Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Źródła dotyczące ziem Rzeczypospolitej szlacheckiej w Łotewskim Państwowym Archiwum Historycznym

100%

Łopatecki K.

Miscellanea Historico-Archivistica

|

2010

|

tom 17

|

nr 17

41-56

EN

The Latvian State Historical Archives holds many sources to the lands of the Nobles’ Republic. To make the general characteristics of them author placed in the first table the most important fonds related this matter. Chief among them is Rigas Ārējais arhīvs (F. 673). This fond is composed of 4,058 items (from 1220 to 1869) that are parts of the four sections. For the Polish lands the most important is the section no. 1 that in chronological order includes items to 1621. The signatures of this section are described in details in the second table of the article. Creation of Rigas magistrate Ārējais arhīvs (F. 673) is associated with the operation of the medieval, municipal, external archive. In the office of the city council were kept registry records, correspondence, records and copies of important documents stored in the internal archive. These items were separated and from the second half of 18th century were called "Ausseres Ratsarchiv”. 1882 the fond was placed in the Municipal Archives of the History of Riga (Rigas pilsētas Vesturiskais arhivs). 1962 these collections were transferred to the Central State Historical Archives of the Latvian SSR, which was a follow-up of created in 1919 the State Archives of Latvia (now, since 1991 Latvijas Valsts Vēstures Arhīvs - LVVA). 1964 it was decided to put the collections of the former city council of Riga at the branch of LVVA. This action was intended to preserve records of the former magistrate of Riga in a separate building, situated in the old town. There were documents of both so-called. Internal archive (LVVA, F. 8) and external (LVVA, F. 673).

2

Izabela Lewandowska-Malec, Sejm Walny Koronny Rzeczypospolitej Obojga narodów i jego dorobek ustawodawczy (1587–1632), Kraków 2009, ss. 640

100%

Kulecki M.

Miscellanea Historico-Archivistica

|

2010

|

tom 17

|

nr 17

225-231

3

Wysłannicy patriarchy konstantynopolitańskiego na soborach w Rzeczypospolitej w XVI wieku

100%

Borkowski A.

|

2014

|

tom Synody Cerkwi Prawosławnej w I Rzeczypospolitej

|

nr 5

103-120

EN

The offer of the deputies of the patriarch of Constantinople in the orthodoxies synods in Polish-Lithuanian Commonwealth is very important. The ecumenical patriarchs sent or appoint to the Kingdom of Poland in the 16th century yours messengers: Abrahamios, hieromonk Philipos, archbishop of Galata, bishop of Litea and Rendina Damascen, archimandrite Dionisios Rallis Palaiologos, archdeacon Nikiforos Parashis, patriarch’s translator Theodor, patriarch of Antioch Joachim V, archbishop of Domenik and Elasson Arsenios, metropolitan of Dyrrachium Paisios, bishop of Moglen Theofanes, bishop of Luck Cyril Terlecki, metropolitan of Kiev Michal, archbishop of Cyprus Laurentios, archimandrite Cyrillos Lucaris, prince Constantine Ostrogsky, bishop of Lvov Gedeon, archdeacon Cyprian, hieromonk Sofronios, hierodeacon Isaac, monk Ivan Vishensky. The patriarch of Constantinople Jeremiah II appointed a new metropolitan, took care function of the local Synod. The metropolitan Elassonos Arsenios worked as teacher in Lvov and published Grammar of the Greek language. The Church Union was officially declared at the Synod of Brest (1596) and the Polish authorities resorted to violent means in order to apply it hit against the Orthodoxy was the pass of all the bishops of the Orthodox Church in Poland excluding both of them into the union. Protagonist in the faith against the union was the patriarch of Alexandria Meletios Pigas and of course locally through a bitter correspondence. Nikiforos Parashis and Cyrillos Lucaris achieved to organize the antyunion Synod of Brest (1596) which condemned the bishops in union. After the Synod of Brest (1596) in different ways the patriarch’s exarches together with the Orthodox brotherhoods took over the role in saving the Orthodoxy. Through their participations in the Polish fight the patriarch’s exarches couldn’t erase the image of the union, but without doubt created and supported the strength for fight against the union keeping unquenched the flame of the Orthodoxy especially in the metropolis of Kiev.

4

Sprawa pruska w pokoju oliwskim z 3 maja 1660 r. cz. 2 Rokowania w Oliwie i zawarcie pokoju.

88%

Makiłła D.

