Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Polonika w archiwach Petersburga

100%

Osiecka M.

|

nr 17

257-261

PL

Rejestracja poloników w archiwach Petersburga

2

Wschód czy Zachód? Konflikt (wrogich) narracji w Petersburgu Andrieja Biełego

88%

Polak A.

|

nr 1

191-210

EN

In this article, Andrei Bely’s novel Petersburg is analyzed in terms of the clash of two hostile narratives – Eastern and Western – that have shaped Russian statehood from the rule of Tsar Peter I. The presence of solutions associated with the West, in the history of Russia, as well as in the social and political system of the Russian state, is considered to be the result of a kind of self-colonization and internal colonization. The author of the article, drawing on terminology developed in post-colonial research, highlights the tensions existing within Russian society at the beginning of the 20th century, which translate into internal divisions in the main characters of the work, in particular the senator Apollon Ableukhov and his son Nikolay. Although they both appear to belong to Western civilization and culture, they in fact pave the way for the victory of a chaos of Eastern provenance, which culminates in the Russian revolutions of the early 20th century.

3

Życiorys własnoręcznie spisany przez Józefa Kozłowskiego

75%

Antonczyk W.

|

tom 63

|

nr 3

137-142

EN

The announcement is devoted to a life-sketch, written by composer, organist and music activist from Warsaw, Józef Kozłowski, who was the first director of music in the Direction of Imperial Theatres in Petersburg. The document is a very important source in which the musician gives his exact date of birth: 10 September, 1759. This is two years later than the year 1757, universally accepted in current music lexicography. The author is the first Polish scholar to describe Józef Kozłowski’s autograph, translate it into Polish and publish its source.

PL

Komunikat poświęcony jest życiorysowi, który napisał kompozytor, organista i organizator życia muzycznego warszawianin Józef Kozłowski, pierwszy dyrektor muzyki w petersburskiej Dyrekcji Teatrów Cesarskich. Dokument ten jest bardzo ważnym źródłem, w którym muzyk przytacza dokładną datę swego urodzenia – 10 września 1759 roku. We wszystkich encyklopediach podany jest tylko 1757 rok, czyli data, która odbiega o dwa lata od informacji, uważanej przez Kozłowskiego za poprawną. Po raz pierwszy w polskiej literaturze naukowej autorka opisuje ten autograf Józefa Kozłowskiego, tłumaczy na język polski oraz prezentuje publikację źródła.

4

Petersburg – miasto jako bohater literacki

75%

Brążkiewicz B.

|

tom XIV

305-333

EN

Saint Petersburg – according to many, the most amazing and the only one of its kind city in the world, can be considered as a hero on many levels. One of them concerns the honorary title “Hero City” awarded to Leningrad for the outstanding heroism of its citizens during World War II , while the second is assigned to the city perceived as a literary hero. In agreement with the concept of the Petersburg Text of Russian Literature developed by V. Toporov, Saint Petersburg exclusively deserves to be identified as the city having its own, text written by a number of authors embodied in literature. The study concerning the contemporary variant of the Petersburg Text was somehow limited by the leading representative of Tartu-Moscow Semiotic School himself, who basically referred to the writings relating to the city of Saint Petersburg, starting with the images depicted in literary-canonical texts by A. Pushkin and N. Gogol and recognizing A. Blok and K. Vaginov as the topic-closing writers. Since then it could only be seen as the so-called “Leningrad Text” phenomenon. However, analyzing a number of exemplars constituting the entire Petersburg literary corpus, one could come to the conclusion that Toporov’s theories need to be reviewed in order to be consistent with contemporary Russian prose. Consequently, present-day authors not only demonstrate their deep attraction and admiration of Saint Petersburg, but also openly refer to its history, expand the environmental topics, uncover the emotional attachment to their homeland, expose their interest to urban myths, legends and traditions, or display solid relations to Petersburg literature heritage, which absolutely proves that Russian culture is constantly the literature-centered one. The study also shows that a noticeable relation to the traditional Petersburg Text can be observed in many of the latest works of prose which, again, proves the infiniteness of the entire concept.

