Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Wojewódzka Komisja Kontroli Partyjnej jako organ dyscyplinujący bialskopodlaską organizację partyjną

100%

Orłowski P.

Pamięć i Sprawiedliwość

|

2022

|

tom 40

|

nr 2

139-154

PL

Artykuł przedstawia działalność jednego z ważniejszych organów partyjnych, jakim była Wojewódzka Komisja Kontroli Partyjnej. Ukazuje przy tym wiele nieprawidłowości, do których dochodziło wewnątrz partii. Głównym celem jest pokazanie mechanizmu, który występował przy badaniu spraw dotyczących członków i kandydatów PZPR. Jednocześnie tekst wskazuje, jak poważnym narzędziem do rozwiązywania wielu personalnych problemów była WKKP w rękach kierownictwa KW PZPR.

2

„Klęska starego komunisty”. Październik ’56 w relacji Jana Trusza

100%

Żukowski M.

Historia i Świat

|

2012

|

nr 1

233-238

3

Z DZIEJÓW PZPR W PŁOCKU. O PEWNEJ KONFERENCJI SPRAWOZDAWCZO-WYBORCZEJ Z 1962 ROKU

89%

Sokolnicki M.

Notatki Płockie. Kwartalnik Towarzystwa Naukowego Płockiego

|

2020

|

nr 1(262)

s. 34-43

PL

Artykuł przedstawia okoliczności konferencji sprawozdawczo-wyborczej PZPR w Płocku w lutym 1962 r. W jej wyniku pierwszym sekretarzem miejscowego komitetu PZPR przestał być „nowy człowiek w Płocku” – Izydor Maćkowiak. Mimo polecenia władz partyjnych jego kandydatura przepadła w wyborach, co było efektem splotu okoliczności wynikających z konserwatyzmu członków miejscowej organizacji partyjnej, jak i cech charakteru Izydora Maćkowiaka.

EN

This article presents the circumstances of the Polish United Workers’ Party (PZPR) Electoral Conference in Płock in February 1962. As a result, the „new man in Płock” – Izydor Maćkowiak – ceased to be the first secretary of the local PUWP committee. Despite the recommendation of the party authorities, his candidacy for the election was lost. This was the result of a various events caused by the conservatism of local party activists, as well as the character traits of Izydor Maćkowiak.

4

Leon Kotarba (1924-1991). Przyczynek do biografii politycznej

89%

Róg P. , Bober S. , Ostasz G.

Prace Historyczno-Archiwalne

|

2020

|

nr 32

146-166

EN

Leon Kotarba reached the highest position in the Polish United Workers’ Party’s (PZPR) Rzeszow province in May 1975 thanks to his redecessor’s, Wladyslaw Kruczek’s, support. Kotarba spent most of his time working in the party as Kruczek’s protégé. It is Kruczek who taught him how to manage the apparatus and more. It seems that Kotarba and Kruczek had the same idea for the role of the PZPR in the Polish state and society. This is confirmed by Jozef Tejchma, who thought of Kotarba as a doctrinaire who did not take into account the circumstances of the Rzeszow province. Thus, Kotarba tried to manage the province in a dogmatic way. This type of management of the Rzeszow province did not work out during the crisis that began in the Polish People’s Republic in 1975. Kotarba’s fall, however, was caused by a lack of direct action towards the trade union ‘Solidarity’, founded in August 1980. He resigned from the first secretary position of the Rzeszow province’s PZPR in November 19, 1980.

XX

Leon Kotarba do najważniejszego urzędu w rzeszowskim wojewódzkim aparacie PZPR, doszedł w maju 1975 r. dzięki poparciu swego poprzednika Władysława Kruczka. Przez większą część swojej pracy w partii był jego protegowanym. To od niego nauczył się nie tylko zarządzania podległym aparatem. Wydaje się, że Kotarba identycznie jak Kruczek rozumiał rolę PZPR w państwie i społeczeństwie Polski. Potwierdza to opinia Józefa Tejchmy, który oceniał Kotarbę jako doktrynera, nie biorącego pod uwagę uwarunkowań lokalnych województwa rzeszowskiego. W sposób dogmatyczny starał się więc zarządzać podległym terenem. Ten styl kierowania województwem rzeszowskim nie sprawdził się w okresie kryzysu, który rozpoczął się w PRL w 1975 r. O upadku Kotarby zadecydowała jednak jego chwiejna postawa wobec powstałego w sierpniu 1980 r. związku zawodowego „Solidarność”. Z funkcji pierwszego sekretarza KW PZPR w Rzeszowie zrezygnował 19 listopada 1980 r.

