Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Moderna v časopisech kolem 1900: kontexty, funkce, strategie

100%

Tureček D.

|

tom 57

9-21

EN

The study deals with the way of the selection and apropriation of modern European literature in Czech journalism. The Czech point of view was formed by the aesthetics of Parnassism, and the modern literary movements were interpreted in this context. The Czech debate on Modernity was marked by personal animosities and, after 1900, it was sceptical towards the productive possibilities of this type of literature.

2

Euclides da Cunha nas vascas da modernidade

100%

Galvão W. N.

|

tom Special Issue: O mundo da literatura

71-79

EN

Euclides da Cunha embraced the role of posthumous champion of the backlanders slaughtered by the Brazilian army during the Canudos War. He claimed to have written an “avenging book”. Coming of age at the turn of the century, his work would bear witness to a Modernity that was both historical and aesthetic.

3

Fradique Mendes, o “algo nuevo que mirar”

100%

Loureiro R.

|

tom Special Issue: O mundo da literatura

107-113

EN

Carlos Fradique Mendes is a fictional character whose journey very much follows that of Eça de Queirós’ during various moments of his career between 1869 and 1900. The Correspondence of Fradique Mendes is the result of this mirroring. Although it has not been published as a book by the author, it nonetheless offers a way of understanding the world that dominated the late nineteenth century. The article seeks to demonstrate how Eça used Fradique to lay out his expectations for the century that was about to begin.

4

Българската реформация? За хибридизацията на идеите в процеса на модернизацията на културата

100%

Drzewiecka E.

|

tom 17

EN

Bulgarian Reformation? On hybridization of ideas in the process of modernization of cultureThe paper raises the question of the Bulgarian notion of Reformation both as a particular historical event and its local reinterpretations and adaptations. The focus is on the history of the concepts of “Reformation” and “Protestant propaganda” in Bulgarian culture as well as on the cultural influences of the protestant thought in nineteenth-century Bulgaria. Particular interest is given to the Bulgarian scientific discourse, especially the Marxist one, as a dominant in the Bulgarian historiography. The paper studies in depth the case of Todor Ikonomov (1835–1892), a Bulgarian enlightener involved in religious and Church matters during the National Revival, perceived as an example of meaningful hybridization of ideas of Protestant and Enlightenment origins. The main question is about the relation between secular and religious power, and thus between religion and nation, as a sign of the Modern thinking. Bułgarska reformacja? O hybrydyzacji idei w procesie modernizacji kultury W artykule podjęto problem bułgarskiego rozumienia reformacji zarówno w sensie wydarzenia historycznego, jak i jego lokalnych reprezentacji i adaptacji. Przedmiotem uwagi jest historia pojęć „reformacja” i „propaganda protestancka” w kulturze bułgarskiej, jak również wpływy myśli protestanckiej w Bułgarii w XIX wieku. Szczególne miejsce poświęcono bułgarskiemu dyskursowi naukowemu, zwłaszcza marksistowskiemu jako dominującemu w bułgarskiej historiografii. Szczegółowo przeanalizowano przypadek Todora Ikonomowa (1835–1892), bułgarskiego działacza na rzecz oświecenia narodu, który w okresie odrodzenia zaangażowany był w sprawy religijne i kościelne. Jego poglądy zostają uznane za przykład znaczącej hybrydyzacji idei o protestanckiej i oświeceniowej proweniencji. Stawiane w konkluzji pytanie dotyczy relacji między władzą świecką i religijną, a także – między religią a narodem – jako wyrazem myślenia nowoczesnego.