Komunikaty Mazursko-Warmińskie

|

2018

|

nr 2(300)

238-252

EN

he article presents the problem of the confirmation of treatises between Commonwealth and elector Frederic William of Brandenburg concluded in 1657 during the negotiations in Oliva monastery in 1660 concerning that peace of the war which was waged in northern Europe from 1655. The Brandenburg tried to include these both sides treatises in conclusions of the peace of Oliva to reach guarantees of general peace what could bring to elector the recognition of his release from the Fief in Duchy of Prussia and confirmation of his political independence in this territory. The Swedes didn’t want to agree with this conception because they levelled charges for all the treatises concluded during the war that have been made, in their mind, against them. The confirmation of Prussian case was dealt at the background of other important for Brandenburg questions as for example the delivering the city of Elbing admitted already to the Elector by Commonwealth in treaty of Bromberg in 1657, which the Swedish did not want realize for the same reason as connected with hostile them treatises. At the end after a longer and hard negotiations in Peace of Oliva however was not concluded the special confirmation of release the elector from Fief in Duchy of Prussia and acknowledgment of his independence there but in Peace of Oliva was made a general confirmation all the treatises and agreements concluded during just the finished war what signified also the treatises between the Commonwealth and the Elector of Brandenburg from 1657.

5

Уладзімір Падалінскі, Прадстаўніцтва Вяліка-го Княства Літоўскага на Люблінскім сойме 1569 года. Удзел у працы першага вальнага сойма Рэчы Паспалітай, Мінск 2017

88%

Zawadzki J.

Miscellanea Historico-Archivistica

|

2018

|

nr 25

355-357

EN

Reviews

PL

recenzja

6

Od sukcesu tygodnika do niszowego miesięcznika Zarys historii „Uważam Rze”

88%

Kalbarczyk M. , Uniwersytet Łódzki W. F. Ł. , Maciej Kalbarczyk – absolwent politologii oraz dziennikarstwa i komunikacji społecznej na Uniwersytecie Łódzkim. Student dziennikarstwa i medioznawstwa na Uniwersytecie Warszawskim. Zainteresowania badawcze: polski rynek prasowy r. w. z. m. , m.kalbarczyk90@gmail.com

|

tom 28

|

nr 2

EN

The article gives an account of the turbulent history of the Polish news magazine Uważam Rze and provides a diagnosis of the successes and the failures of the weekly. Starting with an overview of the situation in the market of weekly opinion magazines in Poland and an account of the circumstances surrounding the founding of the magazine by a group of so-called “rebellious” journalists, the article then explores changes in the Presspublica company and the influence they had on the format and profitability of Uważam Rze. The research is based on archive issues of Uważam Rze and on information related to events surrounding the magazine. Statements by the founders of the weekly and their views, the opinions of media experts, and an analysis of circulation numbers show why Uważam Rze became so successful and how its potential was lost. The results of this analysis show that the reader–columnist relation represents far more than the mere habit of reading a particular magazine – in place of Uważam Rze, two new weeklies emerged (Do Rzeczy and wSieci) and they immediately took over part of the magazine’s readership. On the other hand, the complicated relations between the publisher and the editor-in-chief illustrate how important the financial independence of a magazine may be when it comes to a press free from any outside pressures.

7

Rodzinne tradycje pisania instrukcji wychowawczych w epoce nowożytnej

88%

Żołądź-Strzelczyk D.

|

tom 18

|

nr 46

53-68

PL

CEL NAUKOWY: Celem artykułu jest zaprezentowanie tradycji rodzinnych pisania instrukcji dla dzieci wysyłanych do szkół poza miejsce zamieszkania lub w podróże edukacyjne.PROBLEM I METODY BADAWCZE: Przeprowadzone badania miały na celu znalezienie odpowiedzi na pytanie, jakie typy wskazówek były udzielane w instrukcjach wychowawczych, co miały one na celu i kto je redagował. Analizie poddano wybrane instrukcje powstałe w takich rodzinach, jak np. Radziwiłłowie, Sobiescy, Lubomirscy, Jabłonowscy czy Rzewuscy.PROCES WYWODU: Edukacja w epoce nowożytnej wiązała się najczęściej z koniecznością opuszczenia rodzinnego domu, w związku z tym rodzice wyposażali swe dzieci we wskazówki, mające ukierunkować i uporządkować ich pobyt w obcym miejscu i środowisku. Najczęściej były to ustne wytyczne, rady, zakazy i nakazy. Niekiedy wskazówki zamieszczano w testamentach, udzielano ich w listach, wreszcie spisywano w formie odrębnych zaleceń kierowanych do młodych ludzi lub ich opiekunów. Wyróżnić można dwa rodzaje takich wskazówek. Pierwszy rodzaj to wskazówki wychowawcze natury moralno-obyczajowej, czasami społeczno-politycznej. Drugi rodzaj to instrukcje podróżne.WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Zachowane instrukcje wskazują, że rodzice podchodzili do wychowania z odpowiedzialnością, zdając sobie sprawę z jednej strony ze znaczenia podróży edukacyjnych w kształtowaniu młodego człowieka, z drugiej natomiast z niebezpieczeństw, jakie niosło oddalenie od rodzinnego domu i pozbawienie rodzicielskiej opieki. Instrukcje były najczęściej pisane przez ojców, rzadziej przez matki. W spisywaniu wskazówek edukacyjnych ważną rolę odgrywała rodzinna tradycja wysyłania dzieci, głównie synów, do szkół krajowych i zagranicznych, a także w podróże edukacyjne. Zwyczaj pisania instrukcji nie był wyłączną domeną Polski. Rodzinne tradycje spisywania instrukcji zaobserwować można m.in. u naszych najbliższych sąsiadów, na ziemiach czeskich i austriackich.WNIOSKI, INNOWACJE, REKOMENDACJE: Instrukcja jako popularny gatunek piśmiennictwa pedagogicznego w XVII i XVIII w., mając charakter praktyczny, stanowiła ważne narzędzie wychowawcze w dyspozycji rodziców stanu szlacheckiego.

