Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Prezydentura gen. Wojciecha Jaruzelskiego... w świetle teorii i praktyki zarządzania władczymi kompetencjami ustrojowymi

100%

Momro P.

|

nr 14

65-85

EN

The institution-legal model of the chair of the President of PPR, designed within the Round Table understanding, was characterised by a strong regime position and many competences, among which an important part took a shape of prerogatives. An important role in shaping the political profile of the one-man head of state was played by political decisions, in light of which this organ was supposed to be given to a representative of a communist party and as a consequence serve to control the transformations in a country, as well as keep the alliances and international commitments. In the catalogue of fourteen ruling and independent competences a special role has been played by the right to present the parliament with commissioning and decommissioning the leader of the Councils of Ministers, a right that has been used by gen. Jaruzelski twice during his presidency. In the light of the factorial decisive analysis, the personal choices of the president, made in the conditions of the increasing political crisis, were dictated by trying to secure the interest of the government-coalition camp, but with regard to the newly accepted rules of political rivalry. The president saw a key role for his home party in the initiated process of political and economic changes, but did not try to preserve the political monopoly of the communist party, and in consequence to keep a part of the opposition from ruling. He was led by a need to achieve social support for the reforms and aimed at realising it with the workflow created for the decisive situations, the immanent part of which was splitting responsibility to other subjects and creating multipersonal decisive centres.

2

“Solidarity” and the Martial Law in the Collective Memory of Polish History

99%

Szacka B.

|

2006

|

tom 153

|

nr 1

75-90

EN

Author analyze the processes of development of the collective memory of “Solidarity” and the martial law and try to determine their place in collective memory of Polish history. The analyze is based on data from five sociological surveys made in two periods divided by sixteenth years in which communist regime has collapsed and a new political regime emerged. The analyzes shows the ambivalent evaluation of this two events which diminish with time and “Solidarity” is more univocally seen as the positive event of Polish history and martial law as the negative one. In spite of this, the author suggest that there is no reason to think that ambivalence towards “Solidarity” and martial law will disappear completely.

3

Wizyta generała Wojciecha Jaruzelskiego w Watykanie w 1987 roku

74%

Owczarek M.

|

2020

|

nr 106

191-212

EN

This article takes with the issue of General Wojciech Jaruzelski’s visit to the Vatican, which took place at the beginning of 1987. It is a part of the results of the author’s research on the re-establishment of diplomatic relations between Poland and the Holy See in 1989. The issue of normalization of relations between Warsaw and the Holy See in the 1980s, had not yet been taken up in the scientific discourse. The source basis are materials found by the author as a result of a query in the Archive of the Ministry of Foreign Affairs in Warsaw and the Archive of New Files in Warsaw. Additionally, notes from interviews and meetings published by priest Alojzy Orszulik used. Moreover, audiovisual materials in the form of the Polish Film Chronicle (PKF) were used. The aim of the article is to present the preparations for the visit of General Jaruzelski to the Vatican, to reconstruct the atmosphere and relations between the state and the Catholic Church as well as Poland and the Holy See at that time and, finally, to present the course and the result of this visit. The article presents various views and summaries from both sides: Polish People’s Republic and the Holy See. At the end, the answer to the question is why General Wojciech Jaruzelski’s visit to the Vatican has become a breakthrough.

PL

Artykuł podejmuje kwestię wizyty gen. Wojciecha Jaruzelskiego w Watykanie, która odbyła się na początku 1987 r. Jest to fragment wyniku badań prowadzonych przez autora na temat ponownego nawiązania stosunków dyplomatycznych między Polską a Stolicą Apostolską w 1989 r. Problematyka normalizacji stosunków zachodzących na linii Warszawa–Watykan w latach osiemdziesiątych XX w. nie była dotąd podejmowana w dyskursie naukowym. Podstawę źródłową stanowią materiały znalezione w wyniku kwerendy w Archiwum Ministerstwa Spraw Zagranicznych w Warszawie oraz Archiwum Akt Nowych w Warszawie. Uzupełnieniem są notatki z rozmów i spotkań opublikowane przez ks. Alojzego Orszulika. Ponadto wykorzystano materiały audiowizualne w postaci Polskiej Kroniki Filmowej. Celem artykułu jest ukazanie przygotowań do wizyty gen. Jaruzelskiego w Watykanie, odtworzenie panującej ówcześnie atmosfery i relacji między państwem a Kościołem oraz Polską a Stolicą Apostolską, wreszcie zaprezentowanie przebiegu i skutków wizyty, które za sobą pociągnęła. W artykule ukazano różne spojrzenia i podsumowania zarówno ze strony PRL, jak i Kurii Rzymskiej. Na końcu znajduje się odpowiedź na pytanie, dlaczego wizyta przewodniczącego Rady Państwa u Ojca Świętego stała się przełomowa.

