Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Diecezja wendeńska w świetle korespondencji miejscowego duchowieństwa z biskupem Marcinem Kromerem (1579–1589)

100%

Sawa R.

Miscellanea Historico-Archivistica

|

2014

|

nr 21

57-62

EN

The article presents the state of the diocese of Wenden (Livonia) in the late 16th c. in the light of the correspondence addressed to Marcin Kromer, bishop of Warmia by three Catholic priests: Fabian Kwadrantyn, Andreas Krüger and Erdmann Tolgsdorf. In the years 1582–1598 these priests did active pastoral work in Livonia. Their mission was to support the structures of the Catholic Church, that were being rebuilt by King Stefan Batory and popes after the losses of the period of the Protestant Reformation.

2

Biskup Marcin Kromer (1512-1589). W służbie Kościoła, Ojczyzny i Ziemi Bieckiej. Konferencja naukowa z okazji 500-lecia urodzin Marcina Kromera. 12 XI 2012 r.

100%

Sałata J.

Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne

|

2012

|

tom 98

469-471

3

Marcin Kromer, 'Musicae elementa', ed. and trans. into Polish by Elżbieta Witkowska-Zaremba, English trans. by Calvin M. Bower. Warsaw 2019 Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk (= Monumenta Musicae in Polonia, seria C: Tractatus de musica), pp. 92. ISBN 78-83-65630-82-7

89%

Pirani G.

Muzyka

|

2020

|

tom 65

|

nr 2

189-195

4

Opowieść etnogenetyczna a warsztat szesnastowiecznego historyka

89%

Szelągowska K.

Historyka Studia Metodologiczne

|

2022

|

tom 52

387-408

EN

The main topic of this paper focuses on the interdependencies between the 16th century historian’s craft and the legendary origo gentis. Two specific examples would be analysed: Marcin Kromer’s Sarmatian origine of the Poles and Nicolaus Petreius’s Cimbrian origine of the Danes. The general presentation of non‑political and non‑ideological presumptions for accepting the mythical past known from the medieval texts delivers the background on which it can be grasped, how Early Modern historians treated that tradition. The analysis of the working methods would be also preceeded by showing the variety of approaches observed in terms of the topic: when dealing with the ethogenetic theories, the historians decided to use polemical oration/treatise as the main form. Another form: the legendary history was applied for presenting the past “before” and “after” the process of shaping the nation/state. The scholarly methods used by both historians included both tradition and novelty: ethymological deductions, endorsment of the classical authorities (and obviously, the Bible), forgery, but at the same time impressive erudition and attempts to addopt some historical criticism.

5

Warmiński krąg współpracowników kardynała Stanisława Hozjusza

89%

Kopiczko A.

