Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

„My też chcemy mieć swoje tradycje”. Metody badań, definiowanie i praktykowanie niematerialnego dziedzictwa kulturowego na ziemiach zachodnich i północnych

100%

Paprot-Wielopolska A.

Lud

|

2020

|

tom 104

PL

Tekst skupia się na pomijanym dotychczas niematerialnym dziedzictwie kulturowym (NDK) na Ziemiach Zachodnie i Północnych, które tworzą neoregiony, czyli obszary, gdzie doszło do wielkich migracji ludności w wyniku II wojny światowej. Celem artykułu jest 1) określenie sposobów (metod) rozpoznawania tradycji jako NDK neoregionów we współpracy ze społecznościami lokalnymi i 2) uznania go za element niezbędny w kształtowaniu tożsamości mieszkańców terenów postmigracyjnych. Oparciem dla wyrażonego postulatu jest analiza metod i technik badawczych zastosowanych w projektach realizowanych w wybranych regionach. Służą one zaświadczeniu ich wszechobecności i doniosłej roli w kształtowaniu NDK. Dlatego przeprowadzono krytyczną analizę metod badawczych i ocenę krajowego systemu ochrony NDK oraz przedstawiono możliwości praktycznego zastosowania wyników badań w społecznościach lokalnych na rzecz eksperckiego wsparcia i włączenia go do krajowego rejestru NDK.

2

Przywracanie historycznej pamięci jako element kreowania tożsamości lokalnej

75%

Bryk-Świerzko E.

Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Studia Sociologica

|

2008

|

nr 18

49-65

PL

Artykuł jest próbą spojrzenia na proces kreowania lokalnej tożsamości w oparciu o historyczne dziedzictwo Wrocławia. Problem tożsamości dotyczący Ziem Zachodnich i Północnych (nazywanych także „Ziemiami Odzyskanymi”) jest efektem przyłączenia ich do Polski po konferencji poczdamskiej w 1945 r. Bezprecedensowy w skali świata fakt stuprocentowej wymiany kilkusettysięcznej ludności we Wrocławiu, spowodował zerwanie ciągłości kulturowej i historycznej. Nowa, zatomizowana społeczność musiała w niemieckim Breslau budować polski Wrocław pod dyktando propagandy komunistycznej. „Odniemczano” i „repolonizowano” aby uzasadnić tezę o powrocie tych ziem do macierzy. W początkowym okresie tworzenie narodowych mitów sprzyjało integracji pierwszych mieszkańców, ale w dłuższej perspektywie nie budowało ich identyfikacji z miastem. Trudno bowiem mówić o tożsamości bez poznania i zaakceptowania zastanego dziedzictwa. Dopiero na skutek zmian społeczno-politycznych po 1989 roku, rozpoczęto przywracanie miastu historycznej pamięci, która jest bezwzględnym warunkiem zakorzenienia. Wszelkie działania władz miasta i wrocławskich elit, począwszy od symbolicznego przywrócenia historycznego herbu, tworzenia dokumentów strategicznych, renowację wrocławskich przestrzeni symbolicznych, konsekwentną edukację historyczną i regionalną, aż po stymulowanie społecznych akcji, miały na celu budowanie społeczeństwa obywatelskiego mocno identyfikującego się z miastem i jego (także niemiecką) historią. Poprzez poznawanie i akceptację tejże, mieszkańcy wytworzyli w sobie poczucie regionalnej odrębności, która zawiera się w pojęciu „wrocławskości” - fenomenie w skali Polski.