5

„Trzeba będzie przejrzeć ludzi od wszystkich możliwych stron”. Sprawa Juliana Sekity przed wojewódzką komisją kontroli partyjnej przy KW PZPR w Olsztynie i jej następstwa (1949–1950/1956–1957).

88%

Syrwid R.

Komunikaty Mazursko-Warmińskie

|

2020

|

nr 1(307)

121-146

EN

The paper discusses the execution of the laws of the 3rd Plenum of the Central Committee of the Polish United Workers’ Party (KC PZPR) (11–13 November 1949) in terms of verifying its members on the example of Julian Sekita (1897–1989) – a lawyer with pre–war experience in the judiciary – the first President of Regional Court in Olsztyn in the years 1945–1949. From the viewpoint of particular Party members or candidates that were affected by the cleansing of ranks, both the content of the accusations and the mechanism of deciding on their exclusion were crucial. Depriving someone of the Party card while the totalitarian state was being built often meant losing their professional standing and actual elimination from the broadly understood public sphere. In practice, it led to defensive mechanisms among the excluded, such as appeals to Party instances directly superior to the basic organisations. Eventually, the decisions on approving, changing or repealing the punishments belonged to voivodeship–level Party control committees. It was a crucial issue, especially for those Party members who faced charges of ideological nature that situated them in the category of class enemies.

6

Archiwum Komitetu Wojewódzkiego PZPR w Białej Podlaskiej

88%

Magier D.

|

nr 1(3)

s. 91 - 105

EN

Documentation generated by the communist party after World War II constituted the part of Polish archival heritage. However, Party's archives were not supervised by national archival network. At the beginning they were storehouses of acts, and since 1955 they had been taken over by propaganda sections of voivodship committees of PZPR (Polish United Workers' Party) and later transformed into the archives of voivodship committees of the Party. The task to preserve documentation generated by the structures of the communist party in Poland was subsequently supervised by: Party History Institute at KC PZPR (Central Committee of Polish United Workers' Party), Archives of KC PZPR, and since 1971 Central Archives of KC PZPR. Together with the archives of voivodship committees the net with its own regulations, staff and archival methodology was created. This article gives a detailed description of the activity of the organizational unit, that is the archives of the voivodship committee of the communist party. One of the smallest committees existing in Poland, a provincial Voivodship Committee of PZPR in Biała Podlaska, which operated from 1975 to 1990, serves as an example. The article discusses the reporting structure, handing-over, analysis and preservation of acts, means of recording, premises, system of training and control as well as characterizes the role of a supervisor of the Party's voidovdship committee Archives played in the archives and chancery.

PL

Dokumentacja wytwarzana przez partię komunistyczną po II wojnie światowej wchodziła w skład polskiego dziedzictwa archiwalnego, jednakże archiwa partii nie podlegały nadzorowi państwowej sieci archiwalnej. Najpierw miały one charakter składnic akt, a od 1955 roku zostały przejęte przez wydziały propagandy komitetów wojewódzkich PZPR i wkrótce przekształcono je w archiwa komitetów wojewódzkich partii. Zadanie zabezpieczania dokumentacji wytworzonej przez struktury partii komunistycznej w Polsce nadzorowały kolejno: Wydział Historii Partii przy KC PPR, Archiwum KC PZPR, zaś od 1971 r. Centralne Archiwum KC PZPR. Wraz z archiwami komitetów wojewódzkich tworzyło ono sieć archiwów PZPR, z własnymi przepisami, kadrą oraz metodyką archiwalną. Artykuł szczegółowo przedstawia działalność komórki organizacyjnej, jaką stanowiło archiwum komitetu wojewódzkiego partii komunistycznej, na przykładzie jednego z najmniejszych komitetów istniejących w Polsce, prowincjonalnego KW PZPR w Białej Podlaskiej, który funkcjonował w latach 1975-1990. Omawia podległość archiwum, przejmowanie, opracowanie i przechowywanie akt, środki ewidencyjne, warunki lokalowe, system szkoleniowo-kontrolny oraz charakteryzuje rolę, jaką na pracę kancelaryjną i archiwalną miał kierownik Archiwum Komitetu Wojewódzkiego partii.

7

Okrągłostołowy kontrakt wyborczy: założenia, cele, skutki

88%

Mistygacz M.