Studia Elbląskie

|

2024

|

tom 25

25-38

EN

Cardinal Stanislaus Hosius, as Bishop of Warmia, needed collaborators to assist him in ecclesiastical and secular administration. Even before he became ruler of the diocese, he befriended several people who held the canonical dignity in the Warmian Cathedral Chapter, but who worked at the royal court. This group included Paweł Płotowski. He also maintained contacts with Jan Dantyszek. After receiving his nomination for the Bishopric of Warmia, he appointed Kacper Hannow as his plenipotentiary to take over the diocese and swear in the articuli iurati. Since the bishops of Warmia, until the end of the 18th century, had a double authority as diocesan ordinaries and lay administrators of their domain, it was necessary to employ two types of officials. In terms of clerical authority, duties were performed by functionaries with titles and competences accepted in the universal Church. These included the vicar and general officiate, chancellors, secretaries and court chaplains. In the event of a departure outside the territory of Warmia, the bishops had to appoint a diocesan administrator sede impedita. Among the most important people who took up these offices, who were Warmian canons, we should mention Eustace Knobelsdorf (officiate and administrator of the diocese sede impedita), Jan Leoman (chancellor), as well as Szymon Worein and Stanisław Reszka (secretaries). He had great confidence in Jan Grodecki, Maciej Hein, Andrzej Nidecki, Henryk Samplawski and Tomasz Treter. The Jesuits should also be included in this circle: Alphonse Salmeron and John Jacob Astensis. The Dominion was obliged to employ Prussian indigens in its secular administration, which was supervised by the cathedral chapter. One of the most important offices, modelled on the courts of the magnates, in this sphere was that of country alderman. To this post, Hosius first appointed George Preuck, then Philip Potritte and Christopher Troschke. The bursars-general, who supervised the economy in the seven bailiwicks, became: Nicolas Loka, Bartholomew Danckfart, the previously mentioned Jan Leoman and Jan Hatten (who was related to the Hosius family). The court marshal was first Absalom Reymann and then Mikołaj Płotowski, probably related to the canon Paul Płotowski. In the bailiwick with its seat in Dobre Miasto, he appointed his elder brother Jan Hozjusz as starost. The bishop’s castles were managed by burgraves, but their names are difficult to establish, as is the court service, which - taking into account the bishop’s seat, castles and commons – numbered around 200. The most trusted person, however, was Marcin Kromer, from 1551 canon of Warmia, from 1570 – cardinal coadjutor and, from 1579, bishop of Warmia. Stanislaus Reszko, 40 years his junior, should also be included in this group. However, one can conclude that Stanisław Hosius’ relations with people from Warmia were of a rather official nature. He took over some officials from his predecessor, Jan Dantyszek. This was due to the need to continue in power and benefit from their experience more than personal trust. Among the clergy, not all those appointed to the most responsible posts proved entirely loyal to their superior, but canon Eggert Kempen remained among the strong contenders. The main cause of contention was the question of Prussian indigeneity.

PL

Kardynał Stanisław Hozjusz jako biskup warmiński potrzebował współpracowników, którzy pomagali mu w administracji kościelnej i świeckiej. Jeszcze zanim został rządcą diecezji, zaprzyjaźnił się z kilkoma osobami, które posiadały godność kanonicką w Warmińskiej Kapitule Katedralnej, ale pracowały na dworze królewskim. Do tego grona należy zaliczyć Pawła Płotowskiego. Utrzymywał też kontakty z Janem Dantyszkiem. Po otrzymaniu nominacji na biskupstwo warmińskie swoim pełnomocnikiem do objęcia diecezji i zaprzysiężenia articuli iurati mianował Kacpra Hannowa. Ponieważ biskupi warmińscy do końca XVIII wieku posiadali podwójną władzę jako ordynariusze diecezji oraz zarządcy świeccy swojej domeny, zachodziła konieczność zatrudnienia dwojakiego rodzaju urzędników. W wymiarze władzy duchownej obowiązki pełnili funkcyjni o przyjętej w Kościele powszechnym tytulaturze i kompetencjach. Byli nimi m.in.: wikariusz i oficjał generalny, kanclerze, sekretarze i kapelani nadworni. W przypadku wyjazdu poza teren Warmii biskupi musieli mianować administratora diecezji sede impedita. Wśród najważniejszych osób, które objęły te urzędy, a byli nimi kanonicy warmińscy, należy wymienić Eustachego Knobelsdorfa (oficjała oraz administratora diecezji sede impedita), Jana Leomana (kanclerza), a także Szymona Woreina i Stanisława Reszkę (sekretarzy). Dużym zaufaniem darzył Hozjusz Jana Grodeckiego, Macieja Heina, Andrzeja Nideckiego, Henryka Sampławskiego i Tomasza Tretera. Do tego kręgu należy też zaliczyć jezuitów: Alfonsa Salmerona i Jana Jakuba Astensisa. W administracji świeckiej w dominium był zobowiązany zatrudniać indygenów pruskich, czego pilnowała kapituła katedralna. Jednym z najważniejszych urzędów, wzorowanych na dworach możnowładców, było w tej sferze stanowisko wójta krajowego. Na to stanowisko Hozjusz mianował najpierw Jerzego Preucka, następnie Filipa Potritte’a i Krzysztofa Troschkego. Ekonomami generalnymi, którzy nadzorowali gospodarkę w siedmiu komornictwach, zostali: Mikołaj Loka, Bartłomiej Danckfart, Jan Leoman i Jan Hatten (skoligacony z rodziną Hozjuszów). Marszałkiem dworu był najpierw Absalom Reymann, a następnie Mikołaj Płotowski, zapewne spokrewniony z kanonikiem Pawłem Płotowskim. W komornictwie z siedzibą w Dobrym Mieście starostą mianował biskup swego starszego brata Jana Hozjusza. Zamkami biskupimi zarządzali burgrabiowie, ale ich nazwiska trudno ustalić, podobnie jak służby dworskiej, która w siedzibie biskupa, zamkach i komornictwach liczyła w sumie około 200 osób. Osobą najbardziej zaufaną był jednak Marcin Kromer, od 1551 roku kanonik warmiński, od 1570 roku koadiutor kardynała i od 1579 roku biskup warmiński. Do tego grona należy jeszcze zaliczyć o 40 lat od niego młodszego Stanisława Reszkę. Można jednak wysnuć wniosek, że relacje Stanisława Hozjusza z osobami z Warmii miały charakter raczej służbowy. Niektórych urzędników przejął po swoim poprzedniku Janie Dantyszku. Wynikało to bardziej z potrzeby kontynuacji władzy i korzystania z ich doświadczenia niż z osobistego zaufania. Wśród osób duchownych nie wszyscy powoływani na najodpowiedzialniejsze stanowiska okazali się do końca lojalni wobec swego przełożonego, a wśród zdecydowanych przeciwników pozostał kanonik Eggert Kempen. Głównym powodem sporów była kwestia indygenatu pruskiego.