PL

Petersburg – zdaniem wielu najbardziej niezwykłe i jedyne w swoim rodzaju miasto na świecie, może być postrzegane w typie bohatera na wielu poziomach. Jeden z nich odnosić się będzie do honorowego tytułu, jaki mu nadano w uznaniu heroizmu, którym wykazali się mieszkańcy miasta podczas II wojny światowej, drugi zaś do postrzegania Petersburga w kategoriach bohatera literackiego. Zgodnie z koncepcją petersburskiego tekstu literatury rosyjskiej autorstwa W. Toporowa, jedynie Petersburg zasługuje na miano miasta posiadającego własny, ucieleśniony w literaturze tekst pisany przez wielu autorów. Badania nad współczesnym wariantem tekstu petersburskiego zostały jednak przez czołowego przedstawiciela tartusko-moskiewskiej szkoły semiotyki niejako na wstępie ograniczone do dzieł literackich mających związek z miastem Petersburgiem, od kanonicznych utworów „petersburskich” A. Puszkina i N. Gogola poczynając, a uznając A. Błoka i K. Waginowa za pisarzy zamykających ten temat. Od tego czasu moglibyśmy mieć jedynie do czynienia ze zjawiskiem tzw. „tekstu leningradzkiego”. Jednakże, poddając analizie liczne przykłady składające się na „korpus petersburski” można dojść do wniosku, że teorię Toporowa należy poddać pewnej rewizji, tak aby współgrała z najnowszą rosyjską prozą. Współcześni autorzy nie tylko manifestują głęboką fascynację miastem, ale też wyrażają dlań podziw, wprost odwołują się do jego historii, eksponują sentyment do miejskich mitów, legend i tradycji, rozwijają wątki związane z jego położeniem geograficznym i towarzyszącym mu warunkom klimatycznym, dają wyraz emocjonalnemu przywiązaniu do małej ojczyzny, albo wskazują na ścisłe związki z petersburskim dziedzictwem literackim, co z kolei dowodzi niezmiennie literaturocentrycznego charakteru kultury rosyjskiej. Prezentowane studium pokazuje również, że istnieje zauważalny związek między tradycyjnie postrzeganym tekstem petersburskim a prozą najnowszą, co też może być dowodem aktualności koncepcji Toporowa.

5

Dwa podworka - Paryz i Petersburg

63%

Bredy-Laciak B. , Gawryszewska B.

|

nr 12

60-61

6

Petersburska teka osobowa skrzypka Apolinarego Kątskiego jako źródło do badań nad jego biografią

51%

Antonczyk W. , Chamczyk E.

|

nr 2

73-95

EN

St Petersburg, as one of nineteenth-century Europe’s main cultural centres, attracted world-famous artists, invited not only for guest performances. They also signed contracts with the Russian Empire’s major musical institutions. Despite the considerable damage which the city suffered during the Second World War, its precious archive collections, including the rich documentation of the Directorate of Imperial Theatres, were rescued in dramatic circumstances. These documents represent an extremely valuable source for musicologists, as they allow us to reconstruct the St Petersburg period in many artists’ work with a high degree of accuracy. The documents from the Directorate of Imperial Theatres also constitute a key source for research into the biography of Polish virtuoso violinist Apolinary Kątski, who was Soloist to His Imperial Highness from 1852 to 1866. That he held this title has been known to musicologists for a long time, but his obligations resulting from that status have remained virtually unknown. Kątski’s personal file not only confirms the authorities’ special treatment of this eminent Polish musician, but also reveals his unusual terms of employment. What, then, do we learn about Kątski’s life from the St Petersburg documents? What questions do they enable us to answer? What image of the Polish violinist emerges from this source? This article presents the contents of Apolinary Kątski’s personal file within the context of research into his biography.

