Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Oddział Polskiego Towarzystwa Historycznego w Wilnie (1925–1939)

100%

Sierżęga P.

|

tom 22

|

nr 1

52-79

EN

After regaining independence, historians associated in scientific societies operating in the partitioned regions faced the challenge of their reorganization. It was the Historical Society, established in Lviv in 1886, which was the most important of these, above all bringing together all representatives of Klio. The adoption of a new statute by the Historical Society in 1924 and the changing the name into the Polish Historical Society, not only led to the unification of the institution, giving it a nation-wide character, but also regulated the principles of establishing branch offices. One of them, focused around the reactivated Stefan Batory University, was the branch of Polish Historical Society in Vilnius. The characteristics of its activities allow us to define the role that the Vilnius community played in the dissemination of knowledge, as well as to define the place and its rank in the structure of the Society. In the interwar period, the branch of the Polish Historical Society in Vilnius did not show much scientific activity. The focus was almost exclusively on the implementation of the statutory objectives, which was manifested in the organization of scientific meetings and participation in the General Meetings of Polish Historians, of which the most important for the local community was the Congress in Vilnius organized in 1935. Locally, the Society of Friends of Sciences in Vilnius, operating from 1907, enjoyed greater popularity, involving both the university community and local archivists, as well as librarians and history enthusiasts.

PL

Po odzyskaniu niepodległości historycy zrzeszeni w towarzystwach naukowych działających w warunkach rozbiorowych stanęli przed wyzwaniem ich reorganizacji. Najważniejszym reprezentującym ogół miłośników Klio stowarzyszeniem pozostawało utworzone we Lwowie w 1886 r. Towarzystwo Historyczne. Przyjęcie przez TH nowego statutu w 1924 r. i zmiana nazwy na Polskie Towarzystwo Historyczne nie tylko prowadziło do unifikacji instytucji, nadając jej charakter ogólnopolski, ale i regulowało zasady powoływania oddziałów zamiejscowych. Jednym z nich, skupionym wokół reaktywowanego Uniwersytetu Stefana Batorego, był Oddział PTH w Wilnie. Charakterystyka jego działalności pozwala ocenić rolę, jaką środowisko wileńskie odegrało w upowszechniania nauki, ale też określić miejsce Oddziału w strukturze Towarzystwa. W okresie międzywojennym Oddział Wileński PTH nie przejawiał większej aktywności naukowej. Skupiano się niemal wyłącznie na realizacji celów statutowych PTH, co znalazło wyraz w organizowaniu spotkań naukowych i udziale w Powszechnych Zjazdach Historyków Polskich, z których dla miejscowego środowiska najważniejszym był zjazd w Wilnie zorganizowany w 1935 r. W warunkach lokalnych większą popularnością cieszyło się działające od 1907 r. Towarzystwo Przyjaciół Nauk w Wilnie, angażujące zarówno środowisko uniwersyteckie, jak i miejscowych archiwistów, bibliotekarzy i miłośników historii.

2

Nie tylko „Żagary”. Działy i dodatki studenckie do polskich pism codziennych w międzywojennym Wilnie

100%

Maciej W.

|

nr 2(38)

5-28

PL

Artykuł przedstawia historię działów i suplementów studenckich wydawanych lub dołączanych do polskich pism codziennych w międzywojennym Wilnie. W analizie uwzględniono najważniejsze wileńskie dzienniki wydawane w latach 1918/22–1939, to jest związane z obozem narodowym „Dziennik Wileński” (1918–1920 i 1922–1938) i „Głos Narodowy” (1938–1939), centrowy „Kurier Wileński” (1924–1939) i konserwatywne „Słowo” (1922–1939). Poza tym przedstawiono uwarunkowania: redakcyjne, finansowe i społeczne w ramach których funkcjonowały poszczególne działy akademickie.

EN

This article presents the history of studentcolumns and supplements that appeared inWilno’s Polish dailies in the interwar period.This review covers all the main daily newspaperspublished between 1918/22–1939, among themDziennik Wileński (1918–1920 and 1922–1938)and Głos Narodowy (1938–1939),both associated with the nationalist part of thepolitical spectrum; the centre-stageKurier Wileński (1924–1939); and theconservative Słowo [The Word] (1922–1939).The article examines the editorial, fi nancialand social constraints that faced the individualacademic editors.

