Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

U źródeł nowożytnego rozumienia praw jednostki na przykładzie koncepcji uprawnień naturalnych Thomasa Hobbesa

100%

Merkwa M.

|

nr nr 21 (4)

109-117

XX

W artykule podjęto próbę scharakteryzowania kluczowych elementów nowożytnego rozumienia uprawnień jednostki na przykładzie doktryny Thomasa Hobbesa. Pierwsza część pracy stanowi wskazanie konstytutywnych elementów nowożytności, ze szczególnym uwzględnieniem nowożytnego modelu prawa natury. Posłużono się w tej części proponowanym, między innymi przez Norberto Bobbio, rozróżnieniem dwóch pojęciowych modeli prawa naturalnego. Wskazano również wpływ kartezjańskiego sposobu postrzegania świata na rozwój doktryny uprawnień naturalnych. Druga część pracy stanowi analizę doktryny uprawnień naturalnych Hobbesa. W części tej omówiono zarówno samo pojęcie uprawnienia naturalnego, jak i sposób pojmowania prawa natury przez angielskiego filozofa. Starano się wykazać, że dorobek myśliciela może zostać uznany za kamień milowy w procesie zerwania z arystotelesowską tradycją postrzegania człowieka i świata. Takie twierdzenie zostaje uprawnione między innymi dzięki przeciwstawieniu koncepcji uprawnień naturalnych nakazom prawa natury. Zwrócono również uwagę na proces transformacji omawianych uprawnień w uprawnienia, które mają przysługiwać, wedle Hobbesa, suwerenowi. Mechanizm powstawania społeczności państwowej przedstawiono z perspektywy kartezjanizmu Hobbesa, co pozwoliło na ukazanie owej transformacji przez pryzmat ruchu, będącego jednym z podstawowych aspektów doktryny myśliciela. W ostatniej części wskazano również, że podstawowe uprawnienia jednostek nie mogą zostać, w doktrynie analizowanego myśliciela, przeniesione i taki sposób ich postrzegania pozwala uznać dorobek Hobbesa za istotny w rozwoju koncepcji fundamentalnych praw przysługujących jednostce. (abstrakt oryginalny)

EN

In the paper the author made an effort to characterize key elements of modern understanding of natural rights on the example of Thomas Hobbes' doctrine. In the first part of the article fundamental features of modern times were indicated and the Conceptual Model of Natural Law was described in particular. In this part the distinction between two models of natural law made, among others, by Norberto Bobbio was used. Moreover, an influence of Cartesian understanding of world on development of natural rights was shown. The second part of the paper consists of an analysis of Hobbes' natural rights doctrine. The notion of subjective right, as well as the way of understanding the natural law by the English philosopher were presented. The author aimed to point out that the Hobbes achievements might be acknowledge as a milestone in a process of breaking off with Aristotle's tradition of perceiving the human and the world. Particular attention was paid to the process of transformation of natural rights into the rights, which, according to Hobbes, are supposed to be appointed to sovereign. The process of developing a state-society was presented from the perspective of Hobbes' Cartesianism and this perspective enabled to present the transformation through the motion that is one of the essential aspect of the Hobbes' doctrine. Finally, it was indicated in the paper that the subjective rights, according to Hobbes, cannot be transferred and such way of their analysis allow to treat the Hobbes achievements as a significant part of development a theory of fundamental rights. (original abstract)

2

Fryderyk Nietzsche jako filozof-artysta

100%

Luty J.

|

nr nr 937

314-335

XX

W niniejszym tekście zastanowimy się nad tym, w jakim sensie był Nietzsche filozofem-artystą - nowym typem filozofa nieczystego, swego rodzaju kusicielem i "deprawatorem młodzieży". Zastanowimy się również, w jakim stopniu Nietzsche - filozof podziemny - opuścił teren filozofii teoretycznej, nadając swemu pisarskiemu dyskursowi charakter artystyczny. Powiemy również, w jakim sensie, naszym zdaniem, filozofia Nietzschego jest pochwałą człowieka niezakorzenionego, oraz dlaczego filozofia Nietzschego jest filozofią wiosny. Zastanowimy się także, dlaczego filozof-artysta pozostaje nieodpowiedzialny, i jak ma się do tego fragmentaryczność jego wypowiedzi. Zwrócimy uwagę na zasadnicze trudności powstałe przy formułowaniu opisów filozofa-artysty i jego postawy twórczej, tej "sfery burz" i różnorodności, czyli zagłębimy się w kwestię "czytania i pisania. Na końcu powiemy, dlaczego filozof-artysta jest niewinny, oraz co to znaczy, że jest naiwny. (fragment tekstu)

EN

From the post-modern perspective Nietzsche was a new type of thinker - a philosopher- -artist (like Bruno, Sade, Kierkegaard). He represents Dostojevsky's "philosopher from the underground" who leaves an area of the theoretical philosophy - philosophy in old meaning. He also represents a "philosopher without roots", and a "philosopher of spring" - exploring heterogeneity of the modern world. As a philosopher-artist he is "irresponsible" - in his work he used to create an "aphorism style" to describe/build his fragmentary existence - existence of heraklitian "eon-man" - a child taking part in artistic game of the universe. (original abstract)

3

Spór o tolerancję

100%

Skrzypczak E.

|

nr nr 937

136-142

XX

Szczegółowo omówiono znaczenie pojęcia tolerancja.