EN

The article is an attempt to look at the process of creating a new local identity in the city of Wrocław based on its historical heritage. The problem which, in fact, refers to a sense of identity of the people who have inhabited entire Western and Northern Territories (so called “Regained Territories”) incorporated into Poland after the Potsdam Conference in 1945. The world’s unprecedented total replacement of hundreds of thousands inhabitants of the city resulted in breaking off its historical and cultural continuity. A newborn community in German Breslau was forced to build Polish Wrocław at the bidding of communist propaganda. Almost everything was “degermanized” and “repolonized” to support the view that the Regained Territories were reunited with their rightful motherland. At the beginning the creation of such national myths was conducted to integrate the first city dwellers but in the long run it was rather unfavourable for building up their identification with the city. Bringing back Wrocław’s historical memory, which is an essential condition of putting down one’s roots, started as late as 1989, the time when the Polish socio-political transformation was initiated. All the efforts made by both the city’s authorities and its elites, such as the symbolic return of its historical coat of arms, preparation of strategic documents, renovation of the symbolic places of Wrocław, consistent regional historical education as well as various stimulating social campaigns were aimed at building civil society identified with the city and its (also German) history. Owing to such accepted knowledge the inhabitants have developed a sense of their own regional distinctiveness accurately embraced by the concept of “being a Vratislavian”, a settled citizen of his/her own city, a phenomenon which is still unique in Poland.

3

A beautiful flourish. The foundation story of Wroclaw (and Wroclaw residents)

63%

Biskupska K.

|

nr 13

43–62

EN

In the article, I present the content and the context of the foundation story of Wroclaw – created after 1945 in one of the largest and most destroyed cities which joined Poland after World War II (Polish Western and Northern Territories). The analyzed empirical material consists of personal documents – statements of Wroclaw residents written and submitted in 1966 for the competition entitled: “What does the city of Wrocław mean to you”. The most important element of this story about the creation of the city is the figure of a pioneer, shaped in the image of a mythical hero. The features of pioneers (such as courage, uncompromising love for the city and openness to others) have become an important narrative co-creating the discourse about the city in the narratives of subsequent generations of Wroclaw residents.

4

Postmigration and the symbolic status of the local community. Residents’ attitudes towards the broken historical and cultural continuity of the place— the case of the Główczyce commune

63%

Ciechorska-Kulesza K.

Kultura i Społeczeństwo

|

2021

|

tom 65

|

nr 4

5

(Nie)obecne granice. Ramy konceptualizacji badań granic i pograniczy

63%

Dębicki M. , Dolińska K. , Kajta J. , Makaro J. , Niedźwiecka-Iwańczak N. , Opiłowska E.

|

2017

|

nr 4(22)

97-104

PL

Od wielu lat studia nad granicami i pograniczami rozwijają się intensywnie w wielu dyscyplinach, czego wynikiem są liczne publikacje i projekty badawcze, a także bogactwo pojęć i stosowanych metod. Granice nie są już postrzegane jedynie jako geografczne linie oddzielające państwa i społeczności, lecz również jako polisemiczne przestrzenie konstruowane w dyskursach, narracjach wokół „swoich” i „obcych” oraz codziennych praktykach. Tradycje polskiej socjologii pogranicza sięgają okresu międzywojnia (Znaniecki, Chałasiński), a badania nad granicami prowadzone były także w okresie PRL-u, mimo że był to temat drażliwy politycznie. Ostatnie wydarzenia społeczno-polityczne – kryzys migracyjny, brexit, wzrost znaczenia ugrupowań prawicowo-konserwatywnych – wywołały na nowo dyskusję na temat granic i ich funkcji. Niniejszy artykuł ma na celu omówienie wyników debaty naukowej nad problematyką badania granic i pograniczy oraz wypracowanie nowej agendy badawczej w kontekście współczesnych zmian społeczno- -politycznych i kulturowych.

EN

For several years, border(lands) studies have been developing intensively in many disciplines, resulting in numerous publications and research projects as well as in a wide range of concepts and methods. Thus, borders are no longer perceived only as geographical lines separating states and communities, but also as polysemous spaces constructed in discourses, narratives around “us” and “them” and in everyday practices. Traditions of the Polish sociology of borderland can be dated back to the interwar period (Znaniecki, Chałasiński). Moreover, despite the fact that borders belonged to politically sensitive issues in the period of the People’s Republic of Poland, border research was conducted at that time. Recent socio-political events such as the migration crisis, Brexit, the rise of the right-wing conservative parties have triggered a new debate on borders and their functions. This article aims to discuss the results of the scientifc debate on the issues of border and borderlands research and to develop a new research agenda in the light of contemporary socio-political and cultural changes.

