Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Związki norbertanów z Uniwersytetem Krakowskim na tle innych zakonów w okresie średniowiecza.

100%

Kaczmarek K.

Res Gestae. Czasopismo Historyczne

|

2007

|

tom 5

159-170

2

Collegium desertum – niedokończona fundacja uniwersytecka Kazimierza Wielkiego

80%

Starzyński M.

Roczniki Historyczne

|

2016

|

tom 82

PL

Collegium desertum – die unvollendete Universitätsstiftung Kasimirs des GroßenZusammenfassungDer vorliegende Beitrag stellt den Versuch dar, die bisherigen Forschungsmeinungen zur Lage und zum Zeitpunkt des Baubeginns des ersten festen Sitzes der Universität König Kasimirs des Großen einer Revision zu unterziehen. Der Autor lokalisiert das alte Universitätsgelände in der Stadt Kasimir bei Krakau, und zwar auf einem Areal, das von den Straßen Tkacka (heute Józefa), Wąska, Św. Wawrzyńca und der Stadtmauer eingegrenzt war (dem ungefähren Mauerverlauf entspricht heute der Verlauf der Straße Dajwór). Den Anlaß zur Entstehung dieser Einrichtung gab wohl die Stiftung des Collegium Carolinum in Prag 1366. Das unvollendete Universitätsgebäude wurde seit Anfang des 15. Jahrhunderts als collegium bezeichnet, was im Zusammenhang mit der Neugründung der Universität in Krakau und der Stiftung des Kollegs König Wladislaus’ stand (1400). Mit der Zeit wurde das ältere Gebäude in Kasimir – wohl um es von dem neueren zu unterscheiden – als collegium antiquum und später als collegium desertum bezeichnet, um gegen Ende des Jahrhunderts vollständig zur Ruine zu werden und schließlich gänzlich in der jüdischen Stadt aufzugehen. Die Stiftung in Krakau stand in Verbindung mit Bemühungen um die Umstellung des Verfassung (vom hospitium zum collegium) und der Ausstattung der Hochschule, das von da an entsprechend dem Prager Modell auf kirchlichen Beneﬁzien beruhte. Das Projekt wurde vom Tod König Kasimirs (1370) unterbrochen, dem es nicht mehr gegönnt war, seiner Universität die in Aussicht gestellten Einkünfte aus den Salzbergwerken zu übertragen. Sein Nachfolger Ludwig von Anjou war an der Fortführung dieser Initiative nicht mehr interessiert, so daß bei der Neugründung der Universität im Jahre 1400 der Stifter Wladislaus Jagiello ein neues Kolleg errichten ließ, das auch seinen Namen trug. Collegium desertum – unﬁnished university foundation of Kazimierz the GreatAbstractThe paper attempts a revision of current historiographic opinion on the localisation and the time of undertaking work on the ﬁrst permanent premises of the University of Kazimierz the Great. The author outlines the university area in the town of Kazimierz, marked by the streets Tkacka (today Józefa), Wąska, Świętego Wawrzyńca and the city walls (now roughly equivalent to Dajwór Street). The decision was probably inspired by the foundation of Collegium Carolinum in Prague in 1366. The investment in Cracow was related to the attempted changing of the organisational model of the university (from hospitial to collegial) and the model of funding, based – as in Prague – on church beneﬁces. The undertaking was interrupted by the death of King Kazimierz (1370).

3

Doktrynalne podstawy krakowskiego koncyliaryzmu średniowiecznego

60%

Markowski M.

Folia Historica Cracoviensia

|

1999

|

tom 6

EN

The article focuses on a number of philosophical and theological bases for the Krakow conciliarism of the 1st half of the 15th century as a powerful reform movement.

PL

Zadaniem tego artykułu o doktrynalnych podstawach krakowskiego koncyliaryzmu pierwszej połowyXV wieku jest zwrócenie uwagi na niektóre aspekty podstaw filozoficznych i teologicznych tego potężnego prądu reformatorskiego.

4

T. Oracki, Studenci z Prus Krzyżackich, Książęcych i Warmii na Uniwersytecie Krakowskim od XIV do XVIII wieku (Diecezje: pomezańska, sambijska i warmińska), "Scientia et Veritas" nr 6, Gdańsk 2018, ss. 295

60%

Zawadzki W.

Studia Elbląskie

|

2018

|

tom 19

605-607

5

Dzieje w rękach Opatrzności. Elementy historiozofii Jana Długosza i jej uwarunkowania

51%

Talarowski A.

