Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Ocalali z potopu. Księga potopu Sydora Reya jako robinsonada holokaustowa

100%

Janik G.

|

2019

|

tom 25

|

nr 2

173-188

EN

The article is an attempt to read the set of stories The Book of Wrecked (1959) by the Polish-Jewish writer Sydor Rey as a specific type of Holocaust Robinsonade. The author indicates how the text deals with the subject of the Holocaust by transforming Defoe’s traditional model. He draws attention to the metonymisation of the Holocaust used in the volume, which is presented as a disaster, cataclysm or defeat, and is compared to the Old Testament flood. The researcher reads the The Book of Wrecked as an implementation of anti-utopian Robinsonade in which the classic myth of the survivor’s metamorphosis is not realized. As a result, the characters of the stories constantly balance on the border betweenlife and death.

PL

Artykuł stanowi próbę odczytania zbioru opowiadań Księga rozbitków (1959) autorstwa polsko‑żydowskiego pisarza Sydora Reya jako specyficznego rodzaju robinsonady holokaustowej. Autor wskazuje, w jaki sposób utwór poruszający tematykę Zagłady przekształca tradycyjny model Defoe. Zwraca uwagę na zastosowaną w tomie metonimizację Holokaustu, który przedstawiony jest jako katastrofa, kataklizm czy klęska oraz zostaje przyrównany do starotestamentowego potopu. Badacz odczytuje Księgę rozbitków jako realizację robinsonady antyutopijnej, w której klasyczny mit metamorfozy rozbitka nie zostaje zrealizowany, co sprawia, że bohaterowie opowiadań nieustannie balansują na granicy życia i śmierci.

2

Współczesne robinsonady w literaturze niemieckojęzycznej

100%

Pokrywka R.

|

2019

|

tom 25

|

nr 2

63-81

EN

Following the publication of Robinson Crusoe, the Robinsonade genre became part of German literature tradition almost immediately. The contemporary novel in German language refers to the genre or to its characteristic motifs such as eremite in a hermetic (mainly insular) environment or a small group in abnormal social conditions. In the paper three variants of a modern Robinsonade are presented: (1) historical and political narrations that refer to past or contemporary politics critically, predominantly on the basis of postcolonial discourse; (2) postapocalyptic narrations that depict modern Robinsons after a catastrophe, in a future world or in outer space; (3) love stories where an island becomes a place of emotional relationship, utopian isolation and solitude of two lovers.

PL

Niemal natychmiast po opublikowaniu Robinsona Crusoe robinsonada stała się częścią tradycji literatury niemieckojęzycznej. Także powieść współczesna odwołuje się do gatunku lub charakterystycznych motywów samotnika w hermetycznym (najczęściej wyspiarskim) środowisku bądź małej grupy w anormalnych warunkach społecznych. W artykule przedstawione zostały trzy warianty robinsonady: (1) narracje historyczno-polityczne, krytycznie odnoszące się do przeszłości lub do polityki współczesnej, przede wszystkim na gruncie postkolonialnym; (2) narracje postapokaliptyczne, opowiadające o współczesnych Robinsonach po katastrofie, w świecie przyszłości lub w kosmosie; (3) narracje miłosne, w których wyspa stanowi miejsce zejścia się kochanków, miejsce utopijnej izolacji i samotności we dwoje.

3

Syndrom rozbitka. Robinson Crusoe i Julian Ursyn Niemcewicz

80%

Dąbrowicz E.

|

2019

|

tom 25

|

nr 2

21-42

EN

The success of Daniel Defoe’s novel meant that its protagonist began to live as an emblematic figure for Western culture (especially English culture) expanding beyond the borders of Europe. Robinson epitomised a set of features guaranteeing success in the conquest of the world, a combination of individualism, entrepreneurship and Protestant religiosity. Despite the fact that the Polish mentality of noble origin had an anti-bourgeois bias, Defoe’s novel gained popularity also among Polish readers. Robinson Crusoe was an ally of those Polish writers who first worked to save the state at the end of the 18th century, and when they failed, at least tried to modernize the Polish mentality. One of them, Julian Ursyn Niemcewicz, treated Robinson Crusoe as a borderline character between fiction and extra-literary truth. He, like Robinson, travelled to the New World and tried to survive there. In his diary and epistolary notes there are many motifs that are considered in connection with Defoe’s novel: migrations, ethnic conditions of colonisation, the attitude of newcomers to the indigenous inhabitants. It is also worth looking at the novel Jan z Tęczyna by Niemcewicz through the lens of Robinson Crusoe. The protagonist, like Robinson, is shipwrecked on an island. However, he does not manage to settle on the island because of internal obstacles: idealistic ideas about loving a woman and his own status as a Pole of an excellent family.