4

„Banki groźniejsze niż tanki”. Mechanizmy gospodarczego nacisku Związku Sowieckiego na Polskę (1980-1981)

71%

Kozłowski T.

|

nr 2

487-507

PL

Artykuł skupia się na szantażu gospodarczym stosowanym przez Związek Sowiecki w stosunku do PRL w czasie tak zwanego kryzysu polskiego (1980–1981). Kreml w latach 1980–1981 osiągnął dużą sprawność w symultanicznym korzystaniu z wielu narzędzi polityki zagranicznej. Aby wymusić na władzach polskich wprowadzenie stanu wojennego, stosował trzy podstawowe metody nacisku: groził interwencją militarną, wspierał prosowiecką frakcję w PZPR oraz szantażował zmniejszeniem dostaw surowców i pomocy finansowej. W porównaniu do konsekwencji gospodarczych, politycznych i militarnych, wynikających z ewentualnej inwazji wojsk Układu Warszawskiego w Polsce, stosowanie tych trzech narzędzi było w zasadzie bezkosztowe. Taka strategia mogła być wykorzystywana przez dłuższy czas, elastycznie i w zależności od rozwoju sytuacji. Analiza – dokonana na podstawie opracowań oraz dostępnych materiałów źródłowych – wskazuje, że groźba redukcji dostaw surowców była najskuteczniejszym narzędziem w arsenale Kremla. Przyjmowana do tej pory gradacja określająca – od najbardziej do najmniej istotnego – hierarchię sowieckich narzędzi polityki zagranicznej przedstawiała się następująco: groźba interwencji militarnej, wspieranie frakcji prosowieckiej wewnątrz PZPR, stosowanie presji gospodarczej. W rzeczywistości ta kolejność powinna zostać odwrócona. Najważniejszym narzędziem w kremlowskim arsenale były sankcje – to groźba ich zastosowania ostatecznie pchnęła polskie kierownictwo do działania.

5

Postawa Kościoła wobec wydarzeń społeczno-politycznych w Polsce na początku lat osiemdziesiątych XX wieku

60%

Gogola Z.

Folia Historica Cracoviensia

|

2014

|

tom 20

259-290

PL

W polskiej historiografii stan wojenny stanowi ciągle zagadnienie budzące wiele kontrowersji. Wydaje się też, iż nawet powiększający się dystans czasowy oraz psychologiczny nie ułatwia wypracowania jednoznacznej i obiektywnej oceny dramatycznych wydarzeń z lat 1981–1983. Na ową dyferencjację prezentowanych opinii duży wpływ mają bieżące trendy poprawności politycznej oraz niedostępność stale jeszcze utajnionych dokumentów z archiwów polskich i rosyjskich. Próba dokonania rzetelnej i wieloaspektowej oceny stanu wojennego nie może obyć się bez analizy napiętej sytuacji społeczno-politycznej oraz trudnego położenia gospodarczo-ekonomicznego Polski na przełomie lat siedemdziesiątych i osiemdziesiątych. Konieczne jest również uwzględnienie ważnego czynnika, jaki stanowiła założona w 1980 roku „Solidarność” – pierwszy powojenny masowy ruchu opozycyjny, zakorzeniony silnie na podłożu przesłanek chrześcijańskich. Z tego zaś punktu wychodząc, nie da się pominąć roli, jaką odegrał w okresie stanu wojennego polski Kościół katolicki, bowiem to właśnie w ramach struktur kościelnych – wobec zawieszenia działalności niemal wszystkich organizacji społecznych – udzielane było materialne, prawne i duchowe wsparcie dla ofiar represji oraz ich rodzin. Zaś postawa hierarchów oraz licznych przedstawicieli duchowieństwa (np. prymasa Glempa, abpa Dąbrowskiego, ks. Popiełuszki czy ks. Jancarza) dobitnie świadczyła o zdecydowanym potępieniu mających wówczas miejsce licznych przypadków łamania prawa, a w szczególności – aresztowań oraz internowania działaczy „Solidarności”. Rozważania powyższe – jakkolwiek ciągle niedoskonałe i zapewne przedwczesne – pozwalają wysnuć przypuszczenie, iż wydarzenia lat 1981–1983 wywołane były raczej brakiem autorytetu władz oraz podstawowych wolności społecznych aniżeli niedostatecznym zaopatrzeniem w artykuły żywnościowe, kryzysem ekonomicznym czy groźbą zbrojnej interwencji ze Wschodu. Kościół katolicki stanął w tej sytuacji w obronie praw człowieka i godności ludzkiej, czerpiąc siłę między innymi z nauczania i postawy Jana Pawła II.

EN

In Polish historiography the martial law period is still an issue that causes a lot of controversy. It also seems that even growing period of time and psychological distance do not automatically facilitate developing clear and objective assessment of the dramatic events of the years 1981–1983. The difference between presented opinions is strongly influenced by current trends of political correctness as well as inaccessibility of classified documents still kept in the Polish and Russian archives. An attempt to conduct a thorough and multifaceted evaluation of the martial law period seems impossible without analysing tense sociopolitical situation as well as difficult economic situation of Poland at the end of 1970s and the beginning of 1980s. It is also necessary to take into account an important factor – the Solidarity movement that was founded in 1980. It was the first post-war mass opposition movement, rooted firmly on the ground of Christian ideas. Thus, it seems impossible to ignore the role of the Polish Catholic Church during the period of the martial law. It was within the framework of the Church structures – due to suspension of almost every social organization – that the victims of repression and their families were granted physical, legal, and spiritual support. The attitude presented by the hierarchy and numerous representatives of the clergy (e.g. Primate J. Glemp, Archbishop B. Dąbrowski, Fr. J. Popiełuszko or Fr. K. Jancarz) clearly proved that numerous cases of violating the law, in particular arresting and detaining the members of the Solidarity movement, were strongly condemned. The ideas and conclusions presented in the article, although still imperfect and probably premature, enable the reader to assume that the events of 1981–1983 were caused by the lack of both authority of the government as well as fundamental social freedom rather than insufficient supply of food, economic crisis or a threat of a military intervention from the East. In those times and during those conditions the Catholic Church stood in the defence of human rights and human dignity, inter alia, drawing strength from the teachings and the attitude of John Paul II.