Roczniki Historyczne

|

2018

|

tom 84

EN

Artykuł ukazuje obecność w Rocznikach Jana Długosza twórczo przepracowanych elementów myśli historiozoficznej. Ukazuje formację umysłową Długosza i jego otoczenie intelektualne, ze szczególnym uwzględnieniem środowiska uniwersyteckiego i teologii praktycznej w Krakowie. List dedykacyjny do Roczników, jako wyraz metodologicznej świadomości dziejopisa, jest przedmiotem analizy pod kątem celów stawianych przed historią oraz jej związków z filozofią i moralnością. Autor przedstawia też właściwe Długoszowi idee prowidencjalizmu, zwłaszcza znaczenie sprawiedliwości Bożej dla biegu historii. Jako egzemplifikacja służy oryginalnie rozbudowana koncepcja Długosza przedstawiająca przyczyny utraty przez Piastów tronu w Polsce. The article shows the presence of creatively reworked elements of historiographic ideas in the Annales of Jan Długosz. The mental formation of Długosz and his intellectual millieu is discussed, with special attention paid to the university circles and practical theology in Cracow. The dedicatory epistle of the Annales, as the expression of methodological awareness of the chronicler, is the subject of analysis from the perspective of the aims of history and its relations with philosophy and morality. The author also presents the ideas of providentialism, typical for Długosz, especially the meaning of God’s justice for the course of history. As its exemplification serves the original and sophisticated conception of Długosz, showing the causes of the loss of Polish throne by the Piast dynasty.

6

"Exultante spiritu". Dominikanie wobec powstania wydziału teologicznego na Uniwersytecie Krakowskim

51%

Gałuszka T.

Perspektywy Kultury

|

2023

|

tom 43

|

nr 4/1

43-62

EN

In this article, the author proposes two hypotheses and a new source on the establishment of the University of Krakow in 1364 and the foundation of the theological faculty in 1397. The text opens up a new way of looking at the question of the Dominicans’ attitude to the creation of the theological faculty at the University of Krakow. In the 1460s, the friars may indeed have backed King Casimir the Great’s project of a three-faculty university, which was based the Bologna model. They probably calmly accepted Pope Urban V’s 1364 decision to found a university that did not have a theological faculty. The position of the Dominican school in Krakow was therefore not threatened, and the friars continued to develop the local center and the educational structure of the entire monastic province in the following decades. However, in the early 1490s, plans to restore the University of Krakow with a theological faculty must have worried Krakow’s Dominicans. According to the special privilege by Pope Alexander IV which was announced in the Exultante spiritu bull of March 28, 1257, as long as the monastic school was the only theological college of its kind in the city, a Dominican lecturer did not have to go through the procedure of obtaining university degrees. The opening of the theological faculty, on the other hand, marked not so much even a reform as a revolution in Dominican college, which included the need to develop a new personnel policy. On January 11, 1397, Pope Boniface IX made the historic decision to open a theological faculty in Krakow. The emergence of the new theological faculty must have unsettled the local group of Dominican professors, and – as one might assume – they did not accept the fact exultante spiritu. From then on, all local Dominican regens were required to hold appropriate academic degrees.

PL

W prezentowanym artykule autor przedstawia dwie hipotezy oraz nowe źródło dotyczące zagadnienia powstania Uniwersytetu Krakowskiego w 1364 r. i erygowania wydziału teologicznego w 1397 r. Poczynione obserwacje pozwalają w nowy sposób spojrzeć na zagadnienie stosunku dominikanów do powstania wydziału teologicznego na Uniwersytecie Krakowskim. W latach 60. XIV w. bracia mogli rzeczywiście wspierać projekt króla Kazimierza Wielkiego trójwydziałowego uniwersytetu, zaplanowanego na model boloński. Zapewne ze spokojem przyjęli oni decyzję papieża Urbana V z 1364 r. o erygowaniu uczelni, która nie posiadała wydziału teologicznego. Pozycja dominikańskiej szkoły w Krakowie nie była więc zagrożona i bracia w kolejnych dziesięcioleciach kontynuowali rozwój miejscowego ośrodka oraz struktury szkolnictwa w całej prowincji zakonnej. Jednak na początku 90. lat XIV w. plany odnowienia Uniwersytetu Krakowskiego wraz z erygowaniem wydziału teologicznego musiały zaniepokoić krakowskich dominikanów. Zgodnie bowiem ze specjalnym przywilejem papieża Aleksandra IV ogłoszonym w bulli Exultante spiritu z 28 marca 1257 r. dopóki zakonna szkoła była jedynym tego rodzaju studium teologii w mieście, dominikański wykładowca mógł się obyć bez przechodzenia procedury zdobywania stopni uniwersyteckich. Otwarcie zaś wydziału teologicznego oznaczało nie tyle nawet reformę, ile rewolucję w dominikańskiego studium, w tym konieczność wypracowania nowej polityki kadrowej. 11 stycznia 1397 r. papież Bonifacy IX podjął historyczną decyzję o erygowaniu wydziału teologicznego w Krakowie. Pojawienie się nowego wydziału teologicznego musiało poruszyć tutejsze grono dominikańskich profesorów i – jak można przypuszczać – faktu tego nie przyjęli, „radując się w duchuˮ (exultante spiritu). Od tego momentu wszyscy miejscowi regensi dominikańscy musieli się legitymować posiadaniem odpowiednich stopni akademickich.

