Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Tożsamość Tatarów polskich

100%

Radłowska K.

Studia – konteksty pogranicza

|

2019

|

nr 3

39-47

PL

Celem artykułu jest analiza współczesnej tożsamości Tatarów polskich poprzez ukazanie konstytuujących ją elementów z perspektywy modelu złożonej tożsamości tatarskiej opartego na triadzie: „muzułmańskość” (religia) − „tatarskość” (etniczność) − „polskość” (narodowość). Analiza poszczególnych komponentów pokazuje, że współczesna tożsamość grupy ulega przeobrażeniom od tożsamości religijnej do tożsamości etniczno-kulturowej.

EN

The aim of the article is to analyze the contemporary identity of Polish Tatars by showing the elements constituting it from the perspective of the Tatar complex identity model based on the triad: "Muslimity" (religion) - "Tatarism" (ethnicity) – "Polishness" (nationality). The analysis of individual components shows that the contemporary identity of the group is transforming from religious identity to ethnic and cultural identity.

2

Pod znakiem buńczuka. Wkład Tatarów polskich w walkę o suwerenność Polski

100%

Krzyżanowski P. J. , Miśkiewicz A.

Nurt SVD

|

2019

|

nr 2

153-166

PL

Wśród Tatarów polskich myśl o niepodległości Polski była żywa w czasie zaborów. Swoją wierność Rzeczypospolitej poświadczyli czynem zbrojnym u zarania odradzającego się po 123 latach niewoli państwa polskiego. Walczyli również w obronie niepodległości Polski zagrożonej najazdem bolszewickim w 1920 roku. Bohaterem narodowym Tatarów polskich stał się Aleksander Sulkiewicz, żołnierz I Brygady Legionów Polskich i jednocześnie przyjaciel Józefa Piłsudskiego. Więź Tatarów z Polską pogłębiała się podczas ich służby w Wojsku Polskim. Lata międzywojenne Rzeczypospolitej były okresem wielkiego odrodzenia się społeczności Tatarów polskich. Tym boleśniej odczuli oni upadek Polski we wrześniu 1939 roku.

EN

The idea of independent Poland had been living among the Polish Tatars during the entire partition period. The community had proved their loyalty to the republic by their military participation at the onset of the resurrecting after 123 years of slavery Polish state. They also took part in the Polish-Soviet War (1919-1920). Aleksander Sulkiewicz, a soldier of the Brigade I of the Polish Legion and a friend of Józef Piłsudski, rose to the position of the national hero for the Tatars. The bond between the Tatars and Poland had even deepened throughout their service in the Polish Army. The interwar years were a period of the great revival of the Polish Tatars in Poland. Thus, they reacted to the fall of Poland in September 1939 with a great concern and sadness.

3

Praktyki religijne Tatarów polskich na przykładzie obchodzenia święta Kurban Bajram

84%

Nikołajew J.

Nurt SVD

|

2013

|

nr 1

235-252

PL

Artykuł poświęcony jest praktykom religijnym Tatarów polskich na przykładzie obchodzonego święta Kurban Bajram – najważniejszego wśród świąt muzułmańskich. Najpierw autor przypomina historię Tatarów polskich, ich wysiłki asymilacyjne do społeczności polskiej. Na szczególną uwagę zasługuje tu fakt zgodnej egzystencji Tatarów z Polakami i Litwinami. Następnie autor analizuje obrzęd przygotowania ofiarnego zwierzęcia i jego rytualnego uboju, rytualne powinności składających ofiarę – imama i rzezaka, jak również modyfikacje tych zachowań religijnych w kontekście polskim. Ważnym akcentem jest tu naświetlenie społecznego odbioru rytualnych zabójstw zwierząt. Artykuł kończy się uwagami o integracyjnym charakterze święta Kurban Bajram pozwalającym na zachowanie, przez stulecia, tatarskiej tożsamości religijnej i kulturalnej w Polsce.

EN

The present article describes the Tatars’ religious practices on the example of the celebrations concerning the Kurban Bajram feast – the most important among the Muslim celebrations. Firstly, the author remembers the history of the Polish Tatars, their struggle to assimilate among Polish society. Special attention should be paid here to the harmonious co-existence of the Tatars with the Poles and Lithuanians. Then the author analyses the ceremony of preparing the sacrificial animal and its ritual slaughter, the ritual obligations of those sacrificing – the imam and the ritual slaughterer; as well as the modifications of those religious behaviours in the Polish context. The description of the social reception of ritual slaughters is emphasised here. The article ends with remarks upon the integrating character of the Kurban Bajram feast that allows the preservation, through centuries, the Tatar religious and cultural identity in Poland.

