This paper addresses the problem of the role of a nationwide referendum in Moldova. Considered both from the practical application of this institution, as well as from the existing legal solutions. The system of Moldova adopted a wide range of opportunities for the use of the referendum (constitutional, legislative, consultative). Among the entities authorized to initiate a referendum are also citizens. Legal solutions adopted in Moldova deserve a positive assessment, although you can also fi nd some weaknesses of regulatory framework. Unfortunately, the practice of this institution is quite modest. It shows that the referendum has not so far been a major instrument for the settlement of public affairs.
The article presents the problem of the reception of the Polish-Lithuanian institutions in Moldova of the first Mohyla Hospodars (1595-1611). This period was marked by both cooperation and conflicts between the Principality of Moldavia and the Polish-Lithuanian Commonwealth. Sigismund III and Jan Zamoyski tried to limit the right of the Moldovan rulers to punish treason by death, in order to form a social group of Moldovans supporting the rapprochement of the Principality with the Crown. For this purpose, they used the institution of Polish nobility and the suzerainty of the Polish king over the Principality. Also, the article examines the attitude of Moldovan Hospodars and boyars towards the reception of these Polish-Lithuanian institutional loans.
PL
Artykuł przedstawia problem recepcji polsko-litewskich instytucji w Mołdawii za pierwszych Mohyłów (1595-1611). Ten okres zaznaczył się zarówno współpracą, jak i konfliktami między Hospodarstwem Mołdawskim i Rzecząpospolitą Obojga Narodów. Zygmunt III i Jan Zamoyski starali się ograniczyć władzę hospodarską w zakresie karania zdrady w celu ukształtowania grupy społecznej Mołdawian popierającej zbliżenie Hospodarstwa z Koroną. Posługiwali się instytucją szlachectwa polskiego i suwerennością króla polskiego nad hospodarstwem. Artykuł bada też postawę hospodarów i bojarów mołdawskich wobec recepcji tych polsko-litewskich pożyczek ustrojowych.
The aim of the article is to present the comparative view of the political position of the constitutional courts in three states of the Eastern Europe: Belarus, Ukraine and Moldova. The author discussed the circumstances of creating the model of the constitutional judiciary within the period of Soviet Union and then the characteristics of modern constitutional courts in the said countries was presented. The following aspects were compared: constitutional basis of constitutional judiciary functioning, the legal definitions of the constitutional courts, the entitled bodies to appear in court, the presence of the constitutional complaint institution, the scope of courts competence, criteria and the mode of selecting the judges. The major differences as to functioning of these bodies were indicated, including its limited role in the political system in Belarus and its increasing role in Ukraine which ought to be related to ongoing democratic reforms.
PL
Celem artykułu jest zaprezentowanie w ujęciu porównawczym pozycji ustrojowej sądów konstytucyjnych w trzech państwach Europy Wschodniej: Białorusi, Ukrainie i Mołdawii. Autor omawia okoliczności kształtowania się modelu sądownictwa konstytucyjnego w okresie Związku Radzieckiego, następnie zaś cechy współczesnych sądów konstytucyjnych w wymienionych państwach. Porównano następujące kwestie: konstytucyjne podstawy funkcjonowania sądownictwa konstytucyjnego, definicje legalne sądów konstytucyjnych, podmioty uprawnione do występowania przed sądem, obecność instytucji skargi konstytucyjnej, zakres kompetencji sądów, kryteria i tryb wyboru sędziów. Wskazano na istotne różnice w funkcjonowaniu tych organów, w tym jego ograniczoną rolę w systemie ustrojowym Białorusi oraz rosnącą rolę na Ukrainie, co należy wiązać z toczącymi się demokratycznymi reformami.