8

Swój czy obcy. O prawosławnych obywatelach Rzeczypospolitej w liście nuncjusza do króla Władysława IV (19 kwietnia 1638 roku)

75%

Chynczewska-Hennel T.

|

tom Cerkiew a asymilacja- swój i obcy

|

nr 8

225-232

EN

The author discusses the letter of nuncio Mario Filonardi to King Ladislaus IV on April 19, 1638. In this letter the nuncio tries to persuade the king do not nominate an Orthodox bishop for Łuck cathedral, after the death of the uniate Bishop Jeremiah Poczapowski. By law, this bishopric should be taken by Athanasius Puzyna, an Orthodox bishop. The nuncio treated the Orthodox citizens of the Republic not only as “alien” Christians but also as “alien” in the Polish-Lithuanian State. Ladislaus IV was not convinced by Filonardi. The bishopric of Łuck was taken over by Bishop Athanasius Puzyna under the royal privilege of April 20, 1638.

9

Najwcześniejsze polskie ogrody krajobrazowe w świetle materiałów źródłowych (opisów, traktatów i poematów)

75%

Jagiełło M. , Brzezowski W.

Architectus

|

2018

|

nr 3(55)

41-52

PL

Artykuł przedstawia historię rozwoju ogrodów nieformalnych w Polsce. Najwcześniejsze założenia tego typu powstały w 3. tercji XVIII w. Tę pierwszą fazę zakładania ogrodów swobodnych odnotowali licznie przybywający wówczas do nas publicyści, podróżnicy, dyplomaci, naukowcy, którzy pozostawili po sobie bezcenne źródłowo „opisy podróży”. Ich osąd bywał nieraz boleśnie szczery. Wielu właścicielom tych ogrodów zarzucano bowiem chęć błyszczenia i popisu, często nieudolne i niesmaczne naśladowanie wzorców obcych, a bardzo rzadko szczere zamiłowanie. Tego ostatniego nie sposób odmówić zasłużonym polskim ogrodnikom-dyletantom: Izabeli Czartoryskiej, Aleksandrze Lubomirskiej, Aleksandrze Ogińskiej, Helenie Radziwiłłowej i Stanisławowi Kostce Potockiemu. To dzięki nim, inspirowanym wieloma europejskimi podróżami i jeszcze liczniejszymi publikacjami poświęconymi sztuce ogrodowej, powstała w ostatnich latach istnienia Rzeczpospolitej i pierwszych jej unicestwienia mozaika form ogrodowych, trudnych czasami do sklasyfikowania, które później przyjęto nazywać „angielskimi”, choć bliżej im wówczas było do wielu krajobrazowych ogrodów francuskich.

EN

The article presents a history of development of informal gardens in Poland. The earliest gardens of this kind arose in the 3rd terce of the 18th century. This first phase of establishing freestyle gardens was noted by many journalists, travelers, diplomats, scientists who came to us at that time and who left behind priceless „travel descriptions”. Their judgment was sometimes painfully honest. Many owners of these gardens were accused of glistening and showing off, often ineptly and unpalatably imitating foreign patterns, and very rarely manifesting sincere involvement. The latter cannot be denied to Polish gardeners-dilettantes: Izabela Czartoryska, Aleksandra Lubomirska, Aleksander Ogińska, Helena Radziwiłowa and Stanisław Kostka Potocki. It is thanks to them, inspired by many European journeys and even more numerous publications devoted to garden art, that in the last years of the Republic’s existence and the first few of its downfall, a mosaic of garden forms appeared, sometimes difficult to classify, later named “English”, though they were closer to many French landscape gardens at that time.

