The article reinterprets the two poems which Juliusz Słowacki wrote while travelling to the Holy Land. Unlike in previous interpretations, here the author uses the motif of tears to uncover the poems’ emotional value and to situate them in the tradition of romanticism. Other poems from the same period set the interpretative context and anticipate the poet’s spiritual growth. Consequently, the article is yet another attempt to demonstrate the emotive characteristics of Słowacki’s lyric poetry. Moreover, it shows how his works are related to his biographical background.
Recenzja zawiera rozbiór nowatorskiej pracy Marka Troszyńskiego "Alchemia rękopisu. „Samuel Zborowski” Juliusza Słowackiego" (Warszawa 2017), na którą składa się edycja dokumentacyjna rękopisu dramatu Słowackiego oraz refleksja tekstologiczna, związana m.in. z tradycjami wydawniczymi mistycznego Dzieła poety, jego poetyką i zwyczajami pisarskimi. Autorka recenzji przybliża zaproponowane przez Troszyńskiego zasady wydania manuskryptu Samuela Zborowskiego, w wielu punktach różniącego się od tekstu znanego z dotychczasowych edycji, i najważniejsze walory publikacji na tle obserwowanego obecnie „powrotu do źródeł” literatury romantyzmu, zwłaszcza zainteresowania brulionami, oraz w kontekście tendencji rozwojowych współczesnego edytorstwa. Podejmuje też próbę oceny przyjętych rozwiązań edytorskich, pomysłowych i odważnych, z perspektywy odbiorcy o zróżnicowanych kompetencjach.
EN
The review contains an investigation into Marek Troszyński’s innovatory book "Alchemia rękopisu. “Samuel Zborowski” Juliusza Słowackiego" ("Alchemy of a Manuscript. Juliusz Słowacki’s “Samuel Zborowski”", Warsaw 2017) which is composed of a documentary edition of Słowacki’s drama manuscript and a textological reflection connected with, inter alia, the publishing traditions of the poet’s mystical Work, his poetics and writing customs. The reviewer describes the assumptions of the manuscript edition of Samuel Zborowski suggested by Troszyński—in many points different from the text known from the erstwhile editions—and the most fundamental values of this publication against the background of the presently observed “return to the sources” of romantic literature, especially interest in drafts, as well as in the context of the developmental tendencies of contemporary editing. She also attempts to evaluate the adopted editorial solutions, ingenious and brave from the stance of a mixed competence receiver.
Why Cyprian Norwid tore a souvenir drawing from Egypt from Juliusz Słowacki? The article treats of the issues of privacy and informality in Cyprian Norwid’s Czarne kwiaty [Black Flowers]. The poet wrote about events from the lives of individuals whose status was public. He wrote, among others, about informal meetings, universalising their meaning. He published the piece in a monthly insert to Czas daily newspaper. A question arises whether Norwid had the right to unveil the privacy of these people. Did he ask them to let him exploit very private moments from their lives? A scene from the drama, where the narrator (the author of Czarne kwiaty) cuts a souvenir drawing from Juliusz Słowacki – he sends one half to Poland and keeps the other to himself – reveals the quintessence of the piece. By cutting the drawing from Egypt Norwid made it into two pieces; at the same time he destroyed a souvenir from Słowacki and, in a certain sense, those things that were the most private in relationships with particular people.
Wśród wielu polskich podróżników, którzy w XIX wieku odwiedzili Egipt, na szczególną uwagę zasługuje Juliusz Słowacki. Przebywał on w Egipcie od 20 października 1836 do końca tegoż roku. Towarzyszem podróży Słowackiego był Zbigniew Brzozowski, a równocześnie, choć osobno, podróżowali po Egipcie ich znajomi, bracia Stefan i Aleksander Hołyńscy. Wszyscy oni, z wyjątkiem poety-emigranta, byli bogatymi ziemianami. Słowacki odwiedził Aleksandrię i Kair, obejrzał wnętrze piramidy Cheopsa i wdrapał się na jej szczyt, a następnie dotarł Nilem aż do wyspy Philae na południu. Po drodze zachwycał się ruinami świątyń i grobowcami faraonów. Był przeciwny profanacji grobowców i rabunkowi zabytków egipskich przez europejskich kolekcjonerów i ich agentów. Plonem podróży Słowackiego były poetyckie refleksje dotyczące dziejów Egiptu i jego zabytków. Przewyższają one współczesne Słowackiemu utwory „egipskie” poetów zachodnich, nie wyłączając „Ozymandiasa” Shelleya (który zresztą nigdy nie był Egipcie). Niedawno odnaleziono notatnik Słowackiego z podróży na Wschód, zawierający rysunki, notatki i wiersze. Ten notatnik, należący do warszawskiej Biblioteki Krasińskich, uważany za zniszczony w czasie wojny, trafił poprzez różne koleje wojennych losów do biblioteki w Moskwie i jest obecnie przedmiotem prac edytorskich polskich specjalistów.
