Badania prowadzone w dolinie Wisły środkowej wykazały występowanie w jej strefie korytowej kulminacji podłoża aluwiów, zbudowanych z utworów o większej odporności na erozję. Na odcinku przełomu Wisły są to grunty skaliste, głównie kredy i paleogenu, a poniżej niego grunty nieskaliste paleogenu i neogenu (w tym także różnorodne utwory glacjalne). Utwory kenozoiku są często zaburzone glacitektonicznie. Na powierzchni tych osadów występują powszechnie rezydualne bruki zbudowane ze żwirów i otoczaków. Ich obecność świadczy o odsłanianiu powierzchni kulminacji w czasie przepływu wielkich wód. Morfologia podłoża aluwiów wpływa wtedy na koncentrację strumienia wód rzeki. Zjawisko to przed wybudowaniem wałów objawiało się różnicowaniem stref erozji i depozycji wezbraniowej na powierzchni tarasu zalewowego, a obecnie jest przyczyną powtarzających się awarii budowli regulacyjnych.
EN
Investigations within the channel zone of the Middle Vistula River have shown the presence of culminations of the basement composed of deposits resistant to erosion. On their surface in the bottom part of the present-day channel facies occur residual lags built of gravels and pebbles. They point to the exposure of the surface of the alluvial basement in the channel bottom during high-waters. Culminations of the resistant alluvial basement often reveal a complex morphology which influences the course of the main channel, particularly during high-water stages. The stable trend to concentrate the high-water stream may be the reason of the damage of regulating and flood control system structures. The influence of the basement on the concentration of the high-water flow may also induce the formation of specific erosional and depositional forms on the terrace surface. Such forms can thus serve as indicators of these zones. The paper presents examples of three reaches from the analysed 250-km fragment of the Middle Vistula River Valley.
2
Dostęp do pełnego tekstu na zewnętrznej witrynie WWW
The investigations, carried out in the Vistula river valley near Góra Kalwaria (Vistula middle course) were focused on the estimation of connections between alluvial basement position and contemporary channel stability. The culmination of basement was discovered in the upper part of the studied reach. It is generally composed of fluvioglacial deposits, covered by coarse-grained residuum residual lag. The occurence of this culmination has an effect on the position of the main channel during high water states, as well as lateral erosion and stability of channel depositional forms.
W dolinach rzecznych na Niżu Polskim powszechnie stwierdzanym zjawiskiem jest występowanie w strefie korytowej kulminacji podłoża aluwiów zbudowanych z utworów trudno rozmywanych. Formy te pełnią rolę lokalnych baz erozyjnych i stabilizują profil podłużny koryta. Jak dowodzą badania prowadzone w dolinie Wisły środkowej, kulminacje podłoża aluwiów wpływają także na działalność wód wezbraniowych. W miejscach ich występowania na powierzchni tarasu zalewowego znajdują się charakterystyczne formy erozyjne i akumulacyjne związane z przepływem wielkich wód. W obrębie analizowanego w pracy odcinka doliny Pilicy, w okolicach Inowłodza, stwierdzono występowanie trudno rozmywanych progów zbudowanych z piaskowców jurajskich, utworów morenowych i rezydualnych bruków. Blokowanie przepływu wielkich wód przez te formy było przyczyną charakterystycznego przeobrażenia powierzchni tarasu zalewowego.
EN
Within the channel zone of the of Polish Lowland river valleys the protrusions of alluvial basement, composed of erosion resistant deposits occur. These forms act as erosion bases, stabilized longitudinal profile of river valley. In the Middle Vistula River valley, protrusions induce the concentration of high water flow, as well as mean waters flow. As the result of this phenomenon there are flood water erosion troughs on the surface of the flood plain, as well as high water alluvial fans. Those forms can be utilized as indicators pointing out the protrusion zones. In the analyzed Pilica River Valley reach in the vicinity of Inowłódz there are protrusions composed of Jurassic sandstones, moraine cohesive soils, as well as residual lags. Constraint of the flood waters is the reason of remodeling of upper part of Holocene alluvial plain.
JavaScript jest wyłączony w Twojej przeglądarce internetowej. Włącz go, a następnie odśwież stronę, aby móc w pełni z niej korzystać.