Studia Politologiczne

|

2010

|

tom 15

145-162

EN

This article deals with the issue of the most important postulates of the Round Table Agreement: legalization of independent trade unions, the introduction of the office of President, the formation of a Senate. As a result, political power was vested in a bicameral legislature (Sejm and Senat) and in a president. Solidarność became a legal political party. Free election to 35% of the seats in Sejm and a free election to the Senate was assured. The election held on 4 June 1989 brought a total victory to Solidarność (99% seats in Senate and all 35% seats in Sejm) and became the basis for the erection of the Third Polish Republic.

8

Okres Października '56 w relacji Stefana Jędrychowskiego złożonej w roku 1983

88%

Żukowski M.

Radzyński Rocznik Humanistyczny

|

2013

|

tom 11

143-156

PL

Prezentowany dokument stanowi jedno ze świadectw opisujących przełomowe miesiące 1956 r. Stefan Jędrychowski – co ważne - skoncentrował się na sprawach gospodarczych. Jako były przewodniczący PKPG doskonale znał rzeczywistą sytuację gospodarczą w jakiej znalazł się kraj w połowie lat pięćdziesiątych. Patrząc z perspektywy czasu mówił wprost, że źródłami niepokojów, napięć i buntu społecznego w tamtych latach była bieda ludzi pracy. W dokumencie odnajduje czytelnik zarys mechanizmów rządzących polską polityką gospodarczą. Niejako na marginesie poruszona została kwestia frakcji partyjnych i personalnych tarć w PZPR. Co ciekawe Jędrychowski stwierdza, że o istnieniu nazw obu grup („tendencji”) dowiedział się dopiero z zachodnich mediów w 1957 r. Stefan Jędrychowski jako członek najwyższych władz państwowych (przed i po Październiku '56) zaprezentował katalog sukcesów Gomułki. Sukcesów, które udało się osiągnąć jeszcze u progu 1957 r. Nie ulega wątpliwości, że prawne uregulowanie relacji z ZSRR wzmacniało pozycję „Wiesława”. Niestety w przytaczanej relacji nie ma informacji o tajnikach niechlubnych decyzji jakie podejmował Gomułka w późniejszym okresie swoich rządów. Dokument pozwala także na odtworzenie (mocno fragmentarycznie) stanu świadomości politycznej w latach późniejszych (1983 r.) byłego partyjno – politycznego prominenta. Czytając dokument warto pamiętać, że Jędrychowski był jednym ze współtwórców polskiego stalinizmu i przez długie lata afirmował przyjmowane wówczas (a bardzo niekorzystne dla Polski) rozwiąznia polityczno – gospodarcze.

EN

The presented document constitutes one of the testimonies describing the critical months of 1956. However, what is important is that Stefan Jędrychowski focused mainly on economic issues. As a former head of the State Planning Committee, he knew the actual economic situation of the state in 1950s. Looking from the time perspective, he stated outright that the source of unrest, tension, and defiance at that time was the poor economic conditions of the working people. In the document the reader can find the outline of the mechanisms governing Polish economic politics. As marginal issues he also mentions party factions and personal conflicts in the Polish United Workers' Party. Interestingly, Jędrychowski states that he learned about the existence of the names of the two groups ("tendencies") from the Western media as late as in 1957. Stefan Jędrychowski as a member of the highest state authorities (prior to and after October '56), presented the catalogue of Władysław Gomułka's successes achieved at the beginning of 1957. There is no doubt that the legal regulation of relations with the USSR strengthened "Wiesław's" position. Unfortunately, in this account there is no information concerning the secrets of the infamous decisions Gomułka took in the latter period of his governance. The document also enables the (only partial) recreation by the state of political awareness in the following years (1983) of the former party-political personage. When going through the document, it is worth bearing in mind that Jędrychowski was one of the co-founders of Stalinism in Poland, and for many years he affirmed many political and economic solutions which were adopted at the time, although they were very detrimental to Poland.

9

RSW „Prasa–Książka–Ruch” narzędziem polityki informacyjnej kierownictwa PZPR w latach 1980–1981

75%

Wojsław J.

Rocznik Historii Prasy Polskiej

|

2015

|

tom 18

|

nr 4(40)

75-100

PL

W artykule przedstawiono działalność największego w powojennej historii Polski wydawnictwa prasowego, jakim była RSW „Prasa–Książka–Ruch” w okresie politycznego przełomu lat 1980–1981. Szczególną uwagę zwrócono na relacje spółdzielni prasowej z jej politycznym dysponentem, jakim były centralne władze PZPR, a w nich tzw. pion nadzoru propagandowego. Inną ważną kwestią było przybliżenie najważniejszych dla funkcjonowania RSW w tym czasie problemów, które w ocenie kierownictwa partyjnego, niebezpiecznie rzutowały na zapewnienie monopolu informacyjnego rządzących Polską sił politycznych.

