Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Litwini w gminie Darłowo

100%

Michalczyk B.

Zachodniopomorski Magazyn Rolniczy

|

2005-2006

|

nr 05

2

Gromadkarze litewscy i mazurscy wobec zabobonów, "bajek" i "rzeczy brzydkich"

84%

Prusinowska J.

Komunikaty Mazursko-Warmińskie

|

2018

|

nr 3(301)

481-508

EN

Lithuanian and Masurian members of the Fellowship Movement (gromadkarze) were described by their contemporaries as extremely pious, honest, humble, righteous or obedient. They were strangers to all worldly joys, which they themselves called “fairy tales”, “sins” or “ugly things”, and those things associated with them, amongst others singing (with the exclusion, of course, of religious songs), dance, music and other pagan remnants. There are no direct sources that would clearly outline the attitude of the members of the Fellowship Movement movement to folklore and people, and the materials touching this sphere of their lives collected by strangers are very scare and mainly concern folk songs. This article focuses on the issue of the presence of superstitions in the lives of people and tries to determine whether the public disapproval of superstitious beliefs reflected their real views, or whether it served only as a veil behind which they hid their real faces. This information was taken from folkloristic collections, archival materials of scientific expeditions and fiction, documenting life primarily in Lithuania Minor and from the last witnesses of the activities of Lithuanian members of the Fellowship Movement. Information gathered at different times and places is convergent: the piety of the members of the Fellowship Movement, mainly peasants, was based on a strong foundation of Christian faith entwined with paganism, which could not be completely eradicated, and without which their faith would not be as strong. The article was created within the framework of the research project “Modernybės ir tradicijos sampyna: surinkimininkų judėjimas Mažojoje Lietuvoje” (“A Plexus of Modernity and Tradition: The Fellowship Movement in Lithuania Minor”) financed by the Lithuanian Scientific Council (Lietuvos mokslo taryba), Contract No. S–MOD–17– 10.

3

Lithuanians in the United States at the turn of the 19th and 20th centuries

84%

Szlaużys P.

Białostockie Teki Historyczne

|

2017

|

tom Białostockie Teki Historyczne, 2017, tom 15

EN

At the turn of the 19th and 20th centuries, the United States was one of the most popular destinations for emigrants from the Lithuanian territories in the Russian Empire. They emigrated because they had no economic, social, or political perspectives in their homeland, which was part of the Russian Empire and the German Reich until 1918, when Lithuania proclaimed to be independent. The Lithuanians living in the Russian Empire were subjected to persecution as they were forbidden to speak their mother tongue or learn about their native history or culture. Moreover, they could not afford to buy land and were left landless and jobless mainly because of the unfavorable Russian policy to russify and economically exploit the areas controlled by the Tsar. In the pre-World War I period, the United States was a favourable country for Lithuanian emigrants because they could enjoy economic, social, and political freedom in that country. They could earn enough money to support their families left behind in their homeland, which often followed their relatives or friends living in the new land. It was much easier for them to find a job in the United States, where the Industrial Revolution created a massive demand for new workers. Lithuanian Americans lived next to other ethnic communities, which could unrestrictedly speak their native language, profess their own religion, learn about their history, establish their own political organisations, as well as issue their own newspapers or books. Such freedom encouraged American Lithuanians to integrate within their own community and to take advantage of opportunities they had never had in their homeland. As the United States was such an attractive place for the newcomers, the number of Lithuanians leaving the Russian Empire increased sharply. This was possible mainly because new railway lines were built in the Russian Empire, including the Lithuanian areas. Such routes led to ports in Germany, from where the emigrants sailed to the United States. Before World War I, hundreds of thousands of Lithuanian emigrants arrived in the United States to start their new lives. It must be said that Lithuanian Americans were successful as an ethnic community in the United States. They were strongly integrated. They cultivated their cultural values and sent money to their families in the United States and their relatives living in the Russian Empire. Lithuanian Americans established their own political organisations, which lobbied the US government as well as other political and economic organisations to support an independent Lithuania, contributed to the establishment of a Lithuanian mission in Washington D.C. and recognition of Lithuania by the US government as an independent state on 28 July 1922. The economic and social perspectives in the United Stated encouraged most Lithuanian emigrants to stay in the United States permanently, even when Lithuania became independent in 1918, and its inhabitants were no longer persecuted because of their ethnic origin.