6

Przyczynek do dziejów ołtarza cechu sukienników w kościele farnym w Bieczu

89%

Kotulska M.

Folia Historica Cracoviensia

|

2018

|

tom 24

|

nr 1

EN

The article presents a short outline of the history of the Corpus Christi Collegiate Church in Biecz, which constitutes only an introduction to a wider discussion of the main subject of the text, i.e. the history of the altar and the chapel of the Biecz clothiers’ guild. It is currently held that St. Catherine’s and St. Michael’s chapel was owned by the guild. However, the earliest sources concerning the investigated subject contain a mention of the original Corpus Christi altar founded by the guild. This inconsistency is presumably caused by the co-existence of two guild foundations, initially the Corpus Christi altar, and later the entire chapel. It should also be emphasized that they were located in two different places inside the Biecz parish church. The author did not find any evidence which would suggest that the first altar could survive until today. The article has been enhanced by a source edition: The elders of the clothiers’ guild of the town of Biecz notify Cardinal Frederic of the foundation and provision of the Corpus Christi alter in the Biecz parish church of 1483. The document is stored in the National Archive in Krakow.

PL

Artykuł prezentuje krótki zarys historii kolegiaty pod wezwaniem Bożego Ciała w Bieczu, która stanowi jedynie wprowadzenie do omówienia głównego tematu tekstu, czyli historii ołtarza i kaplicy cechu sukienników bieckich. Obecnie przyjmuje się, że kaplica pod wezwaniem św. Katarzyny i św. Michała znajdowała się niegdyś w posiadaniu tego cechu. W najstarszych źródłach dotyczących badanego tematu pojawia się jednak wzmianka o pierwotnym ołtarzu cechowym, pod wezwaniem Bożego Ciała. Niespójność ta wynika najprawdopodobniej z istnienia dwóch fundacji cechowych, na początku samego ołtarza pod wezwaniem Bożego Ciała, a z czasem całej kaplicy. Należy również zaznaczyć, że znajdowały się one w dwóch różnych miejscach we wnętrzu fary bieckiej. Autorka nie natrafiła na jakiekolwiek wzmianki, które świadczyłyby o tym, że pierwszy ołtarz sukienników mógł przetrwać do obecnych czasów. Tekst został wzbogacony o edycję źródłową: Starsi cechu sukienniczego miasta Biecza zawiadamiają kardynała Fryderyka o ufundowaniu i uposażeniu ołtarza pw. Bożego Ciała w kościele parafialnym w Bieczu z 1483 roku. Dokument ten jest przechowywany w zbiorach Archiwum Narodowego w Krakowie.