EN

The article examines the functioningof RSW Prasa–Książka–Ruch, Poland’sbiggest press empire, at the time of politicalupheaval 1980–1981. The focus is on the relationshipbetween the company and its political master, thecommunist decision-makers of the Polish UnitedWorkers’ Party, and in particular the party’spropaganda department. The article also attemptsto assess the levels of the party leadership’sawareness of the problems faced by RSWPrasa–Książka–Ruch in its mission to ensure theofficial information monopoly at a time of crisis

10

Trzy patriotyzmy po trzech dekadach

75%

Łuczewski M. , Sokulski M.

Horyzonty Polityki

|

2013

|

tom 4

|

nr 6

31-54

PL

Artykuł stanowi analizę Trzech patriotyzmów, jednego z najważniejszych i najczęściej komentowanych tekstów Andrzeja Walickiego. Sformułowana w nim typologia patriotyzmów – wierność woli narodu, wierność idei narodowej i wierność interesowi narodowemu – posłużyła autorowi do zrozumienia działań „Solidarności” i władz PZPR, a po latach uzyskała w polskiej humanistyce rangę klasyki. Odwołując się do integralnej teorii narodu i teorii mobilizujących światopoglądów, analizujemy: (a) samą typologię, a także (b) wnioskowania genetyczne i (c) strukturalne konstruowane przez Walickiego. Pokazujemy, że wyolbrzymiając wpływ idei na zmiany społeczne, autor traktuje „Solidarność” nie tyle jako ruch społeczny sprzeciwiający się represjom ze strony władzy, ile jako kolejną manifestację irracjonalnego ducha republikańsko-romantycznego. Z kolei postulowany przez niego „realistyczny patriotyzm interesu narodowego” wydaje się stanowić formę legitymizacji władzy partyjnych elit bardziej niż kontynuację dziedzictwa narodowej demokracji. Świadom tego był sam autor, który chcąc uniknąć uprawomocniania represyjnego reżimu i utrzymać status klerka, wybrał emigrację.

11

„Mała stabilizacja” w organizacjach powiatowych PZPR – na przykładzie Bochni, Brzeska i Chrzanowa

75%

Drabik S.

Horyzonty Polityki

|

2013

|

tom 4

|

nr 6

115-140

PL

Polska Zjednoczona Partia Robotnicza przez kilkadziesiąt lat w drugiej połowie XX wieku sprawowała w Polsce władzę dyktatorską. Miała ona wpływ na wszystkie dziedziny życia – na politykę, gospodarkę, kulturę, edukację, wymiar sprawiedliwości. Na poziomie lokalnym najważniejszą instancją partyjną był Komitet Powiatowy. W województwie krakowskim w latach sześćdziesiątych XX wieku funkcjonowało 17 organizacji powiatowych. W tym artykule zostały przedstawione trzy z nich : w Bochni, Brzesku i Chrzanowie. Opisano powierzchnię każdego, ludność oraz charakter gospodarczy Dwa pierwsze z nich miały charakter rolniczy, a w ostatnim dominował przemysł. Autor przedstawił liczbę członków i kandydatów partii , a także ich skład społeczny. Ważnym czynnikiem był także poziom wykształcenia, a także wiek. W powiatach bocheńskim i brzeskim partia miała stosunkowo słabe wpływy. Było tam silne przywiązanie do tradycji, patriotyzmu i wiary przodków. Natomiast ziemia chrzanowska jeszcze przed 1939 r. miała sympatie lewicowe. Dużą część ludności stanowili robotnicy zatrudnieni w licznych zakładach (kopalnie, huty, elektrownie). Pochodzili z tego trenu znani działacze PZPR. Można tutaj wymienić Franciszka Szlachcica członka Biura Politycznego i sekretarza Komitetu Centralnego PZPR oraz Stanisława Spyta przewodniczącego Wojewódzkiej Komisji Kontroli Partyjnej i członka Egzekutywy Komitetu Wojewódzkiego PZPR w Krakowie. Badania nad regionalnymi strukturami partii komunistycznej są ważnym postulatem badawczym.

12

„W imię społecznego dobra”. Czyny społeczne i partyjne na terenie województwa bialskopodlaskiego w latach 1975-1989. Przyczynek do dalszych rozważań

63%

Małgorzata N.