10

Swoi czy obcy. Prawosławni w dawnej Rzeczypospolitej

75%

Mironowicz A.

|

tom Cerkiew a asymilacja- swój i obcy

|

nr 8

207-224

EN

The society of the Commonwealth was always characterized – to a greater or lesser degree – by a diversified religious and national structure. The problem with a society with different religious characteristics had appeared on a large scale already in the 14th century, when ethnically non-Polish people could be found within the borders of the Commonwealth. In the 14th century the Kingdom of Poland lost extensive ethnically Polish areas in the West. The religious and ethnic structure of the state changed due to the incorporation of Red Ruthenia by Casimir III the Great (Kazimierz Wielki). Casimir III the Great – the last representative of the Piast dynasty – understood the importance of the problem connected with the presence of Orthodox Church members within state borders. The king preserved the rights and rites of the Orthodox Church. Political relations between the grand Duchy of Lithuania and Catholic Poland had religious repercussions. It curbed the development of the Orthodox religion and paved the way for the Latin Church – with all the political and cultural consequences. The Orthodox religion changed from the dominating position to a tolerated one. Yet the Jagiellonians understood that Orthodox people inhabited their own – in an ethnic sense – territories. The Jagiellonians, as opposed to the Angevin (Andegawenowie) or the House of Valois (Walezjusze), built their power on the multireligious structure of the Grand Duchy of Lithuania. They did not intend to follow the western model of a single religion Roman Catholic state, with one dominating Latin culture. Their stand resulted from the ethnic structure of the Grand Duchy of Lithuania. During the Jagiellonian dynasty, the Orthodox religion became a national and folk denomination, through the omnipresence of various forms of cult and rites. The power of the Commonwealth was based on its recognition by the Orthodox Ruthenian population of the Crown and the Grand Duchy of Lithuania as their own state. Good multireligious and multicultural cohabitation was shaken by the 1596 Union of Brest (Unia Brzeska). The Union of Brest undermined the main element of Ruthenian culture, based on its spiritual unity with Byzantium. A medial element, situated between the two traditions, was added to the existing Catholic-Orthodox model. The Union’s initiators were mistaken in their beliefs that its attractiveness would move Ruthenians from the Orthodox Church. Despite this tendency, the fall of Orthodox culture did not take place; on the contrary, it developed in new forms, which were more adequate to 17th century’s reality. Consequently, the Union of Brest did not turn against the Orthodox Church as such, but the Orthodox Church in the Commonwealth. The Union of Brest was in some aspects beneficial for the Roman Catholic Church, yet it did not solve any of the internal problems of the state. In Poland the distance between Polish elites and Ruthenian culture increased. A Protestant, brought up in western culture, was closer to a Catholic than a Ruthenian following Byzantine traditions, though increasingly more and more immersed in Polish culture.

11

Wolność jako podstawowy determinant kultury politycznej polski od XIV do XVII wieku

75%

Piwnicki G.

Zeszyty Naukowe Akademii Marynarki Wojennej

|

2000

|

tom R. 41 nr 4 (144)

41-51

PL

Wolność to jedna z najistotniejszych wartości w dziejach ludzkości, w polityce rozumiana jako niezależność, niezawisłość jednego narodu od drugiego, w sprawach wewnętrznych to prawa i obowiązki człowieka i obywatela, m. in. zakres wolności i praw osobistych, swobód i praw politycznych, socjalnych, ekonomicznych i kulturowych. Artykuł prezentuje w tych kategoriach wolność w Polsce przedrozbiorowej, ukazując ją jako główny element kultury politycznej. Tym bardziej, że Polska wniosła poważny wkład w rozwój europejskich struktur parlamentarnych. Sejm okazał się w naszym ustroju trwałym elementem - od Średniowiecza do upadku państwa, wykazując dużą aktywność od schyłku XV w. Do XVII w., a więc w epoce ogólnej słabości europejskich zgromadzeń stanowych. Szczególną właściwością polskiego systemu państwowego była gwarancja nadrzędności prawa nad monarchą, prawem tym związanym zabezpieczały przed uwięzieniem bez wyroku sądowego cały stan szlachecki (ok. 10% ludzkości), zapewniały dziedziczonych gruntów i przyznawały udział w wymiarze sprawiedliwości organom samorządowym. Ukazano też wolność polskiego obywatela na tle innych europejskich krajów, porównanie to wypadło korzystnie dla I Rzeczypospolitej.