5

In the trap of agnosticism: Judas according to Emiliyan Stanev

100%

Drzewiecka E.

|

tom 16

EN

In the trap of agnosticism: Judas according to Emiliyan StanevThe article discusses the modern sensation of complete enslavement. It offers an in-depth analysis of Emiliyan Stanev’s short story Lazarus and Jesus (Lazar i Isus; 1977) in the context of relevant entries from the author’s diaries. The article centres on the presentation of Judas as a debunker of Christ’s teaching. Stanev presents his vision of a permanent rift between spirit and reason that is not only a clear expression of the tragedy of agnosticism, but also, paradoxically, an indication that the state of ignorance is blessed, albeit impossible to achieve. Stanev’s story can be interpreted as a deeply ambiguous polemic not only with Christian religion understood as an “irrational” truth about transcendence but also with ideology, i.e. a doctrine that promises future happiness but is just as oppressive as formal secular power. W pułapce agnostycyzmu, czyli Judasz według Emiliana StanewaArtykuł omawia problematykę nowoczesnego poczucia totalnego zniewolenia. Przedmiotem uwagi jest opowiadanie Emiliana Stanewa Лазар и Исус (Łazarz i Jezus, 1977), zaś kontekstem – osobisty dziennik autora oraz rola jego Judasza jako demistyfikatora Chrystusowej nauki. Postawiona przez pisarza diagnoza wiecznego rozdarcia między duchem a rozumem staje się nie tylko kryptonimem tragizmu postawy agnostycznej, lecz – paradoksalnie – także przesłanką dla tezy o błogosławionym, choć niemożliwym do osiągnięcia stanie niewiedzy. Utwór interpretowany jest jako głęboko ambiwalentna polemika nie tyle z religią chrześcijańską jako irracjonalną „prawdą” o transcendencji, co z ideologią, tj. doktryną obiecującą przyszłe szczęście, choć równie zniewalającą jak formalna władza świecka.

6

Zachodni imperializm przeciwko pierwotnemu komunizmowi - nowe odczytanie pism ekonomicznych Róży Luksemburg

94%

Löwy M.

|

tom 6

299-310

EN

The discussion on Rosa Luxemburg’s theories of imperialism hasmainly focused on the economic argument - the schemes of reproduction, theprocess of circulation, the need for “external” markets, etc. There is howeveranother dimension, at least as important : the struggle of imperialism againstpre-capitalist economies, the ruthless destruction of “natural” and peasant economies,many of them being forms of primitive communism. Luxemburg’sinterest for primitive communist societies is documented by her Introductionto Political Economy and the imperialist war against them is discussed both inthis work and in the last chapters of The Accumulation of Capital. A whollyoriginal approach to the evolution of social formations, running counter tolinear “progressive” views of bourgeois ideology, is outlined in these reflections. Present indigenous struggles e.g. in Latin America, against multinational oil or mining companies, illustrate the topicality of Rosa Luxemburg’s argument in the 21th century.

PL

Dyskusja na temat teorii imperializmu Róży Luksemburg dotyczy głównie argumentu ekonomicznego, w tym między innymi schematów reprodukcji, procesu cyrkulacji, konieczności istnienia rynków „zewnętrznych”. Istnieje jednak jeszcze inny jej wymiar, który wydaje się co najmniej tak samo istotny: zmagania imperializmu z przedkapitalistycznymi gospodarkami oraz bezlitosne niszczenie „naturalnych” i chłopskich gospodarek, stanowiących – w dużej części – formy pierwotnego komunizmu. Zainteresowanie Luksemburg społeczeństwami pierwotnego komunizmu udokumentowane jest w jej Wstępie do ekonomii politycznej, a imperialistyczna wojna przeciwko nim omówiona jest zarówno w tej pracy, jak i w końcowych rozdziałach Akumulacji kapitału. W jej refleksjach zarysowane zostało oryginalne podejście do formacji społecznych, będące przeciwieństwem linearnej, „progresywnej” perspektywy ideologii burżuazyjnej. Współczesne walki rdzennej ludności, na przykład walki przeciwko międzynarodowym firmom naftowym i wydobywczym w Ameryce Łacińskiej, ilustrują aktualność argumentu Róży Luksemburg w dwudziestym pierwszym wieku.