Radzyński Rocznik Humanistyczny

|

2021

|

tom 19

171-179

EN

The Polish People's Republic, as a closed period in the modern history of Poland, undoubtedly deserves a detailed scientific analysis. This article is an attempt to describe individual social undertakings organized in the Białskopodlaskie voivodeship as part of social and political activities. The main source analyzed were the reports of the Provincial Planning Commission and the KW PZPR documentation in Biała Podlaska. The dis-cussed issue has not been investigated so far and constitutes an introduction to further research.

PL

Polska Rzeczpospolita Ludowa jako zamknięty okres najnowszej historii Polski niewątpliwie zasługuje na szczegółową analizę naukową. Niniejszy artykuł stanowi próbę opisu poszczególnych przedsięwzięć społecznych organizowanych na terenie województwa bialskopodlaskiego, w ramach czynów społecznych i partyjnych. Podstawowym źródłem, poddanym analizie były sprawozdania Wojewódzkiej Komisji Planowania oraz dokumentacja KW PZPR w Białej Podlaskiej. Omawiane zagadnienie nie było dotychczas badane i stanowi wstęp do dalszych badań.

13

Przestrzenne zróżnicowanie wyników wyborów do Sejmu z 1957 roku

63%

Kowalski M. , Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN W.

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Geographica Socio-Oeconomica

|

2015

|

nr 21

PL

Z wyborów organizowanych w czasach PRL na uwagę zasługują przede wszystkim te z 1957 roku. Przeprowadzono je w okresie popaździernikowej odwilży, a władze nie miały specjalnych powodów, by je fałszować. Liberalna atmosfera sprzyjała wyborczej konkurencji, a oficjalne wyniki wyborów uwidoczniły znaczące zróżnicowanie polskiego społeczeństwa w ujęciu przestrzennym.

EN

When comparing the spatial differentiation of results of elections from the inter-war period (1918–1939) and the post-communist period (1989–2015), one sees a very clear similarity between the two (Kowalski, 2014). In the north-western part of the country the electoral preferences are with the left or the liberals, while in the south-eastern part – with the right. Given the persistence of this spatial setting, a supposition arises that the spatial differentiation of the political attitudes existed also during the times of the socialist People’s Poland. Lack of political freedom and electoral falsifications, performed by the communists, make the verification of this proposition quite difficult. Of the elections, organised in the socialist period, it is the ones, carried out in 1957, that deserve consideration, first of all. These elections were carried out in the short period of liberalisation after 1956, in conditions of an enthusiastic support for the new governing administration. The organisers of the elections could be fairly certain as to the outcome. That is why, side by side with the candidates, who were closely connected with the ruling establishment, also more independent persons, frequently enjoying high popularity in the society, were allowed to stand as candidates in these elections. In order to guarantee the victorious outcome, the authorities allowed for the formation of just a single list of candidates. The authorities lanced the appeal to vote for the candidates from the first places on the list, since it was on these places that the persons most convenient from the point of view of the establishment were listed. The few independent candidates were located at far-off positions. There was also an appeal for the possibly highest turnout at the elections, since this would constitute a signal of support for the new administration. These appeals were also shared by the Catholic Church in Poland. Despite the limitations and constraints mentioned, the relatively liberal atmosphere was conducive to the electoral competition within the framework of the candidate lists approved. This was yet enhanced by the fact that candidates represented, formally at least, various political organisms (communists, peasant activists, democratic party, non-aligned candidates) and communities, and, as indicated, the lists also included, even though on far-off places, persons of independent orientations. In addition, the liberal atmosphere and the conviction of the ruling group that they must win, limited, it appears, the electoral falsifications to the minimum. Owing to the advantageous social atmosphere and the appropriate construction of the lists of candidates, the communists could not lose these elections. Yet, in spite of this, the official results of the elections made visible the significant differentiation of the Polish society, both in global terms, and in space. The latter aspect represented a clear similarity to the spatial differentiation of the results of elections, taking place in other time periods, both the earlier ones (the interwar period) and those carried out later (after 1989).

14

Komitet Wojewódzki PZPR w Białymstoku 1949–1989 – członkowie, wybory, mechanizmy działania (ustalenia wstępne)

63%

Markiewicz M.