3

Ważny krok w badaniach dziejów Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie. Refleksje wokół książki Zbigniewa Opackiego Wydział Humanistyczny Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie 1919–1939 , Gdańsk 2021, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, ss. 713

75%

Michliński R.

|

tom 30

233-245

EN

Review article on the book by Zbigniew Opacki Faculty of Humanities of the Stefan Batory University in Vilnius 1919–1939.

PL

Artykuł recenzyjny dotyczący publikacji Zbigniewa Opackiego Wydział Humanistyczny Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie 1919–1939.

4

Profesorowie Wydziału Prawa i Nauk Społecznych Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie 1919–1939

75%

Przeniosło M.

|

tom R. 61, nr 2

7--32

EN

The Department of Law and Social Sciences was the one most numerously attended by students of the SBU. At the end of the 20s, being the first and the only one, the Department exceeded one thousand students. Despite so many students, it did not have an adequate number of posts for professors (they were created by the state authorities). For example, the SBU in the 1931/1932 academic year had 15 chairs, including 8 for full professors and 7 for associate professors, with only 10 professors employed at that time, and 12 during next year. According to the University’s documents, in the interwar period the general number of associate and full professors at the Department of Law and Social Sciences came to 15, while the whole USB employed 141 persons at these posts. Majority of the Department’s professors were lawyers and economists, and all of them were male. Since their prevailing attitude towards scientific, didactic and organisational duties was serious, they spent a lot of time at the University. For example, it was common that the Department scheduled to give classes for half a week. Majority of the Department’s professors, while performing different functions both in the Department and the UBS, were behaving in a responsible and moderate manner, although during elections for the UBS posts also political issues mattered, so on such occasions disputes were particularly bitter. Generally speaking, prudence and solemnity were the traits especially valued among professors – both in their bearing and attire. And such was the majority of professors employed at the Department, also in their private life. Occasionally, though, persons leading quite extravagant life could be found among them.

5

Officials Association of the Stefan Batory University in Vilnius – Contribution to the Genesis of Trade Unions in the Interwar Period

63%

Dąbrowski P.

|

nr 3

EN

Working in the years 1925–1939, the Officials Association of the Stefan Batory University in Vilnius, was a trade union. Subject to the provisions of the Regulation Commissioner General of the Eastern Lands on associations and unions of 25 September 1919 and then the Decree of the President of the Republic on 27 October 1932 Law on Associations. The area of its activity covers the entire Earth Vilnius. The primary statutory objective was to protect the professional interests of officials employed at the Stefan Batory University in Vilnius. Besides, the Association gave assistance to its members and engaged in numerous external socio-cultural initiatives, often supporting them financially.

PL

Działający w latach 1925–1939 Związek Urzędników Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie stanowił związek zawodowy. Podlegał on pod przepisy rozporządzenia Komisarza Generalnego Ziem Wschodnich o stowarzyszeniach i związkach z dnia 25 września 1919 r., a następnie rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 27 października 1932 r. – Prawo o stowarzyszeniach. Obszar jego aktywności obejmował całą Ziemię Wileńską. Nadrzędnym celem statutowym była obrona interesów zawodowych urzędników zatrudnionych na Uniwersytecie Stefana Batorego w Wilnie. Poza tym Związek udzielał pomocy swoim członkom oraz angażował się w liczne zewnętrzne inicjatywy kulturalno-społeczne, często wspierając je finansowo.

6

Działalność Stowarzyszenia Grona Nauczycielskiego Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie (1923-1939). Zarys problemu

63%

Szulakiewicz W.

|

nr 2

EN

The author’s basic intention is to sketch the short history of the foundation, its structure, and the goals of its activities, as well as the ways they are implemented by members of the Teaching Staff Association of Stefan Batory University in Vilnius. Another important intention of the article is to show the sources for the history of this Association, which can be used for further research. This Association was active in the period 1923–1939; it gathered academic teachers from Vilnius University. Its main goal was to support the development of science in general, and above all to help in the preparation of new, well-educated members of the staff not only for universities, but also for the other important institutions in the reborn Polish state. A no less important goal in the Association’s activities was to integrate the university environment around important scientific issues, as well as to care about the living conditions of the students and their families. The members of the Association were academic teachers of all faculties of Stefan Batory University. The information presented in this outline is the result of an analysis primarily of archival materials found in the papers and memoirs of one of the members of the Association, Tadeusz Czeżowski, who at the time of his arrival in Toruń from Vilnius was one of the founders of the University of Toruń. These materials are available in the Archives of the Nicolaus Copernicus University.

