Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Contrafacta. Modes of music re-textualization in the late sixteenth and seventeenth century, eds. Marina Toffetti, Gabriele Taschetti, Kraków 2020 Musica Iagellonica, pp. 358. ISBN 978-83-7099-239-2

100%

Ferrari N.

|

nr 1

185-189

2

Procesy o czary we wsi Mnichowo. Przyczynek do dziejów społecznych wsi wielkopolskiej w drugiej połowie XVII wieku

94%

Wijaczka J.

|

nr 107

117-131

EN

Victims of the witch trials in the early modern period were mainly inhabitants of countryside and smaller towns. From the beginning of the 1970s in the Western historiography the phenomenon of the witch hunt has been researched as an essential component of the daily life of countryside inhabitants. In the Polish historiography the subject under discussion has been only marginally touched upon. The author, basing on the primary local sources, analyzes the witch trials in Mnichowo village in Greater Poland in the 17th century. The analyze confirms an essential influence of the belief in sorcery and activities of witches and sorcerers on a daily life of the local peasants and their neighbor relations.

PL

Procesy o czary w czasach wczesnonowożytnych dotyczyły przede wszystkim mieszkańców wsi i miasteczek. W historiografii zachodniej od początku lat siedemdziesiątych XX w. procesy te badane były jako istotny element życia codziennego mieszkańców wsi. W polskiej historiografii problem ten pozostaje na marginesie badań. W artykule autor, bazując na materiale źródłowym, analizuje przebieg procesów w wielkopolskiej wsi Mnichowo w XVII w. Analiza potwierdza wpływ wiary w funkcjonowanie czarownic i czarowników na życie codzienne chłopów, w tym na relacje międzysąsiedzkie.

3

Antonio Chemotti, Polyphonic music ‘pro mortuis’ in Italy (1550–1650). An introduction, Lucca–Warszawa 2020, Libreria Musicale Italiana–Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk (= Studi e Saggi 32), ss. 278. ISBN 978-83-66519-06-0; 978-88-5543-034-0

84%

Bebak M.

|

nr 1

195-202

4

W cieniu gimnazjum. Szkolnictwo luterańskie w Lesznie w XVII wieku

84%

Szymańska K.

|

nr 2 (27)

9-25

EN

Apart from the Czech Brethren, the Lutherans were another large religious group in the Uxth-century Leszno. They came to Leszno in 1628 from nearby Silesia, mainly from Góra. They formed an organized community using the German language, with a strong identity. From the beginning of their stay in Leszno, they applied for their own school. Initially, they sent their children to the school of the Czech Brethren. In 1638 they were granted the privilege to found elementary school and school for girls. There were also small private schools. In 1659 a Latin school was established, which was to be an alternative – for religious reasons – to the gymnasium of the Brethren. Lutherans were interested in practical education: theology, law and medicine. The level of education in Lutheran schools in Leszno is confirmed by the number of students studying at German universities, including in Frankfurt (Oder), Leipzig, Jena.

PL

Obok braci czeskich drugą wielką grupą wyznaniową w XVII-wiecznym Lesznie byli luteranie. Przybyli oni do Leszna w 1628 roku z pobliskiego Śląska, głównie z miasta Góra. Tworzyli zorganizowaną wspólnotę posługującą się językiem niemieckim, o silnie ukształtowanej tożsamości. Od początku pobytu w Lesznie starali się o własną szkołę. Początkowo posyłali swoje dzieci do szkoły braci czeskich. W 1638 roku otrzymali przywilej na założenie szkoły elementarnej oraz szkoły dla dziewczynek. Istniały też małe placówki prywatne. W 1659 roku powstała szkoła łacińska, która – z powodów wyznaniowych – miała być alternatywą dla gimnazjum braci czeskich. Luteranie zainteresowani byli wykształceniem praktycznym: teologicznym, prawniczym i medycznym. O poziomie nauczania w szkole luterańskiej świadczy liczba młodzieży studiującej na uniwersytetach niemieckich, m.in. we Frankfurcie nad Odrą, w Lipsku, Jenie.

5

Poziom alfabetyzacji szlachty płockiej w XVII wieku

67%

Mądziel M.

|

2021

|

nr 2(16)

21-40

EN

The literacy level of the Polish nobility living in 17th century Płock depended mainly on financial situation. The magnates could afford to educate their offspring at home by private teachers. Sending young noblemen on a journey across Europe was another way of education. Less wealthy families sent their sons to Jesuit colleges, where education was free. Girls’ education was not popular. Women were prepared to run households and raise children. On the basis of signatures from the town’s register, research was conducted into the level of education of the Płock nobility. Depending on the type of signature, the literacy of people belonging to this social class was determined. Those who signed with the phrase manu propria were educated, while those who signed with the phrase ręka trzymana (hand held) did not receive any education.