PL

Opinia Jean-Jacquesa Rousseau o powieści Daniela Defoe (pierwodruk: 1719) wpłynęła na późniejsze przekłady i adaptacje dzieła. W jej następstwie upowszechniło się mocniejsze niż w oryginale eksponowanie doświadczeń wyspiarskich w dziejach Robinsona Crusoe. Sukces powieści sprawił też, że jej bohater zaczął żyć jako postać emblematyczna dla kultury zachodniej (zwłaszcza angielskiej) ekspandującej poza granice Europy. Robinson-rozbitek, który przez wiele lat dawał sobie radę na bezludnej wyspie, uosabiał zespół cech gwarantujących sukces w podboju świata, połączenie indywidualizmu, przedsiębiorczości, protestanckiej religijności. Mimo że polska mentalność o rodowodzie szlacheckim miała charakter antymieszczański, powieść Defoe zdobyła popularność również wśród polskich czytelników. Wydaje się, że Robinson Crusoe był też sojusznikiem tych spośród polskich pisarzy, którzy działali najpierw na rzecz ratowania państwa pod koniec XVIII wieku, a kiedy to się nie udało, próbowali przynajmniej unowocześnić polską mentalność. Określa się ich zresztą niekiedy mianem „rozbitków”, nawiązując do popularnego toposu nawy państwowej jako okrętu. Jeden z nich, Julian Ursyn Niemcewicz, traktował Robinsona Crusoe jako postać z pogranicza fikcji i prawdy pozaliterackiej. Sam, jak Robinson, odbywał podróże do Nowego Świata i próbował tam przetrwać. W jego zapiskach dziennikowo-pamiętnikarskich można znaleźć wiele motywów, które rozważa się w związku z powieścią Defoe: migracje, etniczne uwarunkowania kolonizacji, stosunek przybyszów do rdzennych mieszkańców. Przez pryzmat Robinsona Crusoe warto również spojrzeć na powieść Niemcewicza Jan z Tęczyna. Jej bohater, podobnie jak Robinson, trafia na wyspę po katastrofie statku. Nie udaje mu się jednak na niej osiąść z powodu przeszkód natury wewnętrznej: idealistycznych wyobrażeń o miłości do kobiety oraz własnym statusie jako Polaka znakomitego rodu.

4

Dystopian and Utopian Omission of Discourse in Three Modern Robinsonades: Lord of the Flies, Concrete Island, The Red Turtle

70%

Gill P.

|

2019

|

tom 25

|

nr 2

145-156

PL

Historia Robinsona Crusoe przedstawiona jest za pomocą narracji w pierwszej osobie częściowo napisanej w formie dziennika. Teksty kontynuujące tradycję robinsonady na ogół również przyjmowały podobną narrację, uwypuklając w ten sposób kwestię autorstwa, władzy nad tekstem i dominacji językowej. Niniejszy artykuł skupia się na tych robinsonadach, w których nie zastosowano wyżej opisanej techniki, co pozwoliło wyeliminować metanarrację i intradiegetycznego narratora. Celem jest ustalenie powodu takiego zabiegu na przykładzie trzech nowoczesnych robinsonad: Władcy much Williama Goldinga (1954), Wyspy J. G. Ballarda (1974) i filmu animowanego Michaela Dudok de Wita pod tytułem Czerwony żółw (2016).

EN

The story of Robinson Crusoe comes to us in the guise of a first-person narrative based in part on a diary. Successor texts have traditionally adopted the same narrative situation, exploiting it in order to foreground ideas of authorship, textual authority and linguistic dominance. This essay pays particularly close attention to those Robinsonades that have not followed this pattern and have instead opted to omit meta-narration and intradiegetic narrator figures. It considers to what ends this is done in three modern Robinsonades: William Golding’s Lord of the Flies (1954), J. G. Ballard’s Concrete Island (1974), and Michael Dudok de Wit’s animated film The Red Turtle (2016).

5

A Postdramatic Engagement with Robinsonade Motifs in Tim Crouch’s I, Caliban

70%

Özmen Ö.