EN

The aim of this paper is to show what the concept of tolerance means. In the sixteenth and seventeenth centuries the dispute over tolerance was to a large extent the dispute over intolerance. The participants of the debate did not lead a crusade for freedom of the individual's conscience regardless of the political system, but disputed the role of religion in political life. The participants of the dispute developed a fairly exact definition of the essence of tolerance. It was considered that tolerance did not concern this that was morally wrong, that by its own nature was harmful and mean, the moral essence of which had been established by the God's Word. Besides that, there existed "indifferent" nerves subject to political power which established laws. The laws were to regulate the functioning of the nerves for the benefit of public. At present the political sphere and other spheres of life are independent of religion. The term tolerance carries the postulates of humanisation of interpersonal relations, introduces the concept of friendship, solidarity, respect, kindness, and love. The word intolerance, on the other hand, describes forms of discrimination, from moderate to collective, and genocidal. Tolerance is consent (at best friendly consent) for those who are considered inferior to participate in the public life. Tolerance is a virtue of "the more equal", who are understanding and indulgent. Ija Lazari-Pawlowska draws attention to "positive tolerance" by which she means "favourable attitude towards other person's distinctness". Research shows that the Polish society's open-mindedness (statistically) equals with higher education, living in a bigger agglomeration, and younger age. A country that is tolerant to various political and religious groups is to guarantee them, within established limits, conditions necessary for the existence and maintenance of belief. Such a country, however, always gives one of groups a dominating position. Any dominating group is called "majority", and a tolerated one is labelled as "minority". No matter how tolerant a country is the concept of "majority" implies power, and of "minority" subordination. (original abstract)

4

Spory o prawdę i spory o wartości

100%

Jarco J.

|

nr nr 937

175-178

XX

Spór jest zderzeniem się kontrowersyjnych poglądów i stanowisk. W trakcie każdej kontrowersji strony sporu wysuwają argumenty w celu wsparcia swoich przekonań i krytykują niezgodne z własnymi wyobrażeniami przekonania przeciwnika. Spór to również szczególny przypadek argumentacji, jej najbardziej ostra i napięta forma. Celem każdego sporu jest ujawnienie prawdy lub pokonanie przeciwnika. Może to być i jedno, i drugie zarazem, trudno bowiem określić granicę między sporami prowadzonymi w celu wykrycia prawdy i sporami dla osiągnięcia zwycięstwa. (fragment tekstu)

EN

Every dispute objective is either the truth revelation or a defeat of an opponent. Thus, we have to remark that unfortunately there is not the clear limit between disputes made to the truth detection and glory over one of the dispute parts, This lack of the limit does not mean, that such discrimination is not important We can say, it is hard to point the clear limit between the intellect and the stupidity but it does not mean that the intellect and the stupidity are the same and that there is not a need to distinguish them. (original abstract)

5

Idea bezpieczeństwa człowieka w wybranych dialogach Platona

100%

Zgolińska E. J.

|

nr nr 5

217-225

XX

Chcąc rozjaśnić, chociażby częściowo, naszą ideę bezpieczeństwa zwróćmy się do filozofów i to nawet wtedy, jeżeli problem bezpieczeństwa był przez nich podejmowany nie wprost, czyli wtedy gdy myślenie nad tym zagadnieniem biegło "w powiązaniu z innymi dziedzinami i wartościami życia społecznego, takimi jak: prawda, szczęście, dobrobyt, sprawiedliwość i pokój" . Zacznijmy od Platona i lektury wybranych jego dialogów, szczególnie "Państwa" i "Praw". Początkowo budzi się w nas przekonanie, że Platon nie włączył pytania o bezpieczeństwo człowieka do zbioru absorbujących go pytań teoretycznych, bo o bezpieczeństwie mówi niezbyt często - "przy okazji", rozważając inne zagadnienia. Bardzo szybko jednak zauważamy, że jego traktaty przepełnione są radami i wskazówkami jak zorganizować społeczeństwo, by zapewnić mu stan stabilnego spokoju. Czy stan ten można uznać za stan bezpieczeństwa?(fragment tekstu)

EN

According to Plato the state should be stable, unchanging and therefore safe. Of course its citizens were to be safe as well as they should have a high sense of being secure. So, what is safety for Plato? It is a state consisting of many factors from which knowledge is the most important - the knowledge of authorities and the knowledge of individuals. The state of safety cannot be identified with the state of peace; it transcends peace. Safety is a complex relation which on the one hand is a base for activity and on the other hand appears in the acceptance of limits. Plato's understanding of the state stimulates to confronting the idea of safety with the idea of freedom.(original abstract)

6

Filozofia a polityka : lekcje z Oakeshotta, Bradatana i Sokratesa

75%

Kubok D.