PL

Podstawowym zamysłem autorki jest nakreślenie krótkiej historii powstania, struktury i celów działania oraz sposobów ich realizacji przez członków Stowarzyszenia Grona Nauczycielskiego Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie (USB). Ważną intencją artykułu jest także ukazanie źródeł do dziejów tego Stowarzyszenia, które mogą być wykorzystane do dalszych badań. Stowarzyszenie to działało w latach 1923–1939 i skupiało nauczycieli akademickich Uniwersytetu Wileńskiego. Jego głównym celem było wspieranie rozwoju nauki w ogólności, a przede wszystkim pomoc w przygotowaniu nowej, dobrze wykształconej kadry nie tylko dla szkół wyższych, ale i innych ważnych instytucji w odrodzonym państwie polskim. Nie mniej ważnym celem w programie działania tego Stowarzyszenia była integracja środowiska uniwersyteckiego wokół ważnych zagadnień i spraw naukowych, a także bytowych nauczycieli akademickich oraz ich rodzin. Członkami Stowarzyszenia byli nauczyciele akademiccy wszystkich wydziałów Uniwersytetu Stefana Batorego. Informacje prezentowane w niniejszym szkicu są wynikiem analizy przede wszystkim materiałów archiwalnych znajdujących się w spuściźnie jednego z członków Stowarzyszenia, mianowicie Tadeusza Czeżowskiego, który, przybywszy z Wilna do Torunia, był jednym z twórców uniwersytetu w Toruniu. Materiały te znajdują się w Archiwum Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.

7

Ksiądz Michał Sopoćko jako profesor wykładowca w Wilnie i w Białymstoku

63%

Olszewski M.

|

tom 15

|

nr 1

EN

Fr. Michael Sopocko studied at the Faculty of Theology in Warsaw, where he earned two degrees of Master of Theology, there he gained his doctorate and his habilitation. After graduation he took a job as a lecturer at the Stefan Batory University in Vilnius, where he taught catechetics, homiletics and pastoral theology at the same time leading the master seminar of these items. Since 1947, he began teaching and educational work in the Archdiocesan Major Seminary in Bialystok.

8

Memoriał Rektora i Senatu Akademickiego Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie w sprawie przynależności państwowej Wileńszczyzny w 1921 roku

63%

Żukowski P. M.

|

tom 58

|

nr 1

181-203

EN

The article presents in extenso two memoranda concerning the future of the University reborn in Vilnius in 1919, in the context of diplomatic efforts to normalise mutual Lithuanian-Polish relations after the two nations regained the right to self-determination in 1918.

PL

W niniejszym artykule przedstawiono in extenso dwa memoriały dotyczące przyszłości odrodzonego w 1919 r. w Wilnie uniwersytetu w kontekście zabiegów dyplomatycznych w celu unormowania wzajemnych relacji litewsko-polskich po odzyskaniu przez oba narody prawa do samostanowienia w 1918 r.

9

Archiwum Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie (1919-1939/1942). Historia, stan i perspektywy badawcze

63%

Supruniuk M. A. , Supruniuk A.

|

tom Polonika w zbiorach obcych, tom specjalny

147-170

EN

Along with liquidation of the Stephanus Bathoreus University (SBU) in Vilnius exe- cuted by Lithuanian authorities in December 1939 there was also closed entire files’ documentation connected with two decades of the University activity. The files were listed, wrapped up, tied up with strings and deposited in the University’s cellar. And that is how they were stored throughout entire time of the World War II. Has the Polish government tried to regain them – we do not know. After the war entire documentation was transported to the archive of Lithuanian Soviet Socialist Republic. Part of the personal files were separated and withdrawn from the set. Their fate is not clear. The documentation of the archive was not ordered and access to it was limited. It was used only by Soviet researchers. Some certified copies were also prepared e.g. for the former SBU employees and sparse inquiries of Polish archivists were answered. Not sooner than after Lithuania regained its independence in the beginning of the 90ties the SBU archive was „discovered” for the sake of the research. Researchers from Poland have drawn attention to its research value and started to use it in their research on history of Polish science in the 20th century. This research interest caused that Lithuanian archival authorities started efforts directed on ordering and describing an entire archival set, also allowing for materials’ copying and publishing. The description is done in Lithuanian language, simultaneously there is prepared research monograph on SBU.

