Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Osady interglacjału mazowieckiego w rejonie torfowiska Białe Ługi (Góry Świętokrzyskie)

100%

Ludwikowska-Kędzia M. , Nita M.

|

tom Vol. 50, nr 10/1

875-878

PL

rofil otworu wiertniczego Białe Ługi 5B znajduje się w centralnej części Gór Świętokrzyskich, na południowy-wschód od Daleszyc i Słopca Szlacheckiego. Wiercenie wykonano w strefie przykrawędziowej torfowiska, w obrębie akumulacyjno-erozyjnej terasy z okresu zlodowacenia środkowopolskiego. Spąg serii organicznej nie został przewiercony na skutek trudności technicznych. Mimo to prezentowana sukcesja pyłkowa ma wiele cech, które pozwalają wiązać ją z interglacjałem mazowieckim. Jedną z nich jest obecność w osadach pyłku skrzydłoorzecha (Pterocarya). Sukcesja pyłkowa obejmuje młodszą część interglacjału mazowieckiego, tj. schyłek II oraz III i IV okres pyłkowy wg Szafera (1953) oraz początek ochłodzenia o randze glacjału. Osady interglacjału mazowieckiego, wykształcone w postaci torfów i mułków organicznych, zalegają na głębokości 12,8-10,8 m i są przykryte jedynie mułkami oraz piaskami.

EN

The Białe Ługi 5B section is located in the central part of the Holy Cross Mts, SE from Daleszyce and Slopiec Szlachecki. The borehole was made at the peat-bog verge, within the accumulational-erosional terrace from the Saalian Glaciation. Some technical problems caused that the organic series was not drilled trough. Despite of this, the presented pollen succession shows a number of features, which allows to correlate with the Mazovian Interglacial (the presence ofPterocarya pollen among them). The pollen succession embraces the younger part of the Mazovian Interglacial, i.e., the decline of the second, third and forth pollen periods according to Szafer (1953), and the beginning of a cooling of glacial rank. Interglacial deposits, mainly peats and organic muds (silts), are present from 12.8 to 10.8 m below the surface, and are covered by silts and sands.

2

Osady interglacjału eemskiego w Dobrem na Wysoczyźnie Kałuszyńskiej

84%

Krupiński K. M. , Kucharska M.

|

tom Vol. 49 nr 7

616-620

PL

Rzeźba Wysoczyzny Kałuszyńskiej została ukształtowana z osadów pozostawionych przez lądolód zlodowacenia warty. Stwierdzone w stanowisku Dobre, osady biogeniczne o charakterze torfu, są przykryte piaskami o nieznacznej miąższości. W świetle badań palinologicznych pochodzenie tych osadów należy wiązać z interglacjałem eemskim. Liczne na tym obszarze stanowiska osadów jeziornych tego interglacjału wskazują, że w czasie interglacjału eemskiego występowało tu dużo, stosunkowo małych lub małych zbiorników jeziornych.

EN

The landscape of the Kałuszyn Plateau was formed by an ice sheet of the Warta Glaciation. Biogenic deposits (peats) described at site Dobre are covered by a thin sand layer. Based on the palaeobotanic analysis, these sediments are dated at the Eemian Interglacial. Numerous sites of lake sediments indicate, the preesence of small water reservoirs during that time.

3

Zmiany klimatu w plejstocenie w świetle danych palinologicznych

67%

Granoszewski W. , Winter H.

|

tom Vol. 64, nr 1

43--48

EN

The paper presents general climate changes during the last 2.6 Ma in the Northern Hemisphere. Plant formations of warm intervals (interglacials and interstadials) are briefly described. Disappearance of some more climate-sensitive tree taxa as well as climate changes during the Pleistocene in Northern Europe are also portrayed.

