Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Chronological layers of Proto-Slavic lexis on the example of anatomical vocabulary

100%

Rocznik Slawistyczny

|

2020

|

nr LXIX

2

Altertümliche Termini der rumänischen Viehzucht slavischer Herkunft

88%

Leschber C.

Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej

|

2019

|

tom 54

EN

Archaic Animal Husbandry Terminology of Slavic Origin in the Romanian LanguageThis article analyses a number of Romanian dialectal words and expressions associated with: (1) coat colours of farm animals, like ‘black’, ‘pied’, ‘spotted white’, ‘piebald’ and ‘light brown’; and (2) different types of sheep earmarks. The study indicates that many archaic terms used to denote these meanings are Slavic in origin. In some cases, the very phonetics of the Romanian words in question proves beyond doubt that they are early borrowings from the Proto-Slavic language.Archaiczna rumuńska terminologia hodowlana pochodzenia słowiańskiegoArtykuł poddaje analizie szereg dialektalnych rumuńskich słów i wyrażeń oznaczających (1) maści zwierząt hodowlanych, np. ‘czarna’, ‘pstra’, ‘biała nakrapiana’, ‘łaciata’, ‘jasnobrązowa’ oraz (2) rodzajów piętn na uszach owiec. Archaiczne terminy używane na określenie tych znaczeń w rumuńskich dialektach mają nierzadko pochodzenie słowiańskie. W niektórych przypadkach już sama fonetyka rozpatrywanego słowa bezspornie dowodzi, że jest ono wczesną pożyczką z języka prasłowiańskiego.

3

Samogłoskowa baza fonematyczna języka prasłowiańskiego w świetle analizy dystrybucyjnej

75%

Osiewicz M.

|

2013

|

nr 1(15)

75-87

EN

The article attempts to employ distribution analysis of Proto-Slavonic sounds to falsify current findings on the Proto-Slavonic stock of vowel phonemes. The material for the analysis has been extracted from W. Boryś’s Słownik etymologiczny języka polskiego (‘Etymological dictionary of Polish’). Analyzed was direct bilateral neighbourhood of vowels. To determine the Proto-Slavonic phonological units, a modified methodological proposition of Jerzy Bańczerowski has been used. In light of the analysis, the vowels [i], [y], [ъ], and [ь] – which have until now been treated as separate phonological units – are realizations of two phonemes: /i/ which covers non-back high vowels (→ [i], [y]), and /ъ/ which covers lowered non-back vowels (→ [ъ] and [ь]).

4

Hasła z gwiazdkami w "Słowniku prasłowiańskim" (1974–2001) pod redakcją Franciszka Sławskiego

63%

Lewaszkiewicz T.

Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej

|

2020

|

tom 55

PL

W tomach 5–8 Słownika prasłowiańskiego (1974–2001) pod redakcją Franciszka Sławskiego znajduje się 116 artykułów hasłowych z gwiazdkami – 109 dotyczy Etymologicznego słownika języków słowiańskich (1974–2018) pod redakcją O. N. Trubaczowa, 7 zaś innych autorów i kompendiów slawistycznych. Hasła z gwiazdkami zawierają prawie wyłącznie jednoznacznie krytyczne oceny rekonstrukcji prasłowiańskich i innych przejawów etymologizowania leksyki słowiańskiej. Hasła z gwiazdkami (zredagowane głównie przez F. Sławskiego) zasługują na wysoką ocenę. Część skrytykowanych etymologii należy jednak potraktować jako wartościowe hipotezy. Być może w przyszłości zostaną one pozytywnie zweryfikowane, gdy lepiej poznamy dawną oraz istniejącą współcześnie słowiańską leksykę gwarową i słownictwo pospolite zawarte w słowiańskich materiałach onomastycznych.

EN

Volumes 5–8 of the Proto-Slavic Dictionary (Słownik prasłowiański, 1974–2001), edited by Franciszek Sławski, include 116 asterisked entries; 109 of them concern the Etymological Dictionary of Slavic Languages (Ėtimologicheskiĭ slovarʹ slavianskikh iazykov, 1974–2018), edited by O. N. Trubachev, and the remaining 7 – other authors and Slavic dictionary sources. The entries in question almost exclusively contain strongly critical assessment of reconstruction and etymologisation of particular items of Slavic lexis proposed in those publications. Although the asterisked entries (authored mainly by Sławski) are certainly of high scholarly standard, some of the proposals they criticise should be considered viable. Possibly, those hypotheses can be positively verified in the future, when we have a more extensive knowledge on historical and modern Slavic dialectal lexis and appellative vocabulary preserved in onomastic material.

5

Etnogeneza Słowian. Historia badań

51%

Oczkowa B.

|

tom XV

65-84

EN

A given article presents briefly the history of research on the ethnogenesis of the Slavs. Some remarks upon the subject may be found already in the writings of the ancient authors and, later on, in the medieval chronicles. Finally, the issue in question caught attention of numerous academics, not only linguists. Various hypotheses concerning both the chronology and geographical locations of the homeland of the early Slavs have been suggested. These questions have not been yet definitely solved, though among the existing theories two may be regarded as predominant, namely co called the Western and Eastern one. Ethnogenesis of the Slavs is now often used in politics; moreover, the ethnogenetical myths have recently gained a considerable popularity in some Slavic countries.