PL

Archiwum Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie jest jednym z licznych polskich zespołów archiwalnych dotyczących okresu dwudziestolecia międzywojennego, które znajdują się w Litewskim Centralnym Archiwum Państwowym w Wilnie. I jednym z nielicznych, który zachował się niemal w całości. Przez wiele lat kolekcję uważano za zaginioną. Po 1990 r. zaczęto ją wykorzystywać do badań nad historią nauki w Wilnie. Najgłębiej zbiór jest eksploatowany przez polsko-litewski zespół badaczy przygotowujących monografię USB na 2019 r. Brak zainteresowania państwa polskiego losami archiwum spowodował, że pomimo przygotowanych projektów badawczych pozostaje ono nieuporządkowane i nieopracowane, a w dużej części wymaga natychmiastowej interwencji konserwatorskiej. Istnieje obawa, że w niedalekiej przyszłości zasób ten – po opracowaniu w języku litewskim – będzie trudno dostępny dla wielu badaczy z Polski.

10

Poczet jurystów i ekonomistów. Eugeniusz Waśkowski (1866-1942)

51%

Redzik A.

|

nr 1 (7)

271-293

EN

The sixth edition of Lexicon is devoted to one of the most prominent experts in civil procedure, the judiciary system and the Bar in the Second Republic of Poland – Professor Eugeniusz Waśkowski from the Stefan Batory university. Before he came to Vilnius in 1924, he was a Professor at the university of Odessa. To this day, his works in the field of law and civil procedure are re-issued in Russia. Publications in Polish – although they are not reissued – are constantly present in the Polish scientific literature. Quite commonly, Waśkowski is considered one of the most outstanding and distinguished scholars in the field of civil procedure in the history of Poland. The article is an abridged version of the study published in 2012 (Redzik Adam, Eugeniusz Waśkowski (1866-1942). On the 70th anniversary of the death of an outstanding scientist and lawyer, “Palestra” no 9-10, pp. 255-267), but it contains new and improved threads related to Waśkowski’s life in Odessa, as well as in Warsaw during World War II.

PL

Szósta odsłona Pocztu poświęcona została jednemu z najwybitniejszych znawców prawa cywilnego procesowego, ustroju sądownictwa i adwokatury w II RP, profesorowi Uniwersytetu Stefana Batorego Eugeniuszowi Waśkowskiemu. Zanim przyjechał on do Wilna w 1924 r. był profesorem na Uniwersytecie w Odessie. Do dzisiaj jego dzieła z zakresu prawa i procesu cywilnego są wznawiane w Rosji. Z kolei publikacje w języku polskim – mimo iż nie były wznawiane – są stale obecne w polskiej literaturze naukowej. Dość powszechnie Waśkowski jest uznawany za jednego z najwybitniejszych i najbardziej zasłużonych procesualistów cywilnych w historii Polski, a jednocześnie za jednego za najważniejszych jurystów cywilistów w przedrewolucyjnej Rosji. Artykuł jest skróconą objętościowo a jednocześnie uzupełnioną źródłowo i merytorycznie wersją opracowania opublikowanego w 2012 r. (Eugeniusz Waśkowski (1866-1942). W siedemdziesięciolecie śmierci wybitnego uczonego i adwokata, „Palestra” 2012, nr 9-10, s. 255-267). Zawiera nowe i poprawione wątki związane z życiem Waśkowskiego w Odessie, jak i w Warszawie w okresie II wojny światowej.

11

Ksiądz Walerian Meysztowicz (1893–1982). Droga do objęcia katedry nadzwyczajnej prawa kanonicznego na Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie

44%

Żukowski P.