4

The results of palynological investigations as the evidence of development of the Rzucewo Culture neolithic settlement on the coast of the Puck Lagoon

67%

Miotk-Szpiganowicz G. , Król D.

|

tom Vol. 16

65--70

EN

Archaeological investigations have been performed for years in the vicinity of the Rzucewo Headland, on the western shore of the Puck Lagoon. The best known site of the Neolithic Rzucewo Culture is located there. Also palynological investigation was performed earlier in this area. The present article is an attempt at recapitulating the obtained information. Materials for the palynological tests came both from organic sediments, which occur on the shore of the present Lagoon, and directly from archaeological excavations. The obtained results of both the palynological and archaeological tests made it possible to find out that the earliest traces of the economic activity of humans in this area belong to settlement which was earlier than that of the Rzucewo Culture. This Paraneolithic settlement is dated at the end of the Atlantic Period. The area under investigation was covered then by peatlands and lake, which determined that the main economic activity of humans was fishing, and animal husbandry done on a small scale was only an extra activity of the then population. Archaeologically dated at 4400-3700 years BP, the settlement of the Rzucewo Culture developed when the sea transgressed into the area of the present Puck Lagoon. The results of the research shows that in the economic activity of the inhabitants of the settlement both animal husbandry and farming were treated as matters of secondary importance, while fishing and seal hunting were the main activities. The impact on the environment resembled Mesolithic economy rather than that of the Neolithic Age, hence traces of this activity are poorly visible in pollen diagrams.

PL

W okolicy Cypla Rzucewskiego, na zachodnim brzegu Zalewu Puckiego, jest zlokalizowane najbardziej znane stanowisko neolitycznej kultury rzucewskiej, na którym od wielu lat są prowadzone badania archeologiczne, od kilku lat również badania palinologiczne. Materiał do badań palinologicznych stanowiły osady organiczne występujące w strefie brzegowej obecnej laguny, jak i próbki osadów pobrane bezpośrednio z wykopów archeologicznych.Wyniki zarówno badań palinologicznych, jak i archeologicznych wskazały na ślady osadnictwa wcześniejsze niż kultura rzucewska. Ta wcześniejsza faza, związana z osadnictwem preneolitycznym, jest datowana palinologicznie na koniec okresu atlantyckiego. Teren badań zajmowały wówczas torfowiska i jeziora, co decydowało o tym, że głównym zajęciem ludzi było rybołówstwo. Prowadzona na niewielką skalę hodowla bydła była zajęciem dodatkowym.Osadnictwo kultury rzucewskiej, datowane archeologicznie na 4400-3700 lat BP, rozwijało się w czasie, gdy na obszar obecnego Zalewu Puckiego transgredowało morze. Jednak i w tym przypadku wyniki badań palinologicznych wskazują, że zarówno hodowla, jak i uprawa roli były zajęciami mniejszej rangi. Głównymi zajęciami gospodarczymi było rybołówstwo i polowanie na foki. Taki typ gospodarki, przypominający bardziej gospodarkę mezolityczną niż neolityczną, słabo zaznacza się na diagramach pyłkowych.

5

Bio- and lithostratigraphical investigations of eemian fluviolacustrine sediments and tills from the lower Peene valley (Ne Germany)

67%

Meng S. , Börner A. , Strahl J. , Thieke H. U.

|

tom Vol. 25

37-48

EN

Corresponding biostratigraphical and lithological evidences permit to conclude that the drilled Eemian sediment was formed predominantly in fluviolacustrine facies in stagnant river lakes. The mollusc faunas investigated, therefore, is also of supra-regional significance and contains many mollusc species of the interglacial fluviolacustrine type. The stratigraphical classification of the sands as of the Eemian Interglacial age can be confirmed, finally, by the presence of Theodoxus fluviatilis. Moreover, the findings of Marstoniopsis scholzi were unknown so far from the Pleistocene in Germany. A constant pollen composition suggests a very short time of sedimentation during the Eemian namely from pollen zone 4 (cf. Erd, 1973) up to the beginning of pollen zone 5. The increasing rates of amphibole show an initial interglacial weathering impact. The surrounding morainic plateaus are covered only by a single Weichselian till (Mecklenburgian phase, qW3), which in the lower Peene valley directly overlays the Eemian fluvial deposits. A till of the younger Saalian (Warthian, qS2) underlays the fluviatile Eemian sands and the lowest till is classified as the lower Saalian glaciation (Drenthian, qS1). The Eemian fluvial sediments in the modern lower Peene valley argue for the existence of a pre-Weichselian river valley.