PL

Poziom alfabetyzacji szlachty płockiej w XVII wieku zależał w głównej mierze od sytuacji finansowej rodzin szlacheckich. Magnateria mogła pozwolić sobie na kształcenie potomstwa w domu przez prywatnych nauczycieli. Innym sposobem edukowania było wysyłanie młodych szlachciców w podróż po Europie. Natomiast mniej zamożna szlachta wysyłała synów do kolegiów jezuickich, gdzie nauka była bezpłatna. Edukacja dziewcząt nie była popularna . Kobiety przygotowywano do prowadzenia gospodarstw domowych oraz wychowywania potomstwa. Na podstawie podpisów z księgi grodzkiej przeprowadzono badania nad poziomem edukacji szlachty płockiej. W zależności od rodzaju podpisu określona została piśmienność osób należących do tego stanu społecznego. Posługujący się zwrotem manu propria byli wykształceni, a posługujący się określeniem „ręką trzymaną” nie zdobyli żadnego wykształcenia.

6

Rekonstrukcja warstwy słownej pieśni „Słuchaj, co żywo” zapisanej w tabulaturze organowej z Kroż

67%

Jasiński T.

|

nr 1

169-179

EN

Reconstructed in this article is the verbal component of the anonymous three-part song 'Słuchaj co żywo’ (‘Hark with all haste’), found without text in the seventeenth-century organ tablature from Kražiai, which has been published in facsimile form as part of the source edition series ‘Fontes Musicae in Polonia’ (Warsaw 2017). The song identifed as the basis for this piece is 'O Przyjściu Chrystusowym na Sąd' (‘On Christ’s coming to judgment’), with the incipit ‘Słuchaj, co żywo, sądu straszliwego’ (‘Hark with all haste to the terrible judgment’), included in Krzysztof Haberkant’s 'Nowo wydany Kancyonał Pruski' (‘Newly published Prussian songbook’) (Königsberg 1741, reissued there in 1772). Apart from presenting a transcription of the song and reconstructing its text, I discuss who could have written this composition, suggesting its potential attribution to Adam of Wągrowiec (d. 1629). Regardless of whether the composer’s identity will ever be established, it should be emphasised that thanks to the text reconstruction this previously unknown polyphonic song in the vernacular can now be added to the Old Polish repertoire, thus expanding the rather meagre collection of three-part songs with Polish texts.

PL

W artykule zrekonstruowano warstwę słowną anonimowej trzyczęściowej pieśni Słuchaj co żywo, zamieszczonej bez tekstu w XVII-wiecznej tabulaturze organowej z Kroż, która została opublikowana w formie faksymilowej w serii „Fontes Musicae in Polonia” (Warszawa 2017). Nie jest to, jakby na pierwszy rzut oka mogło się wydawać, Psalm 49 Słuchaj, słuchaj, co żywo! Wszytki ziemskie kraje, lecz tekst pieśni O Przyjściu Chrystusowym na Sąd zaczynającej się od słów: „Słuchaj, co żywo, sądu straszliwego”, opublikowanej w osiemnastowiecznym Nowo wydanym Kancyonale Pruskim Krzysztofa Haberkanta (Królewiec 1741, wznowiony tam w 1772). Oprócz przedstawienia transkrypcji pieśni i rekonstrukcji jej tekstu, autor rozważa, kto mógł napisać tę kompozycję, sugerując potencjalne przypisanie jej Adamowi z Wągrowca (zm. 1629). Niezależnie od tego, czy uda się kiedyś rozwiązać kwestię autorstwa pieśni, trzeba podkreślić, że za sprawą dokonanej rekonstrukcji warstwy tekstowej pieśni Słuchaj, co żywo repertuar staropolski wzbogaca się o nieznaną dotąd pozycję muzyki wielogłosowej w języku ojczystym, powiększa zarazem szczupły zasób polskojęzycznychpieśni trzygłosowych.

7

Brandskatt – jedno z mrocznych oblicz szwedzkich grabieży w okresie „potopu”

67%

Wagner K. , Kowalski H.

|

nr 2

139-149

EN

In the early modern era, when the Swedes waged war outside their own territory, they passed on the duty of supplying food and funding the army to the occupied territories (the war was supposed to feed itself). The practice of collecting contributions was based on the experience of the Thirty Years’ War, which was introduced in Germany by the armies of Gustav II Adolphus. Apart from financial contributions and provisions, the occupied territories had to pay brandskatt, an additional enforced tax to protect the occupied lands from looting and destruction. The aim of this paper is, a.o., to determine the position of brandskatt in the extraordinary war taxes imposed on the Polish-Lithuanian Commonwealth. The basic source is the Warsaw brandskatt register of 1655 found in the Riksarkivet in Stockholm.

PL

Szwedzi, prowadząc wojnę w epoce nowożytnej poza terytorium swojego kraju, przenosili obowiązek zaprowiantowania i opłacania armii na okupowane terytorium (wojna ma się wyżywić sama). System organizacyjny poboru świadczeń był oparty na doświadczeniach z okresu wojny trzydziestoletniej, prowadzonej przez wojska Gustawa II Adolfa w Niemczech. Oprócz kontrybucji finansowych i prowiantowych, okupowane terytoria opłacały również brandskatt – wymuszoną daninę, stanowiącą zabezpieczenie zajętego terenu przed grabieżami lub zniszczeniem. Celem artykułu jest m.in. określenie miejsca brandskattu w systemie nadzwyczajnych podatków wojennych nakładanych na Rzeczpospolitą. Podstawę źródłową stanowić będzie odnaleziony w sztokholmskim Riksarkivet rejestr brandskattu z Warszawy z 1655 r.