|

nr nr 45 Autorytet władzy politycznej

183-201

XX

CEL NAUKOWY: Celem badań będzie przemyślenie na nowo relacji pomiędzy filozofią polityki a praktyką polityczną. Jako przesłanki w tych analizach zostaną wykorzystane poglądy Michaela Oakeshotta, Costicy Bradatana i Sokratesa. Można spróbować wskazać nowe kryterium odróżnienia tych dwóch obszarów, odwołując się częściowo do tradycji sceptycznej, akcentującej niedopowiedzenie i nieskrępowanie. PROBLEM I METODY BADAWCZE: Artykuł zawiera rozważania metafilozoficzne odnoszące się do obszaru filozofii polityki. Wykorzystane zostaną przede wszystkim metody filozoficzne stosowane na metapoziomie w stosunku do dociekań z zakresu filozofii polityki. PROCES WYWODU: Najpierw postaram się dookreślić frazę "filozofia polityki" i "filozofia polityczna". W dalszej części wywodu przedstawię poglądy Oakeshotta i Bradatana dotyczące filozofii i polityki. Finalnie skontrastuję te ustalenia z wizerunkiem Sokratesa i ukażę pola synergii. WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Analizy z zakresu metafilozofii, w odniesieniu przede wszystkim do filozofii polityki, pozwolą dookreślić sam status refleksji filozoficznej i ograniczenia związane z próbami podania wyczerpującej ich definicji. Na podstawie porównania tych koncepcji ujawniają się także inne metafilozoficzne problemy wynikające z wyzwań filozofii polityki. WNIOSKI, INNOWACJE, REKOMENDACJE: Z przeprowadzonych badań wynika, że istnieje potrzeba głębszego przeanalizowania zagadnień metafilozoficznych w odniesieniu do filozofii polityki. Takie badania powinny pogłębić dociekania zarówno z zakresu filozofii, jak i nauk o polityce. (abstrakt oryginalny)

EN

RESEARCH OBJECTIVE: The aim of the research is to rethink the relationship between political philosophy and political practice. The views of Michael Oakeshott, Costica Bradatan and Socrates will be used as premises in these analyses. A new criterion for distinguishing these two areas can be identified, partially referring to the tradition that emphasizes understatement and unrestrainedness. RESEARCH PROBLEM AND METHODS: The article contains metaphilosophical considerations related to the field of philosophy of politics. The primary methods used will be philosophical methods, applied at the meta level to inquiries in the field of political philosophy. THE PROCESS OF ARGUMENTATION: First, I will try to define the phrases "philosophy of politics" and "political philosophy" in the Polish language. In the following part of the article, I will present the views of Oakeshott and Bradatan regarding philosophy and politics. Finally, I will contrast these findings with the image of Socrates and show the fields of synergy. RESEARCH RESULTS: These analyses in the field of metaphilosophy, in relation primarily to political philosophy, will allow us to define the very status of philosophical reflection and the limitations related to the attempts to provide an exhaustive definition. Based on a comparison of these concepts, other metaphilosophical problems arising from the challenges of political philosophy also emerge. CONCLUSIONS, INNOVATIONS, AND RECOMMENDATIONS: The research shows a need for a deeper analysis of metaphilosophical issues concerning political philosophy. Such research should deepen research in both philosophy and political science. (original abstract)

7

W poszukiwaniu dobrej administracji

75%

Filek J.

|

nr nr 2 (2)

27-37

XX

Głównym celem artykułu jest wykazanie, iż rozumienie pojęcia dobrego administrowania jest pochodną obowiązującej w danym okresie etyki. W związku z tym konieczne staje się włączenie elementów etyki do nauki i praktyki administracji, pozwoli to bowiem na pełniejsze i doskonalsze wypełnianie przez administrację jej istotowej funkcji. Do istoty administracji w jej współczesnym rozumieniu należy niewątpliwie: pełnia komunikacji społecznej (stąd rola etyki komunikacyjnej) oraz odpowiedzialność administracji za harmonijny rozwój społeczny (stąd rola etyki odpowiedzialności). (fragment oryginalnego streszczenia)

EN

Looking for good administration is not only the result of intellectual curiosity, but rather of a very practical necessity. The necessity - because it is a well know truth today that the way of administration functioning was, and still remains, one of the key factors affecting both the economy - its functioning and level of development - and the shape of the society. Hence the special meaning of the task of looking for good administration in the Polish reality, where, right from the beginning of the transformation, the decision makers focused on modifying and improving the economy, almost completely forgetting about the need to restructure administration. The main aim of the article is to prove that the understanding of the idea of good administration is a derivative of the ethics of a given period. And if so, it becomes obligatory to include the elements of ethics to the science and the practice of administration as this will allow for a more full and better fulfilment of administrations essential function. The essential parts of administration in its contemporary understanding undoubtedly are the completeness of social communication (hence the role of communication ethics), as well as administrations responsibility for harmonious social development (hence the role of ethics of responsibility). (original abstract)

8

Ludwika Feuerbacha wykład humanizmu

75%

Madejski A.

|

nr nr 937

87-111

XX

Omówiono zagadnienie humanizmu w twórczości i filozofii L. Feuerbacha.