4

Rękopis z Czombrowa. Z zagadnień edycji filomackiego przekładu Koranu

84%

Kulwicka-Kamińska J.

Nurt SVD

|

2019

|

nr 2

8-22

PL

Autorka artykułu ukazuje skomplikowane losy wspólnego projektu Tatarów polskich (m.in. Józefa Sobolewskiego) i filomatów (ks. Dionizego Chlewińskiego i Ignacego Domeyki), którego rezultatem był XIX-wieczny przekład Koranu na język polski. Wskazuje ponadto na najnowsze odkrycie, którym jest fragment rękopisu filomackiego przekładu, pochodzący z podworskiego archiwum w Czombrowie (Białoruś) i podejmuje próbę weryfikacji naukowych hipotez dotyczących XIX-wiecznych tłumaczeń świętej Księgi islamu. Przybliża także projekt krytycznej edycji tzw. rękopisu z Czombrowa

EN

The author of the article shows the complex picture of the joint project of the Polish Tatars (including Józef Sobolewski) and philomats (priests Dionysius Chlewiński and Ignacy Domeyko), which resulted in a nineteenth-century translation of the Quran into Polish. She also points to the latest discovery, which is a fragment of the manuscript of the philomathic translation, coming from the court archive in Czombrów (Belarus) and attempts to verify the scientific hypotheses regarding the nineteenth-century translations of the holy Book of Islam. She also brings closer ideas regarding the project of critical edition of the so-called manuscript from Czombrów.

5

O prawdziwy wizerunek Tatara w Polsce

84%

Miśkiewicz A.

Nurt SVD

|

2017

|

nr 2

601-608

PL

Tatar w naszym kraju postrzegany jest jako obcy. Opinię taką podtrzymują podręczniki szkolne, a w świadomości ogółu występuje groźny i zdradliwy Tuchajbejowicz z sienkiewiczowskiej Trylogii. Tego wizerunku Tatara w Polsce nie zmienił fakt osadnictwa tatarskiego w Rzeczypospolitej, mającego początek w drugiej połowie XIV wieku, w Wielkim Księstwie Litewskim. Tatarzy osadzeni na wschodnich rubieżach Rzeczypospolitej stawiali się na każde zawołanie Wielkiego Księcia Litewskiego, a później króla polskiego, aby bronić swojej przybranej Ojczyzny, jaką okazała się dla nich Polska. Do zmiany wizerunku Tatara polskiego dążyła w latach międzywojennych liczna grupa inteligencji tatarskiej. W niepodległej Rzeczypospolitej wielu Tatarów służyło w wojsku polskim, a wcześniej uczestniczyło w wojnie polskobolszewickiej. Czołowymi postaciami byli wówczas przedstawiciele rodów Achmatowiczów, Kryczyńskich, Romanowiczów i Sulkiewiczów.

EN

Tatars in our country are perceived as strangers. This perception finds support in school textbooks, and popular imagination pictures them as threatening and treacherous Tuhay-Beys described by Sienkiewicz in this Trilogy. This image has not changed, even despite their continuous settlements in Poland, beginning in the Grand Duchy of Lithuania in the second half of the 14th century. Tatars from the eastern flanks of Poland would respond to every call from the Grand Duke of Lithuania, and later, from Polish kings, to defend their adopted homeland. In the interwar years many Tatars, i.e. numerous intelligentsia, including many laywers, strived to change the perception of Polish Tatar. Many Tatars served in the Polish army during Polish independence, and earlier had fought along Poles in the Polish-Soviet War. Central figures in those years were representatives of the Tatar families of Achmatowicze, Kryczyńscy, Romanowicze and Sulkiewicze.

6

Rozwój i upadek osadnictwa tatarskiego w północno-zachodniej Polsce w latach 1945-2005

84%

Miśkiewicz A.

Nurt SVD

|

2019

|

nr 2

128-137

PL

Artykuł omawia losy Tatarów na terenie PRL. Pierwsze gminy muzułmańskie powstawały po roku 1945 jako efekt tzw. akcji repatriacyjnej, czyli przesiedlania ludności polskiej z terenów anektowanych przez Związek Sowiecki na odłączone od Niemiec nowe Ziemie Zachodnie. Autor przedstawia przede wszystkim dzieje Tatarów polskich przybyłych z byłego województwa nowogródzkiego i osiedlających się w nowych województwach północno-zachodnich. Sporo uwagi poświęca zwłaszcza Gorzowowi Wielkopolskiemu, który wiele lat stanowił największe skupisko i ośrodek życia kulturalnego Tatarów polskich w PRL. Według przeprowadzonego w 1965 roku spisu prawie połowa populacji tatarskiej północno-zachodniej Polski mieszkała w Gorzowie. Kolejny spis w 1985 roku pokazał znaczny spadek liczby gorzowskich Tatarów. Była to stała tendencja, która na początku XXI wieku doprowadziła, do zawieszenia działalności gminy w Gorzowie. Jednak, jak pokazuje autor, Tatarzy polscy – chociaż rozproszeni w wielu miastach (Szczecin, Warszawa, Wrocław, Białystok) nadal pozostają obecni w życiu naszego kraju.