7

„o to się staram, żeby […] twoje sprawy zostały dobrze załatwione”. Koadiutoria biskupstwa warmińskiego dla Marcina Kromera w świetle listów i zabiegów Jerzego z Tyczyna

71%

Polańska E.

Facta Simonidis

|

2023

|

tom 16

|

nr 1

27-53

EN

In 1569, when Stanislaus Hosius, the Prince-Bishop of the Warmia Bishopric permanently departed for Rome, he left Marcin Kromer as the administrator of his diocese. However, he did not reach an agreement on this matter with Warmia’s diocesan chapter, which considered it the so-called articuli iurati (artykuły zaprzysiężone), thus initiating a long battle for the approval of the coadjutorship. A friend of Kromer from their student years, Jerzy from Tyczyn, a royal secretary and a Polish diplomat, who in the Roman Curia worked on behalf of the Kingdom of Poland and the Polish Church, effectively advocated for Kromer’s cause. Furthermore, the correspondence of Ticinius, an attentive observer and influential figure, shed new light on the entire matter. Finally, in early August 1571, at the Bernardine Monastery in Warsaw, delegates from Warmia’s diocesan chapter, declared to the apostolic nuncio that they accepted Kromer as the Coadjutor Bishop of Warmia upon the Pope’s approval.

PL

Kiedy w 1569 roku biskup warmiński Stanisław Hozjusz wyjeżdżał na stałe do Rzymu, w swojej diecezji zostawił jako administratora Marcina Kromera, jednak nie porozumiał się w tej kwestii z kapitułą warmińską, która uznała to za złamanie artykułów zaprzysiężonych (articuli iurati), co rozpoczęło długą batalię o zatwierdzenie koadiutorii. W Kurii Rzymskiej na rzecz Kromera skutecznie działał jego przyjaciel ze studenckich lat Jerzy z Tyczyna – sekretarz królewski, polski dyplomata działający w Italii na rzecz Królestwa Polskiego i polskiego Kościoła. Cała sprawa zyskuje nowe szczegóły dzięki korespondencji Ticiniusa – uważnego obserwatora i kreatora zdarzeń. Wreszcie na początku sierpnia 1571 roku w warszawskim klasztorze bernardynów delegaci kapituły warmińskiej stwierdzili wobec nuncjusza i całego jego dworu, iż akceptują Kromera jako koadiutora z woli papieża.

8

Wędrówki po „wiedzę bezcenną” Kromerów z XVI-wiecznego Biecza

71%

Polak M.

Facta Simonidis

|

2023

|

tom 16

|

nr 1

11-25

EN

The Kromer family, originating from the 16th-century Biecz, embarked upon their educational journey in the local parish school. Subsequently, they ventured beyond the confines of their town, thereby expanding their intellectual horizons. The present article delineates four distinct trajectories pursued by the Kromer family of Biecz, elucidating their acquisition of “invaluable knowledge”. Marcin, the eldest of the brothers, took up studies at the Academy of Cracow and continued his university education in Italy. His younger brother Andrzej was a promising humanist but he died during his studies in Cracow. Mikołaj, who was the Kromers’ youngest son, followed in Marcin’s footsteps, extending his education in institutions in Germany. Conversely, the Kromers’ nephew, Jan Złotnik, did not go to university and was educated at the court of Stanislaus Hosius, the Bishop of Warmia.