6

Pamięć Kresowian i o Kresach w kontekście przemian pamięci na Ziemiach Zachodnich i Północnych Polski

63%

Łukianow-Tukalo M. , Maciejewski M.

|

nr 2(20)

3-33

PL

W artykule przeanalizowano problematykę pamięci o Kresach Wschodnich na przykładzie mieszkańców dwóch miast znajdujących się w dwóch regionach: Kwidzyna (położonego w regionie Powiśla) oraz Żar (położonych w regionie Dolnych Łużyc). Szczególnym wymiarem kształtowania tej pamięci jest nie tylko fakt, że oba miasta położone są w regionach będących częścią Ziem Zachodnich i Północnych. Tekst koncentruje się na dynamice przemian pamięci związanych z kresową narracją pamięci – zarówno tej związanej ze świadkami historii, jak i kresowej postpamięci. Żary i Kwidzyn po drugiej wojnie światowej rozwijały się inaczej. Różnice, które dla autorów są szczególnie istotne, to odmienna struktura migracji oraz rozwój i instytucjonalizacja organizacji kresowych. Można zauważyć pewne wspólne cechy rozwoju organizacji kresowych oraz ostrożnie wskazać wspólny mianownik ich działalności.

EN

This paper analyses the issue of memory related to Polish Eastern Borderlands based on the example of two cities located in different regions: Kwidzyn (located in the region of Powiśle) and Żary (located in the region of Lower Lusatia). An important aspect of the forming of this memory is not only the fact that those regions are a part of Polish Western and Northern Territories. The paper focuses on the dynamics of memory transformation related to this narrative, in regard to both witnesses of history and the post-memory of the area. After the end of World War II, Żary and Kwidzyn developed differently. The differences the authors consider especially signifcant are the varying structure of migration and the development and institutionalisation of the organisations in the Borderlands. Nevertheless, it is possible to identify some common characteristics in the development of the organizations of the Borderlands and to cautiously determine a common denominator.

7

Adaptacja? Asymilacja? Wykluczenie? Powojenna polityka państwa polskiego wobec Ślązaków

63%

Szmeja M.

Opuscula Sociologica

|

2016

|

nr 4(18)

5-18

PL

W artykule rozważana jest polityka kolejnych rządów powojennej Polski wobec Ślązaków jako mieszkańców Ziem Zachodnich i Północnych, czyli włączonych w 1945 roku do Polski. Polityka ta nosiła znamiona czystek etnicznych, mianowicie przeprowadzano weryfikację narodowościową, po której wysiedlono osoby uznane za Niemców, prowadzono szeroko zakrojoną akcję asymilacyjną do kultury polskiej, rugując lokalną kulturę. Na podstawie dokumentów z Archiwum Akt Nowych dotyczących Ministerstwa Ziem Odzyskanych widać, jak niespójna była polityka państwa, jak wiele zależało od decyzji lokalnych decydentów.Prowadzono polonizację ziem włączonych do państwa, eliminując kultury regionalne – na Śląsku polegało to na polonizacji imion, nazwisk i nazw geograficznych, zakazie mówienia po śląsku, usunięciu księży nieposługujących się płynnie językiem polskim, zakazie porozumiewania się po niemiecku, usuwaniu z życia społecznego lokalnych elit. Taka działalność stanowiła analogię do tej prowadzonej przez nazistów w latach 30. XX wieku. Odzwierciedleniem tej polityki były badania socjologiczne, które od pewnego momentu zatraciły wymiar obiektywny i sprzyjały oficjalnym posunięciom władz. Obecna polityka wobec Śląska niewiele się różni. Nadal silna jest presja polonizacyjna, a próby uzyskania autonomii czy rejestracji języka śląskiego jako regionalnego rodzą agresywne reakcje polityków.