Studia Podlaskie

|

2023

|

tom 31

227-258

EN

The article aims to present the official and unofficial mechanisms of selection, operation, and the composition of the Provincial Committee of the Polish United Workers’ Party (PZPR) in Bialystok from 1949 to 1989. The determinants of anomalies in the process of selecting party authorities are indicated. Fluctuations in committee members, their age, education and socio-professional status are presented. Additionally, the role of the executive and control bodies of the Regional Committee of the PZPR in the local power apparatus is described. An attempt was also made to compare various aspects of the Bialystok committee’s operation with analogous structures in other parts of the country.

PL

W artykule podjęto próbę przedstawienia oficjalnych i nieoficjalnych mechanizmów wyboru i działania oraz składu Komitetu Wojewódzkiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej w Białymstoku w latach 1949–1989. Wskazano uwarunkowania anomalii w procesie wyłaniania władz partyjnych. Zaprezentowano fluktuację członków komitetu, ich wiek, wykształcenie oraz status społeczno-zawodowy. Opisano też rolę organów wykonawczych i kontrolnych KW PZPR w lokalnym aparacie władzy. Podjęto również próbę porównania różnych aspektów działania białostockiego komitetu z analogicznymi strukturami w innych częściach kraju.

15

Zmiany zaangażowania Komitetu Warszawskiego PZPR w sprawy gospodarki i przemysłu w latach 1950–1975

63%

Tymiński M.

Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych

|

2019

|

tom 80

PL

W artykule przeprowadzono analizę ilościową zaangażowania aparatu Komitetu Warszawskiego PZPR w gospodarkę (ze szczególnym uwzględnieniem przemysłu) w latach 1950–1975. Po przedstawieniu materiału źródłowego i jego krytyki autor prezentuje zmiany poziomu aktywności KW określane poprzez liczbę spraw dyskutowanych podczas posiedzeń egzekutywy (rocznie), by następnie dokonać analogicznej analizy w odniesieniu do spraw gospodarczych i przemysłowych. W konkluzjach zostały wskazane podstawowe tendencje zaobserwowane w badanym okresie – ogólna tendencja spadkowa aktywności aparatu warszawskiego PZPR, momenty stanowiące punkty zwrotne w jego aktywności (przede wszystkim rok 1956) oraz gwałtowny wzrost zaangażowania KW w sprawy gospodarcze po dojściu do władzy Edwarda Gierka.

EN

The article focuses on quantitative analysis of the involvement of the Warsaw Committee of the Polish United Workers’ Party in economic matters (with particular emphasis on industry) in the years 1950–1975. After introducing and commenting on source material, the author discusses changes in the Committee’s general level of activity estimated on the basis of the number of items discussed during executive meetings (annually) and uses the same method in evaluating the activity concerning economic and industrial matters. The conclusions indicate basic trends which could be observed in the period in question – the overall decrease in the level of activity of the Warsaw Committee’s apparatus, watershed moments in its operation (primarily the year 1956) and a sudden surge in its involvement in economic matters after Edward Gierek’s rise to power.

16

Pierwszy po triumwirach, pierwszy po „Wiesławie” – Roman Zambrowski

63%

Spałek R.

|

tom 123

|

nr 2

EN

In 1948–1963 Roman Zambrowski was one of the most important communist politicians and cabinet activists of the Polish United Workers’ Party. As a member of the Party authorities he survived two personal-ideological crises (in 1948 and 1956). Mirosław Szumiło has outlined Zambrowski’s life against the backdrop of the changing history of Poland and the communist movement (from its very onset to the 1970s).M. Szumiło has based the biography on an extremely meticulous, well devised, and successfully conducted survey of Polish and Russian archives, private collections, and accounts. The book’s chronological order is frequently interrupted by extensive descriptions of the history of the communist milieu, just as essential as the biographical motif. The publication is divided into seven chapters preceded by a methodological introduction and completed with a conclusion. From the factual point of view (facts, dates, statistical and percentage calculations, names, organisation structures) it reaches a very high level. In places, however, the narration falters due to the absence of a specialist who would explain and comment on the contents, compare new findings with existing ones, decipher the Party newspeak, and, consequently, draw the reader into the depicted world and, first and foremost, facilitate the absorption of the effects of the scientific research. The arrangement of the publication is also not entirely convincing: the book contains numerous interpretations in which Zambrowski vanishes in a crowd of other protagonists, facts, and data. We are thus dealing with a combination of two books written by applying different methods and dealing with unlike motifs: a life story and the development of an organisation. All these features do not reduce the cognitive value of the publication, which has already become one of the most relevant and indispensable studies for learning about the structures and mechanisms of the authorities of People’s Poland as well as the biographies of the communists who ruled the country.