7

Społeczno-kościelna działalność profesorów krakowskiego Wydziału Teologicznego w XV wieku

51%

Ożóg K.

Perspektywy Kultury

|

2023

|

tom 43

|

nr 4/1

63-86

EN

In this article, the author outlines medieval thought on the place and role of university masters of theology in society and the Church, as well as its reception in the Krakow university in the 15th century. In particular, he discusses the views on this subject in the writings of Bartłomiej of Jasło, Stanisław of Skarbimierz and Jan Elgot. Next, he describes a group of more than 70 professors of theology at the University of Krakow in the 15th century, as well as their geographical and social origins, as well as religious affiliations. The author discusses the work of the few professors of theology who held prominent offices and titles in the Polish Church. He shows a group of scholars who cooperated with the Bishop of Krakow Zbigniew Oleśnicki in combating Hussitism and in matters related to the Council of Basel. He stresses that they exerted considerable influence on the Polish episcopate, most of which sided with the Council of Basel, while Tomasz Strzępiński’s treatise Determinatio Basiliensis was hailed in Basel as the best interpetation of the conciliarist doctrine. Krakow theology professors influenced society through sermons, as well as pastoral and moral works for the clergy to use in pastoral work in their parishes.

PL

W niniejszym artykule autor naszkicował średniowieczną myśl dotyczącą miejsca i roli uniwersyteckich mistrzów teologii w społeczeństwie oraz Kościele, a także ich recepcję w krakowskim środowisku uniwersyteckim w XV w. W szczególności omówił poglądy na ten temat w pismach Bartłomieja z Jasła, Stanisława ze Skarbimierza i Jana Elgota. Następnie scharakteryzował grupę ponad 70 profesorów teologii Uniwersytetu Krakowskiego w XV w. oraz ich pochodzenie terytorialne (geograficzne) i społeczne, przynależność zakonną. Autor omówił działalność nielicznych profesorów teologii, którzy zajmowali eksponowane urzędy i godności w polskim Kościele. Ukazał przy tym grupę uczonych współpracujących z biskupem krakowskim Zbigniewem Oleśnickim w zwalczaniu husytyzmu oraz w sprawach związanych z soborem bazylejskim. Podkreślił, że wywarli oni znaczny wpływ na polski episkopat, który w większości opowiedział się po stronie soboru bazylejskiego, zaś traktat Tomasza Strzępińskiego Determinatio Basiliensis został uznany w Bazylei za najlepszy wykład doktryny koncyliarystycznej. Krakowscy profesorowie teologii oddziaływali na społeczeństwo poprzez kaznodziejstwo, a także twórczość pastoralną i moralną przeznaczoną dla duchowieństwa na potrzeby pracy duszpasterskiej w parafiach.

8

The meaning of birth date - the astrological and astronomical dimensions of medieval and early modern natal charts

51%

Konarska-Zimnicka S. K.

Komunikaty Mazursko-Warmińskie

|

2023

|

tom 323

|

nr 4

578-590

PL

Data przyjścia człowieka na świat to symboliczny początek jego mariażu z ziemską egzystencją, a ta owiana była mgłą tajemnicy. Tajemnicę tę próbowali poznać astrologowie, którzy dysponowali wiedzą i narzędziami prognostycznymi. Do takich narzędzi należały horoskopy urodzinowe w różnych odmianach (natalne, rektyfikowane, rocznicowe). Wprawny astrolog z układu planet, znaków zodiaku, węzłów księżycowych czy gwiazd stałych ponoć był w stanie „wyczytać” losy adresata horoskopu. A że przekonanie o rzetelności tych prognoz było wielkie, zapotrzebowanie na horoskopu i usługi astrologów również. To właśnie dzięki szczęśliwie zachowanym źródłom jesteśmy w stanie zbadać, jak dużą rolę w średniowieczu i wczesnej epoce nowożytnej odgrywała znajomość daty urodzin w wymiarze tak astrologicznym, jak i astronomicznym.