EN

The article discusses the fate of Tatars in the Polish People’s Republic (PPR). Early Muslim communes were established after 1945 as an effect of the so-called repatriation action, i.e. the resettlement of the Polish population from the territories annexed by the Soviet Union to the new Western Lands disconnected from Germany. The author concentrates on presenting the history of Polish Tatars who came from the former Nowogródek province and settled in the new north-western provinces. He devotes a good deal of attention to Gorzów Wielkopolski, which for many years was the largest agglomeration and centre of cultural life of Polish Tatars in the PPR. According to the 1965 census, almost half of the Tatar population of north-western Poland lived in Gorzów. Another census conducted in 1985 showed a significant decrease in the number of Gorzów Tatars. It was a constant tendency, which at the beginning of the 21st century led to the suspension of the commune in Gorzów. However, as the author shows, Polish Tatars – although scattered in many cities (Szczecin, Warsaw, Wroclaw, Białystok) – are still present in the life of our country.

7

Tatarzy polscy w Gorzowie Wielkopolskim

84%

Orłowska B. A.

Nurt SVD

|

2019

|

nr 2

138-152

PL

Celem artykułu jest zaprezentowanie obecności Tatarów polskich na Ziemiach Zachodnich. W artykule pokazane są przykłady działalności Tatarów w Gorzowie Wielkopolskim. Zwrócono uwagę na działalność społeczną, lokalną i religijną. Mimo, że mało liczni Tatarzy starali się zaznaczyć swoją obecność w Gorzowie. Działalność i zaangażowanie przedstawicieli tej grupy w budowanie obrazu Gorzowa zapisały się w historii miasta na stałe. Dla wielu mieszkańców Rozalia Aleksandrowicz czy Elżbieta Włodarczyk to postaci, których działalność była widoczna w mieście i pozwoliła lepiej poznać Tatarów, ich kulturę, tradycję czy kuchnię. Obecność w Gorzowie Wielkopolskim tej społeczności wpisała się na stałe w budowanie historii miasta i jego wielokulturowego obrazu. Szkoda, że Tatarzy polscy „znikają” z obrazu miasta, którego są współtwórcami.

EN

The article aims to present the presence of Polish Tatars in the Western Territories and examples of their participation in Gorzów Wielkopolski. Attention was paid to social, local and religious activities. Although their number was small, Tatars tried to mark their presence in Gorzów. The activity and involvement of representatives of this group in creating the image of Gorzów has been permanently recorded in the history of the town. For many dwellers Rozalia Aleksandrowicz or Elżbieta Włodarczyk are figures whose engagements in the town were evident and allowed to know Tatars, their culture, tradition or cuisine better. The complex fate of the commune in Gorzów as well as its various courses were reflected in functioning of their representatives and their activities in the town. The presence of Tatars in Gorzów Wielkopolski has become an inherent part of building the history of the town and its multicultural image. It is a pity that they are “vanishing” from the town image of which they are co-originators.

8

Tatar w dialogu z kardynałem

67%

Berger R.

Nurt SVD

|

2022

|

nr 2

88-96

EN

In the late 1970s. Maciej Konopacki, a Polish Tatar, Muslim and publicist, entered into correspondence with Bishop (later Cardinal) Władysław Rubin. The exchange of letters continued until the mid-1980s. In the article we can find excerpts from the correspondence concerning, among other things, the assassination attempt on Pope John Paul II and the illness and death of the Primate of Poland, Cardinal Stefan Wyszyński.

PL

Pod koniec 70. lat XX wieku Maciej Konopacki, polski Tatar, muzułmanin, publicysta, nawiązał korespondencję z biskupem (późniejszym kardynałem) Władysławem Rubinem. Wymiana listów trwała do połowy lat 80. W artykule odnajdziemy fragmenty korespondencji, dotyczącej m.in. zamachu na papieża Jana Pawła II oraz choroby i śmierci prymasa Polski kardynała Stefana Wyszyńskiego

9

Piśmiennictwo religijne polskich Tatarów w okresie powojennym (1945–1989)

67%

Łyszczarz M. , Moch M.

