w systemy planetarne, które powodują nieodwracalne straty, destabilizację klimatu, masowe wymieranie i przekraczanie granic planetarnych. W tekście pada pytanie, jak powinniśmy rozmawiać o problemie rozwoju społecznego w antropocenie? Czy możliwa jest korekta klimatyczna nauk humanistycznych, dotycząca wewnętrznych problemów letargu polityki środowiskowej i impasu klimatycznego w XXI wieku? Jak sobie poradzić z jednoczesną problematyzacją kategorii przyrody i silną krytyką wcześniejszej arogancji zawartej w antropocentryzmie?

EN

The article analyses philosophical, ethical and notional aspects of the contemporary discourses of the Anthropocene. The Anthropocene is a new geological epoch, defined by the intense human interventions into the planetary systems that cause irreversible losses, climate destabilization, the mass extinction and crossing the planetary boundaries. The text asks how we should discuss the problem of social development in the Anthropocene? Is the climatic correction of the humanities possible, concerning intrinsic problems of the lethargy of environmental politics and a climate impasse in the 21st century? How we can cope with the simultaneous problematization of the category of nature and the strong criticism of a former arrogance included in anthropocentrism?

6

Etyka cnót wobec kryzysu ekologicznego

75%

Dzwonkowska D.

Przegląd Filozoficzny. Nowa Seria

|

2016

|

nr 2

7

Muzea w świecie bez przyszłości

75%

Szeląg M.

Muzealnictwo

|

2022

|

tom 63

158-164

PL

Artykuł poświęcony jest zaangażowaniu muzeów w działania na rzecz ochrony klimatu i przeciwdziałania katastrofie klimatycznej. Wobec kluczowego imperatywu warunkującego funkcjonowanie muzeów, których sens definiuje m.in. założenie, że będzie „jakaś” przyszłość, dla której warto dbać o eksponaty i inne świadectwa kultury minionej i współczesnej, katastrofa klimatyczna, której jesteśmy świadkami, stawia szczególne wyzwania przed muzeami. Jako instytucje zaufania społecznego, wciąż uznawane ze wiarygodne źródła wiedzy, angażują się coraz częściej w działania na rzecz ochrony środowiska. Świadczą o tym chociażby wystawy, które na temat antropocenu zorganizowały muzea na świecie w ciągu ostatniej dekady. Tekst prezentuje zakres zaangażowania muzeów w tym obszarze i jego przedmiot. Odnosi się także krytycznie do kluczowych dla przyszłości planety, nie tylko ludzi i tworzonych przez nich instytucji, czy szerzej kultur i cywilizacji, tematów, które – jak pokazuje praktyka – nie są podejmowane przez muzea (takie jak odpowiedzialność globalnych korporacji czy ideologia kapitalizmu wzrostu). W tym kontekście stawiane są też pytania o to, na ile muzea i w jakim stopniu mogą zmienić swoje praktyki oddziałujące negatywnie na klimat, takie jak chociażby rezygnacja lub przynajmniej ograniczenie udziału w globalnym ruchu turystycznym i rywalizacji o czas wolny zwiedzających w rynkowej grze o uwagę konsumentów.

8

Ciężkie zmartwienie o globalne ocieplenie

75%

Mol H.

Życie Weterynaryjne

|

2010

|

tom 85

|

nr 06

9

Etyka cnót wobec kryzysu ekologicznego

75%

Dzwonkowska D.

Przegląd Filozoficzny. Nowa Seria

|

2016

|

nr 2

10

Góra i las. Jana Wojciecha Góry studium przypadku antropologii leśnej

75%

Wanat L.

Przegląd Leśniczy

|

2020

|

tom 30

|

nr 11

11

The role of oxygen in the functioning of the Earth system: past, present and future

75%

Stankowski W.