PL

Badania biostratygraficzne i litologiczne wykazały, że odwiercone osady interglacjału eemskiego powstały w jeziorze przepływowym występującym w dolinie rzecznej. Przeanalizowana fauna mięczaków ma znaczenie ponadregionalne i zawiera wiele gatunków charakterystycznych dla interglacjalnych warunków rzeczno-jeziornych. Na korelację piasków z interglacjałem eemskim wskazuje obecność gatunku Theodoxus fluviatilis. Stwierdzono obecność Marstoniopsis scholzi, który dotychczas nie był znany z osadów plejstoceńskich w Niemczech. Mało zróżnicowane spektrum pyłkowe dowodzi szybkiej sedymentacji w interglacjale eemskim podczas 4. i na początku 5. poziomu pyłkowego (por. Erd, 1973). Zwiększająca się zawartość amfibolu w osadach wskazuje na wietrzenie w pierwszej części interglacjału. Otaczająca wysoczyzna polodowcowa jest pokryta jednym pokładem gliny lodowcowej (faza meklemburska, qW3), która w dolnym odcinku doliny Peene bezpośrednio przykrywa eemskie osady rzeczne. Glina lodowcowa młodszego stadiału zlodowacenia Soławy (Warthian, qS2) podściela eemskie piaski rzeczne, natomiast niżej występująca glina lodowcowa została zakwalifikowana do starszego stadiału zlodowacenia Soławy (Drenthian, qS1). Eemskie osady rzeczne współczesnego dolnego odcinka doliny Peene wskazują na istnienie doliny rzecznej starszej od ostatniego zlodowacenia.

6

Testate amoebae (protists) as palaeoenvironmental indicators in peatlands

59%

Lamentowicz M. , Mitchell E. A. D.

|

tom Vol. 16

58--64

EN

Testate amoebae (or testaceans, Testacea, Arcellaceans) are unicellular eukaryotic organisms living in freshwater or most terrestrial habitats such as soils, mosses, lakes, rivers, as well as brackish habitats such as estuaries. They are very abundant in Sphagnum mosses, where they live in the top part of mosses and the oxygenated part of the peat. The tests (shells) of Testacea are well preserved in peat and to a lesser extent in lake sediments. Efforts should be concentrated on constructing reliable regional transfer functions (mathematical representation of relation of species to environmental variables - presence of particular taxa in fossil material is the function of past environmental parameters), as they exist for some world areas, and there is a complete lack of them for central Europe. Polish data are exceptionally important because Poland is under several contrasted climatic influences - from oceanic to continental. The comparison of our data on climatic tendencies with those from Western Europe and the rest of the world will show how similar or different the responses of Polish peatlands might be. The paper has three aims: (a) to present the need for ecological studies on testate amoebae in Central Europe, (b) to show the potential of reconstruction of past environment on the basis of multiproxy studies that include testate amoebae as an integral part of the palaeoecology toolbox and (c) to put our research efforts on testate amoebae in Poland in a more global perspective.

PL

Ameby skorupkowe (Testacea) to jednokomórkowe organizmy, które żyją w środowiskach słodkowodnych, w większości siedlisk lądowych (glebie, mszakach, jeziorach, rzekach) oraz w siedliskach słonawych (np. w ujściowych partiach rzek). Testacea występują licznie w mchach torfowcach (Sphagnum), gdzie zasiedlają ich górną część oraz natleniony stropowy fragment torfu. Skorupki ameb dobrze zachowują sie w torfie oraz w mniejszym stopniu w osadach jeziornych. Główny wysiłek powinien być skoncentrowany na budowaniu regionalnych funkcji transferu (transfer function; matematyczny obraz relacji organizmu w stosunku do środowiska -obecność poszczególnych taksonów w materiale kopalnym jest funkcją przeszłych parametrów środowiskowych). Dla kilku obszarów już one powstały, ale brak tego rodzaju danych dla centralnej części Europy. Polskie dane są wyjątkowo istotne, ponieważ obszar ten znajduje się pod wpływem różnych wpływów klimatycznych - od klimatu oceanicznego do kontynentalnego. Porównanie naszych danych z informacjami z innych stanowisk w Europie i na świecie może wykazać, w jak odmienny sposób reagują polskie torfowiska na zmiany klimatyczne. Artykuł ma trzy cele: (a) zaprezentowanie potrzeby badań ekologii ameb skorupkowych w Europie centralnej, (b) przedstawienie potencjału rekonstrukcji paleośrodowisk na bazie wielu wskaźników, gdzie ameby skorupkowe stanowią integralną część metod badań paleoekologii i (c) zaprezentowanie naszych badań nad Testacea w Polsce w szerszej, globalnej perspektywie.