EN

The date of man's birth is the symbolic beginning of his marriage with earthly existence, and this was shrouded in a fog of mystery. This mystery was attempted to be known by astrologers, who had knowledge and forecasting tools at their disposal. Such tools included birth horoscopes in their various forms (natal, rectified, anniversary). A skilful astrologer was supposedly able to "read" the fate of the horoscope's addressee from the arrangement of planets, zodiac signs, lunar nodes or fixed stars. And as the belief in the reliability of these predictions was great, so was the demand for horoscopes and the services of astrologers. It is thanks to the fortunately preserved sources that we are able to investigate how great a role knowledge of the date of birth played in the Middle Ages and early modern era in both astrological and astronomical terms.

9

Kolonia akademicka Uniwersytetu Krakowskiego we Lwowie w XVII wieku

51%

Krukowski J.

Rocznik Komisji Nauk Pedagogicznych

|

2018

|

nr LXXI

5-37

EN

In the historical and educational literature, there is no text, which present the history of the academic colony of the University of Cracow in Lviv from its inception in the 17th century to the next transformation at the end of the 18th century. This paper is based on manuscript archival materials collected at the Jagiellonian University, the Archbishop of Lviv, in including consistory files, and also in printed annals, published official magazines of the city of Lviv, printed works of the teaching staff and students of the colony. As a result of many years of collecting source facts, the following was reconstructed: establishment of an academic colony in 1608, directors, some auxiliary teachers, pupils’ case, their activity in the city and the church in Lviv, school building and conditions for teaching, scattered grounds for financing teachers, pupils and building maintenance school. The article is the first part of the school’s history, the archival material owned by the author, after completing the query in the Lviv city archives, allows the author to write its history in the 18th century. This is the third academic colony (Chełmno, Nowy Sącz) presenting by the author.

10

"Ego librarista”. Działalność Jana ze Skawiny jako bibliotekarza na Wydziale Prawa Uniwersytetu Krakowskiego

51%

Świeboda W.

Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne

|

2020

|

tom 113

407-429

EN

The article is devoted to the figure of Jan of Skawina (†1520), a doctor and professor of canon law, librarian of the Faculty of Law of the University of Krakow. Although he was not one of the leading or distinguished figures from among the group of Polish scholars at the turn of the 15th and 16th centuries and his scientific legacy has not been preserved, he nevertheless showed particular zeal, as the guardian of the library book collection, for the other professors who held the position of librarian. Between 1501 and 1515 he obtained and systematized many works on the subject of law or preaching for the benefit of the faculty library, which were intended as aids to professors and law students. In retrospect, an invaluable achievement of the scholar from Kraków was inserting notes indicating that the manuscripts belonged to the collection of the Law College. These notes not only allow the codes to be assigned unambiguously to the Collegium Iuridicum library, but also inform about the previous owners and about the method and date of obtaining a given copy. Out of 46 preserved medieval books of the Faculty of Law, 39 have notes inscribed by his hand. Jan of Skawina was not only a book keeper but also a donor of several manuscripts. Owing to his efforts, several professors of law and members of Jan’s family passed on their books in their will to the Faculty of Law. In the face of the tragic fire of the Collegium Iuridicum building in 1455, Jan of Skawina’s efforts to acquire new works facilitated a partial reconstruction of the jurist library. These were mainly legal and theological works, which could serve as an aid to the work of preaching. A casual review of the works in the book collection of the Faculty of Law allows us to conclude that the selection of the letters obtained or offered by Jan of Skawina was not accidental. Seemingly modest testimonies of Jan of Skawina’s activity as a librarian turn out to be invaluable for learning about the resources and organization of the library of the Law College. The notes he has included in his manuscripts are a very important source of information about the medieval Faculty of Law of the University of Kraków. They also prove that the position of librarian did not have to be treated by university professors as a burden, but could be seen as a kind of distinction. Jan of Skawina held a number of important church and university posts, and yet he wrote about himself modestly, but with pride, using the term ‘librarista’.

