Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Spór przemyskiej kapituły katedralnej ze szlachtą o dziesięcinę biskupią w drugiej połowie XVI wieku

100%

Wolski M.

|

tom 84

EN

W drugiej połowie XVI w. doszło w diecezji przemyskiej do sporu miejscowej szlachty z kapitułą katedralną na tle zatrzymania przysługującej jej dziesięciny biskupiej, zwanej biskupczyzną. Dziesięcina ta, będąca zryczałtowanym ekwiwalentem dziesięciny snopowej z ról kmiecych, została nadana kapitule przez biskupów na przełomie XIV i XV w. W procesach sądowych, rozpoczętych w 1590 r., szlachta, wykorzystując różne argumenty natury prawnej, historycznej, a także retorykę protestancką, starała się zakwestionować prawa kapituły. Po pięciu latach sporu Trybunał Koronny przyznał ostatecznie rację stronie kościelnej. Był to ostatni na Rusi Czerwonej poważniejszy spór szlachty z Kościołem katolickim o dziesięciny. In the second half of the 16th century the Przemyśl diocese witnessed a dispute of local nobility with the cathedral chapter concerning the retention of their episcopal tithe, known as the bishop’s share. That tithe, being the lump equivalent of the sheaf tithe from peasants’ fields, was granted to the chapter by bishops at the turn of the 14th and 15th centuries. During court cases, started in 1590, the nobles, using a variety of legal and historical arguments, as well as Protestant rhetoric, tried to question the chapter’s rights. After five years of the dispute, the Crown Tribunal decided that the church side was right. It was the last serious argument between local nobility and the Catholic Church over tithes in Red Ruthenia.

2

Św. Demetriusz jako pogromca zła w tradycji bizantyńskiej i słowiańskiej (do XV w.)

100%

Sprutta J.

|

nr 1

159-177

EN

Evil wins by good, darkness by light and profanum by sacrum in every tradition. The saints, and between them St Demetrius of Thessaloniki too, achieves an analogous victory. St Demetrius was a deacon, but he is most often presented as a soldier for example in art. The legend says that St Demetrius defeated the scorpion (the personification of evil) by the sign of the cross in prison. This saint can also win with the gladiator Lieus, emperor Maximian, tsar Kaloyan or the Turk instead of the scorpion, and he does it on horseback or on foot, with a weapon or by the calcatio gesture. Not only are there historical sources, liturgical texts or belles-lettres presenting St Demetrius, but also art as well as folklore.

PL

W każdej tradycji zło jest zwyciężane przed dobro, ciemność przez światłość, profanum przez sacrum. Analogiczne zwycięstwo odnoszą święci, a wśród nich św. Demetriusz z Tesaloniki. Mimo iż był diakonem, w sztuce najczęściej przedstawiany jest jako żołnierz. Legenda mówi, że w więzieniu pokonał znakiem krzyża skorpiona personifikującego zło. Zamiast skorpiona może także zwyciężać gladiatora Lieusa, cesarza Maksymiana, cara Kałojana lub Turka, a czyni to konno lub pieszo, za pomocą oręża lub poprzez gest calcatio. Nie tylko mówią o św. Demetriuszu źródła historyczne, teksty liturgiczne czy literatura piękna, ale także sztuka i folklor.

3

Jeden czy dwa groby? Transformacja obrazu czasu i przestrzeni sakralnej Lublina w dziełach Jana Długosza na przykładzie dominikańskiego kościoła św. Stanisława

100%

Chachaj J.

|

nr 2: Historia

41-61

EN

The article is an attempt to direct the reader’s attention to the doubts concerning credibility of the sources indicating the time and circumstances of bringing the relics of the True Cross to the Lublin Dominican Church. The existing sources basically differ from each other in this respect, which made researchers take an attitude towards credibility of the accounts, or make attempts at reconciling their contents. An analysis of the context of the events connected with the possible circumstances of bringing the relics from Ruthenia to Lublin shows that it is possible to fix the date of the event in the first decades of the 15th century and to indicate King Władysław II Jagiełło and the Polish Dominicans as the people who were especially involved in it. At the same time it means that it is necessary to depart from the literal understanding of Jan Długosz’s account of the circumstances of bringing the relics to Lublin, and also to ask the question about the causes why he made changes in his account of the events.

4

Czerwień – the golden grail of the Polish historiography

88%

Bartnicki M.

|

nr 3: Rzeczpospolita i Wschód, pod red. Artura Góraka

7-20

EN

The article focus on the problem of shaping the Polish-Russian borderland in the early Middle Ages, especially the role played by the border town Czerwen in the political competition between of both neighboring authorities. The analysis of source concerning the aforementioned city and the so-called „Czerwienian Gorod” and their confrontation with the latest archaeological research, leads to the conclusion, that Czerwien did not play a key role in the Polish Ruthenian relations, as believed historians, of the end of the 10th and the first decade of the 11th century. The relation of the Tale of Bygone Years about achievements Volodimir I, should be considered not, as the sequence of events that took place during the reign of this ruler, but as a manifestation of historical memory, functioning in Ruthenia on the eleventh and twelfth centuries, achievements which were a kind of certificate justifying the right to rule over given territory of the successors of the mention ruler.

PL

Artykuł podejmuje problematykę kształtowania się pogranicza polsko-ruskiego we wczesnym średniowieczu, a zwłaszcza roli, jaką odgrywał pograniczny gród Czerwień w rozgrywkach politycznych obu sąsiadujących władztw. Analiza przekazów źródłowych dotyczących wspomnianego grodu jak oraz tzw. obszaru „Grodów Czetrwieńskich” i konfrontacja ich z najnowszymi badaniami archeologicznymi, prowadzi do wniosku, że wbrew opinii historiografii nie pełnił on kluczowej roli w relacjach polsko ruskich końca X i pierwszej dekady XI w. Przekaz Powieści Lat Minonych wspominający o zdobyciu Czerwienia przez Włodzimierza I, rozpatrywać należy nie tyle, jako sekwencję wydarzeń jaka miała miejsce za panowania władcy, lecz jako przejaw pamięci historycznej, funkcjonującej w środowisku dworu kijowskiego na przełomie XI i XII stulecia, która była swego rodzaju certyfikatem uzasadniającym panowanie, lub prawo panowania Rurykowiczów nad obszarem ziem nadbużańskich.

RU

В статье рассматриваются проблемы польско-русской границы в раннем средневековье и, в частности, роль пограничного города Червень в политических играх обеих соседних держав. Анализ исходных сообщений относительно указанной крепости и так называемой территории «Городов Червенских и их противостояние новейшим археологическим исследованиям позволяют сделать вывод, что, вопреки мнению историографии, эта территория не играла ключевой роли в польскороссийских отношениях конца 10-го и первого десятилетия 11-го века. Передача Повести временных лет, в котором упоминается о захвате Червеня Влодимиром I, следует рассматривать не столько как последовательность событий, имевших место во времена правления правителя, но как проявление исторической памяти, функционировавшей в среде киевского двора на рубеже XI-XII веков, что было своего рода свидетельством обоснования правления или права Рюриковичей править землями над Бугом