EN

Ludwig Feuerbach, referring to M. Luther's times and views as well as to the whole trend of "spontaneous" humanism (as observed in, e.g. modern art), created humanism as a fully developed and consistent theory. The condition enabling the emergence of the work was transforming theocentric subjectivity into anthropocentric one. Criticism of religious alienation as a cognitive error, due to which the man lost himself as the subject, lost his greatness and his freedom, became the basis for criticism of religion. Criticism of religion, undertaken from outside, treating it as the subject of theoretical and cognitive considerations, makes L. Feuerbach the creator of modern science and theory of religion. The criticism discovers that the man created religion and not the other way round. Man is the essence of God, anthropology is the essence of theology. Homo homini Deus est. Feuerbach finishes the "criticism of the heaven" with the "praise of the earth". He discovers religious alienation and its depreciating role for the man. Yet, he does not understand that alienation itself has its causes which have to be discovered. Thus, the "criticism of the heaven" has to lead to the "criticism of the earth", the criticism of historical and social relations which continuously give birth to religious alienation and spiritual poverty.

9

Mikołaj Bierdiajew - filozof wolności

75%

Luty A.

|

nr nr 937

74-86

XX

Wolność stanowi podstawowy temat, nić przewodnią całej filozofii M. Bierdiajewa. Wyznacza perspektywę refleksji nad naturą człowieka, Boga, historii, istoty świata i rozumieniu filozofii. (fragment tekstu)

EN

The author presents the Berdiaev's study of the problem of freedom, mainly on the Berdiaev's human philosophy. At first he presents discussions that took place in the field of Russian philosophy in XIX and XX century and then presents Berdiaev's study of the nature and meaning of human existence in freedom. (original abstract)

10

Kilka uwag o recepcji filozofii konwencjonalistycznej w Polsce

75%

Odżga R.

|

nr nr 937

128-135

XX

Problemem, przed jakim stoi myśl polska od kilku stuleci, pozostaje kwestia recepcji zachodniej filozofii (i myśli społecznej). Jest to fragment szerszego zagadnienia - naszego uczestnictwa w kulturze Europy Zachodniej. (fragment tekstu)

EN

The article describes a reception of H. Poincare's conventionalist philosophy in Poland at the beginning of the last century. The author refers to certain one-sided stereotype opinions on the theme of Polish philosophy's output. (original abstract)

11

Co teologia ma do powiedzenia ekonomii? Kilka uwag teologiczno-moralnych na temat życia gospodarczego

75%

Kacprzak J.

|

nr nr 2

67-80

XX

Być może na samym początku należałoby sobie postawić podstawowe pytanie - nie tyle o to, "co", ile o to, "czy" teologia ma w ogóle coś do powiedzenia ekonomii. Może sam problem powinien być tu wyrażony w pytaniu: "czy jest uprawniona?". Czy teologiczna wypowiedź na temat życia gospodarczego nie jest wkraczaniem w autonomiczną dziedzinę wiedzy zorganizowanej zgodnie z wewnętrznymi zasadami ją regulującymi? Czy interwencja niefachowców jest tu zasadna? Nierzadko na to ostatnie pytanie odpowiada się przecząco. A jednak nie sposób jednocześnie nie zauważyć, że przecież żadna działalność człowieka nie ogranicza się do pewnego tylko obszaru życia, lecz wywiera właściwy sobie wpływ na całość ludzkiej egzystencji. Zwracają na to uwagę chociażby badania z zakresu antropologii ekonomicznej. Przede wszystkim zaspokajany jest głód związany z odczuwaniem potrzeb elementarnych. Skutki działalności gospodarczej nie zamykają się zatem w obszarze ekonomii, lecz pozwalają także zaspokoić potrzeby wyższe i otwierają na odczuwanie potrzeb najwyższych. (fragment tekstu)

EN

Is theology able to communicate anything to the economy at all? Would not it be an invasion to an autonomous field of knowledge capable to organize economic activity of man according to its internal rules? However, when asking the economic question of how to satisfy material needs, one cannot ultimately avoid another question - an ethical one - of what the purpose of satisfying those needs is. What is man really looking for? Theology, on the plane of faith and reason, tries to find answers to these fundamental, ultimate questions asked by human beings, who are nowadays often tired of searching for happiness in satisfying the short-term and often artificially created new and new needs. A theologian in his research listens first of all to the word that God pronounces to man. This word, contained in the Bible, sets out the basic lines of the dignity of man, his tasks and the ultimate goal of his existence, which is to achieve full humanity and maturity, namely happiness in God. Only in such a perspective, which goes beyond the mundane, one can properly evaluate every action of man, giving it a rightful place in the whole of his existence. Specific issues relating to man's economic activity, as described in the Bible, invariably refer to this overall dimension of his existence and his ultimate fulfilment in God as the guarantor of order and the source of life. Hence, any human activity which ignores the structure of that order, planned by the Creator, appears to be disordered and, consequently, leads to the destruction of man himself. (original abstract)

12

Stanisław Staszic. Między Bogiem a naturą

75%

Skodlarski J.

|

nr nr 2

81-90

XX

Stanisław Staszic (1755-1826) był wybitnym uczonym, reformatorem, mężem stanu oraz działaczem naukowym, oświatowym i spółdzielczym. Jego zasługi dla ojczyzny są wiekopomne. Potomni zapamiętali przede wszystkim aktywną działalność publiczną Staszica w okresie poprzedzającym Sejm Czteroletni i w czasie burzliwych, czteroletnich obrad parlamentu (1788-1792). Był współtwórcą Komisji Edukacji Narodowej (1773) i Konstytucji 3 Maja (1791). Mniej natomiast upowszechnione są jego osiągnięcia naukowe, zwłaszcza w zakresie filozofii. Sądzę, że warto przybliżyć czytelnikom poglądy Staszica dotyczące stosunku do Boga i praw natury. (fragment tekstu)