PL

Artykuł poświęcony jest osobie Jana ze Skawiny (†1520), doktora i profesora prawa kanonicznego, bibliotekarza biblioteki Wydziału Prawa Uniwersytetu Krakowskiego. Nie należał on wprawdzie do postaci pierwszoplanowych lub wyróżniających się spośród grona uczonych polskich przełomu XV i XVI stulecia, nie zachowała się także jego spuścizna naukowa, niemniej jednak jako opiekun księgozbioru bibliotecznego wykazał się szczególną gorliwością na tle innych profesorów sprawujących funkcję bibliotekarza. W latach 1501-1515 pozyskał na rzecz biblioteki wydziałowej i usystematyzował wiele dzieł o tematyce prawniczej lub kaznodziejskiej, mających służyć jako pomoc dla profesorów i studentów prawa. Z perspektywy czasu nieocenionym dokonaniem krakowskiego uczonego było umieszczenie not wskazujących na przynależność rękopisów do księgozbioru Kolegium Prawniczego. Pozwalają one nie tylko na jednoznaczne przypisanie kodeksów do biblioteki Collegium Iuridicum, ale też informują o poprzednich właścicielach oraz o sposobie i dacie pozyskania danego egzemplarza. Spośród 46 zachowanych do dzisiaj średniowiecznych ksiąg Wydziału Prawa aż 39 posiada noty wpisane jego ręką. Jan ze Skawiny był nie tylko opiekunem książek, ale także darczyńcą kilkunastu rękopisów. Dzięki jego zabiegom kilku profesorów prawa oraz członków rodziny Jana przekazało w testamencie swoje księgozbiory na rzecz Wydziału Prawa. W obliczu tragicznego w skutkach pożaru gmachu Collegium Iuridicum w 1455 roku działania Jana ze Skawiny na rzecz pozyskania nowych dzieł pozwoliły na częściowe odbudowanie biblioteki jurystów. Były to dzieła przede wszystkim prawnicze, a także teologiczne, które mogły służyć jako pomoc w pracy kaznodziejskiej. Pobieżny przegląd dzieł znajdujących się w księgozbiorze Wydziału Prawa pozwala na stwierdzenie, że dobór pism pozyskanych lub ofiarowanych przez Skawińskiego nie był przypadkowy. Na pozór skromne świadectwa działalności Jana ze Skawiny na funkcji bibliotekarza okazują się być nieocenione dla poznania zasobu i organizacji biblioteki Kolegium Prawniczego. Noty, które zamieścił on w rękopisach, stanowią niezwykle ważne źródło informacji o średniowiecznym Wydziale Prawa Uniwersytetu Krakowskiego. Dowodzą również, że stanowisko bibliotekarza nie musiało być traktowane przez profesorów uniwersyteckich jako obciążenie, ale mogło być postrzegane jako rodzaj wyróżnienia. Jan ze Skawiny piastował szereg ważnych stanowisk kościelnych i uniwersyteckich, a jednak pisał o sobie skromnie, ale z dumą – „librarista”.

11

Kontakty personalne i instytucjonalne Jana Długosza z krakowskim środowiskiem uniwersyteckim. Uwagi o stanie i perspektywach badań

41%

Ożóg K.

|

tom 55

PL

Personal and institutional contacts of Jan Długosz with the community of Krakow University. Remarks on the research state and prospectsOnly for three years did Jan Długosz study liberal arts at the university of Cracow (1428–1431), but throughout his whole adult life he maintained contacts with the university community, especially with professors. The article presents, ﬁrst, the state of research done by Polish historians on Jan Długosz university studies and his foundation for the university, then the personal contacts and cooperation of the chronicler with Cracovian professors in various matters of the Cracow Church and the Polish Kingdom. Texts by M. Bobrzyński and S. Smolka, J. Morawski, K. Pieradzka, B. Przybyszewski, J. Krzyżaniak, M. Koczerska, M. Kowalczyk, M. Biskup, S. Gawlas, A. Włodarek and P. Węcowski deserve special attention in this regard. Next, the author of the article suggests new lines of research into Długosz’s relationships with Cracovian scholars. The source material of the Cracow chapter and the consistory court together with documents issued by Cracow bishops, chapter, prelates and canons in various matters during the chapter sessions suggest high potential in this area. In 1436–1480, when Długosz was a member of the cathedral chapter, a large group of university professors were associated (around thirty persons), with whom the chronicler maintained personal contacts. A full and comprehensive knowledge of this group with all their possible interactions, matters and contacts will make it possible for us to better understand Jan Długosz’s relations with the university milieu. The complex study of the chronicler’s library will contribute to the knowledge of Długosz’s intellectual contacts with various people in Cracow, Poland, and abroad.

12

Dobra kolegiaty Świętego Floriana jako uposażenie Wydziału Teologicznego na przełomie XV i XVI w.

41%

Wasilewicz M.