7

Creator’s freedom. Schulz’s late projects

84%

Szyszka vel Syska M.

|

nr 7

83-112

EN

The article discusses the idea of creation coined by authors descended from the same, Austro-Hungarian cultural field, by: Bruno Schulz, Joseph Roth and Gustav Meyrink. Austro-Hungarian Monarchy created its own mithology based on nostalgia for the World, which was consigning to the dark recesses of history. The authors, conscious of inefficiency of contemporary culture, used the idea of Demiurge to show one of possible creating ideas.

8

Königsberger Zuversicht: Über die jüdische Lyrikerin Gertrud Marx (1851–1916)

84%

Völker M. A.

|

nr 26

63-73

PL

Esej poświęcony jest zapomnianej już niemieckiej pisarce Gertrud Marx (1851–1916) z Königsbergu (Prusy Wschodnie), dzisiaj: Kaliningrad (Rosja). Ukazuje jej optymistyczną estetykę, którą autor przeciwstawia niemieckiej filozofii i literaturze na przełomie XIX i XX wieku. Ufność i optymizm wypływają tu z religii, z nieugiętej życiowej postawy Gertrud Marx, podczas gdy modernizm naznaczony był sekularyzacją, dominacją i niebezpieczną wszechwładzą oświeceniowego sceptycyzmu. Tezą i puentą artykułu jest ujęcie wątpliwości i ufności jako jednej z tendencji modernizmu, jako współdziałania i wzajemnego oddziaływania realizmu i idealizmu, rzeczywistości i możliwości, diagnozy i terapii.

DE

Der Essay macht mit der heute längst vergessenen deutschen Schriftstellerin Gertrud Marx (1851–1916) aus Königsberg (Ostpreußen), heute: Kaliningrad (Russland), bekannt. Herausgestellt wird ihre optimistische Ästhetik, die der Autor der Grundtendenz der deutschen Philosophie und Literatur um 1900 gegenüberstellt. Die Zuversicht und der Optimismus gehen hier aus der Religion, aus der unverbrüchlichen jüdischen Lebensweise der Gertrud Marx hervor, während die Moderne geprägt ist von der Säkularisierung, von der Dominanz und der Übermacht der aufklärerischen Skepsis. Die These und Pointe des Beitrags besteht darin, Zweifel und Zuversicht als eine Denkbewegung innerhalb der Moderne zu begreifen, als Zusammenspiel und Ineinanderwirken von Realismus und Idealismus, Wirklichkeit und Möglichkeit, Diagnose und Therapie.

EN

The essay acquaints us with the long-forgotten German poetess Gertrud Marx (1851–1916) from Königsberg (East Prussia), today: Kaliningrad (Russia). The author highlights her optimistic aesthetics, and he contrasts it with the quintessential tendency of German philosophy and literature around 1900. The optimism and the confidence in her poems arise from religion, from her steadfastly Jewish way of living, while modernity and the modern spirit are affected by secularization, by the dominance and hazardous superiority of rationalistic disbelief, as a result of the Enlightenment. The thesis and punch line of the essay is, that disbelief and confidence form or rather represent conjointly one figure of thought, which is the interaction and interlock of realism and idealism, actuality and possibility, diagnosis and therapy.

9

Modernidade literária, tradição e globalização

84%

Macedo H.

|

tom Special Issue: O mundo da literatura

23-29

EN

Considering the necessary dialogue between Modernity and tradition, this text aims to reflect on new possible approaches to the concepts of centrality and periphery within the present context of socio-economic and political globalization, thus antecipating the birth of a new multicultural Modernity.