EN

From a very young age till the last days of his life, Stanisław Staszic was occupied by the question of the relationship between God and Nature. In particular, the Polish thinker was interested in the vision of the world in which human life and Nature were seen in unison, in accordance with laws of reason and the outcomes of scientific investigations. His deliberations on Nature validated his monistic worldview, encompassed within a deistic general framework. Staszic pointed out many Times that natural order is the creation of God, however, earthly issues are in the hands of humans. In the last years of his life he withdrew from God. He did not accept the Church's hierarchy, while his approach to the Creator was ambivalent. (original abstract)

13

Bogactwo. Przyczynek do katolickiego ujęcia tej kategorii

75%

Siek P.

|

nr nr 2

43-54

XX

Problem pracy człowieka był wielokrotnie analizowany na gruncie różnych systemów filozoficznych, religijnych, ekonomicznych czy socjologicznych. Istnieje też wiele różnorodnych koncepcji i ocen dotyczących tego zjawiska. Począwszy od tego, że deprecjonuje się pracę, twierdząc, że jest w życiu człowieka ciężarem i należy jej unikać, aż do pełnej jej afirmacji, przy założeniu, że człowiek poprzez nią tworzy rzeczywistość, w której żyje. Ocena pracy jest uzależniona od wielu czynników wykraczających poza ramy gospodarcze, problem pracy może zatem dawać możliwość pełniejszego poznania danej kultury społecznej. Najważniejszym czynnikiem skłaniającym człowieka do podejmowania pracy jest chęć zdobycia pewnego zasobu dóbr materialnych. Stosunek do pracy zarówno jednostek, jak i społeczeństw oraz ich postawa wobec bogactwa może stanowić punkt wyjścia do dokonywania oceny danej kultury. Stanowisko odnośnie do dóbr materialnych może być też pomocne w poznaniu kondycji człowieka doby globalizacji. Samo pojęcie bogactwa nie jest jednolite i zależy od kręgu kulturowego, w którym się je rozpatruje. Dobra materialne, będące wyznacznikiem bogactwa, stanowią jeden z jego aspektów. W niniejszym tekście przybliżę katolickie stanowisko wobec bogactwa zawarte w wybranych encyklikach społecznych. (fragment tekstu)

EN

The article presents issues concerning the interpretation of the phenomenon of wealth in the context of Christian thought. From beginning, philosophical thought has been engaged in problems of tangible property and its influence on the human condition. The great philosophers indicated a way that the person should refer to the goods of this world. Plato, Aristotle, Seneca - each of them, according to his own vision of man and the world, referred in his texts to the problem of wealth. Equally significant contributions has been made by the monotheistic religions, Judaism and Christianity. Along with the development of the Church, this phenomenon stood out as an essential point of teaching. Primitive and post-apostolic church, to some extent out of necessity, took polemics with the outside world. Separating faith from matters of management, with its beginning in the Enlightenment, shaken the moral underpinnings of the deeds related to wealth. Marxist philosophy gave impulse to another reflection of the Church over economic phenomena. Leon XIII and his Rerum novarum are a milestone in Catholic thought on negative phenomena within the economy. The Holy Father portrayed threats resulting from the Marxist concept, showing an anthropological concept which was appropriate from the point of view of the Christianity. Social and later encyclicals, treat issues related to wealth from the Christian anthropology standpoint. (original abstract)

14

Kilka uwag o modelach zetetycznych w filozofii polityki: Voegelin - Strauss

75%

Kubok D.

|

nr nr 35 W okresie światowych konfliktów - problematyka władzy politycznej w pierwszej połowie XX stulecia

125-143

XX

CEL NAUKOWY: Celem badań będzie ogólne skonfrontowanie ze sobą dwóch modeli zetetycznych w obszarze filozofii polityki. Interesować mnie będą poglądy Erica Voegelina i Leo Straussa i ich nawiązania do filozofii greckiej. W efekcie tych dociekań ukazane zostaną nie tylko możliwości wieloaspektowego rozumienia filozofii polityki w antydogmatycznym duchu zetetycznym, lecz także różnice w modelach zetetycznych na bazie refleksji z zakresu filozofii polityki. PROBLEM I METODY BADAWCZE: Artykuł zawiera rozważania metafilozoficzne odnoszące się do obszaru filozofii polityki. Wykorzystane zostaną przede wszystkim metody filozoficzne stosowane na metapoziomie w stosunku do dociekań z zakresu filozofii polityki. PROCES WYWODU: Najpierw postaram się dookreślić frazę "model zetetyczny" na podstawie fragmentów dzieł Platona, Arystotelesa i Sekstusa Empiryka. W dalszej części wywodu przedstawię model zetetyczny Voegelina, opierając się na jego dziele Order and History oraz Straussa - Restatement on Xenophon's Hiero. Finalnie porównam ze sobą obie koncepcje. WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Pomimo oczywistej wspólnoty zainteresowań tych dwóch myślicieli (konserwatyzm, normatywizm, radykalizm, szacunek dla filozofii greckiej), można ukazać zasadnicze odmienności w ich pojmowaniu filozofii jako zetetycznego procesu. Na podstawie tego porównania ujawniają się także inne metafilozoficzne problemy, wynikające z wyzwań filozofii polityki. WNIOSKI, INNOWACJE, REKOMENDACJE: Z przeprowadzonych badań wynika, że istnieje potrzeba głębszego przeanalizowania metod zetetycznych w najnowszej filozofii polityki. Pierwszym krokiem w tym celu będzie przemyślenie zetetycyzmu M. Oakeshotta. (abstrakt oryginalny)