PL

Roman Zambrowski był w latach 1948–1963 jednym z najważniejszych polityków komunistycznych i działaczy gabinetowych PPR/PZPR, a więc zarazem postacią wartą opisu. Biografia pióra Mirosława Szumiły jest oparta na bardzo sumiennej, przemyślanej i z sukcesem przeprowadzonej kwerendzie archiwów polskich, rosyjskich, zbiorów prywatnych i relacji. Książka została napisana w układzie chronologicznym, który jest wielokrotnie przerywany obszernymi opisami historii środowisk komunistycznych. Opisy te są równie istotne, co wątek biograficzny. Od strony formalnej biografia jest podzielona na siedem rozdziałów, które poprzedzone są metodologicznym wstępem, a zwieńczone zakończeniem. Od strony rzeczowej (fakty, daty, obliczenia statystyczne i procentowe, nazwiska, struktury organizacji) praca prezentuje bardzo wysoki poziom. Miejscami jednak niedomaga narracja. Brakuje wykładu specjalisty, który tłumaczy i komentuje, co napisał, porównuje nowe ustalenia z dotychczasowymi i odkodowuje nowomowę partyjną, a dzięki temu wciąga czytelnika w świat przedstawiony i – przede wszystkim – pozwala w maksymalnym stopniu przyswoić efekty swojej pracy naukowej. Nie do końca przekonująca jest też konstrukcja pracy. Znajdziemy dużo ujęć, w których Zambrowski niknie w tłumie innych bohaterów, faktów, danych. Mamy do czynienia z połączeniem dwóch książek pisanych inną metodą i co innego mających za meritum: życie człowieka – rozwój organizacji. Wszystko to nie umniejsza wartości poznawczej książki, która stanowi już teraz jedną z najważniejszych prac niezbędnych do poznania struktur i mechanizmów władzy Polski Ludowej, a także do poznania biografii rządzących nią komunistów.

17

Lubelski Komitet Wojewódzki Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej a październik 1956 r.

63%

Majchrzyk K.

Res Historica

|

2023

|

nr 56

939-968

EN

In October of 1956, the Polish People’s Republic went through a serious political crisis, which was partially caused by rivalry between fractions in the Central Committee of the Polish United Workers’ Party. The events in Warsaw influenced the lower party structures, namely the voivodeship committees. In the October period, the Lublin Voivodeship Committee of the Polish United Workers Party experienced turmoil and staff rotation. The text shows the processes that took place in the local center of power of the Lubelskie Voivodeship. It concerns personnel changes in the executive and the position of the first secretary. The analysis of the October events also takes into account characteristics of the processes that took place on the political map of Lublin.

PL

Październik 1956 r. przyniósł Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej poważny kryzys polityczny, który był spowodowany po części rywalizacją frakcji w KC PZPR. Wydarzenia w Warszawie wpłynęły na niższe ogniwa partyjne, jakimi były komitety wojewódzkie. Lubelski KW PZPR w okresie październikowym przeszedł zawirowania i rotacje kadrowe. Tekst ukazuje procesy, jakie miały miejsce w lokalnym centrum władzy województwa lubelskiego. Dotyczy on zmian personalnych na stanowisku I sekretarza oraz egzekutywy. Analizując październikowe wydarzenia, dodatkowo uwzględnia również specyfikę procesów zachodzących na mapie politycznej Lublina.

18

„Kogo będą chcieli wybrać, to wybiorą, czy my będziemy głosować, czy nie” – wybory do sejmu w 1952 roku w Nowej Hucie w świetle dokumentów partyjnych i materiałów Urzędu Bezpieczeństwa

63%

Mazur P.

Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944–1989

|

2023

|

nr 21

504-536

EN

The article deals with the elections to the Sejm of the Polish People’s Republic, which took place on 26 October 1952 and which began a series of elections in the Polish People’s Republic that contradicted concepts such as freedom and democracy. An attempt is made to analyse the activities the PZPR Works Committee of the Nowa Huta metallurgical plant and the officers of the local Public Security Office carried out in the preparation and protection of the elections in District No. 58, which included the city of Cracow and Nowa Huta. With regard to the activities of the party organisation at the metallurgical plant, the establishment of the Company Election Committee of the National Front and its structures in the various departments of this industrial combine were discussed. The sphere of propaganda and the reaction of the workers of the steelworks and the society of Nowa Huta to the work of election agitators is analysed. The attitudes of residents in the context of the upcoming elections and during the election campaign were also in the area of interest of the communist secret police. For this reason, the article analyses the activities of the Nowa Huta security apparatus in the search for the so-called enemy. The work of the UBP (Public Security Office) was characterised, which involved, among other things, the monitoring of reports related to public order disturbances or the officers’ contacts with subordinate agents. The last part of the article presents an assessment of the elections by Nowa Huta party functionaries and the local security authorities.