10

THE CURRENT STATE OF LANGUAGE IN CONTEMPORARY ART AND CINEMA: FROM WILLIAM WORDSWORTH AND HUGO VON HOFMANNSTHAL TO JEAN LUC-GODARD AND MILOSZ ODOBROVIC

84%

Vaso J.

|

tom 17

21-30

PL

Zdolność języka do pełnego uchwycenia ludzkiego doświadczenia lub objęcia nieograniczonej natury została zakwestionowana przed 1900 rokiem. W „Liście lorda Chandosa” Hugo von Hofmannsthala pisarz Lord Chandos dręczy się brakiem głębi języka, starając się myśleć „w bardziej bezpośredni sposób, bardziej płynny, jaśniejszy niż słowa”. Od tego czasu era cyfrowa przyniosła takie uproszczenie języka – z akronimami, emotikonami, rozmowami online i zwiększoną zależnością od obrazów – które bez całkowitego zrzeczenia się języka, nieumyślnie przenosi ludzkość w kierunku pewnego rodzaju cichego istnienia. Czy jest to znak apokalipsy języka, akceptacja jego nieadekwatności, czy tylko faza transformacyjna?

EN

The ability of language to fully capture the human experience or encompass nature’s limitlessness has been questioned since before the 1900’s. “O nature, and O soul of man! how far beyond all utterance are your linked analogies” writes Herman Melville in 1851’s Moby Dick. In Hugo von Hofmannsthal’s The Letter of Lord Chandos, the former writer Lord Chandos agonizes over language’s lack of profundity, seeking to think “in a medium more immediate, more liquid, more glowing than words.” Lord Chandos indeed describes a future “with a language that is no language and that, until this language is found, the only possibility is silence” (Richard Sheppard, Modernism: A Guide to European Literature), echoing Ludwig Wittgenstein’s words: “what can be said at all can be said clearly, and what we cannot talk about we must pass over in silence”. Since then, the digital age has brought on such a simplification of language – with acronyms, emoticons, chatting, and an increased reliance on images – that without entirely relinquishing language, is unintentionally moving humanity towards a kind of silent existence. Is this a sign of the apocalypse of language, an acceptance of its inadequacy or merely a transformational phase? In Invisible Cities, Italo Calvino attributes the undoing of language to the cyclical nature of communication, as Marco Polo and Kublai Khan shift from simplistic gestures to descriptive language and vice versa, failures of one leading to the reintroduction of the other. As contemporary art and cinema illustrate (specifically Jean Luc-Godard’s recent film Goodbye to Language as well as the works of modern artists like Milosz Odobrovic, among others) we find ourselves confronting the failures of language but not yet equipped to fathom a world without it.

11

Wkład chrześcijaństwa w formowanie idei wolności w kulturze europejskiej na tle wybranych poglądów starożytnych i nowożytnych

67%

Chaberek M.

|

tom 48

|

nr 2

EN

This article presents the development of the idea of freedom in Western Culture. The substantial motif of the whole text concerns positive influence of Christianity on the evolution of the idea of freedom within European thought. There are four general shifts in understanding freedom in Christianity: (1) the denial of fatal destiny, (2) the overcoming of slavery, (3) the restoration of equality between man and woman, (4) the development of adequate anthropology, based on new understanding of God and religion. European culture came to the deepest understanding of freedom thanks to the inspirations coming from the Christian revelation. The formulation of the liberal concepts – even if they opposed the Christian position – was possible thanks to Christianity.

PL

Artykuł omawia rozwój pojęcia wolności w kulturze zachodniej. Istotnym motywem jest uwzględnienie pozytywnego wpływu chrześcijaństwa na rozwój idei wolności w obrębie myśli europejskiej. Chrześcijaństwo umożliwia (1) odrzucenie wszechobecnego fatum, (2) przezwyciężenie niewolnictwa, (3) przywrócenie równości kobiety i mężczyzny, (4) zbudowanie bardziej adekwatnej antropologii w oparciu o nowe rozumienie Boga i religii. Kultura europejska doszła do najpełniejszego rozumienia wolności dzięki inspiracjom płynącym z objawienia chrześcijańskiego, a sformułowanie liberalnych koncepcji wolności – nawet gdy stawały w opozycji do ujęcia chrześcijańskiego – było możliwe tylko dzięki pojęciom odkrytym za sprawą chrześcijaństwa.