EN

The article presents the policy implemented by several governments of the post-war Poland towards Silesians, inhabitants of the Recovered Territories, that is to say the territories that became part of Poland after World War 2. That policy included elements that may be called ethnic cleansing; there was ethnicity identification according to which persons identified as Germans were displaced; and an assimilation action was taken to promote Polish culture and to remove the local one. Documents from the Archives of Current Acts concerning the Ministry of Recovered Territories prove that the State’s policy was incoherent and many questions depended on local decision-makers. The Polonisation of the recovered territories eliminated regional cultures; in Silesia it consisted in Polonisation of surnames, personal and geographical names, a ban on speaking Silesian and German, displacement of priests who did not speak Polish fluently and local elites in general. That policy may be compared to the one pursued by the Nazis in the 1930s. One of the results of such a policy were sociological studies, which – at a certain point – stopped being objective and started supporting the official policy. The present-day policy towards Silesia is hardly different; the Polonisation pressure is still quite strong, and any attempts to gain autonomy or recognition of the Silesian language as a regional one meet with aggression on part of politicians.

8

Tworząc miejsce. Dyskurs tożsamościowy a animacja kultury na przykładzie Gdańska, Szczecina i Wrocławia

63%

Ciechorska-Kulesza K.

|

2017

|

nr 3(21)

95-108

PL

Celem artykułu jest przedstawienie propozycji badania tożsamości przestrzennych z perspektywy animacji kultury na przykładzie trzech miast Ziem Zachodnich i Północnych: Gdańska, Szczecina i Wrocławia. Na podstawie działań animacyjnych ukazana zostala wzmożona debata tożsamościowa, związana m.in. z kandydowaniem tych ośrodków do tytułu Europejskiej Stolicy Kultury 2016. Działania animacyjne, a także dyskursy z nimi związane ukazują, że projekt tożsamościowy wokół ZZiP się nie wyczerpał, ujawnia się w coraz to nowszych odsłonach. Omawiane miasta tworzą w działaniach na polu kultury i sztuki podobne miejsca: otwarte, zapraszające, doświadczane, różnorodne, bliskie i swojskie, nie do końca odkryte, ujawniające swoiste napięcie między stratą a tworzeniem, wykorzenieniem a zakorzenieniem, przeszłością a przyszłością. Pomimo wielu punktów wspólnych działania skierowane są na kształtowanie tożsamości głównie lokalnych. Wartościowym kierunkiem wydaje się Koalicja Miast (kandydujących do ESK 2016), która sygnalizuje, jak wiele łączy te trzy miasta i jaki potencjał kulturotwórczy może mieć ich „spotkanie”.

EN

The article presents a proposal for the study of spatial identity from the perspective of cultural animation on the example of the three cities in Western and Northern Territories: Gdańsk, Szczecin and Wrocław. The cultural animation activities show the intensifcation of the debate about identities, related among others to the candidacy of the cities for the European Capital of Culture 2016. Animation activities, as well as discourses related to them, indicate that the identity project based on the Western and Northern Territories has not been exhausted, although it appears in different forms. These cities “create” similar spaces in the felds of art and culture: open, inviting, for one to experience, diverse, close and familiar, not completely discovered, revealing a kind of tension between the loss and creation, eradication and inveteracy, past and future. Despite many common points, the activities are focused mainly on shaping the local identity. The Coalition of Cities (candidates for the ECC 2016) appears to be a valuable guidance. It indicates how much in common these three cities (among others) have, and draws attention to the cultural potential of the “meeting”.

9

Zastosowanie metod mieszanych we współczesnych badaniach na Ziemiach Zachodnich i Północnych – przykład Żuław i Powiśla

51%

Paprot-Wielopolska A.

|

nr 2(20)

35-49

PL

Tekst poświęcony jest wykorzystaniu metod mieszanych w badaniach nad współczesnymi mechanizmami kreowania tożsamości na Ziemiach Zachodnich i Północnych wśród przedstawicieli samorządów na różnych szczeblach władzy, instytucji kultury, organizacji i liderów społeczności oraz mieszkańców. Na przykładzie regionu Żuław i Powiśla autorka prezentuje zastosowanie łączenia metod jakościowych (pogłębionego wywiadu swobodnego ukierunkowanego, obserwacji, mapowania, map mentalnych, etnografii wirtualnej) oraz ilościowych (ankiety) w ramach sekwencyjnej strategii eksploracyjnej. Celem artykułu jest przedstawienie przydatności metod mieszanych na poszczególnych etapach analizy materiałów oraz wyjaśnienie, dlaczego warto je stosować we współczesnych badaniach nad tożsamościami.Tekst poświęcony jest wykorzystaniu metod mieszanych w badaniach nad współczesnymi mechanizmami kreowania tożsamości na Ziemiach Zachodnich i Północnych wśród przedstawicieli samorządów na różnych szczeblach władzy, instytucji kultury, organizacji i liderów społeczności oraz mieszkańców. Na przykładzie regionu Żuław i Powiśla autorka prezentuje zastosowanie łączenia metod jakościowych (pogłębionego wywiadu swobodnego ukierunkowanego, obserwacji, mapowania, map mentalnych, etnografii wirtualnej) oraz ilościowych (ankiety) w ramach sekwencyjnej strategii eksploracyjnej. Celem artykułu jest przedstawienie przydatności metod mieszanych na poszczególnych etapach analizy materiałów oraz wyjaśnienie, dlaczego warto je stosować we współczesnych badaniach nad tożsamościami.