PL

Artykuł przedstawia, z konieczności szkicowo, historię badań nad etnogenezą Słowian. W czasach przednaukowych rozważania na ten temat znajdujemy już u starożytnych autorów, następnie zaś w średniowiecznych kronikach, aby stał się on wreszcie przedmiotem zainteresowań licznych uczonych, nie tylko językoznawców, którzy wysuwali rozmaite hipotezy dotyczące zarówno chronologii, jak i geograficznej lokalizacji praojczyzny Słowian. Problem „słowiańskiej kolebki” nie został jeszcze ostatecznie rozstrzygnięty, choć wśród licznych teorii dominują nadal dwie – autochtoniczna (zachodnia) i allochtoniczna (wschodnia). Problematyka etnogenezy Słowian jest obecnie także wykorzystywana politycznie. Świadczą o tym mity etnogenetyczne, które pojawiły się w kilku krajach słowiańskich.

6

Gramatyczna kategoria czasu w języku polskim i ukraińskim w ujęciu diachronicznym

44%

Łesiuk M.

Poradnik Językowy

|

2022

|

tom 790

|

nr 1

50-70

EN

The paper presents the history of shaping the category of time in Polish and Ukrainian, that is forms of the present, future and past tenses, based on a reconstruction of appropriate, analogous forms of the Proto-Slavic language. The author analyses the process of shaping tense forms in both languages in detail, revealing their common and specific features. The material is based on works by renowned European linguists (A. Meillet, N. van Wijk, Z. Klemensiewicz, T. Lehr-Spławiński, S. Urbańczyk, S. Dubisz, P. Zhyteckyi, W. Rusanivskyi, P. Kuzniecow, and others), a complete picture of the system of tense forms and the grammatical category of time in a complementary manner in two related languages.

PL

Artykuł przedstawia historię kształtowania się kategorii czasu w języku polskim i ukraińskim, to jest form czasu teraźniejszego, przyszłego i przeszłego na podstawie rekonstrukcji odpowiednich, analogicznych form języka prasłowiańskiego. Autor szczegółowo analizuje proces kształtowania się form czasowych w obu językach, ujawniając ich cechy wspólne i specyficzne. Materiał oparty jest na pracach wybitnych językoznawców europejskich (A. Meillet, N. van Wijk, Z. Klemensiewicz, T. Lehr-Spławiński, S. Urbańczyk, S. Dubisz, P. Żytec’kyj, W. Rusaniws’kyj, P. Kuzniecow i in.). Autor podaje pełny obraz systemu form czasowych i gramatycznej kategorii czasu w sposób komplementarny w dwóch pokrewnych językach.

7

Porijeklo i smisao toponimâ Tivat i Teodo

44%

Abović M.

|

nr 1

5-15

EN

This paper deals with the origin and meaning of the toponyms Tivat and T(h)eodo, as well as the problem of their demarcation. The hypotheses about the origin of toponym Tivat presented before this article are considered completely unsatisfactory. In this study, it is assumed that the toponym Tivat might have been derived from the (ancient) Greek lexeme τῑφώδης/τειφώδης (tiphōdēs/teiphōdēs) ‘swampy’. This hypothesis is based on the existence of swampy land near the sea coast within Tivat municipality, especially in the region called Solila. Although this is not a completely flawless theory in view of some phonological elements, i.e. some small irregularities in phonetic development τειφώδης > Tivat, it can be accepted at least as a form of a very probable hypothesis, particularly because of the archaeological evidence: ancient Greek pottery dated back to the 5th century BC found on the territory of Tivat municipality, in the swampy Solila region. The toponym T(h)eodo originated more likely as a hypocoristic of the Greek personal name Θεόδωρος, i.e. Latin version of the name Theodorus. Sanctus Theodorus was primarily a name of a monastery on the territory of contemporary Tivat municipality; hypocoristic of name T(h)eodorus – T(h)eodo later became a (micro)toponym for the area around that monastery.

CS

Příspěvek se zabývá původem a významem toponym Tivat a T(h)eodo a také problémem jejich vymezení. Dosavadní hypotézy o původu tivatských toponym jsou zcela neuspokojivé. V článku je vyslovena domněnka, že toponymum Tivat bylo odvozeno ze starořeckého lexému tiphōdēs/teiphōdēs ‚bažinatý‘. Tato hypotéza vychází ze skutečnosti, že část území obce Tivat poblíž mořského pobřeží je bažinatá, zejména v oblasti zvané Solila. I když hypotéza o etymologii toponyma Tivat má jisté nedostatky – vezmeme-li v úvahu některé fonologické faktory, tedy některé drobné nepravidelnosti ve fonetickém vývoji τειφώδης (teiphōdēs) > Tivat – je možné ji přijmout přinejmenším jako velmi pravděpodobnou teorii, zejména z důvodů archeologické povahy: starověká řecká keramika z 5. století př. n. l. z území dnešní obce Tivat byla nalezena právě v mokřadní oblasti Solila. Toponymum T(h)eodo vzniklo nejspíše jako hypokoristikum řeckého osobního jména Θεόδωρος (Theodōros), tzn. latinské verze toho jména – T(h)eodorus. Sanctus Theodorus byl název kláštera na území dnešní obce Tivat; hypokoristický T(h)eodorus – T(h)eodo se později stal označením pro oblast kolem tohoto kláštera.