Geologos

|

2023

|

tom Vol. 29, No. 2

117--131

EN

In the Solar System, the coming into existence of a peculiar, fully developed atmosphere on Earth was determined by the ‘Great Oxidation Event’ at the turn of the Proterozoic and Palaeozoic. Within about 600 million years, there were large changes in oxygen concentrations in this atmosphere, ranging from 15 to 35 per cent, having been determined by a combination of cosmic-climatic, tectonic-volcanic and biological phenomena. A particular environmental change occurred at the beginning of the 19th century, as a result of the overlap of the end of the natural Little Ice Age and the beginning of anthropogenic warming of the ‘industrial revolution’. According to the author, the rate of human impact on environmental changes is estimated at about 15 per cent. The appearance of mankind brought new changes in the natural environment, including the oxygen content of the air. The current scale of anthropogenic impact justifies the introduction of a new time slice in the planet’s history - the Anthropocene. The functioning of civilisation is conditioned by meeting energy needs, to be implemented by creating a system of energy generators, among which the heat of the Earth should be an important component. The energy generated from this inexhaustible and cost-free geo-resource should be seen as the most ecological among all currently used energy carriers.

12

Nowy Eden. Wpływ ogrodnika i jego dzieła – ogrodu na proces zmian klimatycznych

75%

Grzelak E.

Porównania

|

2022

|

tom 31

|

nr 1

63-77

EN

On the 21st of May 2019 the Anthropocene Working Group has concluded that a new geological era in Earth’s history has begun-the Anthropocene. The author of the article has deduced that an interdisciplinary discourse regarding climate change should not omit human gardening activity. The Anthropocene is called an epoch of repression, short-sightedness and irreversible loss, which is shown in the work of many modern amateur gardeners. The author presents a vision of two gardens: one that has been made in a harmony of human and nature and one that is dominated solely by humans. In her article she contrasts the information from gardening guidebooks with the knowledge of amateur gardeners found in social media. The point of the article is to show the direction of modern gardening. By analysing selected texts, the author seeks an answer to the following question: are the gardeners, who see climate change, able to break out of their apathy and start to work for the environment or will they rather just continue doing what they are doing now?

PL

21 maja 2019 roku Anthropocene Working Group uznała, że rozpoczęła się już nowa epoka geologiczna w historii Ziemi – antropocen. Autorka artykułu uznała, że interdyscyplinarny dyskurs dotyczący zmian klimatycznych nie może pominąć ogrodniczej działalności człowieka. Antropocen określany jest mianem epoki wyparcia, krótkowzroczności i nieodwracalnych strat, co znajduje odzwierciedlenie także w działaniach wielu współczesnych ogrodników amatorów. Autorka prezentuje dwie wizje ogrodów: powstałego w zgodnej koegzystencji człowieka i natury oraz zdominowanego przez człowieka. Konfrontuje w swoim artykule informacje zawarte w poradnikach ogrodniczych z wiedzą obecnych na portalach społecznościowych ogrodników amatorów. Celem artykułu jest pokazanie, w jakim kierunku rozwija się współczesne ogrodnictwo. Analizując wybrane teksty, autorka poszukuje odpowiedzi na pytanie, czy ogrodnicy, widząc zmiany klimatyczne, są w stanie wyrwać się z marazmu i zacząć pracować na rzecz środowiska, czy też nadal pozostaną w sferze dotychczasowych działań.

13

Poetki wobec końca – liryka najnowsza a antropocen

75%

Czyżak A.

Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Poetica

|

2023

|

tom 11

196-207

EN

This article considers the Anthropocene, global warming, and climate catastrophe as special challenges for humanity and as literary themes in contemporary poetry. In poems written by women during the last few years, these problems are presented in ways that transform our common perception and collective emotions. Interpretation of texts (written by Ewa Lipska, Marzanna Bogumiła Kielar, Julia Fiedorczuk, Urszula Zajączkowska, Justyna Bargielska, Ilona Witkowska, Małgorzata Lebda) lead to wider‑ranging results: the Anthropocene, as probably the last epoch in the history of the human world, must be perceived as a specific call for restorative activities for individuals and all mankind.

PL

Głównym celem artykułu są rozważania poświęcone antropocenowi, globalnemu ociepleniu i katastrofie klimatycznej pojmowanym jako wyjątkowe wyzwanie dla ludzkości oraz literacki temat w najnowszej poezji. W wierszach pisanych przez poetki w ciągu ostatnich kilku lat ta problematyka została podjęta na różne sposoby, prowadzące jednak do przeobrażeń wspólnotowej świadomości i zbiorowych emocji. Interpretacje utworów (pisanych m.in. przez Ewę Lipską, Marzannę Bogumiłę Kielar, Julię Fiedorczuk, Urszulę Zajączkowską, Justynę Bargielską, Ilonę Witkowską, Małgorzatę Lebdę) wiodą do szerzej zakrojonych wniosków: antropocen, jako być może ostatnia epoka w dziejach znanego nam świata, musi być traktowany jako szczególne wezwanie do ratowniczych działań, tak dla jednostek, jak i całego rodzaju ludzkiego.