PL

Petersburg, jako jeden z głównych ośrodków kulturalnych XIX-wiecznej Europy, przyciągał światowej sławy artystów, zapraszanych nie tylko na występy gościnne. Podpisali też kontrakty z najważniejszymi instytucjami muzycznymi Imperium Rosyjskiego. Mimo znacznych zniszczeń, jakie miasto doznało w czasie II wojny światowej, w dramatycznych okolicznościach uratowano jego cenne zbiory archiwalne, w tym bogatą dokumentację Dyrekcji Teatrów Imperatorskich. Dokumenty te stanowią niezwykle cenne źródło dla muzykologów, pozwalają bowiem z dużą dokładnością zrekonstruować okres petersburski w twórczości wielu artystów. Dokumenty Dyrekcji Teatrów Imperatorskich stanowią również kluczowe źródło do badań nad biografią polskiego skrzypka-wirtuoza Apolinarego Kątskiego, który w latach 1852-1866 był solistą Jego Imperatorskiej Mości. Fakt ten był dobrze znany, jednak obowiązki wynikające z tego statusu pozostają praktycznie niepoznane. Akta osobowe Kątskiego nie tylko potwierdzają szczególne traktowanie przez władze tego wybitnego polskiego muzyka, ale też ujawniają jego niezwykłe warunki zatrudnienia. Czego zatem dowiadujemy się o życiu Kątskiego z petersburskich dokumentów? Na jakie pytania pozwalają nam odpowiedzieć? Jaki obraz polskiego skrzypka wyłania się z tego źródła? Artykuł przedstawia zawartość akt osobowych Apolinarego Kątskiego w kontekście badań nad jego biografią.

7

„Refleksje” kanclerza koronnego Jana Małachowskiego (1755–1757)

51%

Szwaciński T.

|

tom 54

|

nr 1

27-57

EN

In 1753, Great Crown Chancellor Jan Małachowski joined the so-called “Kolbuszowa party”, which meant his entering into conflict with the Saxon-Polish court. Despite this, he did not intend to remain in opposition, although he ruled out agreement with the leader of the new court party, Jerzy August Mniszech. In 1755, he began correspondence with the first Saxon minister Heinrich Brühl and with the secretary of the Russian mission in Warsaw Jan Rzyszczewski. He intended to gain decisive influence on the situation in the Commonwealth through Russian protection, and the Dresden court would be forced to accept this situation. The article presents and analyses Russian diplomatic correspondence on this issue. The Russians agreed to Małachowski’s presentation of his project of arrangement of Polish affairs.In October 1755, the chancellor presented Rzyszczewski with his “Reflections”. He wrote in them that although Russia had always wanted to keep peace in Poland and to observe the laws, it was portrayed by supporters of France as a force using violence. Even if that was the case, wrote the chancellor, it served the Poles themselves. Russia’s attitude to Poles he compared to a father using the rod to discipline his unruly children. Małachowski asked that a new Russian ambassador be quickly appointed in Poland, who would be a mediator in conflicts. As a model, he cited the example of the impartial mediation of Tsar Peter I between August II and the confederates in 1716. At the end of the project, Małachowski suggested that the new Russian diplomat should organise Polish affairs through the persons of Polish primate and chancellor. This was to serve Małachowski to become an administrator of order in Poland alongside the new Russian ambassador. St Petersburg’s response to Małachowski’s proposals was cautious, the case was being postponed. The immediate effect was that in 1756 the chancellor was put back on the Russian pay list with the amount of 7,000 rubles a year.In April 1756, a decision was made in St Petersburg to send a new diplomat to Poland. Although this was due to the broader plans of Russia, Małachowski was told that this step was due to his requests. Encouraged by this declaration, the chancellor began new negotiations with Brühl, and kept St Petersburg informed in detail. He told the Saxon first minister that Russia had offered him partnership in resolving Polish conflicts. However, due to the silence of St Petersburg, the matter was brought to an impasse. It was only in March 1757 that the text of Małachowski’s “Reflection” was quoted as a fragment of instructions for the new Russian diplomat in Poland, Mikhail Volkonsky. Małachowski, however, did not obtain any personal benefits from this.