|

nr 2

181-214

UK

Стаття присвячена певному періоду в житті Священикa Валеріана Мейштовича (1893–1982) тайого зв’язкам з Вільнюсом. Автор намагається описати обставини його навчання у Вільнюському університеті імені Стефана Баторего та у Вільнюській семінарії. Далі він розглядає питання нострифікації отриманого в Римі докторату священного богослов’я, що дозволило В. Мейштовичу займатись замовленими лекціями і відкрило шлях до академічної кар’єри. Потім була габілітація і ступінь доктора з канонічного права. Після виходу на пенсію Священикa Броніслава Жонґоловича, саме у В. Мейштовічеві вбачалийого наступника на кафедрі канонічного права на Богословському факультеті ВУСБ. Сам В. Жонґоллович всіляко сприяв просуванню В. Мейштовича. Згідно з юридично встановленою процедурою, 14 вересня 1937 р. В. Мейштович отримав номінацію на професорське звання від Президента Республіки Польща. Через численні дипломатичні зобов’язання, пов’язані з посадою в Посольстві Республіки Польща при Апостольський столиці, В. Мейштович не міг виконувати свої обов’язки академічного викладача. Його академічна кар’єра у Вільнюсі була перервана початком Другої світової війни.

RU

В статье рассматривается определенный период жизни священника Валериана Мейштовича (1893–1982), а также его связи с Вильнюсом. Автор пытается описать обстоятельства его обучения в университете Стефана Батория в Вильнюсе и в Вильнюсской семинарии. Затем он обсуждает вопрос о нострификации полученной в Риме степени кандидата наук в области священного богословия, которая позволила В. Мейштовичу получить заказ на проведение лекций и открыла путь к академической карьере. Следующим этапом стало получение степени доктора и должности доцента в области канонического права. После ухода на пенсию священника Бронислава Жонголловича именно в В. Мейштовиче виделиего преемника на Кафедре канонического права на Богословском факультете Университета Стефана Батория. Сам В. Жонголлович значительно продвигал В. Мейштовича. В соответствии с установленной законом процедурой В. Мейштович получил профессорское назначение от президента Республики Польша 14 сентября 1937 г. Из-за многочисленных дипломатических обязанностей, связанных с его должностью в Посольстве Республики Польша при Святом Престоле, В. Мейштович не мог выполнять свои обязанности в качестве академического преподавателя. Его научая карьера в Вильнюсе была прервана началом Второй мировой войны.

EN

The article discusses a period in the life of Fr. Walerian Meysztowicz (1893–1982) and his connections with Vilnius. The author attempts to describe the circumstances of his education at the Stephen Bathory University in Vilnius and at the Vilnius Seminary. He then discusses the recognition of the doctorate of sacred theology obtained in Rome, which enabled W. Meysztowicz to take up commissioned lectureships and opened the way to an academic career. This was followed by habilitation and a docent title in canon law. After Fr. Bronisław Żongołłowicz’s retirement, it was W. Meysztowicz who was seen as his successor in the Chair of Canon Law at the Faculty of Theology of the Stephen Bathory University. B. Żongołłowicz himself intensely promoted W. Meysztowicz. Based on the procedure envisaged by law, W. Meysztowicz received his professorial appointment from the President of the Republic of Poland on 14 September 1937. Due to his numerous diplomatic duties resulting from his post at the Embassy of the Republic of Poland to the Holy See, W. Meysztowicz was unable to fulfil his duties as an academic lecturer. His academic career in Vilnius was interrupted by the outbreak of the Second World War.

PL

Artykuł traktuje o pewnym okresie życia ks. Waleriana Meysztowicza (1893–1982) i jego związkach z Wilnem. Autor stara się przybliżyć okoliczności pobierania nauki na Uniwersytecie Stefana Batorego w Wilnie oraz w wileńskim Seminarium Duchownym. Następnie omawia sprawę nostryfikacji uzyskanego w Rzymie doktoratu świętej teologii, co umożliwiło W. Meysztowiczowi objęcie wykładów zleconych oraz otworzyło drogę kariery naukowej. Kolejnym etapem była habilitacja i uzyskanie docentury z zakresu prawa kanonicznego. Po przejściu na emeryturę ks. Bronisława Żongołłowicza to w W. Meysztowiczu widziano jego następcę w Katedrze Prawa Kanonicznego na Wydziale Teologicznym USB. Sam B. Żongołłowicz bardzo promował W. Meysztowicza. Na podstawie przewidzianej prawem procedury W. Meysztowicz otrzymał od Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej nominację profesorską w dniu 14 września 1937 r. Z uwagi na liczne obowiązki dyplomatyczne wynikające z posady w Ambasadzie Rzeczypospolitej Polskiej przy Stolicy Apostolskiej, W. Meysztowicz nie mógł wykonywać swoich obowiązków wykładowcy akademickiego. Karierę naukową w Wilnie przerwał mu wybuch II wojny światowej.