7

Palynological studies of the Paleogene and Neogene deposits from the Pomeranian Lakeland area (NW Poland)

59%

Słodkowska B.

|

tom Vol. 14

1-116

EN

Part I. Detailed phytoplankton investigations were performed on the Paleogene deposits from the Pomeranian Lakeland. Phytoplankton assemblages were identified and described in 11 boreholes. 136 phytoplankton taxa have been identified. The taxa belong to the classes Dinoflagellata, Prasinophyta, Chlorophyta and to the Acritarcha group. On the basis of taxa composition ecological groups of phytoplankton were defined. A special attention was paid to the role of phytoplankton as an indicator of bathymetry, distance from land, dynamics of water, its temperature, salinity and sea-level changes. Biostratigraphic datings have been based primarily on marine phytoplankton, to a lesser extent on sporomorphs. The Middle Paleocene (Selandian) phytoplankton assemblage (part D3 and D4) has been first described from Poland. Phytoplankton assemblages from Upper Eocene through Upper Oligocene deposits were also identified and dated. The palynofacies analysis of organic and inorganic debris from palynological matter was investigated, augmenting data obtained from the palynomorph analysis. All organic components of palynological matter - both palynomorphs and palynoclasts - were analysed. These data allow to draw palaeoenvironmental conclusions and identify relationships between factors influencing vegetation of plants and depositional processes. All the palynological matter identified in the Middle Paleocene deposits indicate the occurrence of deeper shelf facies. Palynological debris in the Upper Eocene deposits show the sedimentation took place in a fairly deep-water basin, not far from the land. The assemblages, identified in Eocene/Oligocene transition sediments, indicate the deposition occurred in a shallow-marine basin, far from the land, in a moderate-energy environment. Lower Oligocene palynological matter point the a high-energy marine environment and decreasing distance from the coast. Upper Oligocene assemblage provides evidence for a considerable shallowing of the basin and low-energy environment. The marine sedimentary cycle was followed by Miocene continental deposition, as evidenced from the upper part of the section. Part II. The analyses of the Paleogene and Neogene deposits of the Pomeranian Lakeland resulted in a detailed characteristic of the sporomorph and pollen assemblages derived from 12 borehole profiles. 343 sporomorph taxa related to Recent botanical equivalents have been identified. Similar pollen spectra have been joined into groups, on the basis of which were established the phases of the dominant plant communities (A-K). The defined phases of the dominant plant communities within the model profiles of Komorza 1/KB and Łosiny 2/KB have been correlated with the phases of the plant communities present in the other profiles and attributed to the relevant local palynostratigraphical rank. The recognized spore and pollen assemblages from Lignite Seams II, IIA, I and IA as well as those from the inter-coal deposits were related to the Recent palynostratigraphical, litostratigraphical and chronostratigraphical subdivisions of Neogene. Reconstruction of the succession of the terrestrial plant communities has confirmed the changes of the palaeoenvironmental conditions. Investigation of the difference between the proportions of the Arctotertiary and Palaeotropical geoflora elements has proved the climatic changes during the formation of the studied sequences. The lower part of the Paleogene section, showed the prevalence of subtropical plant communities with mixed mesophilous forest as well as the abundance of evergreen plants has been noticed. The humid and warm climate has favoured the development of swamps and shrubs forming a coal-producing biomass. In the upper part of the Neogene profile, peatbogs were formed and riparian forest communities and mixed forests, with a smaller share of highly warmth-loving evergreen plants. The element of the Palaeotropical geoflora within the Neogene plant communities became poorer in components due to the distinct cooling of the climate. This element dominated for the last time during the formation of the II Łużyce Lignite Seam. The most important element of the mixed and riparian forests in the upper part of the Middle Miocene was formed by the Arctotertiary geoflora typical of a temperate climate.