PL

Na przełomie XIX i XX stulecia Stany Zjednoczone były jednym z najbardziej popularnych kierunków emigracyjnych dla ludności z terytoriów litewskich w Imperium Rosyjskim. Emigracja z tych terenów była popularna w tamtym czasie, ponieważ osoby emigrujące nie miały perspektyw gospodarczych, społecznych ani politycznych na swojej ziemi ojczystej, kontrolowanej przez Imperium Rosyjskie i Rzeszę Niemiecką do 1918 r., kiedy Litwa ogłosiła niepodległość. Litwini żyjący w Imperium Rosyjskim byli poddawani prześladowaniom, ponieważ zabraniano im porozumiewania się w języku ojczystym, uczenia się ojczystej historii lub kultury, oraz nie było ich stać na zakup ziemi i wielu z nich skazanych było na bezrobocie, głównie ze względu na niekorzystną politykę rosyjską polegającą na rusyfikacji i czerpaniu korzyści gospodarczych na terenach kontrolowanych przez cara. Przed I wojną światową, Stany Zjednoczone były bardzo popularnym krajem dla emigrantów litewskich, ponieważ w tym kraju mogli korzystać z wolności gospodarczej, społecznej i politycznej. Mogli zarobić wystarczająco pieniędzy dla swoich rodzin pozostawionych w ojczyźnie, którzy często podążali za ich krewnymi lub przyjaciółmi żyjącymi w nowym i dalekim kraju. Łatwiej było im znaleźć pracę w Stanach Zjednoczonych, gdzie rewolucja przemysłowa stworzyła ogromny popyt na nowych pracowników. Litwini amerykańscy mieszkali obok innych wspólnot etnicznych, które mogły bez ograniczeń porozumiewać się we własnym języku, wyznawać własną religię, poznawać własną historię, tworzyć własne organizacje polityczne, a także wydawać własne gazety lub książki. Taki rodzaj wolności zachęcał Litwinów amerykańskich do integracji we własnej społeczności i korzystania z możliwości niespotkanych w ich ojczyźnie. W związku z tym, że Stany Zjednoczone były tak atrakcyjnym krajem dla nowo przybyłych emigrantów, liczba Litwinów opuszczających rosyjskie imperium gwałtownie rosła. Było to możliwe głównie dlatego, że powstały nowe linie kolejowe w Imperium Rosyjskim, w tym na terenach litewskich, które prowadziły do portów w Niemczech, skąd emigranci płynęli do Stanów Zjednoczonych. Do wybuchu I wojny światowej setki tysięcy litewskich emigrantów przybyło do Stanów Zjednoczonych, aby rozpocząć nowe życie. Można stwierdzić, że Litwini amerykańscy odnieśli sukces jako społeczność etniczna w Stanach Zjednoczonych. Byli silnie zintegrowani. Pielęgnowali ojczystą kulturę i przekazywali zarobione pieniądze dla swoich rodzin w Stanach Zjednoczonych i krewnych żyjących w Imperium Rosyjskim. Litwini amerykańscy założyli również własne organizacje polityczne, które lobbowały rząd USA oraz inne organizacje polityczne i gospodarcze w celu wsparcia niezależnej Litwy, co w późniejszym okresie przyczyniło się do ustanowienia litewskiego przedstawicielstwa w Waszyngtonie i w końcu uznania Litwy przez rząd Stanów Zjednoczonych, jako niezależnego państwa 28 lipca 1922 r. Perspektywy ekonomiczne i społeczne w Zjednoczonym Stanowisku sprawiły, że większość emigrantów litewskich zdecydowały się na stały pobyt w Stanach Zjednoczonych, nawet gdy Litwa stała się niezależna w 1918 r., a jej mieszkańcy nie byli już prześladowani z powodu ich etnicznego pochodzenia.