EN

Freedom is the most significant value in the history of mankind. In politics it is understood as sovereignty, independence of one nation of another, and in domestic matters it is rights and obligations of a human being and citizen, among others the scope of human, political, social, economic and cultural rights. The paper uses these categories to present freedom in the pre-partition Poland, showing it as the main element of the political culture. The more so, that Poland contributed largely to the development of European parliamentary structures. Sejm appeared to be a lasting element - from the Middle Ages until the collapse of the state, exhibiting much activity from the end of the 15'h century till the 18'h century, which was during general weakness of orders. A particular feature of the Polish

12

Najwcześniejsze polskie ogrody krajobrazowe w świetle materiałów źródłowych (opisów, traktatów i poematów)

75%

Jagiełło M. , Brzezowski W.

Architectus

|

2018

|

nr 3 (55)

41-52

EN

The article presents a history of development of informal gardens in Poland. The earliest gardens of this kind arose in the 3rd terce of the 18th century. This first phase of establishing freestyle gardens was noted by many journalists, travelers, diplomats, scientists who came to us at that time and who left behind priceless „travel descriptions”. Their judgment was sometimes painfully honest. Many owners of these gardens were accused of glistening and showing off, often ineptly and unpalatably imitating foreign patterns, and very rarely manifesting sincere involvement. The latter cannot be denied to Polish gardenersdilettantes: Izabela Czartoryska, Aleksandra Lubomirska, Aleksandra Ogińska, Helena Radziwiłłowa and Stanisław Kostka Potocki. It is thanks to them, inspired by many European journeys and even more numerous publications devoted to garden art, that in the last years of the Republic’s existence and the first few of its downfall, a mosaic of garden forms appeared, sometimes difficult to classify, later named “English”, though they were closer to many French landscape gardens at that time.

PL

Artykuł przedstawia historię rozwoju ogrodów nieformalnych w Polsce. Najwcześniejsze założenia tego typu powstały w 3. tercji XVIII w. Tę pierwszą fazę zakładania ogrodów swobodnych odnotowali licznie przybywający wówczas do nas publicyści, podróżnicy, dyplomaci, naukowcy, którzy pozostawili po sobie bezcenne źródłowo „opisy podróży”. Ich osąd bywał nieraz boleśnie szczery. Wielu właścicielom tych ogrodów zarzucano bowiem chęć błyszczenia i popisu, często nieudolne i niesmaczne naśladowanie wzorców obcych, a bardzo rzadko szczere zamiłowanie. Tego ostatniego nie sposób odmówić zasłużonym polskim ogrodnikomdyletantom: Izabeli Czartoryskiej, Aleksandrze Lubomirskiej, Aleksandrze Ogińskiej, Helenie Radziwiłłowej i Stanisławowi Kostce Potockiemu. To dzięki nim, inspirowanym wieloma europejskimi podróżami i jeszcze liczniejszymi publikacjami poświęconymi sztuce ogrodowej, powstała w ostatnich latach istnienia Rzeczpospolitej i pierwszych jej unicestwienia mozaika form ogrodowych, trudnych czasami do sklasyfikowania, które później przyjęto nazywać „angielskimi”, choć bliżej im wówczas było do wielu krajobrazowych ogrodów francuskich.

13

Funkcjonowanie języka religijnego na przykładzie dziennika Rzeczpospolita

75%

Dolak M. , Klementowicz M.

Biuletyn Edukacji Medialnej

|

2013

|

nr 2

73-86

EN

The main goal of this paper is to show if and how religious language is functioning in the daily newspaper – Rzeczpospolita. In the article we analyzed all the articles which were included in the Rzeczpospolita from 11th of January 2013 to 11th of February 2013. Through the analysis we came to the following conclusions. (1) In the Rzeczpospolita exists the religious language. (2) The religious language in the Rzeczpospolita has different functions: (a) the referential language function, (b) the expressive language function, (c) the performative language function, (d) the argumentative language function, (e) the communicative language function. (3) The religious language can be not only found in religious writings but also in the daily newspaper.

14

Najwcześniejsze polskie ogrody krajobrazowe w świetle materiałów źródłowych (opisów, traktatów i poematów)

75%

Jagiełło M. , Brzezowski W.

|

tom Nr 3 (55)

41--52

PL

Artykuł przedstawia historię rozwoju ogrodów nieformalnych w Polsce. Najwcześniejsze założenia tego typu powstały w 3. tercji XVIII w. Tę pierwszą fazę zakładania ogrodów swobodnych odnotowali licznie przybywający wówczas do nas publicyści, podróżnicy, dyplomaci, naukowcy, którzy pozostawili po sobie bezcenne źródłowo „opisy podróży”. Ich osąd bywał nieraz boleśnie szczery. Wielu właścicielom tych ogrodów zarzucano bowiem chęć błyszczenia i popisu, często nieudolne i niesmaczne naśladowanie wzorców obcych, a bardzo rzadko szczere zamiłowanie. Tego ostatniego nie sposób odmówić zasłużonym polskim ogrodnikomdyletantom: Izabeli Czartoryskiej, Aleksandrze Lubomirskiej, Aleksandrze Ogińskiej, Helenie Radziwiłłowej i Stanisławowi Kostce Potockiemu. To dzięki nim, inspirowanym wieloma europejskimi podróżami i jeszcze liczniejszymi publikacjami poświęconymi sztuce ogrodowej, powstała w ostatnich latach istnienia Rzeczpospolitej i pierwszych jej unicestwienia mozaika form ogrodowych, trudnych czasami do sklasyfikowania, które później przyjęto nazywać „angielskimi”, choć bliżej im wówczas było do wielu krajobrazowych ogrodów francuskich.