Perspektywy Kultury

|

2023

|

tom 43

|

nr 4/1

103-124

EN

The author provides an analysis of the property of the collegiate church of St. Florian in Krakow as an asset the Faculty of Theology in the late fifteenth and early sixteenth centuries. The choir-stalls in the collegiate church of St. Florian were given, for example, to prominent scholars associated with the University of Krakow. Problems related to the material foundations of the Krakow university were an inseparable part of the university’s history. For example, the dispute over its origins largely concerns financial issues. The author’s goal is to describe the possessions of the Faculty of Theology of the University of Krakow in the late fifteenth and early sixteenth centuries. It was the most prestigious of the university faculties, and membership in it was regarded as the crowning achievement of an outstanding scholar’s career. Through an analysis of surviving source materials, including sporadically used hand-written sources, such as bills and receipts, the author provides a sketch of the Faculty’s profitability and determines its real income at 479 grzywnas and 4 groszes based on specific assets, i.e. income from tithes, etc. In addition, the author outlines further research problems concerning budget studies associated with tithes and other assets of the St. Florian collegiate chapter. The outcome of the study is a depiction of the material attractiveness for beneficiaries from the Theological Faculty, compared to the beneficiaries of other Lesser Poland chapters during the period in question.

PL

Autor przedstawia analizę dóbr kolegiaty św. Floriana w Krakowie w kontekście uposażenia Wydziału Teologicznego na przełomie XV i XVI w. Stalle w kolegiacie św. Floriana otrzymywali m.in. wybitni uczeni związani z Uniwersytetem Krakowskim. Problemy związane z podstawami materialnymi wszechnicy krakowskiej były nieodłącznym towarzyszem historii uniwersytetu. Chociażby spór o jej początki dotyczy w dużej mierze kwestii finansowych. Celem autora było przedstawienie uposażenia na przełomie XV i XVI stulecia Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Krakowskiego – najbardziej prestiżowego spośród wydziałów uniwersyteckich, do którego przynależność traktowana była jako zwieńczenie doskonałej kariery uczonego. Dzięki analizie zachowanych materiałów źródłowych, w tym sporadycznie wykorzystywanych materiałów rękopiśmiennych – rachunków, autor przedstawia szkic dochodowości, określając realny dochód na 479 grzywien i 4 grosze, opierając się na konkretnych składowych majątku, tj. wpływach z dziesięcin etc. Ponadto autor zarysowuje dalsze problemy badawcze dotyczące badań nad budżetem związane z dziesięcinami oraz pozostałymi składowymi majątku kapituły kolegiackiej św. Floriana. Wynikiem pracy jest przedstawienie atrakcyjności materialnej dla beneficjentów z Wydziału Teologicznego na tle beneficjentów innych małopolskich kapituł w omawianym okresie.

13

„Universitas haec catholica”. Wydział Teologiczny i droga do katolickiej konfesjonalizacji Uniwersytetu Krakowskiego w XVI wieku

41%

Zdanek M.

Perspektywy Kultury

|

2023

|

tom 43

|

nr 4/1

125-154

PL

Tematem artykułu jest postawa profesorów i studentów Uniwersytetu Krakowskiego wobec reformacji oraz obrona i umocnienie katolickiej tożsamości uczelni w XVI w. Szczególną rolę odegrali w tym procesie profesorowie Wydziału Teologicznego. Rozwój sytuacji i podejmowane działania zostały rozpatrzone według paradygmatu konfesjonalizacji. Okres pierwszy (1520-1548) charakteryzowało oddolne szerzenie się tekstów i idei reformacyjnych, które były zwalczane przez władze uniwersytetu. W okresie drugim (1549-1572) w obliczu kryzysu i krytyki Uniwersytet stał zdecydowanie po stronie katolickiej i włączył się w polemikę wyznaniową. W okresie trzecim (1573-1603) rozpoczęła się właściwa konfesjonalizacja Uniwersytetu. Analiza działań, twórczości i kontaktów profesorów teologii w XVI w. pokazuje, że konieczne są pogłębione badania nad źródłami i weryfikacja wielu uproszczonych sądów o bierności i słabości intelektualnej wydziału. Przeciwnie, jawi się on jako aktywny i twórczy czynnik ówczesnych sporów wyznaniowych, który decydująco wpłynął na zachowanie i dookreślenie katolickiego oblicza uniwersytetu w epoce nowożytnej.

14

Zapiski biograficzne i historyczne Grzegorza ze Stawiszyna (1481-1540) oraz ich kontynuacja

41%

Zdanek M.

Roczniki Historyczne

|

2020

|

tom 86

187-216

EN

Grzegorz of Stawiszyn (1481-1540), philosopher and theologian, was a professor and thrice the rector of the University in Cracow, one of the most important representatives of humanism. He owned a large library, which he donated to the University. He left interesting autobiographical and historical notes, which cover selected events from the history of Poland and Cracow during the years 1295-1540. Two continuations were later added to them, covering events from the years 1482-1552. They are an important source for the cultural history of the Cracow university circles. The paper contains their critical edition.