RU

Канцлер великий коронный Яна Малаховский в 1753 г. примкнул к т.н. «Кольбушовской партии», что означало вступление в конфликт с саконско-польским двором. Несмотря на это, он не намеревался оставаться в оппозиции, однако исключал примирение с руководителем новой придворной партии Ежи Августом Мнишеком. В 1755 г. Малаховский начал переписываться с первым министром Саксонии Генрихом Брюлем, а также с секретарем российского посольства в Варшаве Яном Ржищевским. С помощью российского покровительства он намеревался приобрести решающее влияние на ситуацию в Речи Посполитой. Дрезденский двор был бы принужден примириться с таким положением дел. В тексте была представлена и проанализирована российская дипломатическая переписка, касающаяся этого вопроса. Русские согласились на то, чтобы Малаховский предъявил им проект исправления польских дел.В октябре 1755 г. канцлер представил Ржищевскому свои «Рефлексии». Он отметил в них, что хотя Россия всегда желала сохранить в Польше мир и соблюдать законы, то была представлена сторонниками Франции, как держава, прибегавшая к насилию. Даже если так и было, писал канцлер, то это было полезно самим полякам. Он сравнил отношение России к полякам к отцу, применявшему розги к непослушным детям.Малаховский просил, чтобы быстро назначить нового российского посла в Польше, который стал бы арбитром в конфликтах. Он приводил в пример беспристрастное посредничество Петра I между Августом II и конфедератами в 1716 г. В завершении проекта Малаховский напоминал, что новый российский дипломат должен уладить польские дела через посредничество примаса и канцлера. Таким образом Малаховский намеревался обеспечить себе пост наместника в Польше рядом с новым российским послом. Ответ Петербурга на предложения, содержавшиеся в «Рефлексиях» был довольно осторожный, дело было отложено до другого времени. Непосредственным результатом стало возвращение Малаховскому в 1756 г. российского финансирования суммой 7000 рублей в год.В апреле 1756 г. в Петербурге было принято решение послать в Польшу нового дипломата. Несмотря на то, что это было последствием более обширных планов России, Малаховского заверили, что этот шаг был результатом его прошений. Канцлер, поощренный таким заявлением, начал новые переговоры с Брюлем, о которых детально информировал Петербург. Он уверял саксонского первого министра в том, что Россия предложила ему соучастие в разрешении польских конфликтов. Однако из-за молчания Петербурга дело зашло в тупик. Только в марте 1757 г. текст «Рефлексий» Малаховского был приведен, в качестве фрагмента инструкции новому российскому дипломату в Польше – Михаилу Волконскому. Однако Малаховскому это не принесло никакой персональной выгоды.

PL

Praca jest poświęcona analizie „Refleksji” kanclerza wielkiego koronnego Jana Małachowskiego, które zostały przygotowane w 1755 r. Stanowiły one złożoną przez kanclerza na ręce sekretarza rosyjskiego poselstwa w Warszawie Jana Rzyszczewskiego propozycję nowego ułożenia przez Rosję spraw polskich. Celem Małachowskiego było wzmocnienie swojej pozycji na polskiej scenie politycznej. Rosja wykorzystała „Refleksje”, wpisując je w 1757 r. do instrukcji nowego dyplomaty w Polsce Michaiła Wołkonskiego, jednak kanclerz nie osiągnął spodziewanych korzyści.

8

Starania Czartoryskich o wciągnięcie Rosji w sprawy polskie w 1754 roku (sprawa rzekomej gwarancji)

51%

Szwaciński T.

|

nr 3

507-540

EN

In December 1754, Michał and August Czartoryski sent two letters to the Russian Chancellor Aleksei Bestuzhev-Riumin. They asked for the support of St Petersburg since they believed that fundamental rights had been violated in the Commonwealth. They considered the Russian Empire’s alleged guarantee of the Polish political system to be the legal basis of Russian intervention.

PL

W grudniu 1754 r. Michał i August Czartoryscy wysłali do kanclerza rosyjskiego Aleksego Bestużewa-Riumina dwa listy. Prosili w nich o wsparcie Petersburga, bowiem uważali, że w Rzeczypospolitej doszło do złamania podstawowych praw. Za podstawę prawną rosyjskiej ingerencji uznali rzekomą gwarancję polskiego ustroju.

