Experience from works on the natural basis of restoration concepts for five objects in the upper Narew valley are presented. Special attention was paid to verifying the initial aims due through field surveys. According to the assumptions, the restoration aim was to maintain and create habitats for valuable wetland and open water birds and to limit organic soil degradation. Presented examples show how many circumstances determine the final restoration concept e.g. adopted goal and direction of the restoration, economic and ownership determinants, use of the reclaimed areas, their transformation and a predicted effect the actions on the surrounding grounds. The authors described the study method applied to degraded wetlands and then, based on the investigation of each object, they verified their initial assumptions with respect to the directions and range of the restoration.
PL
Autorzy artykułu w ciągu ostatnich kilku lat zaangażowani byli w tworzenie przyrodniczych podstaw projektów renaturalizacji fragmentów doliny górnej Narwi. Celem pracy jest przedstawienie zebranych w toku prac doświadczeń naukowych i sformułowanie wskazówek metodycznych odnoszących się do zasad postępowania w projektowaniu renaturalizacji. Po przedstawieniu ogólnej charakterystyki przyrodniczej doliny górnej Narwi i jej przemian antropogenicznych omówiono metodykę opracowania przyrodniczych podstaw renaturalizacji zastosowaną w badaniach przeprowadzonych na pięciu obiektach. Przedmiotem badań było rozpoznanie: -aktualnego stanu środowiska, w tym szaty roślinnej i gleb, -stanu uwilgotnienia i kierunku rozwoju procesów glebowych, -technicznej infrastruktury obiektów służących gospodarce wodnej, -naturalnej sukcesji ekosystemów, -warunków środowiskowych w fazie poprzedzającej odwodnienie. Planując wstępne działania renaturalizacyjne zakładano, na podstawie znajomości obiektów z okresu przed melioracją, że działania będą ukierunkowane na restytucję pierwotnych warunków siedliskowych. W trakcie prac studialnych, w odniesieniu do czterech obiektów konieczna okazała się korekta początkowych założeń. Tylko w jednym przypadku (torfowisko Wizna) można mówić o niemalże całkowitej zgodności pierwotnie założonych celów z wnioskami płynącymi z badań. Na podstawie przeprowadzonych badań sformułowano następujące wnioski: 1.celem renaturalizacji zmeliorowanych obszarów dolinowych nie zawsze może być przywrócenie stanu pierwotnego, 2.w działaniach renaturalizacyjnych prowadzonych w dolinie górnej Narwi nie było możliwe zastosowanie jednego schematu, a każdy z obiektów wymagał indywidualnego podejścia, 3.opracowana w IMUZ metoda transektów stratygraficzno-wysokościowych oraz klasyczne metody badań fitosocjologicznych okazały się przydatne przy rozpoznawaniu kierunków zachodzących zmian warunków przyrodniczych obiektów, 4.na obecnym etapie zakres renaturalizacji limitowany jest w poważnym stopniu uwarunkowaniami własnościowymi gruntów, 5.ważnym ograniczeniem zakresu działań renaturalizacyjnych może być ich wpływ na sąsiednie tereny, znajdujące się poza granicami obiektów.
Field studies and numerical calculations have been performed to find the relationship beetwen ground and surface water levels in lower part of the Narew National Park. This part of the valley is under the influence of regulated stretch of the river. The studies show that the ground water level on the protected area depends on both surface water level in the river and old river beds and on atmospheric conditions (rainfall and evapotranspiration). Some proposals for water management in this area are given.
PL
Badania dynamiki wód gruntowych w chronionej części doliny rzeki Narew Zachowanie walorów przyrodniczych doliny rzeki w Narwiańskim Parku Narodowym w dużym stopniu zależy od utrzymania wysokiego uwilgotnienia zalegających tu gleb organicznych. Wykonana regulacja rzek spowodowała obniżenie wód gruntowych w dolnej części Parku, pomimo piętrzenia wody na jazie Rzędziany. Wykonane zostały badania terenowe i obliczenia numeryczne do ustalenia zależności pomiędzy poziomem wód powierzchniowych a zwierciadłem wód gruntowych. Badania wykazały, że poziom wód gruntowych zależy nie tylko od wysokości piętrzenia wody na jazie, ale w dużym stopniu również od warunków atmosferycznych (opadów i ewapotranspiracji). Do utrzymania wysokiego uwilgotnienia gleb torfowych niezbędne są zmiany w eksploatacji jazu Rzędziany. Proponuje się ustawienie klapy jazu na stałym poziomie, a wówczas zwierciadło wody w rzece będzie się wahało w zależności od wielkości przepływu, przekraczając często ustaloną obecnie rzędną piętrzenia 100,70 m npm. Badania wskazały również na potrzebę zachowania i stymulowania wystąpienia zalewów wiosennych doliny.