12

Why the architecture for us? What for the urbanism for us?

67%

Gzell S. , Gzell S.

|

tom XLII

13

Broken images. "Auschwitz", nostalgia and modernity. The reception of the Holocaust in popular culture

67%

Kaźmierczak M.

|

nr 15-16

101-120

EN

Broken images. "Auschwitz", nostalgia and modernity. The reception of the Holocaust in popular culture The reception of the Holocaust in popular culture is like a set of the broken images of the past. There are fluent differences between fiction and reality, beetween texts and facts, between knowledge and ignorance. This article concerns the forms of the influence of poplar culture on the representations of the Holocaust. Broken image can reveal a part of same event, the same fact. There are intellectual and axiological challenges between revealing and abusing the “Auschwitz” in the contemporary texts of culture. There are three main parts of the article: The contexts of the terms, Opened arguments and How instrumentally where are described the mechanisms of reduction, instrumentalization and mediatization of the reception of the Holocaust.

14

“The Lexicon of Migrating Ideas in the Slavic Balkans” and the Risk of Knowledge: Some Considerations Regarding Two Promotional Events for This Book

67%

Drzewiecka E.

|

tom 22

PL

Artykuł stanowi sprawozdanie z dwóch wydarzeń promujących dziesięciotomową monografię autorstwa kolektywu polskich slawistów (we współpracy z badaczami z kilku zagranicznych ośrodków naukowych) – Leksykon idei wędrownych na słowiańskich Bałkanach (XVIII – XXI w.) (2018–2020), jakie zostały zorganizowane za pośrednictwem platform społecznościowych oraz komunikacyjnych w 2021 roku, a więc w warunkach pandemii COVID-19. Autorka najpierw prezentuje sam projekt naukowy, który legł u podstaw publikacji, wskazując, że Leksykon zawiera wiele syntetycznie wyrażonych, oryginalnych, opartych na badaniach źródłowych refleksji na temat spotkania z nowoczesnością na gruncie kultur południowosłowiańskich. Następnie referuje przebieg dyskusji, jakie wynikły w trakcie obu spotkań promocyjnych, po czym odnosi się do kwestii kompetencji nowoczesnego naukowca, adaptując pojęcia czułego narratora Olgi Tokarczuk.

EN

The text is an account of two events that promoted the extensive (ten-volume) monograph by Polish Slavic studies scholars (with contributions from scholars from a number of foreign research centres): Leksykon idei wędrownych na słowiańskich Bałkanach (XVIII – XXI w.) [The Lexicon of Migrating Ideas in the Slavic Balkans (18th-21st centuries)] (2018–2020). These events were held in 2021, during the COVID-19 pandemic, by means of social media and common communication platforms. As the Lexicon consists of many synthetically expressed, original, and source-based insights on the southern Slavic cultures’ struggles with modernity, the author comments on both the research project at the root of this publication and on the course of the discussion which emerged during these meetings. She does so in order to express her view on the capacity of the modern researcher by adapting Olga Tokarczuk’s notion of the tender narrator.

15

Accuracy and Reception: On Theological and Aesthetic Novelty in Two Novels by Teodora Dimova

67%

Drzewiecka E.