4

Granica, wojna i miłość w prozie Birutė Jonuškaitė

84%

Peluritytė-Tikuišienė A.

Czytanie Literatury. Łódzkie Studia Literaturoznawcze

|

2023

|

nr 12

115-129

EN

Birutė Jonuškaitė, a Lithuanian writer born and raised in Sejny/Seinai [Polish/Lithuanian] County, Poland, became one of the most consistent storytellers of genuine cross-national relations in Lithuanian literature. In all her novels, the writer, who settled in Vilnius after her studies at Vilnius University, tells stories about the life of the Lithuanian diaspora in Poland, and in her latest novels, Maranta (2015) and Maestro (2019), she brings to life a literary epic about the historical relations between Lithuanian, Polish, Jewish and French families. These relations burgeon at the beginning of the century in the province of Lithuania where the borders of several countries converge, to unfold over the coming decades across the thoroughfares and capitals of Europe and the world. Separated by the vicissitudes of war and history, whole families and individuals alike find each other because in response to the call of human warmth and love.

PL

Birutė Jonuškaitė, litewska pisarka urodzona i wychowana w powiecie sejneńskim w Polsce, stała się w literaturze litewskiej jedną z najbardziej konsekwentnych autorek opowiadających prawdziwe historie o sąsiedztwie. Po studiach na Uniwersytecie Wileńskim Jonuškaitė pozostała w Wilnie. We wszystkich swoich powieściach opowiada o życiu diaspory litewskiej na ziemiach polskich. W ostatnich utworach, Maranta (2015) i Maestro (2019), tworzy swoisty epos literacki o historycznych związkach między rodzinami litewskimi i polskimi. Związki te rodzą się na litewskiej prowincji, na początku wieku, w miejscu, w którym zbiegają się granice kilku państw, a następnie w ciągu dziesięcioleci rozszerzają się na drogi i stolice Europy i świata. W tych powieściach, dotyczących problemów ogólnoludzkich, granica i pogranicze stają się istotnym problematycznym punktem orientacyjnym.

5

Rok 1918, a mniejszości narodowe

84%

Boćkowski D.

Zeszyty Naukowe Ostrołęckiego Towarzystwa Naukowego

|

2009

|

tom Zeszyt

|

nr XXIII

129-136

EN

In 1918 the problem of national minorities was most important and urgent issue. The main problem related to the Byelorussians, Lithuanians, Jews as well as German and Russian. The minorities were reluctant to regaing independence by Poland. They were murilling to Polish nationalism, which played very important role in consolidating Polish lands.

PL

Problem mniejszości narodowych w aspekcie odzyskania niepodległości przez Polskę w 1918 roku był jedną z najważniejszych i najpilniejszych ówczesnych spraw. Rzecz dotyczyła głównie Białorusinów, Litwinów, Żydów, ale także Niemców i Rosjan. Generalnie należy przyjąć, iż wszystkie mniejszości ustosunkowały się niechętnie, a niekiedy wręcz wrogo do polskiej misji wyzwalania. Wynikało to m.in. z wykorzystywania przez Polaków nacjonalizmu głęboko tkwiącego w polskiej świadomości, co było konieczne dla scementowania w jeden organizm państwowy ziemi trzech zaborów.

6

Stosunki narodowościowe i etniczne na Suwalszczyźnie i Kowieńszczyźnie w dobie kształtowania się koncepcji granic odrodzonego państwa polskiego

84%

Jagiełło J. T.