14

Nomadyczne dziedzictwo. O migracjach rzeczy w przyszłość

63%

Stobiecka M.

Stan Rzeczy

|

2018

|

nr 1 (14) Przyszłość w naukach społecznych

135-154

PL

W dyskusjach o archeologii w epoce antropocenu przewiduje się, że w niedalekiej przyszłości postępujące zmiany klimatyczne zintensyfikują migracje ludzi, zwierząt, a także rzeczy – w tym zabytków. Wobec zachodzących zjawisk społecznych, politycznych (m.in. terroryzm) i naturalnych (kataklizmy) przyszłością dziedzictwa ma być jego digitalizacja, która kształtuje współczesny obraz archeologii, wypracowującej narzędzia ratownicze w dobie różnorakich zagrożeń. Reprezentacje obiektów archeologicznych zostaną w przyszłości dowartościowane, będą bowiem stanowić remedium na ruinację i zniszczenie dotykające zarówno kulturę, jak i naturę. Owe cyfrowe zabytki już teraz mają wymiar nomadyczny – są mobilne, przeobrażające się, niestałe. Wprowadzona w artykule kategoria „nomadycznego dziedzictwa” określa dziedzictwo przyszłości powstające na bazie antropogenicznych przeobrażeń i uzasadnionego zastosowania narzędzi digitalizacji.

EN

The presence of Anthropocene in archaeological debates leads to anticipation of heritage’s future. Theoretical archaeologists emphasize that in the near future advanced climate changes will force people to migrate with their cultural belongings. The future of heritage will be thus digitization, that shapes the current image of archaeology as a scientific practice of restoring and reviving, nowadays motivated by damages caused by political as well as natural turmoils. Digital representations will be appraised in future, because they will stand as remedies for the progressing ruination and degradation of culture and nature. Those digital monuments are of nomadic character – they are mobile, transferable, non-fixed. This article introduces a category of „nomadic heritage” as a form of future heritage, generated by anthropogenic changes and critical approach towards digitization of heritage.

15

Humanistic health management programs in anthropocene – a vector-borne disease case

63%

Leśniowska J. , Olejniczak M.

Organizacja i Zarządzanie : kwartalnik naukowy

|

2020

|

tom nr 2

59--73

EN

Introduction/background; Aim of the paper: Management of employee health is extremely important in the context of anthropogenic climate change. We examined the costs and benefits of implementing employee health management programs in the case of the vector-borne disease Lyme disease and its comorbidities (encephalitis, myelitis, and encephalomyelitis), taking sensitivity analysis into account. We have also examined the economic burden of these diseases and their comorbidities. Materials and methods: In order to estimate the costs and benefits of implementing employee health management programs in the case of vector-borne diseases as well as the economic burden of these diseases, the following data were used: data from the National Health Fund (NFZ) with related etiological fraction calculus and sensitivity analysis; and datasets from the Social Insurance Institution and the Central Statistical Office, using the human capital method (which includes, among others, the number of sick days). Results and conclusions: The total cost of Lyme disease and its complications, taking into account sensitivity analysis, amounts to EUR 16.2-16.3 million. The implementation of employee health management solutions would reduce the costs of Lyme disease’s complications by at least EUR 2.5 million and decrease employer losses. The results of this study show that treatment costs for patients with complications are higher than those for patients with well-controlled diseases (without complications). Moreover, the conducted analysis indicates that the implementation of employee health management solutions similar to solutions implemented by the Polish National Forest Holding is associated with a reduction in the incidence and costs of serious complications.

16

Podwójne dno struktur wiedzy

63%

Abriszewski K.