|

2021

|

nr 10

1-27

PL

W artykule została poruszona kwestia funkcjonowania narracji biblijnej w literaturze nowoczesnej w kontekście lokalnego i indywidualnego doświadczenia wiary oraz epistemologicznego i egzystencjalnego pytania o prawdę. Autorka koncentruje się na dwóch powieściach bułgarskiej pisarki Teodory Dimowej (ur. 1960): Марма Мариам [Marma, Mariam, 2010] i Първият рожден ден [Pierwsze urodziny, 2016]. Przypadek ten jest szczególnie interesujący, ponieważ biblijna opowieść o Jezusie nie została tu wykorzystana w celu stworzenia parodii lub bluźnierstwa, czego można by oczekiwać w kontekście ponowoczesnych dekontekstualizacji i przewartościowań, ale aby zaproponować wizję chrześcijańskiego Boga, która jest zarówno estetycznie oryginalna, jak i teologicznie prawowierna. Jak więc sparafrazować historię biblijną i pozostać ortodoksyjnym Jak urzeczywistnić egzystencjalny potencjał Biblii i stworzyć oryginalne dzieło? W analizie autorka odwołuje się do hermeneutyki egzystencjalnej i fenomenologii pamięci Paula Ricoeura, zwłaszcza jego koncepcji świadectwa oraz mimesis, w odniesieniu do kwestii recepcji parafraz biblijnych w (bułgarskiej) kulturze nowoczesnej.

EN

This article raises the question of functioning of the Biblical narrative in modern literature in the context of the local/individual experience of faith and the epistemological and existential question of truth. The focus is on two novels by the Bulgarian writer Teodora Dimova (born in 1960): Марма Мариам [Marma, Mariam, 2010] and Първият рожден ден [The First Birthday, 2016]. This case is particularly interesting because the Biblical story about Jesus has not been used here in order to create a parody or blasphemy, which could be expected as far as the postmodern de-contextualisation and re-evaluation of tradition are concerned, but to offer both an aesthetically original and theologically orthodox vision of the Christian God. So how to paraphrase the Biblical story and remain orthodox? How to actualize the existential potential of the Bible and achieve novelty? The analysis is conducted in the perspective of Paul Ricoeur’s existential hermeneutics and phenomenology of memory, especially his concepts of testimony and mimesis, with regard to the question of the reception of Biblical paraphrases in (Bulgarian) modern culture.

16

Projektanci mitów – kreacje Schulza, Rotha i Meyrinka

51%

Szyszka vel Syska M.

|

nr 10(2)

70-85

PL

Artykuł omawia koncepcje kreacyjne pisarzy wywodzących się habsburskiego kręgu kulturowego. Bruno Schulz, Joseph Roth i Gustav Meyrink tworzyli w czasach końca wielkiej formacji kulturowej, która pozostawiła własny mit oparty na nostalgii za odchodzącym w niepamięć światem. Schulz, Roth i Meyrink pisali o kulturze, która zauważa własną kreacyjną niewydolność, kulturze doświadczającej kryzysu cywilizacji, niemogącej więcej petryfikować i porządkować wkraczającej modernizacji. W artykule odnoszę się do popularnej u progu I wojny światowej idei demiurgii będącej, według analizowanych przeze mnie twórców, jedną z możliwych wzorów kreacyjnych.

EN

The article discusses the ideas of creation coined by authors descended from the same, Austro-Hungarian cultural field, by: Bruno Schulz, Joseph Roth and Gustav Meyrink. Austro-Hungarian Monarchy created its own mithology based on nostalgia for the World, which was consigning to the dark recesses of history. The authors, conscious of inefficiency of contemporary culture, used the idea of Demiurge to show one of possible creating ideas.

17

A crítica da modernidade de Adorno, Foucault e Agamben, ou a Ideologia da separação

51%

Urbán B.

|

tom Special Issue: O mundo da literatura

39-48

EN

The article focuses on the critique of Modernity elaborated by three continental philosophers, Adorno, Foucault and Agamben. By locating a certain critical attitude towards the episteme of Modernity, present in all three of these thinkers, the author explores the ideas and the discursive steps that connect Adorno’s notion of Modernity to that of Foucault, and Foucault’s ideas to the political theory of Giorgio Agamben. What crystallises from this discursive chain connecting the oeuvres of the three thinkers, is a certain ideology of Modernity which could be called the “ideology of separation”.