Kultura Słowian. Rocznik Komisji Kultury Słowian PAU

|

2020

|

tom XVI

67-98

EN

This article discusses relationships between various ethnic and national groups that were characteristic for the North-Western part of region called Eastern Borderlands at the turn of XIX century. Vast literature on this subject is available, but it should be noted that the subject itself remains under strong political and ideological influence, it is also surrounded by many myths and common beliefs; and last but not least, there are historical sources that still have never been used in the discussion. One of such sources, not yet being used for research on ethnic divisions within the Polish-Lithuanian borderland at the beginning of XX century, are data gathered by Warsaw Statistical Committee in volume II (Ethnic Statistics for the Congress Poland) of the book Territorial Development of Polish Nationality(1917), by Włodzimierz Wakar. This work includes information on headcount of Polish and Lithuanian populations in years 1910 and 1914, divided by all communes and towns in the Suwalki Governorate. These statistical data are of exceptional scientific value, as they were gathered and aggregated at the commune level, showing detailed characteristics of ethnic transformations. By comparing the information regarding populations’ headcount in 1914 and 1910, it is possible to assess which of the two populations grew within this 4-year period. Thorough knowledge of dynamics and direction of ethnic (nationalistic) transformations taking place within the Suwalki Governorate, might bring us some interesting answers. It might help us find out if just before the World War I other regions inhabited by both Polish and Lithuanian populations, such as Vilnius, Grodno and Kaunas provinces, were under the process of polonization or lithuanization.

PL

W niniejszym artykule została podjęta problematyka stosunków narodowościowych charakterystycznych dla obszaru północno-zachodniej części tzw. Kresów Polski na przełomie XIX i XX w. Zagadnienie to opisywane jest w wielu publikacjach, jednak, jak okazuje się, jest ono, po pierwsze, bardzo podatne na wpływy polityczne i ideologiczne; po drugie, jest często przesycone mitami i potocznymi wyobrażeniami; i wreszcie po trzecie, istnieją źródła historyczne w dyskusji nad nim dotąd niewykorzystane. Takim zasobem, dotąd nie użytym w badaniach podziałów na polsko-litewskim pograniczu etnicznym na początku XX w., są dane Warszawskiego Komitetu Statystycznego odnotowane w części II (pt. Statystyka narodowościowa Królestwa Polskiego) dzieła Włodzimierza Wakara pt. Rozwój terytorialny narodowości polskiej z 1917 r. Zawierają one informacje o liczbie ludności narodowości polskiej i litewskiej w roku 1910 oraz w 1914 we wszystkich gminach i miastach Guberni Suwalskiej. Są to dane unikatowe z uwagi na to, że zostały zebrane, zagregowane na poziomie gmin, czyli pozwalają uchwycić zjawisko przemian narodowościowych z największą dokładnością i we właściwej skali. Porównując istniejące od ponad 100 lat informacje o tych liczbach z roku 1914 z 1910 r., można ocenić, czy w okresie tych czterech lat doszło do procesu wzrostu liczbowego ludności polskiej czy też litewskiej. Wiedza o dynamice i kierunku przemian etnicznych (narodowościowych) w Guberni Suwalskiej może przybliżyć nas do odpowiedzi na pytanie, czy tuż przed wybuchem I wojny światowej na innych obszarach zamieszkałych przez Polaków i Litwinów, takich jak Wileńszczyzna, Grodzieńszczyzna czy Kowieńszczyzna, mogło dochodzić do polonizacji czy do lituanizacji ludności zamieszkującej te tereny.

7

Wspolpraca naukowa Litwinow i Polakow

67%

Ciukszo D.

Humanistyka i Przyrodoznawstwo. Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie

|

2000

|

tom 06

272-273

8

Fenomen puński

67%

Pochwala A.

Wieś i Rolnictwo

|

1988

|

nr 3

9

Вобраз Тадэвуша Касцюшкi як мастацкi канцэпт у беларускай грамадзянскай лiрыцы

67%

Трафiмчык А.

Białorutenistyka Białostocka

|

2016

|

tom 8

PL

Analiza materiału pokazała, że białoruscy poeci i tłumacze często wykorzystują obraz Tadeusza Kościuszki jako koncepcji twórczej począwszy od XIX wieku (z przerwą w czasach sowieckiej). Większość poetów posługuje się tą postacią historyczną jako symbolem w kontekście liryki publicystycznej. Uczucia patriotyczne mają charakter litewsko-białoruski bez rozgraniczania na litewskość i białoruskość. Jednocześnie podkreślono obecność różnych epok historycznych na ziemiach współczesnej Białorusi.