9

Late Viruan [Caradoc] polychaete jaws from North Estonia and the St.Petersburg region

51%

Hints O.

|

nr 3

471-516

EN

An abundant, diverse and well-preserved fauna of jaw-bearing polychaetes (Annelida, Polychaeta, Eunicida) was recovered from the late Viruan (Caradoc) of eight borehole sections in North Estonia and the St. Petersburg region. Altogether 46 species are encountered. Two new genera, Incisipnon with type species I. incisus (Kielan-Jaworowska, 1966) and Estonioprion with type species E. maennili sp. n., and five new species (Incisiprion edentulus, Polychaetura kielanae, Ramphoprion bialatus, Ramphoprion peterburgensis, Estonioprion maennili) are introduced. In addition 17 new species are described under open nomenclature. The taxonomy is based on jaw apparatuses, fused or reconstructed ones. Many species found in Estonia have been previously described from the erratic boulders of Poland. The studied polychaete fauna was confined to the North Estonian Confacies, a shallow-water carbonate shelf, which constituted favourable habitats for Ordovician polychaete worms. The stratigraphical ranges of many prevalent polychaete species exceed the interval studied. However, a few species seem to be restricted to particular horizons and may be useful for stratigraphy. Polychaete assemblages of certain time intervals, characterized by very steady species composition and relative frequencies of different taxa, were spatially widespread within the North Estonian Confacies. Based on the changes in the assemblages, some stratigraphical levels, like the boundary beds of the Idavere and Jõhvi stages, can be traced within the study area. The jawed polychaete faunas of Baltica and Laurentia probably had several species in common during the Caradoc.

PL

Z osadów późnego wiruanu (karadok) z ośmiu wierceń na obszarze półocnej Estonii i z regionu Petersburga wydobyto liczne dobrze zachowane aparaty szczękowe wieloszczetów z rodziny Eunicidae. Ogółem oznaczono 46 gatunków wieloszczetów. Wyróżniono dwa nowe rodzaje: Incisiprion, z gatunkiem typowym I. incisus (Kielan-Jaworowska, 1966) i Estonioprion, z gatunkiem typowym E. maennili sp. n. Opisano tez pięć nowych gatunków: Incisiprion edentulus, Polychaetura kielanae, Ramphoprion bialatus, Ramphoprion peterburgensis i Estonioprion maennili. Ponadto w nomenklaturze otwartej opisano 17 nowych gatunków. Systematykę oparto na aparatach złożonych z kilku szczęk, lub zrekonstruowanych na podstawie izolowanych szczęk. Liczne gatunki znalezione w Estonii były poprzednio opisane z ordowickich głazów narzutowych Polski. Badana fauna wieloszczetów występuje w Estonii na obszarze wapiennego szelfu, na którym w ordowiku panowaly korzystne warunki dla rozwoju tej grupy. Zasięgi stratygraficzne wielu badanych gatunków przekraczają interwał, z którego pochodzi badana fauna. Jednakże niektóre gatunki wydają się być ograniczone do określonych poziomów i mogą być użyteczne dla stratygrafii. Na podstawie zmian w zespołach wieloszczetów w poszczególnych poziomach karadoku, w pracy tej wyróżniono pewne poziomy stratygraficzne oparte na wieloszczetach, jak, np. warstwy przejściowe między piętrami Idavere i Jõhvi. Wiele gatunków wieloszczetów w karadoku było zapewne wspólnych dla regionu Bałtyckiego i Kanady.

10

Katolicki zakon nauczający w państwie carów (1772-1802)

51%

Inglot M.

|

nr 4

EN

The aim of this article is to present and popularise information regarding the current state of research on the presence and activity of the members of the Society of Jesus in the Tsarist state between 1772 and 1802. A synthetic analysis of the complex issue of official educational activities provided by the Catholic Order in the Orthodox Russian Empire is based on a comparative analysis of the existing subject literature and the author’s archival research, the results of which have been published in the papers referred to in the article. The first part explains the circumstances that led to the appearance of the Jesuits in Russia and discusses the reasons that allowed these subjects of the Tsar to maintain relative autonomy in managing their Order, ensure its development, and pursue their own goals. The functioning of Jesuit schools in Russia is also discussed in this context. The second part focuses on close relations between the Jesuits and Tsar Paul I, which had a significant impact on the functioning of the Order. Based on, among others, the fragments of the correspondence found in the Roman Archive, the author describes the Tsar’s contacts with Father Gruber and analyses their role, significance and results in the political and diplomatic area connected with the Jesuits’ activity in Russia.