EN

The article presents a history of development of informal gardens in Poland. The earliest gardens of this kind arose in the 3rd terce of the 18th century. This first phase of establishing freestyle gardens was noted by many journalists, travelers, diplomats, scientists who came to us at that time and who left behind priceless „travel descriptions”. Their judgment was sometimes painfully honest. Many owners of these gardens were accused of glistening and showing off, often ineptly and unpalatably imitating foreign patterns, and very rarely manifesting sincere involvement. The latter cannot be denied to Polish gardenersdilettantes: Izabela Czartoryska, Aleksandra Lubomirska, Aleksandra Ogińska, Helena Radziwiłłowa and Stanisław Kostka Potocki. It is thanks to them, inspired by many European journeys and even more numerous publications devoted to garden art, that in the last years of the Republic’s existence and the first few of its downfall, a mosaic of garden forms appeared, sometimes difficult to classify, later named “English”, though they were closer to many French landscape gardens at that time.

15

Utwory południowosłowiańskie w cerkiewnosłowiańskim piśmiennictwie w Rzeczypospolitej

75%

Naumow A.

|

2011

|

tom Kościół prawosławny na Bałkanach i w Polsce – wzajemne relacje oraz wspólna tradycja

|

nr 2

27-34

EN

Although the orthodoxy in the Polish-Lithuanian Commonwealth belonged to the circle of Russian Christianity, one must be aware that there are three liturgical traditions within this group: Polish-Lithuanian (i.e. Ukrainian - Belarusian), Muscovite (i.e. Russian), and Greek-catholic (Uniate). In Church Slavonic and Old Russian writing in the Polish-Lithuanian Commonwealth one can also notice some elements coming from Balkans, Mount Athos, Constantinople and Moldavian principalities. In the manuscripts coming from the territory of the Commonwealth, including the ones kept at present in Polish libraries and museums, there are many works linked with the ancient literature of Balkan Slavs. Most of them belong to the common heritage of all the Slav lands and do not indicate any local specificity. Still there are few significant works that can be divided into three categories: 1) works linked with the oldest period of Old Slavonic writing, mostly also connected with the tradition of Cyril and Methodius; 2) texts – significant for their new interpretation, for playing new roles – demonstrating the permeating of Balkan works into our writing, linked with particular historical events, which were considered relevant for the Commonwealth; 3) texts connected with St Parascheva-Petka.

16

Moja, twoja, nasza... Wolność i zaimki w polskiej myśli politycznej XVIII wieku

71%

Grześkowiak-Krwawicz A.

Horyzonty Polityki

|

2013

|

tom 4

|

nr 7

89-108

EN

Analyzing the pronouns which accompanied the notion of liberty in 18th-century Polish political thought, the article brings to light essential questions from the borderland between political ideology philosophy and philosophy of the state. The fact that it was liberty within some community – ours, rather than that of the individual, mine – is particularly emphasized. The basis of possessing liberty was the fact of being a citizen of the Commonwealth, or being a nobleman; that is, belonging to a certain society. Only that guaranteed freedom and it could be fulfilled only within this framework. It was not only a collective liberty – within a community, everyone enjoyed liberty personally, deciding for himself individually, which is eloquently illustrated by the unspoken popularity of the pronouns “himself” and “his” (on “his” own) . Thus, “their” liberty occurs considerably rarely, more often it is rather „their” slavery – that of the orders different from the noblemen (szlachta) and that of states which are different from the Commonwealth. Conceptualizations of community were about to be changed at the end of the 18th century, when, under the influence of Western theories, more and more attention was paid to “my”/”his” liberty, the one that was derived from nature for every man. However, the vision of “our” liberty turned out to be exceptionally long-lasting and was revived in the 19th century, when the loss of independence proved that without the community’s liberty, the very liberty of the individuals who constitute that community is threatened.