PL

Przedstawiciele rodziny Kromerów, pochodzącej z XVI-wiecznego Biecza, pierwsze kroki w edukacji stawiali w bieckiej szkole parafialnej. Następnie wyruszali poza granice miasta, aby poszerzyć swoje naukowe horyzonty. W artykule przedstawiono cztery różne ścieżki podróży po „wiedzę bezcenną”, opierając się na przykładzie bieckiej rodziny Kromerów. Najstarszy z braci, Marcin, podjął studia na rodzimej Akademii w Krakowie, aby następnie kontynuować zdobywanie wiedzy w Italii. Jego młodszy brat, Andrzej, zapowiadał się na świetnego humanistę, lecz zmarł w trakcie krakowskich studiów. Mikołaj, najmłodszy z braci, podążał utartą przez Marcina ścieżką, uzupełniając ją o ośrodki niemieckie. Ich siostrzeniec, Jan Złotnik, nie podjął głębszych studiów, ale kształcił się na dworze biskupa warmińskiego Stanisława Hozjusza.

9

Retoryczny aspekt polemiki religijnej z perspektywy listu Stanisława Hozjusza do Marcina Kromera z 15 kwietnia 1551 roku

65%

Stasiewicz P.

Studia Europaea Gnesnensia

|

2016

|

nr 13

59-75

EN

The aim of this paper is to show how a 16th-century Catholic clergyman would polemicize in the matter of religion with a Lutheran, whom he tried to convince to abandon erroneous (in his opinion) teachings. The author attempts to demonstrate the means and devices which Hozjusz employed for that purpose, and show the image of a heretic and a defender of faith conveyed in the letter to Marcin Kromer dated 15 of April 1551.

10

Witold Bosonóg, czyli polska [nie]dojrzała (nie)dojrzałość. Casus strukturacji tożsamości

65%

Chojnacki M.

Tematy i Konteksty

|

2017

|

tom 12

|

nr 7

315-329

EN

Due to surprisingly different historical testimonies about Polish identity and character – Poles being astonishingly kind-hearted, naive and polite and at the same time quarrelsome and incapable of acting together – how should a peculiar weakness of Polish social existence leading to „ritual chaos” be understood? Gombrowicz in his ironic historical dramas – in Ślub (Wedding), in Historia (History), in Operetka (Operetta) – leads us to discovering mature immaturity understood much more widely than just criticism of Polish form or „trap” suggesting the possibility of critical but conscious accepting Polishness as a feeling of helplessness in the face of this world powers, a weak, unfinished and vague identity and at the same time showing unexpected benefit from this seemingly hopeless situation: Polish weakness, self-conscious, unassertive identity gives a chance to react more flexibly, maturely to revolutionary changes in contemporary world. Speaking the language of contemporary subjective sociology the Habermas vision of ideal community of communication is defeated by Anthony Giddens’s description of structuration in which true mechanisms of creating efficient collective identities can be seen.

11

Inspiracje Cycerońskie w Marcina Kromera Monachus, sive Colloquiorum de religione […] liber I (1568:34-40)

62%

Dziuba A.

|

nr 3

7-22

EN

Martinus Cromerus (1512-1589), the secretary of last Polish kings from Jagiellonian dynasty: Sigismundus I and Sigismundus II Augustus, bishop of Warmia, was distinguished humanist and appreciated historiographer. His work was part of a polemic dialog with Reformation. Between 1541-1544 four anonymous volumes of Rozmowy Dworzanina z Mnichem were published. Their main purpose was to discourage Polish people from converting to Evangelism. Cromerus wrote about it in latin prafaetio for two first editions of Colloquiorum de religione from 1559 year and completed edition titled Monachus, sive Colloquiorum de religione libri quattuor... from 1568 year. In preface he mentioned reasons of creating latin versions of the dialogs, and in edition for year 1568 about his work method with text. Both authors declarations, comparison of polish and latin texts and between latin editons show that Monachus, sive Colloquiorum de religione libri quattuor is not a translation of Polish dialog. Individual editions of colloquiorum libri... contain differences in content as well as in style. Stylistical devices used by Cromerus in the fragment of first dialog from first volume Monachus… is the subject of this article. The author described riots and religious conflicts (mostly war with Smalcaldica confoederatio) imitating style of Ciceros speeches. Analysis of chosen sentences from above mentioned fragment provides evidence that Kromer has purposely used rhetorical devices and their connections form Ciceronian speeches (eg. De imperio Cn. Pompei, Pro Caelio). Analysed passaged seems to be the most rhetorical passus in over 1000 pages of Cromerus’ work, is a great ilustration of Warmian Bishops rhetorical abilities and therefore it deserves sixteenth century polish-latin prose researchers’ attention.