PL

W artykule został poruszony temat wyborów do Sejmu PRL, które odbyły się 26 października 1952 r. i rozpoczęły serię głosowań w Polsce „ludowej” będących zaprzeczeniem takich pojęć, jak wolność i demokracja. Podjęto próbę analizy działań Komitetu Zakładowego PZPR Kombinatu Nowa Huta oraz funkcjonariuszy tamtejszego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego, prowadzonych w ramach przygotowania i ochrony wyborów w Okręgu nr 58, który obejmował Kraków-Miasto i Nową Hutę. W odniesieniu do działań hutniczej organizacji partyjnej omówiono m.in. powstanie Zakładowego Komitetu Wyborczego Frontu Narodowego oraz jego struktur na poszczególnych wydziałach kombinatu. Analizie poddano sferę propagandy i reakcji pracowników huty oraz społeczeństwa nowohuckiego na pracę agitatorów wyborczych. Postawy mieszkańców w kontekście zbliżających się wyborów i kampanii wyborczej znajdowały się także w obszarze zainteresowania komunistycznej tajnej policji. Z tego względu w artykule poddano analizie działania nowohuckiego aparatu bezpieczeństwa w zakresie poszukiwania tzw. wroga. Scharakteryzowano pracę UBP, polegającą m.in. na monitorowaniu meldunków związanych z zakłócaniem porządku publicznego czy kontaktach funkcjonariuszy z podległą im agenturą. W ostatniej części artykułu została przedstawiona ocena wyborów dokonana przez nowohuckie czynniki partyjne i tamtejsze władze bezpieczeństwa.

19

Edmund Goldzamt (1921-1990). Refleksyjny dogmatyk

62%

Skalimowski A.

Kwartalnik Historii Nauki i Techniki

|

2021

|

tom T. 66, nr 4

171--189

EN

The article presents the biography of Edmund Goldzamt, an architect whose scientific biography has not been told yet. Born in 1921 in Lublin, educated in the USSR, he returned to Poland in 1952. Despite his modest design achievements, he played a significant role in the Stalinization of Polish cultural life. The ideological theses he developed (drawing on Soviet guidelines) were the driving force in introducing the doctrine of socialist realism in Polish architecture and urban planning. In addition, Edmund Goldzamt was a longtime theoretician and educator; he lectured at the Faculty of Architecture of the Warsaw University of Technology and had a scientific career at the Polish Academy of Sciences. After 1956, he revised his ideological views and devoted himself to research on the social determinants of architecture and urban planning.

20

OSTATNIE MIESIĄCE. UWAGI O SYTUACJI W PZPR PO WYBORACH W CZERWCU 1989 ROKU

62%

Jabłonowski M.

|

nr 3

45-56

EN

In the political system of Peoples’ Republic of Poland, Polish United Workers' Party (PZPR) for more than four decades has played a key role in all areas of country’s policy. In the end of the 80’s, as a result of changes in Poland, fractures within the Party deepened. They were a result of differences in understanding of the requirements for, the scale and pace of reforms both in the party and the country. The article follows the last few months of functioning of PZPR when, after the June ’89 elections, a deep division within the party took place. Consequently it has been dissolved during the 11th Congress, fated by, inter alia, crisis of confidence in own arguments, strength and own leaders. This moment is a major key in the process of destruction of political system, that has been functioning in Poland since 1940’s.

PL

W systemie politycznym PRL PZPR przez ponad cztery dekady odgrywała kluczową rolę we wszystkich sferach polityki państwa. W końcu lat 80., w wyniku zachodzących w Polsce procesów, podziały wewnątrz PZPR pogłębiały się. Wynikały one ze zróżnicowanego rozumienia potrzeb, skali oraz tempa reform tak w partii, jak i w państwie. Artykuł przybliża ostatnie miesiące funkcjonowania PZPR, kiedy to po wyborach w czerwcu 1989 roku nastąpił w niej głęboki podział. W efekcie na XI Zjeździe została rozwiązana, o czym przesądził m.in. ogromny kryzys zaufania we własne racje, siły i kierownictwo ugrupowania. Moment ten stanowi istotny element w procesie destrukcji systemu politycznego funkcjonującego w Polsce od lat 40. XX wieku.