Prace Kulturoznawcze

|

2018

|

tom 22

|

nr 1-2

219-229

EN

In the review article of Christoph Bonneuil’s and Jean-Baptiste Fressoz’s The Shock of Anthropocene I focus mainly on first two parts of the book (out of three) stressing their critical operations on existing structures of knowledge. On the first level, the critical work aims at widely spread commonsensical knowledge backed by propaganda, but on the more important, second level, it aims at dominating grand narrative of Anthropocene. The concepts of history / historical narrative and the man (Anthropos) are analyzed more thoroughly as they are fundamental for the Anthropocene grand narrative. The notion of “Capitalocene” as an alternative more politically reflexive and empirically accurate than “Anthropocene” is also shortly discussed at the end of the paper.

17

Międzyskalowe języki antropocenu

63%

Rogowska-Stangret M.

Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Poetica

|

2023

|

tom 11

32-46

EN

Stemming from the natural sciences, the concept of Anthropocene opened a variety of discussions in the humanities, provoking “us” to think otherwise. One of the challenges of the Anthropocene is the question of scale. Some question the obviousness of scale as the categories such as micro and macro, local and global/planetary no longer correspond with reality. The geologic time and time of a zoe coincide in many unobvious and unfelt ways. Cross-scale thinking and language is a way to think with the Anthropocene to grasp its planetary and global nature as well as the diverse situated and embodied human-non-human life forms.

PL

Antropocen przekroczył dyscyplinarne granice nauk przyrodniczych, rozbudzając debaty w ramach szeroko pojętej humanistyki, zmuszając „nas” do myślenia inaczej niż dotąd. Jednym z wyzwań antropocenu jest kwestia skali. Wraz z antropocenem oczywistość skalowych podziałów ulega zachwianiu. Podział na skale lokalne‑globalne/planetarne i makro‑mikro to kategorie myślenia, które nie odpowiadają rzeczywistości. Międzyskalowe myślenie i język to propozycje mówienia wraz‑z antropocenem, by uchwycić jego planetarną i globalną naturę, nie tracąc z oczu usytuowanych, ucieleśnionych ludzko‑nie‑ludzkich form życia.

18

Our Capitalogenic World: Climate Crises, Class Politics, and the Civilizing Project

63%

Moore J. W.

Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Poetica

|

2023

|

tom 11

97-122

PL

Żyjemy w czasach antropogenicznego kryzysu klimatycznego. Ale czy na pewno? Szkic pokazuje, jak w krwawej łaźni zmilitaryzowanej akumulacji i podboju po 1492 r. ukształtował się na wskroś nowoczesny fetysz „ludzkości”. Twierdzenie, że to Antropos napędza kryzys klimatyczny, implikuje aktora historycznego, który nie istnieje. Rzeczywistość jest odmienna: ludzkość nie robi niczego. Historię tworzą określone grupy ludzi – imperia, klasy, instytucje religijne, armie, finansiści. Artykuł określa antropocen jako coś więcej niż kiepską historię – choć ucieczka od historii światowej ma tu kluczowe znaczenie. Dowodzi, że dzisiejszy antropocen jest jednym z filarów ekologizmu bogatych. Jego korzenie historyczne tkwią w projekcie ucywilizowania oraz w niedawnym, powstałym po 1970 r. ekologizmie „statku kosmicznego Ziemia”. Zarówno Ekologizm, jak i współczesna moda na antropocen dążą przede wszystkim do jednego: zrzucenia winy z kapitalizmu jako głównego sprawcy kryzysu ekologicznego. Od samego początku Ekologizm unikał „nazywania systemu po imieniu”. Tylko określenie kryzysu klimatycznego jako „kapitałogenicznego” – „spowodowanego przez kapitał” – pozwoli nam stworzyć skuteczną socjalistyczną politykę sprawiedliwości klimatycznej.

EN

We live in times of anthropogenic climate crisis. Or do we? This essay shows how “humanity” is a thoroughly modern fetish forged in the bloodbath of militarized accumulation and conquest after 1492. To say that the Anthropos drives the climate crisis implicates a historical actor that does not exist. But the reality is different. Humanity does nothing. Specific groups of humans make history – empires, classes, religious institutions, armies, and financiers. This essay reveals the Anthropocene as more than lousy history – although the flight from world history is crucial. It argues that today’s Anthropocene is one pillar of the Environmentalism of the Rich. It is rooted historically in the Civilizing Project, and, more recently, in post‑1970 “Spaceship Earth” environmentalism. Both Environmentalism and its recent Anthropocene craze have sought to do one thing above all: deflect blame from capitalism as the prime mover of the climate crisis. From the beginning, Environmentalism avoided “naming the system.” Only by identifying the climate crisis as capitalogenic – “made by humans” – can we begin to forge an effective socialist politics of climate justice.