PL

Celem artykułu jest prezentacja i upowszechnienie aktualnego stanu badań na temat obecności i działalności członków Towarzystwa Jezusowego w państwie carów w latach 1772–1802. Na podstawie własnych kwerend archiwalnych, których wyniki stanowiły podstawę źródłową przywoływanych w artykule publikacji, a także wykorzystując analizę porównawczą dotychczasowej literatury przedmiotu, autor dokonał syntetycznego omówienia złożonego problemu dotyczącego oficjalnego prowadzenia działalności wychowawczej przez katolicki zakon na terenie prawosławnego cesarstwa rosyjskiego. W pierwszej części artykułu wyjaśniono okoliczności, które doprowadziły do pojawienia się jezuitów w Rosji oraz omówiono powody, które pozwoliły tym poddanym carów utrzymać względną autonomię w zarządzaniu instytucją (zakonem), w kierowaniu jej rozwojem, a zwłaszcza w realizowaniu jej własnych celów. W tym kontekście umiejscowiono również informacje dotyczące funkcjonowania szkół jezuickich. Druga część tekstu skupia się natomiast na opisaniu i ujawnieniu bliskich relacji między jezuitami a carem Pawłem I, które miały istotny wpływ na możliwości działania zakonu. Opierając się m.in. na zamieszczonych fragmentach odnalezionej w Archiwum Rzymskim korespondencji, autor odtwarza przede wszystkim kontakty cara z o. Gruberem, analizując ich rolę i znaczenie w sferze polityczno-dyplomatycznej, jak i praktyczne przełożenie na prace realizowane przez jezuitów.

11

Most handlowy Bialystok-Petersburg

44%

Lekawski K.

|

tom 47

|

nr 02

31-32

12

Losy zesłańca 1863 Olgierda Wilczyńskiego i jego prośby do władz Syberii

38%

Niebelski E.

Przegląd Rusycystyczny

|

2024

|

nr 3 (187)

30-48

RU

Текст касается судьбы и подвигов участника восстания 1863 года – ссыльного Ольгерда Вильчинского из Литвы, который после возвращения из Сибири, пытался достигнуть научной карьеры и найти свое место в круге польских историков. В Петербурге и Вильне на рубеже XIX-XX w. издавал брошюры и тексты по теме истории и археологии – о древностях Руси, России и Европы. В связи с работой в русле генеалогии в 1911 году попал в тюрьму в Вильне и был сужден в судебном процессе за фальсификацию архивных документов. В 1916 году жил еще в Петербурге; дальнейшей его судьбы мы не знаем. Его труды, особенно о начале Руси, печатаются в современной России, но его биография неизвестна до сих пор.

EN

The text characterizes the fate and achievements of the participant of the 1863 uprising sent to exile to Siberia, Olgierd Wilczyński from Lithuania, who, after returning from exile, tried to pursue a scientific career and join the scientific circles of Polish historians. In St. Petersburg and Vilnius, at the turn of the 19th and 20th centuries, he published brochures and texts, among others: on history and archeology - about the antiquities of Rus', Russia and Europe. In connection with his work in the field of genealogy, in 1911 he was also imprisoned in Vilnius and was tried for falsifying archival documents. In 1916 he was in St. Petersburg, but his further fate is unknown. His works, especially on the beginnings of Rus', are nowadays re-published in Russia, although his biography is not known.

PL

Tekst prezentuje losy i dokonania powstańca z 1863 r. i zesłańca na Syberię, Olgierda Wilczyńskiego z Litwy, który po powrocie ze zsyłki starał się robić karierę naukową i znaleźć się w kręgu polskich badaczy historyków. W Petersburgu i Wilnie na przełomie XIX-XX w. wydawał broszury oraz teksty m.in. z tematyki historii i archeologii – o starożytnościach Rusi, Rosji i Europy. W związku z pracami z zakresu genealogii w 1911 r. siedział też w Wilnie w więzieniu i miał proces sądowy o fałszowanie dokumentów archiwalnych. W Petersburgu żył jeszcze w 1916; dalsze losy nieznane. Jego prace, zwłaszcza o początkach Rusi, współcześnie są powielane w Rosji, jakkolwiek życiorys jego nie jest znany.

13

Leningrad miasto rewolucji

38%

|

tom 09

|

nr 11