EN

RESEARCH OBJECTIVE: The aim of the research is to confront two zetetic models in the field of philosophy of politics. I am most interested in the views of Eric Voegelin and Leo Strauss and their references to ancient Greek philosophy. These inquiries will not only indicate the possibility of a multi-faceted understanding of the philosophy of politics in an anti-dogmatic zetetic spirit, but also the differences in zetetic models based on reflection in the field of philosophy of politics. THE RESEARCH PROBLEM AND METHODS: The article contains metaphilosophical considerations related to the field of philosophy of politics. The primary methods used will be philosophical methods, applied at the meta level to inquiries in the field of political philosophy. THE PROCESS OF ARGUMENTATION: First, I will try to specify the phrase "zetetic model" based on passages from Plato, Aristotle and Sextus Empiricus. In the further part of my argument, I will present Voegelin's zetetic model based on his book Order and History and Strauss' model based on Restatement on Xenophon's Hiero and compare both views. RESEARCH RESULTS: Despite the fact that both these thinkers share common ideas (conservatism, normativism, radicalism, respect for Greek philosophy), there are fundamental differences in their understanding of philosophy as a zetetic process. This comparison also brings other metaphilosophical problems to light, resulting from the challenges of the philosophy of politics. CONCLUSIONS, INNOVATIONS, AND RECOMMENDATIONS: The research shows that there is a need for a more in-depth and comprehensive examination of zetetic methods in recent philosophy of politics. (original abstract)

15

Some Prospects of Libertarian Punishment Theory: Rejoinder to Blasco and Marcos

75%

Block W. E.

|

tom 11(2)

20-24

EN

Libertarian punishment theory was initially articulated by Murray N. Rothbard and Walter E. Block. It was broken down into four separate stages. To a great degree, this theory was accepted by Eduardo Blasco and Davie Marcos. However, they maintain it is in need of some slight adjustments and improvements, mainly dealing with the interest rate. The present paper claims their suggestion while valid, is unnecessary, since this theory already incorporates that element, at least implicitly.(original abstract)

16

Społeczeństwo obywatelskie jako kategoria analizy przemian po 1989 roku

63%

Woroniecki P.

|

nr nr 2

109-117

XX

Wydaje się, że ponowna regulacja - "heglizacja" treści pojęcia "społeczeństwo obywatelskie" jest niezbędne dla uzyskania narzędzia badania zjawisk określonych przez Jadwigę Staniszkis jako kapitalizm "sektora publicznego". Rozwój hybrydowych form własności oraz komercjalizacja funduszy nienależących już do budżetu stanowi podstawę realizacji wielu interesów partykularnych. Regulacja jest zawsze źródłem dysonansu poznawczego. Nawyk łączenia w jedną kategorię (w rozumieniu Davida Osta) wszystkich zjawisk ocenianych pozytywnie z tej tylko racji, że przyczyniały się do delegitymizacji porządku prawno - politycznego w państwie komunistycznym, nie przystaje już do nowych okoliczności, w których funkcjonowanie instytucji niezależnych od państwa oznacza często rozdzielanie korzyści z komercjalizacji funduszy publicznych między nielicznych. Nasilają się głosy za "mocnym" państwem "prawa", w którym realizacja interesu ponadpartykularnego dominuje nad realizacjami świadomości grupowych odpowiadających interesom bieżącym. Te sprzeczne tendencje dają się uchwycić za pomocą Heglowskiej opozycji: grupy bourgeois (społeczeństwo obywatelskie) - klasa myśląca (państwo). Opozycja ta jest "spotęgowanym" obrazem myślowym obecności treści uniwersalnych (np. interesu teoretycznego) w rządzonym przez partykularyzmy społeczeństwie obywatelskim. (fragment tekstu)

EN

The paper presents a suggestion of including an analytical category of the 'civil society' into modes of the phenomenon of 'transformation'. The author applies so called 'complex way' of construing the notion of the 'civil society'. It involves keeping distance from persuasive, political use of the term 'civil society' and application of the Max Weber's procedure of building 'proper' ideal types. Such a procedure has been used in Poland in theoretically reflexive catholic social thought for more than last ten years. This procedure needs quoting norms, values and maxims which have been typical for ways of thinking of people living in a given epoch, and which are negatively or positively valuated by hierarchical teaching. Rationality implicated by these norms is accounted in terms of non-valuating 'pure' characteristics of the phenomenon inquired. The author believes that tendencies named by Jadwiga Staniszkis' 'public sector capitalism' create a distinct sphere of social reality which can be effectively explored cognitively with the category of the 'civil society' in Hegelian meaning of this term. (original abstract)