EN

According to the analyzed examples the artistic image of Kostyushko has been widely used as a concept by Belarusian poets and translators since the 19th century. They broke with this tradition in Soviet times. The image of the hero functions as a symbol in the cultural and historic discourse of Belarusian poets. The patriotic feelings are of Lithuanian-Belarusian nature without the division into Lithuanian or Belarusian type. The presence of various historical periods on the territory of modern Belarus has been emphasized.

10

The turn of 1918 and 1919 in Lithuania in the light of unknown documents

59%

Gierowska-Kałłaur J.

Studia z Dziejów Rosji i Europy Środkowo-Wschodniej

|

2019

|

tom 54

|

nr 3

31-63

PL

Dzięki nieznanym dotąd, unikalnym dokumentom odnalezionym w dwóch moskiewskich archiwach (Архив внешней политики Российской империи; Российский государственный военный архив), pisanym na przełomie 1918 i 1919 roku przez przedstawicieli dwóch stron polsko-sowieckiego frontu autorka omawia sytuację w Wilnie na przełomie grudnia 1918 i stycznia 1919 roku.

EN

Thanks to previously unknown documents found in two Moscow archives (Archive of the Foreign Policy of Imperial Russia and Russian State Military Archive), written at the turn of 1918 and 1919 by representatives of two sides of the Polish-Soviet front, the author discusses the situation in Vilnius at the turn of December 1918 and January 1919.

11

Dlaczego nie doszło do Unii, której nie było?

51%

Gierowska-Kałłaur J.

Społeczeństwo i Polityka

|

2019

|

nr 3(60)

75-88

PL

Tekst jest próbą odpowiedzi na pytanie, dlaczego Wilno zachowało daleko posuniętą rezerwę wobec propozycji reaktywacji unii przedstawionej przez Józefa Piłsudskiego w Odezwie do mieszkańców byłego Wielkiego Księstwa Litewskiego (22 kwietnia 1919 r.) w oswobodzonym od bolszewików mieście. W czasie wojny polsko-sowieckiej J. Piłsudski podejmował liczne działania w celu doprowadzenia do odrodzenia unii lubelskiej w nowoczesnym, XX-wiecznym kształcie. Na niepowodzenie tej polityki federacyjnej miały głównie wpływ konsekwencje niemieckiej polityki specjalnej prowadzonej w latach 1915–1918 na terenie niemieckiej okupacji części ziem byłego Wielkiego Księstwa Litewskiego, tzw. Ober-Ost. Polityka Niemców mająca na celu osiągnięcie własnej dominacji politycznej i gospodarczej na okupowanym terytorium wykorzystywała ambicje polityczne innych niż polska narodowości, starała się o antagonizowanie przedstawicieli różnych grup narodowych z najsilniejszą i najniebezpieczniejszą dla niemieckich interesów na terytorium byłej Rzeczpospolitej Obojga Narodów grupą polską. W tej sytuacji liderzy litewscy i białoruscy pozostający pod okupacją niemiecką nie widzieli korzyści płynących z ewentualnego sojuszu z Polakami, a posunięcia mające wymowę antypolską przynosiły im konkretne dotacje ze strony niemieckich okupacyjnych władz wojskowych. Próby porozumienia się polityków polskich, litewskich i białoruskich kończyły się zatem niepowodzeniem, zwiększały się natomiast sprzeczności interesów spadkobierców byłego Wielkiego Księstwa Litewskiego (16 lutego 1918 r. Litwini ogłosili po raz drugi niepodległość, 25 marca 1918 r. liderzy BRL wydali III Hramotę, 11 listopada 1918 r. proklamowano powstanie pierwszego litewskiego rządu, 11 grudnia 1918 r. członkowie żydowskiej starszyzny weszli do litewskiej Taryby). Wejście bolszewików do Wilna dodatkowo zantagonizowało Polaków i Żydów. Niezależnie od narodowości mieszkańcy Wilna odnieśli się więc nieufnie do idei federacji. Nie była zatem możliwa realizacja projektu systemu (ew. unii) państw buforowych, oddzielających Polskę od Rosji. W wyniku politycznej klęski polityki federacyjnej po podpisaniu traktatu ryskiego na terenie b. Rzeczypospolitej Obojga Narodów nie było już silnego związku narodów mogącego skutecznie stawić opór różnego rodzaju ekspansji – czy to ze wschodu, czy z zachodu.