PL

Artykuł poprzez analizę zaimków towarzyszących pojęciu wolności w polskiej myśli politycznej XVIII wieku pokazuje istotne kwestie z pogranicza ideologii politycznej i filozofii państwa. Przede wszystkim fakt, że była to nie tyle wolność indywidualna – moja, ile wolność w ramach pewnej wspólnoty – nasza. Podstawą posiadania wolności był fakt bycia obywatelem Rzeczypospolitej, czy bycia szlachcicem, czyli przynależność do określonej zbiorowości. Tylko ona gwarantowała swobodę i tylko w jej ramach mogła się ona realizować. Stąd wolność „ich” występuje stosunkowo rzadko, częściej jest to raczej „ich” niewola – stanów innych niż szlachecki, państw innych niż Rzeczpospolita. Nie była to jednak tylko wolność kolektywna – w ramach wspólnoty każdy indywidualnie cieszył się wolnością, sam decydował o sobie, czego wymowną ilustracją jest niesłychanie popularny zaimek „sam, sobie”. Koncepcje wspólnotowe zaczęły ulegać zmianom pod koniec wieku XVIII, kiedy pod wpływem teorii zachodnich coraz więcej uwagi poświęcano wolności „mojej/jego” – wolności należnej z natury każdemu człowiekowi. Wizja wolności „naszej” okazała się jednak wyjątkowo trwała, odżyła w wieku XIX, kiedy utrata niepodległości pokazała, że bez wolności wspólnoty zagrożona jest także wolność jednostek ją składających.

17

Wojna północna (1655-1660) jako casus wczesnonowożytnej geopolityki

71%

Makiłła D.

Studia Maritima

|

2016

|

tom 29

83-113

EN

The text presents the shaping of the international regional order in Europe in early modern times exemplified with the Northern War (1655–1660). The text includes an analysis of a big war waged under specific conditions, which had its causes and which was an instrument of a policy made in a definite space and time geared to achieve certain political objectives connected with an international position such as it was perceived by its participants. At the same time the text is a case study of war understood as a situational model of a policy made during the Northern War (1655–1660), which affected the shaping of a certain order, and as a result there were some changes both in the international order and in internal relations of the participants of the 1655–1660 war.

PL

Przedmiotem artykułu jest przedstawienie na przykładzie wojny północnej (1655–1660) kształtowania się regionalnego porządku międzynarodowego w Europie w epoce wczesnonowożytnej. W pracy dokonano analizy przypadku dużej wojny, przeprowadzonej w określonych warunkach, mającej swoje podłoże i przyczyny, ale stanowiącej również instrument polityki, realizowanej w określonej przestrzeni i czasie oraz nastawionej na osiągnięcie pewnych celów politycznych, związanych z postrzeganą przez jej uczestników pozycją w skali międzynarodowej. Artykuł jest jednocześnie studium przypadku wojny rozumianej jako model sytuacyjny określonej polityki, realizowanej podczas wojny północnej 1655–1660, wywierającej wpływ na ukształtowanie się określonego ładu, skutkującego zmianami zarówno w porządku międzynarodowym, jak i w stosunkach wewnętrznych uczestników wojny 1655–1660.

18

Szlachcic na funkcyi”. Inwentarze ruchomości Władysława Charczowskiego jako świadectwo zmian mentalnych i kulturowych wśród szlachty w XVIII wieku

63%

Popiołek B.

Saeculum Christianum. Pismo Historyczne

|

2022

|

tom 29

|

nr 2

199-217

EN

The article is devoted to the changes in the culture and mentality of the eighteenth-century Polish nobility on the example of the property inventories of Władysław Charczowski, the son of castellan of Słońsk. The process of building a clerical career of a wealthy nobleman can be seen in the transformation of his environment - his marriage, the creation of a manor, recruitment of supporters and building prestige through expensive purchases. The preserved purchase registers, bills, property inventories, settlements with servants show us the complicated process of a nobleman climbing the ladder of social dependence, creating his own environment, and thus a political career, interrupted by the untimely tragic death of Władysław Charczowski.

PL

Artykuł poświęcony jest przemianom w kulturze i mentalności osiemnastowiecznej szlachty polskiej na przykładzie inwentarzy ruchomości Władysława Charczowskiego, kasztelanica słońskiego. Proces budowania kariery urzędniczej zamożnego szlachcica widoczny jest w przemianach jego otoczenia – zawartym związku małżeńskim, kreowaniu dworu, jednaniu stronników czy budowaniu prestiżu poprzez kosztowne zakupy. Zachowane regestry zakupów, rachunki, inwentarze majętności, rozliczenia ze służbą ukazują skomplikowany proces wspinania się szlachcica po drabinie zależności społecznych, tworzenia własnego otoczenia, a w ślad za tym politycznej kariery przerwanej przedwczesną tragiczną śmiercią Władysława Charczowskiego.