PL

Marcin Kromer (1512-1589), sekretarz ostatnich królów polskich z dynastii Jagiellonów – Zygmunta I Starego i Zygmunta II Augusta, biskup warmiński, był wybitnym humanistą i cenionym historiografem. Włączył się też swoim pisarstwem w polemiczno-teologiczny dialog z reformacją. W latach 1541-1544 wyszły kolejno 4 księgi anonimowych polskojęzycznych Rozmów Dworzanina z Mnichem. Głównym celem ich napisania było zniechęcenie rodaków do przechodzenia na stronę ewangelików i umocnienie w wierze katolickich Polaków. Kromer pisze o tym w łacińskich praefationes do wydania dwóch pierwszych rozmów w języku łacińskim z 1559 r. i do kompletnego wydania, noszącego tytuł Monachus, sive Colloquiorum de religione libri quattuor... z 1568 r. We wstępach pisze też o powodach stworzenia łacińskich wersji dialogów, a w wydaniu z 1568 r. wspomina o pracy z tekstem. Zarówno uwagi odautorskie, jak i staranne porównanie tekstów polskich z łacińskimi oraz łacińskich wydań między sobą pozwalają wysnuć wniosek, że łacińskie wydania dialogów nie są tłumaczeniem polskich rozmów, a poszczególne wydania colloquiorum libri... wykazują zmiany zarówno w warstwie merytorycznej, jak i stylistycznej. Właśnie ta ostatnia jest przedmiotem analizy zamieszczonej w artykule. Fragment opisujący zamieszki i wojny religijne (głównie wojnę ze Związkiem Szmalkaldzkim) wykazuje wyraźne inspiracje stylem mów Cycerona. Analiza wybranych zdań z fragmentu pierwszej rozmowy z pierwszej księgi dostarcza dowodów na to, że Kromer świadomie korzystał ze środków retorycznych i ich połączeń używanych przez Cycerona w jego mowach (np. De imperio Cn. Pompei, Pro Caelio) oraz na wzór Arpinaty łączył istotne dla omawianej treści wyrazy. Analizowany passus zdaje się najbardziej obfitować w figury stylistyczne w całym liczącym ponad 1000 stron dziele Kromera. Jest również znakomitą ilustracją umiejętności retorycznych biskupa warmińskiego. Z tego też względu zasługuje na uwagę badaczy szesnastowiecznej prozy polsko-łacińskiej.

12

Marcin Kromer - polski Liwiusz? Czyli rzecz o stylu Kromerowej Historii

51%

Wysocki M.

Roczniki Humanistyczne

|

2013

|

tom 61

|

nr 3: Filologia Klasyczna

31-43

EN

This paper is part of a triptych devoted to the most significant work by Martin Kromer and it is an attempt to answer why Martin Kromer is called Polish Livy. This paper presents an analysis of Kromer’s style in his De origine et rebus gestis Polonorum libri XXX . The analysis is intended to determine if Kromer’s style meets the requirements imposed on historical treatises by Ancient and Renaissance theorists of historiography. By juxtaposing the analysis of Kromer’s style against theories of historiography, the author manages to prove that Kromer met all the major requirements concerning the style of a historical work. Taking into account the other two texts of the triptych, devoted to the protagonist and the narrative of Kromer’s work, one can justifiably claim that he deserves to be named Polish Livy.

13

"The Tempest" and Three Journeys. William Shakespeare and Daniel Naborowski

51%

Mrowcewicz K. , Mrowcewicz K.

|

nr 4