EN

The present study is an attempt to answer the question as to why the residents of Vilnius displayed such reluctance towards the idea of reactivating an international union, put forth by Józef Piłsudski in his “Proclamation to the inhabitants of the former Grand Duchy of Lithuania” (22 April 1919) in this city recently liberated from the Bolsheviks. During the Polish-Soviet War, Piłsudski undertook extensive efforts aimed at reviving the Union of Lublin in a modern, 20th-century form. The failure of the federalist concept resulted primarily from the consequences of the German special policy conducted in the years 1915–1918 in the German-occupied portion of the lands of the former Grand Duchy of Lithuania, known as Ober-Ost. The German strategy, aimed at achieving political and economic domination in the occupied territories, exploited the political ambitions of all national circles other than Polish by antagonizing the representatives of various ethnic groups with the strongest and most dangerous group within the former Polish-Lithuanian Commonwealth, i.e. the Poles. In this situation, Lithuanian and Belarusian leaders under German occupation saw no benefi t in a possible alliance with Poles, especially that anti-Polish measures were rewarded with subsidies from the German occupation military authorities. All attempts at a compromise made by Polish, Lithuanian and Belarusian politicians proved unsuccessful, while confl icts of interest between the successors of the former Grand Duchy of Lithuania grew (on 16 February 1918, the Lithuanian side declared independence for the second time; on 25 March 1918 the leaders of the BNR issued their Third Charter; on 11 November 1918 the formation of the fi rst Lithuanian government was proclaimed, and on 11 December 1918 the Jewish elders joined the Lithuanian Taryba). The Bolsheviks’ entry into Vilnius antagonised the Polish and Jewish populations even further. In summary, the citizens of Vilnius were sceptical of the federalist concept regardless of their nationality. Implementing a system (or union) of buffer states separating Poland from Russia was therefore out of the question. Due to the ultimate failure of the federalist policy sealed by the signing of the Peace of Riga, no powerful multinational union would emerge in the territories of the former Polish-Lithuanian Commonwealth to effectively put a halt to any later expansionist attempts, either from the East or from the West.

12

„Niezadowoleni są, ale nie uciekać było spod Pskowa, a dotrwać do końca!” Jan Piotrowski o Litwinach

51%

Ślęczka T.

Tematy i Konteksty

|

2019

|

tom 14

|

nr 9

202-219

EN

The paper deals with the manner in which the Pole Jan Piotrowski, the author of the diary of Stefan Batory’s expedition to Pskov (1581-1582), depicted the Lithuanians participating in it. He rarely referred to stereotypical ideas about them, rather than this he described the reality that he observed and did not skew it towards the established beliefs.Although he valued his countrymen more, he could show courage and bravery of the Lithuanian soldiers, especially praising the raid of Krzysztof Radziwiłł’s troop. Somewhat more often, however, he reprimanded the Lithuanians: underestimated their number and combat quality, accused them of withdrawing too quickly from Pskov, emphasized their susceptibility to rumours. Among the citizens of the Grand Duchy of Lithuania, he most disliked Chancellor Eustachy Wołłowicz, who hindered Piotrowski from fulfilling his mission and often refused access to the documents he possessed.The image we receive is inhomogeneous. It combines bright and dark sides of fellow Lithuanian citizens, which makes it seem very credible.