17

Nauka i sceptycyzm a działanie komunikacyjne na uniwersytecie

63%

Zieliński W.

|

nr nr 2

67-76

XX

Przedmiotem niniejszej analizy są wybrane aspekty stanu swoistego napięcia etycznego, jakie powstaje w pracy uniwersyteckiej w związku z realizacją dwóch nietożsamych jej celów: rozwoju nauki, z jednej strony, i jej dydaktycznego przekazu umieszczonego w określonej oprawie organizacyjnej, ze strony drugiej. Uwaga autora skierowana jest w stronę dzisiejszego doświadczenia uniwersyteckiego i nawiązuje w tle do dwóch dzieł: Johna Watkinsa, Science and Scepticism i Jürgena Habermasa, Theorie des kommunikativen Handelns; lokują się one odpowiednio w ważnych dla nauki nurtach krytycznego racjonalizmu i krytycznej teorii społecznej. Nauka jako proces poznawczy, którego rezultatem jest system twierdzeń o rzeczywistości, bazuje na metodycznym sceptycyzmie, który zapewnia jej twórcze poczucie ciągłej niepewności co do osiąganych wyników i co do słuszności metod dochodzenia do nich. Z drugiej strony jednak, działanie komunikacyjne, dydaktyczny przekaz i odbiór wyników badań naukowych, motywowany koniecznością godzenia nietożsamych interesów stron nim zainteresowanych, narażony jest na pokusę likwidacji postawy krytycznej. Zdaniem autora analizy, (teza:) naukowy sceptycyzm nie kłóci się z ideą działania komunikacyjnego na uniwersytecie, zaś dochodzenie do porozumienia sceptycyzmu pozbawione, daje w efekcie porozumienie fałszywe. (fragment tekstu)

EN

The subject of the analysis are the chosen aspects of the characteristic ethical tension arising from the two non-identical goals of academic activities, namely the development of science on one hand and its didactic transmission within the specific organizational structure on the other. The author concentrates on today's academic experience, but refers to two works: 'Science and Scepticism' by John Watkins and 'Theorie des kommunikativen Handelns' by Jürgen Habermas, which can be placed within the significant currents of critical rationalism and critical social theory, respectively. The cognitive process called learning, which leads to building a system of theses concerning reality, is based on methodical scepticism. The permanent feeling of creative uncertainty pervades the results obtained and the implemented methods. On the other hand, communication activities, such as didactic transmission and reception of scientific research, tempt us to reject a critical attitude due to the necessity of reconciliation of the non-identical aims of the two parties involved. In the author's opinion, there is no contradiction between scientific scepticism and the idea of communication activity at universities. Moreover, if the process of arriving at some understanding is deprived of scepticism, it results in false communication. (original abstract)

18

Trzy szesnastowieczne spojrzenia na wolność w perspektywie katolickiej

63%

Bernacki W.

|

nr nr 45 Autorytet władzy politycznej

219-229

XX

CEL NAUKOWY: Celem naukowym jest przedstawienie sposobu definiowania oraz rozumienia wolności przez przedstawicieli polskich elit intelektualnych i politycznych, orędowników idei republikanizmu - szesnastowiecznych pisarzy politycznych spoglądających na republikę z nieco odmiennych punktów widzenia. PROBLEM I METODY BADAWCZE: Problem badawczy koncentruje się wokół ukazania modelu wolności w ramach określanych przez porządek prawny. Kwestią kluczową dla badanej materii było uchwycenie relacji pomiędzy z jednej strony zakresem wolności obywatelskiej, a sposobem definiowania i zarazem tworzenia norm prawa państwowego z drugiej. PROCES WYWODU: Po podkreśleniu znaczenia wolności jako kategorii i pojęcia dla myśli politycznej, omówione zostały poglądy na wolność oraz republikę trzech polskich pisarzy politycznych XVI wieku: Stanisława Orzechowskiego, Wawrzyńca Goślickiego oraz Piotra Skargi. W swych rozważaniach politycznych odmiennie rozkładali akcenty, bowiem związani byli z trzema kluczowymi "podmiotami politycznymi" właściwymi dla demokracji (sejmiki), arystokracji (senat) i monarchii (król). WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Na podstawie przeprowadzonej analizy można przyjąć za prawdziwą następującą tezę: cechą polskiej myśli politycznej XVI wieku - wyrastającej na gruncie klasycznej dla katolicyzmu koncepcji prawa naturalnego - było definiowanie wolności jako działań ludzkich w pełni zgodnych tak z prawem naturalnym, jak i pozytywnym oraz przekonanie, że najwłaściwszym dla jej zagwarantowania jest ustrój republiki (respubliki). WNIOSKI, INNOWACJE, REKOMENDACJE: Za główną rekomendację należy uznać potrzebę prezentacji poglądów polskich pisarzy politycznych na tę samą materię z perspektywy protestanckiej, ariańskiej, ale i tej właściwej dla zwolenników monarchii absolutnej. (abstrakt oryginalny)

