Inkorporacja przedmieść Warszawy w 1916 roku oraz odzyskanie niepodległości w 1918 r., a co za tym idzie przywrócenie miastu stołecznej rangi wraz ze wszystkimi jego potrzebami, zaowocowało dynamicznymi przeobrażeniami miasta. W artykule autorka zajmuje się analizą obszaru na styku trzech warszawskich dzielnic: Śródmieścia, Mokotowa i Ochoty, przede wszystkim w oparciu o kryterium własności gruntów, rodzaju użytkownika i typu realizowanej architektury. Prześledzenie przemian i procesów, jakie kształtowały ten rejon, pozwalają na sformułowanie wniosku, iż zasadniczy podział własnościowy na grunty państwowe i miejskie łączy się z rodzajem powstałej zabudowy. Na gruntach miejskich wznoszono przede wszystkim zabudowę mieszkaniową najczęściej w ramach spółdzielni budowlano-mieszkaniowych. Na gruntach należących do Skarbu Państwa - gmachy użyteczności publicznej, zwłaszcza o charakterze naukowym, zgodnie z wytycznymi urbanistycznymi, według których na Polu Mokotowskim planowano stworzenie Dzielnicy Nauki. Z gruntów państwowych należy wyodrębnić obszary należące do wojska, na których powstały zarówno obiekty użyteczności publicznej, jak i mieszkalne w ramach Funduszu Kwaterunku Wojskowego (FKW). Od strony architektonicznej, zrealizowane zespoły i poszczególne gmachy stanowią charakterystyczne, często wybitne przykłady zmian zachodzących w architekturze polskiej na przestrzeni trzech dekad (lata 20., 30. i 40.) Od form, projektowanych w pierwszych latach po odzyskaniu niepodległości, nawiązujących do polskiej architektury historycznej, poprzez upraszczanie, modernizowanie klasycznych kompozycji, aż po nowatorskie, modernistyczne projekty wywiedzione ze strukturalno-funkcjonalnych przesłanek, opartych na nowoczesnych rozwiązaniach materiałowo-konstrukcyjnych i kompozycyjnych. Należy podkreślić, że inwestor, jakim było wojsko, angażował wybitnych architektów, często związanych z Wydziałem Architektury PW, tworzących dzieła nowatorskie w skali architektury Warszawy i kraju.
EN
The incorporation of Warsaw suburbs in 1916 and the resumption of independence in 1918, and therefore the restitution of its capital status together with the related requirements, resulted in dynamic changes of the city. In this article, the author analyses the area being te point of contact of three districts of Warsaw: Śródmieście, Mokotów and Ochota, primarily based on the ownership criterion of the land, types of land use and implemented architecture. Tracking back changes and processes that influenced this region allows the author to conclude that the fundamental ownership division into state and city land is linked with the type of erected developments. The urban land was dominated by residential developments, primarily in the form of housing cooperatives. The land owned by the State Treasury hosted public utility buildings, in particular of scientific character, in line with town planning guidelines that provided for the development of the Science District by Pole Mokotowskie. From state land one should distinguish the areas belonging to the army, where both public utility and residential buildings were erected within the Army Quartering Fund (AQF). From the architecture point of view the erected complexes, as well as individual buildings, represent characteristic, frequently outstanding, examples of changes taking place in Polish architecture during thirty years (twenties, thirties and forties). This covers forms designed in the first years after resumption of independence, referring to Polish historic architecture, simplification and modernisation of classic composition and innovative modernistic designs deriving from structural and functional circumstances, based on modern material, construction and composition solutions. It should be emphasised that the army as an investor involved outstanding architects, frequently connected with the Architecture Faculty of the Warsaw University of Technology, creating innovative works in Warsaw and Polish architecture.
2
Dostęp do pełnego tekstu na zewnętrznej witrynie WWW
Zabudowa mieszkaniowa powstała w okresie międzywojennym w rejonie Pola Mokotowskiego jest reprezentatywna dla ogółu budownictwa mieszkaniowego tego okresu w Polsce. Wpływ na jej kształtowanie miały kwestie społeczne, polityczne, gospodarcze, technologiczne, a także czas ich powstania współgrający z aktualnymi nurtami stylistycznymi. W domach Spółdzielni Budowlano Mieszkaniowych (gdzie mieszkania stanowiły własność członków spółdzielni), realizowanych przede wszystkim w latach 20. dla dobrze sytuowanej warstwy urzędników państwowych, czy przedstawicieli wolnych zawodów o utrwalonych wzorcach mieszkania ze służbą, przeważają układy zabudowy obrzeżno-blokowej z dużymi lokalami mieszkalnymi. Na przestrzeni lat widać dążność do racjonalizacji i funkcjonalnego strefowania układów przestrzennych, wprowadzanie nowych rozwiązań technologiczno-materiałowych i zmiany formalnego języka architektonicznego, który przechodzi od form tradycyjnych ku nowoczesnym. Fundusz Kwaterunku Wojskowego podszedł do zadania masowego budownictwa mieszkalnego dla kadr oficerskich bardzo racjonalnie - miało być tanie, trwałe, łatwe w konserwacji oraz higieniczne. Różnice społeczne w zależności od rangi były wyraźnie zauważalne w metrażu, standardzie wyposażenia i wykończenia realizowanych dla FKW domów mieszkalnych. W większości była to wysokiej klasy architektura, którą charakteryzował przede wszystkim racjonalizm w projektowaniu, a w formach zewnętrznych, trwały materiał licówki na elewacjach - szara cegła cementowa, nie tylko odporna na warunki zewnętrzne, ale i dająca ciekawe efekty plastyczne. Osiedle Warszawskiej Spółdzielni Mieszkaniowej na Rakowcu (z założenia przeznaczonej na lokatorskie mieszkania robotnicze) jest przykładem wdrażania modernistycznych założeń masowego mieszkalnictwa, propagowanych przez Międzynarodowe Kongresy Architektury Nowoczesnej (CIAM), których czynnymi członkami byli autorzy projektu - Helena i Szymon Syrkusowie. Powstałą kolonię domów dla robotników określić można jako funkcję czynników socjalnych, technicznych i przestrzenno-plastycznych. Przy czym kwestie społeczne były równorzędne z istotnymi, zwłaszcza dla Szymona Syrkusa, czynnikami techniczno-technologicznymi, mającymi prowadzić do celu jakim było hasło: budować lepiej, taniej, prędzej.
JavaScript jest wyłączony w Twojej przeglądarce internetowej. Włącz go, a następnie odśwież stronę, aby móc w pełni z niej korzystać.