PL

Grzegorz ze Stawiszyna (1481-1540), filozof i teolog, był profesorem i trzykrotnym rektorem Uniwersytetu Krakowskiego, jednym z najważniejszych przedstawicieli humanizmu. Posiadał obszerną bibliotekę, którą darował uniwersytetowi. Pozostawił ciekawe zapiski autobiograficzne i historyczne, które obejmują wybrane wydarzenia z historii Polski i Krakowa z lat 1295-1540. Dodano do nich następnie dwie kontynuacje obejmujące wydarzenia z lat 1482-1552. Są one ważnym źródłem do dziejów kultury historycznej krakowskiego środowiska uniwersyteckiego. Artykuł zawiera ich krytyczną edycję.

15

“Haec foecunda magnorum virorum parens Academia Cracoviensis.” A History of the Jagiellonian University in Academic Panegyrics for Krakow Bishops in the 1st half of the 17th Century

41%

Zdanek M.

|

nr 2

9-38

PL

Uniwersytet Krakowski w XV-XVI w. wypracował fundamentalne elementy swojej kultury pamięci i świadomości historycznej. W I połowie XVII w. krakowskie środowisko akademickie wzmocniło przekaz dotyczący swojej przeszłości. Bardzo ważnym medium tego oddziaływania była literatura okolicznościowa, a zwłaszcza panegiryki. Liczne druki akademickie poświęcano biskupom krakowskim, ponieważ byli oni kanclerzami uniwersytetu, a często jego wychowankami i mecenasami, uniwersytet zaś był jedną z najważniejszych instytucji diecezji, mocno związaną z Kościołem. Panegiryki takie powstawały głównie z okazji nadania biskupstwa, uroczystego wjazdu biskupów do miasta i ingresu do katedry wawelskiej oraz z racji śmierci i pogrzebu. W analizowanym okresie diecezją rządziło siedmiu biskupów. W tym czasie profesorowie i studenci uniwersytetu dedykowali im 65 panegiryków, z których 43 utwory zawierały treści i nawiązania z przeszłości uniwersyteckiej. Panegiryki były nośnikiem zinstytuzjonalizowanej uniwersyteckiej kultury pamięci. Głównymi figurami tej pamięci były: fundacja 1400 roku, fundator król Władysław Jagiełło, dynastia Jagiellonów jako dynastia fundatorów i reprezentantów złotego wieku w dziejach uniwersytetu, otoczony kultem profesor teologii Jan Kanty (zm. 1473) jako wzorzec profesora i patron uniwersytetu oraz katalogi sławnych profesorów i wychowanków uniwersytetu. Katalogi te miały formę wyliczania nazwisk, a przytaczano je jako dowód żywotności i zasług uniwersytetu dla społeczeństwa,państwa i Kościoła.

EN

In 15th–16th centuries, Krakow University developed fundamental elements of its memory culture and historical awareness. In the first half of the 17th century, the Krakow academic community strengthened its message concerning its past. Occasional literature, in particular panegyrics, was a particularly important medium of this message. Numerous academic prints were dedicated to Krakow bishops, since they were the University’s chancellors, and frequently its alumni and supporters, while the University itself was one of the key institutions in the diocese, closely related to the Church. The panegyrics were created mostly to celebrate the award of bishopric, a ceremonial entrance of a bishop to the city, an ingress to the Wawel Cathedral or were written in the event of death and the funeral. Seven bishops ruled the diocese in the analyzed period. In that time, university professors and students dedicated a total of 65 panegyrics to them, of which 43 contained references to the University’s past. Panegyrics were a medium of the University’s institutionalized memory culture. Key facts and persons mentioned in the works include: the foundation of 1400, founder King Władysław Jagiełło, House of Jagiellon as the dynasty of founders and representatives of the golden age in the University’s history, Jan Kanty – a revered professor of theology (deceased in 1473) as an exemplary lecturer and patron of the University, as well as catalogues of renowned professors and alumni of the University. The catalogues were in fact lists of surnames, and they were supplied as anevidence of the University’s long history and service to the society, the country,and the Church.

16

Polska historiografia uniwersytecka w rytmie jubileuszy. Uwagi o badaniach nad staropolskimi dziejami Uniwersytetu Krakowskiego

41%

Ożóg K.