EN

RESEARCH OBJECTIVE: The research objective of this article is to present the different ways in which the sixteenth-century representatives of the Polish intellectual and political elites, who supported republicanism, defined and understood freedom. RESEARCH PROBLEM AND METHODS: The research problem centres around the description of a model of liberty within the framework defined by the legal order. The key issue was to capture the relationship between, on the one hand, the scope of civil liberty and, on the other hand, the way in which state legal norms were defined and created. THE PROCESS OF ARGUMENTATION: After highlighting the importance of freedom as a key category and concept for political thought, the views on freedom and a republic of three sixteenth-century Polish political writers - Stanisław Orzechowski, Wawrzyniec Goślicki, and Piotr Skarga - are discussed. In their political considerations, they paid attention to different aspects, as each of them represented one of the three key "political subjects" ingrained in: democracy (local parliaments called sejmik), aristocracy (senate), and monarchy (king). RESEARCH RESULTS: The analysis conducted in the article allows the following conclusion to be formulated: a characteristic feature of Polish political thought in the sixteenth century, which stemmed from the concept of natural law ingrained in Catholicism, was the definition of freedom as human actions fully compatible with both natural and positive law and the conviction that the most appropriate system to guarantee it was a republic. CONCLUSIONS, INNOVATIONS, AND RECOMMENDATIONS: The main recommendation stemming from the analysis is to present the views of Polish political writers on the same topics from three perspectives: those typical of Protestants, Arians, and supporters of absolute monarchy. (original abstract)

19

Tomistyczne ujęcie genezy państwa u Feliksa Konecznego

63%

Nowik A. M.

|

2012

|

nr nr 9

203-209

XX

W artykule przedstawiono teorię genezy państwa w ujęciu polskiego myśliciela Feliksa Konecznego. Teorię tę można zaliczyć do ujęć tomistycznych z powodu filozoficznej podstawy jego metodologii historii, w oparciu o którą dokonywał badań w zakresie dziejów różnych społeczności, w tym również w zakresie genezy państwa. Koneczny na etapie tworzenia syntezy historycznej widzi szczególną potrzebę odwołania się do filozofii, do filozoficznej koncepcji człowieka, jego poznania i decyzji, opowiada się jednoznacznie za koncepcją tomistyczną. Według Feliksa Konecznego rodzina jako pierwsza i najprostsza społeczność, wprost wywodząca się z natury człowieka, ze związku mężczyzny i kobiety, z ich dzieci, z relacji małżeńskiej i rodzicielskiej, rozradza się w ród, wspólnotę rodową. Społeczeństwem nazywa Koneczny daną społeczność wtedy, gdy nastąpi jej zróżnicowanie pod kątem zawodowym, a narodem nazywa społeczność dopiero wtedy, gdy jej cele staną się wyższe niż sprawy bytowe, co ma być możliwe tylko w cywilizacji łacińskiej. Państwo może powstać już we wczesnej fazie rozwoju społeczności, w oparciu o wspólnotę rodową. Przedstawiając państwo od strony struktury Koneczny stwierdza, że o państwie można mówić tam, gdzie jest administracja, która umożliwia pośrednie sprawowanie władzy. (abstrakt oryginalny)

EN

The theory of origin of the state in formulation of Polish thinker Felix Koneczny was introduced in this article. This theory can be number to the Thomism formulations because of the philosophical basis of his methodology of history in support about which he made many researches in range of histories of different communities and the origin of the state, too. The Koneczny on the stage of creating the historical synthesis sees the need of appealing to philosophy, to human philosophical conception, the meeting and decision, and declares the Thomism conception. According to Felix Koneczny the family as first and the simplest community, taking out with man's nature, with woman and man's relationship directly, with their children, with marital and parental relations, multiplies in the ancestry, the ancestral community. Koneczny calls the given society the community when its differentiation under the professional angle happens, and he calls the community with the nation then, when her aims stand up higher than vital matters, which only has to be possible in Latin civilization. The state can come into being already in early phase of development of their community in support of the ancestral community. Showing the state from side of structure Koneczny affirms that about the state we can tell there where the administration which makes possible indirect holding the power exists.(original abstract)

20

Dialog o moralności, etyce i biologii

63%

Jarco J. , Tulibacki W.

|

nr nr 937

40-52

XX

Przedstawiono dialog pomiędzy Jerzym Jarco a Witoldem Tulibackim o moralności, etyce i biologii.

EN

The aim of this dialogue is to prove that the origins of morality may be found and should be looked for in the biological nature of man. In the light of contemporary natural science, there are various determinants of human behaviour within biological nature of man. There is scientific evidence which proves that e.g. hyperpinealism may increase the need for alcohol, and chromosomal anomaly - that is the presence of an extra gender chromosome Y (XYY) in some males may result in excessive aggression and a tendency towards criminal behaviour. Aggression also has a biochemical basis. Having examined the influence of epinephrine and nor - epinephrine on human and animal behaviour it proved that their level in adrenal medulla varies in different individuals and depends on a preference for aggressive attitudes. Social determinants of human behaviour have been widely analysed by philosophers and sociologists. Biological determinants of a moral behaviour are also worth examining. (original abstract)