Acta Baltico-Slavica

|

2021

|

tom 45

PL

Artykuł rozpoczyna się od przybliżenia położenia społeczno-politycznego Tatarów w PRL-u oraz specyfiki ich religijności, by dojść do szczegółowych kwestii, związanych z analizą religijnych druków ulotnych opracowanych przez polskich Tatarów. Charakterystykę opartą na źródłach poprzedziło zatem przedstawienie szerokiego kontekstu społeczno-politycznego, który determinował sposób funkcjonowania tej mniejszości w Polsce po II wojnie światowej. Autorzy scharakteryzowali podstawowe typy piśmiennictwa religijnego Tatarów: a) tradycyjne rękopiśmiennictwo, b) czasopiśmiennictwo i działalność wydawniczą, c) druki ulotne. Zwrócono przy tym uwagę na znaczenie poszczególnych rodzajów piśmiennictwa w okresie 1945–1989. Charakterystyki religijnych druków ulotnych, opracowanych przez polskich Tatarów po II wojnie światowej, dokonano na przykładzie 7 modlitewników oraz 3 materiałów dydaktycznych. Dokumenty te dotąd nie były przedmiotem badań naukowych.

EN

The article opens with a general overview of the socio-political situation of the Tatars and the specificity of their religiosity in the People’s Republic of Poland (1945–1989), leading to the main part: an analysis of ephemeral religious prints created and distributed by Polish Tatars. The description of the sources is introduced with a presentation of the broad socio-political context which determined the functioning of this minority after World War II. The study characterises the basic types of religious literature of the Tatars: (a) traditional manuscripts, (b) periodicals and publishing activities, (c) ephemeral prints. It also considers the significance of these types of literature in the period between 1945 and 1989. The analysis of seven prayer books and three teaching materials provides the basis of general observations concerning ephemeral religious prints created by Polish Tatars after World War II. The analysed sources have not as yet been studied by researchers.

10

Muzułmanie w Polskich Siłach Zbrojnych na Zachodzie

67%

Bukowczyk P.

Wrocławskie Studia Politologiczne

|

2019

|

tom 27

182-198

EN

The Polish Armed Forces in the West had already begun to be formed in France in September 1939. From the beginning not only Roman Catholics but also representatives of different religious minorities living in the Second Republic of Poland joined it. In the Second Polish Corps in Italy, commanded by General Władysław Anders, 36 Muslims were serving in September 1945. At least 3 persons belonging to other military units of the Polish Armed Forces in the West were Muslims. In the text, I try to give as far as possible, the full economic and social characteristics of Muslims serving there.

11

Świętowanie u Tatarów polskich na Białostocczyźnie

67%

Węcławik J.

Nurt SVD

|

2017

|

nr 2

224-240

PL

Świętowanie u Tatarów polskich mieszkających na Białostocczyźnie spełnia ważną funkcję religijną, ale także integracyjną. Żyjący od ponad 600 lat na terenie Polski północno-wschodniej Tatarzy zachowali swoją odrębność religijną i świadomość etniczną, aczkolwiek poddawani są procesowi asymilacji oraz przejmowania wzorców kulturowych od ludności miejscowej. Tatarzy mają mocną świadomość obywatelską, uważając Polskę za swą ojczyznę, co wyrażają także w świętowaniu uroczystości państwowych. Święta doroczne oraz rodzinne spędzają w rodzinach, a także w kręgach osób bliskich, sąsiadów, znajomych. Z uszanowaniem odnoszą się do świąt chrześcijańskich, zwłaszcza w rodzinach mieszanych. Ważnym środowiskiem integracyjnym w Kruszynianach jest niewątpliwie otwarte środowisko „Jurty Tatarskiej”. Stanowi ono miejsce spotykań i umacniania tożsamości tatarskiej. W najbliższej perspektywie czasowej istotne stanie się także Centrum Edukacji i Kultury Muzułmańskiej Tatarów Polskich.

EN

Feasts play important role in the lives of Polish Tatars in Białystok region in north-eastern Poland. They help uphold their religion and integrate with wider society. Tatars have been present there for more than 600 years. They preserve their religion and culture, even amidst the process of assimilation by the local culture. They have a very strong civic identity, call Poland their homeland and observe national feasts. They spend annual and family feasts with their families, friends and neighbours. They respect Christian holy days - especially in mixed marriages. “Jurta Tatarska” in Kruszyniany serves as an important centre for the integration and consolidation of the Tatar identity. Another important centre is going to be Centrum Edukacji i Kultury Muzułmańskiej Tatarów Polskich (Polish Tatars’ Centre for the Education and Muslim Culture).