19

Nasz kapitałogeniczny świat. Kryzysy klimatyczne, polityka klasowa i projekt ucywilizowania

63%

Moore J. W.

Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Poetica

|

2023

|

tom 11

123-151

EN

We live in times of anthropogenic climate crisis. Or do we? This essay shows how “humanity” is a thoroughly modern fetish forged in the bloodbath of militarized accumulation and conquest after 1492. To say that the Anthropos drives the climate crisis implicates a historical actor that does not exist. But the reality is different. Humanity does nothing. Specific groups of humans make history – empires, classes, religious institutions, armies, and financiers. This essay reveals the Anthropocene as more than lousy history – although the flight from world history is crucial. It argues that today’s Anthropocene is one pillar of the Environmentalism of the Rich. It is rooted historically in the Civilizing Project, and, more recently, in post‑1970 “Spaceship Earth” environmentalism. Both Environmentalism and its recent Anthropocene craze have sought to do one thing above all: deflect blame from capitalism as the prime mover of the climate crisis. From the beginning, Environmentalism avoided “naming the system.” Only by identifying the climate crisis as capitalogenic – “made by humans” – can we begin to forge an effective socialist politics of climate justice.

PL

Żyjemy w czasach antropogenicznego kryzysu klimatycznego. Ale czy na pewno? Szkic pokazuje, jak w krwawej łaźni zmilitaryzowanej akumulacji i podboju po 1492 r. ukształtował się na wskroś nowoczesny fetysz „ludzkości”. Twierdzenie, że to Antropos napędza kryzys klimatyczny, implikuje aktora historycznego, który nie istnieje. Rzeczywistość jest odmienna: ludzkość nie robi niczego. Historię tworzą określone grupy ludzi – imperia, klasy, instytucje religijne, armie, finansiści. Artykuł określa antropocen jako coś więcej niż kiepską historię – choć ucieczka od historii światowej ma tu kluczowe znaczenie. Dowodzi, że dzisiejszy antropocen jest jednym z filarów ekologizmu bogatych. Jego korzenie historyczne tkwią w projekcie ucywilizowania oraz w niedawnym, powstałym po 1970 r. ekologizmie „statku kosmicznego Ziemia”. Zarówno Ekologizm, jak i współczesna moda na antropocen dążą przede wszystkim do jednego: zrzucenia winy z kapitalizmu jako głównego sprawcy kryzysu ekologicznego. Od samego początku Ekologizm unikał „nazywania systemu po imieniu”. Tylko określenie kryzysu klimatycznego jako „kapitałogenicznego” – „spowodowanego przez kapitał” – pozwoli nam stworzyć skuteczną socjalistyczną politykę sprawiedliwości klimatycznej.

20

Homo consumens nad Styksem

63%

Kołodziej P.

Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Poetica

|

2023

|

tom 11

62-86

EN

The text is a type of diagnosis of the world in the era of the Anthropocene. In an attempt to understand and describe the reality of a crisis on a global scale (pandemic, war, climate, energy, food, migration, etc.), the article refers to many literary texts (especially by W. Szymborska), works of popular culture, press materials, various historical, sociological, cultural and philosophical studies, as well as old mythological narratives subjected to reinterpretation. The perspective outlined in this way not only better illustrates the specificity of the present, but also draws attention to the universality, “long duration,” and inevitability of particular phenomena and processes.

PL

Tekst stanowi swoistą diagnozę świata w dobie „antropocenu”. Przy próbie zrozumienia i opisu rzeczywistości ogarniętej kryzysem (pandemicznym, wojennym, klimatycznym, energetycznym, żywnościowym, migracyjnym…) autor odwołuje się do wielu tekstów literackich (zwłaszcza W. Szymborskiej), fragmentów Biblii, utworów muzycznych, a także rozmaitych opracowań historycznych, socjologicznych, kulturoznawczych, filozoficznych i. in. Zarysowana w ten sposób perspektywa pozwala nie tylko lepiej uwidocznić specyfikę współczesności, ale również zwrócić uwagę na uniwersalność, „długie trwanie” oraz nieuchronność niektórych zjawisk i procesów.