EN

The paper is devoted to the use of mixed methods in the study of contemporary mechanisms of creating identity in Polish Western and Northern Territories among the representatives of local governments (at various levels), cultural institutions, organizations, community leaders and inhabitants. The author presents the application of combined both qualitative (in-depth structured and unstructured interviews, observation, mapping, mental maps, virtual ethnography) and quantitative methods (surveys). These methods were employed within the sequential exploratory strategy based on example of the Żuławy and Powiśle regions. The goal of this article is to demonstrate the usefulness of mixed methods during different phases of the analysis of collected data and to explain the benefts of their application in contemporary research on identities.

10

Episkopat wobec integralności ziem polskich po II wojnie światowej. Wybrane problemy z najnowszej literatury i źródeł

51%

Gryz R.

UR Journal of Humanities and Social Sciences

|

2020

|

tom 16

|

nr 3

100-122

EN

The article presents selected issues concerning Polish Primates cardinal August Hlond and cardinal Stefan Wyszyński and other bishops’ engagement in the case of emergence and stabilisation of the Polish church administration on the Western and Northern Lands after World War II. It covers the most important stages in the chronology of events related to this topic (1945 – 1951 – 1956 – 1972). The most significant decisions were made in August 1945, when five apostolic administrations were created for the dioceses of Warmia and Gdańsk, Gorzów, Opole Silesia and Lower Silesia. In June 1972, after the Bundestag’s ratification of the border agreement between the Polish People's Republic and the Federal Republic of Germany, the temporary nature of the Polish ecclesiastical structures on the so-called Recovered Territories came to an end. In his bull Episcoporum Poloniae coetus, Pope Paul VI liquidated apostolic administrations and created four new dioceses (Gorzów, Koszalin-Kołobrzeg, Szczecin-Kamieńsk and Opole). In the twenty-seven-year long process of stabilisation of the Polish ecclesiastical structures, the position of successive Popes and the Holy See was decisive. They were taking into account the views of the German and Polish episcopates and the state of Polish-German relations in the matter of the boundary line approval. The most active among the Polish hierarchy was Bishop Bolesław Kominek (apostolic administrator in Opole, archbishop of Wrocław, and cardinal). The basis of the article’s synthetic narrative is the selection of the latest Polish publications on state-church relations in Poland after the Second World War, and source editions. The personal notes of Primate Wyszyński – Pro memoria, pastoral letters of the Polish Episcopate, announcements of the Episcopal Conference of Poland, and official statements of bishops, among others, were used.