|

2019

|

tom 25

|

nr 2

101-112

PL

Ja, Kaliban Tima Croucha to postdramatyczna adaptacja Burzy Shakespeare’a wchodząca w skład zbioru Ja, Shakespeare, w którym odtworzone zostały najbardziej zmarginalizowane postaci z Szekspirowskich dzieł. Adaptacja koncentruje się na Kalibanie, który próbuje przetrwać po tym, jak Prospero i inni opuszczają wyspę. W odróżnieniu od postkolonialnych przeróbek sztuk Szekspirowskich w tej wersji Kaliban nie jest pochłonięty myślami o zemście. Jako że jest sam na wyspie, skupia się głównie na potrzebie interakcji społecznej. Na podstawie zarówno strukturalnych porównań pomiędzy Burzą a Robinsonem Crusoe Daniela Defoe, jak i podobnych tematów takich jak wyspa, relacja pan – sługa, ekspansja kolonialna i polityka władzy, celem niniejszego artykułu jest omówienie adaptacji Croucha jako przykładu transformacji typowych motywów dla robinsonady w odpowiedzi na ideologiczne adaptacje tekstów Shakespeare’a. Wśród tego typu transformacji wymienić można pojęcie przeżycia, które w dziele Croucha ukazane jest poprzez percepcję tubylców. Tym razem zamiast osoby obcego, który zmaga się z życiem na nieznanym terytorium, przedstawiona jest osoba tubylca, który staje się niewolnikiem na wyspie w znajomym sobie środowisku. Izolacja jest kolejnym motywem użytym w sposób alternatywny. Nie jest ona przedstawiona jako stymulator wprowadzania cywilizacji tylko jako trauma psychologiczna Kalibana, którą analizuje za pomocą opowieści jako element postdramatyczny. Nie tylko narracja jest tu wykorzystana w inny sposób. Inne postdramatyczne elementy to między innymi izolacja na niezamieszkałej wyspie, która wzmocniona jest zabawkowymi stateczkami i odgłosem morza. W artykule odchodzę od analizy dzieła Croucha jako postkolonialnej odpowiedzi na sztukę Shakespeare’a. Skupiam się natomiast na tym, w jaki sposób użycie motywów wyspy i izolacji zbliża dzieło do robinsonady. Kolejnym celem jest odpowiedź na pytanie, czy adaptacja może też być odczytana w relacji do takiego dzieła, które niekoniecznie jest pierwotnym tekstem źródłowym.

EN

Tim Crouch’s I, Caliban is a postdramatic adaptation of Shakespeare’s The Tempest included in a collection titled I, Shakespeare in which he recreates Shakespeare’s most marginalised characters. The focus in this sequel adaptation is on Caliban who tries to survive after Prospero and all others have left the island. Different from the representation of Caliban in postcolonial reworkings of Shakespeare’s play, Caliban, in this work, is not preoccupied with taking revenge. Instead, he emphasises the need for social interaction as he has been left alone on his island. Drawing on former structural comparisons of The Tempest and Daniel Defoe’s Robinson Crusoe based on their common themes such as the island setting, master-servant relationship, colonial expansion, and power politics, the aim of this paper is to discuss Crouch’s adaptation as a transformation of common motifs of the Robinsonade in its attempt to respond to the ideologicalformations of Shakespeare’s text. Among such transformations, the concept of survival, for instance, is handled from the native’s viewpoint in Crouch’s work. Instead of the figure of the stranger who finds life on an unknown land difficult to cope with, this time, the native turns into a captive on the island though it is a familiar setting. Another motif used in an alternative manner is isolation, which is not presented as fuel for civilisation but as Caliban’s psychological trauma, which he explores through storytelling as a postdramatic element. Apart from the narration, the play demonstrates other uses of postdramatic elements to suggest an isolated figure on an uninhabited island like the use of objects such as toy boats and tape of sea sounds. Instead of seeing Crouch’s work as a postcolonial response to Shakespeare’s work, this paper will try to investigate how the use of island setting and the theme of isolation can make it closer to a Robinsonade. By this means, it will also try to ask whether an adaptation could also be read in relation to a work that is not intended as its source text.

6

Robinzonády v ľudovom čítaní na Slovensku v 19. storočí

50%

Kubealaková M.

Slovo a smysl - Word & Sense

|

2024

|

tom 21

|

nr 44

36-53

EN

The aim of this study is to present the basic context of literary research on popular literature in Slovakia, following studies by Věra Brožová (2008) and Jiří Hrabal (2022), looking specifically at the forms of 19th-century Robinsonades, including Czech Robinsonades reprinted in Slovakia from the late 18th century through the 19th century. With the exception of a single edition of Pavel Šulc’s adaptation, we know of no adaptations of Defoe’s Robinson Crusoe in the Czech context to have been published in Slovak editions; this is surprising considering the popularity of the theme and rich history of Czech adaptations, and we believe that further investigation is required. This study therefore distinguishes between the ‘Robinsonade’ and ‘folk Robinsonade’, with respect to the different motivations for adapting Defoe’s work in the context of Slovakian popular literature: that is, between the Robinsonade as a line started by the Czech translation of J. Campe’s German adaptation Robinson der Jüngere (and subsequent adaptations by V. Kramerius’s and others; the ‘Czech Story’ follows, for example, the aforementioned study by Hrabal), and various other works that draw instead on the success of Defoe’s novel to create adventure stories based on the Robinson theme. The heroes of these stories — Berthold, Ildegert, Spelhofen, and Engelbrecht — are known from both Czech and Slovak editions. The results of this comparison, together with an examination of the factors that may have caused these changes at all investigated levels, are formulated as manifestations of specific forms of inter-literary reception, namely ‘retellings’ with omission and expansion (Robinson der Jüngere), and — as examples of the ‘folk Robinsonade’ — adaptation (Berthold), plagiarism (Ildegert), interliterary allusion (Spelhofen), and allusion (Engelbrecht). Changes in form are found to be directly proportional to the degree of application of the poetics of popular literature.