Historyka Studia Metodologiczne

|

2019

|

tom 49

17

Donos na dominikanina. Studium historyczne i edycja tekstu listu denuncjacyjnego Stanisława ze Skarbimierza i akt sprawy brata Mikołaja z Brześcia z około 1421 roku

41%

Gałuszka T.

|

tom 83

PL

Artykuł dotyczy procesu denuncjacyjnego przeciwko byłemu prowincjałowi dominikanów krakowskich Mikołajowi z Brzezia z około 1421 r. Jego kazania oburzyły krakowskich duchownych, których prokuratorem stał się Stanisław ze Skarbimierza. Sprawa stanowi odbicie napięć związanych z poczuciem zagrożenia przez husytyzm. The paper deals with the denunciatory proceedings against the former provincial of the Cracovian Dominicans, Mikołaj of Brzezie, in circa 1421. His sermons outraged the clergy of Cracow, whose procurator became Stanisław of Skarbimierz. The matter reflects the tensions connected with the feeling of the threat of Hussitism.

18

Okruch do piętnastowiecznych dziejów podgórskiego kościoła św. Benedykta

41%

Kozłowska A. Z.

Biuletyn Biblioteki Jagiellońskiej

|

2019-2020

|

tom 69-70

17-26

EN

The announcement of John of Bytom’s sermon and dispute to be held in the Church of St. Benedict at the Lasota Hill in the Podgórze district of Kraków, found in the manuscript no. 707 from the collections of Jagiellonian Library, reveals an important fact that this church was used by the collegiates of the Kraków University during 1430s.

PL

Odnalezione w rękopisie BJ sygn. 707 zawiadomienie o kazaniu Jana z Bytomia i dyspucie, mających się odbyć w kościele św. Benedykta na górze Lasoty w Krakowie-Podgórzu, przynosi ważną informację świadczącą o nieznanym fakcie użytkowania tego kościoła przez kolegiatów Uniwersytetu Krakowskiego w latach trzydziestych XV wieku.

19

Biblioteka Jerzego Albinusa czyli u początków książnicy Uniwesrytetu Wileńskiego

41%

Moskal T.

|

tom 89

315-319

DE

In diesem Artikel werden die bibliophilen Interessengebiete des Wilnaer Weihbischofs Jerzy (Georg) Albinus (1510-1570) vorgestellt. Schon während seiner Studienzeit in Krakau interessierte er sich für die antike und die humanistische Literatur. Sein Wissen auf diesem Gebiet vertiefte er durch die Lektüre der in seiner etwa 1000 Bände zählenden Bibliothek befi ndlichen Werke. Bekannt sind heute einige Bücher aus dieser Sammlung mit eigenhändigen Besitzvermerken des Bischofs sowie mit Lesenotizen. Die Einbände der Bücher aus der Bibliothek von Bischof Albinus besitzen ein eingeprägtes Superexlibris mit Rola-Wappen, den bischöfl ichen Insignien sowie den Initialen GAEM.

20

Écrire l’histoire de la conquête: l’utilisation de l’histoire dans la polémique contre l’Ordre Teutonique au sujet des droits des infidèles (1386–1418)

36%

Chollet L.

Hereditas Monasteriorum

|

2014

|

tom 4

17-47

EN

The aim of the article is to describe a research project devoted to the use of history in the debate on the rights of unbelievers, from the Christianisation of Lithuania to the Council of Constance. The geopolitical rivalry between the Order of the Teutonic Knights, King Jagiełło’s Poland and Witold’s Lithuania was accompanied by an intense “war of words” centred around the question of the rights of unbelievers and the legitimacy of the crusade against Lithuania. The use of historical topics during this “battle of idea” may have influenced the European elite with regard to the relations between Christian powers and non-Christian peoples as well as the issue of the activities of Teutonic Order. In the first part of the article, I ask how history was used by Polish and Lithuanian delegates in Constance to defend the idea of the unbelievers’ freedom. In addition to using legal arguments based mainly on medieval law, the disputants referred to historical facts, which was supposed to prove that the Teutonic Order had no legitimacy in fighting against the Baltic pagans. The second part of the article deals with the sources available for shaping a “Polish-Lithuanian” way of describing the history of the Baltic conquest by the Teutonic Knights. The third part of the article presents two prospective research projects concerning the use of history in the debates on the rights of unbelievers. The first is dedicated to the “long term” history of the Baltic conquest by the military orders; the idea is to demonstrate that similar problems regarding the rights of the pagans or converts appeared already in the 13th or 14th centuries. The second research idea focuses on pagan Samogitia. As Lithuania was trying to take over the province, local history was used by Polish and Lithuanian diplomats to prove that by their evil behaviour the Teutonic Knights failed to bring baptism to Samogitian pagans.