PL

W artykule przedstawiono wyselekcjonowane kwestie dotyczące zaangażowania prymasów Polski kardynała Augusta Hlonda i kardynała Stefana Wyszyńskiego oraz innych biskupów w sprawę powstania i stabilizacji polskiej administracji kościelnej na Ziemiach Zachodnich i Północnych po II wojnie światowej. Uwzględniono najważniejsze etapy w chronologii wydarzeń związanych z tą problematyką (1945 – 1951 – 1956 – 1972). Najistotniejsze okazały się decyzje podjęte w sierpniu 1945 r., kiedy utworzono pięć administratur apostolskich dla diecezji warmińskiej z siedzibą w Olsztynie, gdańskiej oraz w Gorzowie Wielkopolskim, Opolu dla Śląska Opolskiego i Wrocławiu dla Dolnego Śląska. W czerwcu 1972 r., po ratyfikacji przez Bundestag układu granicznego zawartego między Polską Rzeczpospolitą Ludową a Republiką Federalną Niemiec, zakończył się okres tymczasowości polskich struktur kościelnych na tzw. Ziemiach Odzyskanych. Papież Paweł VI w bulli Episcoporum Poloniae coetus zlikwidował administratury apostolskie i utworzył cztery nowe diecezje (gorzowską, koszalińsko-kołobrzeską, szczecińsko-kamieńską i opolską). W procesie stabilizacji polskich struktur kościelnych, który trwał dwadzieścia siedem lat, decydujące było stanowisko kolejnych papieży i Stolicy Apostolskiej. Uwzględniali oni poglądy niemieckiego i polskiego episkopatu oraz stan relacji polsko-niemieckich w kwestii aprobaty linii granicznej. Wśród polskich hierarchów najaktywniejszy okazał się biskup Bolesław Kominek (administrator apostolski w Opolu, arcybiskup wrocławski i kardynał). W artykule podstawę syntetycznej narracji stanowi wybór polskojęzycznych, najnowszych publikacji na temat relacji państwowokościelnych w Polsce po II wojnie światowej oraz edycje źródłowe. Wykorzystano między innymi osobiste notatki prymasa Wyszyńskiego Pro memoria, listy pasterskie Episkopatu Polski, komunikaty Konferencji Episkopatu Polski oraz oficjalne wypowiedzi biskupów.

11

Największa diecezja Europy. Konsekwencje powstania rozległej gorzowskiej administracji apostolskiej i geneza jej podziału w 1972 r.

51%

Stanuch Z.

Pamięć i Sprawiedliwość

|

2021

|

tom 37

|

nr 1

306-328

PL

Celem przedstawionego artykułu jest zwrócenie uwagi na konsekwencje, jakie wynikały z utworzenia na Pomorzu Zachodnim i ziemi lubuskiej rozległej administracji apostolskiej – największej w Europie – oraz braku ustanowienia stałych jednostek kościelnych. Aby zrealizować to zadanie, autor sięgnął po dostępną literaturę przedmiotu i przeanalizował źródła archiwalne. Istotne było również poszukanie odpowiedzi na pytania: Dlaczego zdecydowano się na utworzenie tak rozległej jednostki kościelnej? Dlaczego nie zdecydowano się od razu na utworzenie mniejszych prowincji? Jakie konsekwencje dla duchownych i wiernych wyznania rzymskokatolickiego wynikały z braku kanonicznego ustanowienia stałych diecezji? W jakich okolicznościach i jakie wydarzenia zdecydowały o podziale ordynariatu gorzowskiego dopiero w 1972 r.? W efekcie niniejszy tekst oprócz wstępu i zakończenia składa się z trzech zasadniczych rozdziałów ukazujących: okoliczności powstania administracji apostolskiej kamieńskiej lubuskiej i prałatury pilskiej, omówienie skutków powstania tak rozległego terytorium kościelnego, a zarazem braku stałych diecezji oraz podziału administracji na trzy mniejsze jednostki – diecezję gorzowską, szczecińsko-kamieńską i koszalińsko-kołobrzeską. Wnioski z przeprowadzonej analizy zostały zawarte w podsumowaniu.

12

Działalność duszpastersko-wychowawcza salezjanów na Ziemiach Zachodnich i Północnych w latach 1945–2015. Stan badań

51%

Wąsowicz J.

Colloquia Theologica Ottoniana

|

2015

|

nr 1

143-170

PL

Artykuł omawia aktualny stan badań nad posługą duszpastersko-wychowawczą salezjanów na Ziemiach Zachodnich i Północnych w latach 1945–2015. Jest pierwszą próbą całościowej analizy bazy archiwalnej, monografii, artykułów naukowych oraz prac dyplomowych poświęconych tej tematyce.

EN

The article presents the current state of research on the pastoral care of the Salesians in Western and Northern part of Poland during 1945–2015. It is the first attempt at a comprehensive analysis of archival database, monographs, research papers and theses devoted to this topic.