PL

Część I. W osadach paleogeńskich z Pojezierza Pomorskiego przeprowadzono szczegółowe badania fitoplanktonu z 11 otworów wiertniczych. Wyróżniono 136 taksonów fitoplanktonu należących do gromad Dinoflagellata, Prasinophyta, Chlorophyta i grupy Acritarcha. Na podstawie składu gatunkowego zdefiniowano grupy ekologiczne fitoplanktonu. Zwrócono uwagę na jego rolę jako wskaźnika głębokości zbiornika, odległości od brzegu, dynamiki wód, ich temperatury i zasolenia, a także eustatycznych ruchów poziomu morza. Datowania biostratygraficzne oparte zostały przede wszystkim na fitoplanktonie morskim, w mniejszym stopniu na sporomorfach. Po raz pierwszy z obszaru Polski opisany został paleoceński zespół fitoplanktonu, zaliczony do zelandu (D3–D4). Ponadto datowano zespoły fitoplanktonowe z osadów od eocenu górnego do oligocenu górnego (D12–D15). Metodą analizy palinofacjalnej badano wszystkie szczątki organiczne i nieorganiczne zawarte w maceracie palinologicznym, uzupełniając w ten sposób dane uzyskane z analizy palinomorf. Wśród elementów organicznych brano pod uwagę wszystkie składniki materii palinologicznej — palinomorfy i palinoklasty. Przeprowadzono analizę palinofacji w ujęciu środowiskowym na tle syntetycznego profilu osadów paleogenu z obszaru Pojezierza Pomorskiego. Przedstawiono zależność ilościową i jakościową materii palinologicznej od środowiska sedymentacji w facjach od pełnomorskich do lądowych. Materia palinologiczna występująca w osadach środkowego paleocenu wskazuje na panowanie facji głębszego szelfu. Szczątki organiczne w osadach górnego eocenu świadczą, że sedymentacja miała miejsce w dość głębokim basenie morskim, niezbyt daleko od brzegu. Zespół z osadów eocen/oligocen akumulowany był w basenie płytkomorskim w strefie bardziej odległej od brzegu. Szczątki zawarte w osadach oligocenu dolnego wskazują na wysokoenergetyczne środowisko morskie i niewielką odległość od brzegu. Zespół górnooligoceński rejestruje spłycenie basenu i spadek energii wody. Powyżej, w profilu osadów mioceńskich, panują warunki kontynentalne. Część II. Badania osadów paleogenu i neogenu Pojezierza Pomorskiego pozwoliły na szczegółową charakterystykę zespołów spor i ziarn pyłku z dwunastu profili otworów wiertniczych. Wyróżniono 343 taksony sporomorf i powiązano ze współczesnymi odpowiednikami botanicznymi. Zbliżone spektra pyłkowe zestawiono w grupy, na podstawie których wyznaczono fazy dominujących zbiorowisk roślinnych (A-K). Zdefiniowane fazy dominujacych zbiorowisk roślinnych we wzorcowych profilach Komorza 1/KB i Łosiny 2/KB skorelowano z fazami zbiorowisk w pozostałych profilach. Fazom dominujących zbiorowisk roślinnych przypisano lokalną rangę palinostratygraficzną. Opisane zespoły spor i ziarn pyłku z II, IIA, I i IA pokładów węgla brunatnego oraz z osadów międzywęglowych powiązano z aktualnymi podziałami palinostratygraficznymi, litostratygraficznymi i chronostratygraficznymi neogenu. Odtworzono także następstwo zbiorowisk roślin lądowych, co pozwoliło na rekonstrukcję zmian warunków paleośrodowiskowych. Prześledzenie zmian proporcji pomiędzy elementami geoflory paleotropikalnej i arktycznotrzeciorzędowej dało możliwość stwierdzenia wahań klimatu w czasie tworzenia się badanych osadów. W niższej, paleogeńskiej części profilu osadów zapisane jest panowanie zbiorowisk roślinnych klimatu subtropikalnego, z dominacją mezofilnych lasów mieszanych i obfitym udziałem roślin wiecznie zielonych. Wilgotny i ciepły klimat sprzyjał rozwojowi lasów bagiennych i krzewiastych zarośli, tworzących biomasę węglotwórczą. W wyższej, neogeńskiej części profilu, tworzyły się torfowiska oraz zbiorowiska lasów łęgowych i mieszanych z malejącym udziałem wysoce ciepłolubnych roślin wiecznie zielonych. Element geoflory paleotropikalnej w zbiorowiskach roślinnych neogenu. na skutek wyraźnego ochładzania klimatu, stawał się uboższy w składniki i po raz ostatni dominował w czasie tworzenia się węgli II łużyckiej grupy pokładów. W wyższej części środkowego miocenu trzon roślinności lasów mieszanych i łęgowych stanowił element geoflory arktycznotrzeciorzędowej, typowy dla klimatu umiarkowanego.