19

Codzienne sprawy w kręgu dworu Marii z Kątskich Potockiej (zm. 1768). Zarys problemu na podstawie korespondencji kierowanej do starościny lwowskiej w latach 1765-1766

63%

Kicińska U.

Saeculum Christianum. Pismo Historyczne

|

2022

|

tom 29

|

nr 2

162-177

EN

Maria Potocka née Kątska (1722-1768), starostess of Lviv, is an extraordinary figure. She is considered a precursor of the Polish Enlightenment, a bibliophile, and an art patroness. She inherited a huge fortune of the Kątski, Denhoff, and Szczuka families, which became the foundation of the Potocki family’s later economic power. Together with her husband, Eustachy Potocki (1720-1768), she was engaged in large-scale business and patronage activities. Still, little is known about daily life at the Potocki manor. Therefore, the article focuses on presenting her activities, especially in the areas of managing her extensive estates, raising and educating her children, and charitable activities. These factors created her everyday life.

PL

Maria z Kątskich Potocka (1722-1768), starościna lwowska, to postać nietuzinkowa. Uznawana jest za prekursorkę polskiego oświecenia, bibliofilkę oraz mecenaskę sztuki. Dziedziczka ogromnej fortuny po Kątskich, Denhoffach i Szczukach, która stała się podstawą późniejszej potęgi ekonomicznej rodu Potockich. Była żoną Eustachego Potockiego (1720-1768), wraz z którym prowadziła rozległą działalność gospodarczą i patronacką. Wciąż jednak niewiele wiadomo na temat życia codziennego na dworze Potockiej. Stąd w artykule uwaga skupiona została na zaprezentowaniu jej aktywności, głównie w sferze zarządu nad rozległymi dobrami, wychowania i wykształcenia dzieci, czy też działalności fundatorskiej. Czynniki te kreowały jej codzienność.

20

Księstwa i książęta w systemie ustrojowym Rzeczpospolitej Obojga Narodów

63%

Kowalski M.

Roczniki Ekonomiczne Kujawsko-Pomorskiej Szkoły Wyższej w Bydgoszczy

|

2014

|

nr 7

293-318

PL

Złożoność struktury polityczno-ustrojowej Rzeczypospolitej Obojga Narodów podkreślały, mocą swego szczególnego statusu, funkcjonujące w jej ramach księstwa. Większość z nich weszła w skład Rzeczpospolitej na skutek postanowień Unii Lubelskiej (1569 r.). Wraz z innymi podmiotami (posiadłości szlacheckie, terytoria dużych miastach królewskich, posiadłości kościelne, etc.), wzmacniały terytorialno-administracyjną decentralizację wspólnoty. Dla porządku politycznego nowożytnej Europy, takie skomplikowane struktury polityczno-terytorialny był częstym zjawiskiem, charakterystyczne w szczególności dla ówczesnych Niemiec. Księstwa magnatów Rzeczypospolitej miał więc status podobny funkcjonujących w tym samym czasie księstw niemieckich. W przeciwieństwie jednak do tych ostatnich, z chwila upadku dawnego porządku politycznego, nawet najbardziej potężne i wyróżniające się swym statusem (księstwa, ordynacje) państwa magnackie, nie zostały nigdy na forum międzynarodowym uznane za odrębne państwa. Okoliczności te nie negują jednak polityczno-prawnego statusu księstw Rzeczpospolitej jako terytoriów o charakterze państwowym (publiczno-prawnym) w ramach przednowoczesnego porządku politycznego. Stan ten potwierdzały związki rodzinne polsko-litewskich książąt z rodami zagranicznych książąt panujących, utrzymywane do końca istnienia Rzeczypospolitej.

EN

The complexity of the political structure of the Polish-Lithuanian Commonwealth was amplified by the territories of the duchies. Along with the other subjects (smaller magnates’ lordships, territories of the large royal cities, church possessions, etc.), they strengthened the administrative-territorial decentralisation of the Commonwealth. In the political order for early modern Europe such a complex political-territorial structure was a frequent phenomenon, characteristic, in particular, for the early modern Germany. The duchies of the magnates of the Commonwealth had, therefore, the political and legal status similar to that of the German duchies, existing at the same time. Contrary, though, to the German duchies, the magnate states in the Polish-Lithuanian Commonwealth, even the most powerful ones and the most pronounced as to their rank (like duchies and entails) did never acquire the formalisation (recognition) of their separate status on the modern international forum. With this respect, similarly as the entire territory of the Commonwealth, they belonged to the pre-modern order. This, however, does not negate the political and legal status of the magnate duchies in the framework of the pre-modern political system. This status was confirmed by the family ties of the Polish-Lithuanian dukes with the foreign ducal ruling families, maintained until the collapse of Commonwealth (1795).