EN
Among the many Polish travellers who visited Egypt in the 19th century, Juliusz Słowacki deserves special attention. He stayed in Egypt from October 20th, 1836, to the end of that year. Słowacki’s companion in the travel was Zbigniew Brzozowski, and also, though separately, two brothers and their friends Stefan and Aleksander Hołyński made a trip to that country. All of them, with the exception of the émigré poet, were wealthy landowners. Słowacki visited Alexandria and Cairo, saw the inside of the Pyramid of Cheops and climbed up its top, as well as up the Nile reached the island of Philae in the South. On his way he took great pleasure in the ruins of temples and pharaohs’ tombs. He opposed the profanation of tombs and robbery of Egyptian antiquities done by European art collectors and their agents. An effect of Słowacki’s travel were poetic reflections about the history of Egypt and the monuments of Egypt. The reflections surpass the “Egyptian” pieces by Western poets contemporary to Słowacki, not excluding “Ozymandias” by Shelley who, after all, never went to Egypt. Słowacki’s notebook from his travel to the East, containing images, notes and poems, has recently been found. A part of Krasiński Library collection, for many years considered as destroyed during the war, the notebook, following many war vicissitudes, reached a library in Moscow and is presently a subject of editorial activities performed by Polish specialists within the framework of the project sponsored by the Polish National Centre for Science (grant nr. NCN 2014/15/B/H52/01360) and directed by professor Maria Kalinowska.
The review of the book "Juliusz Słowacki – interpretacje i reinterpretacje" ("Juliusz Słowacki – Interpretations and Reinterpretatios") consists of 14 interpretive sketches in which attention is brought to the lyrical aspect of the poet’s creativity. Presented from different perspectives, Słowacki’s poems become a pretext for a thought about the methodology of reading the pieces, are seen as a source of inspiration for Jarosław Iwaszkiewicz and Zbigniew Herbert, and first and foremost are regarded to be constantly interesting in spite of the passing years with a view to their forms and themes.
PL
Recenzja książki "Juliusz Słowacki – interpretacje i reinterpretacje" stanowi omówienie składających się na nią 14 szkiców interpretacyjnych, w których uwaga zostaje skoncentrowana głównie na lirycznym aspekcie twórczości autora Godziny myśli. Ukazywane z różnorodnych perspektyw wiersze Słowackiego stają się pretekstem do namysłu na temat metodologii związanej z lekturą dzieła wieszcza, są przedstawiane jako źródło inspiracji dla Jarosława Iwaszkiewicza i Zbigniewa Herberta, a przed wszystkim prezentowane jako niezmiennie, pomimo upływu lat, interesujące – pod względem formalnym i tematycznym.
Artykuł jest próbą odpowiedzi na pytanie o wątki indyjskie w dziełach mistycznych Juliusza Słowackiego. Śledząc twórczość autora „Kordiana”, można stwierdzić, że poeta adaptuje pewne elementy myśli indyjskiej na potrzeby swojej twórczości. W „Genezis z Ducha” i „Dziejach Sofos i Heliona” metempsychiczna droga ducha wiedzie przez wszystkie narody od indyjskiego początku, co zbliża Słowackiego do Heglowskiej koncepcji dziejów rodzaju ludzkiego. Natomiast w „Królu-Duchu” wybrzmiewają tony indyjskiej przeszłości Słowiańszczyzny. Słowackiego interesował indyjski obyczaj palenia wdów, którego echa odnajdywał w kulturze prasłowiańskiej – w „Królu-Duchu” na stosach płoną słowiańskie księżniczki. Można pokusić się o stwierdzenie, że Słowackiemu udało się zrealizować wielkie marzenie Friedricha Schlegla i jeden z najważniejszych postulatów romantyzmu – stworzył nowy mit, czerpiąc inspirację z Indii odkrytych przez Europejczyków.
EN
The article attempts to resolve the Indian threads in Juliusz Słowacki’s mystical works. Analysing his output it may be deduced that the poet adapts some elements of Indian thought to the needs of his creation. In “Genezis z Ducha (Genesis from the Spirit)” and in “Dzieje Sofos i Heliona (The History of Sofos and Helion)” the metempsychical way of spirit passes through all nations from the Indian beginning, which brings Słowacki closer to Hegel’s conception of the history of mankind. By contrast, in “Król-Duch (King Spirit)” the Indian past of Slavianism can be noticed. Słowacki showed his interest in the Slavic custom of widow burning, the reflections of which he found in the proto-Slavic culture–Slavic princesses perish on stakes in “King Spirit.” It may be argued that Słowacki realised Friedrich Schlegel’s great dream and one of the most seminal postulate of Romanticism: he created a new myth, deriving inspiration from India discovered by the Europeans.
Recenzja omawia opublikowaną przez Ossolineum edycję „[Dziennika z lat 1847–1849]” Juliusza Słowackiego w znakomitym opracowaniu Jacka Brzozowskiego i Katarzyny Szumskiej, pięknie wydaną pod względem typograficznym i niezwykle wartościową z uwagi na jej zawartość: podobizny autografu, transliterację i transkrypcję tekstów – a wszystko to opatrzone doskonałym komentarzem edytorskim i poprzedzone wstępem, w którym Jacek Brzozowski opisuje autograf oraz wcześniejsze edycje jego fragmentów.
EN
The review discusses the Ossolineum publication of Juliusz Słowacki’s „[Dziennik z lat 1847–1849]” („[Diary from the years 1847–1849]”) in Jacek Brzozowski and Katarzyna Szumska’s paragon edition. Worth noting is the book’s superb typographic matter and content, namely handwriting images, text transcription and transliteration – all of which is supplemented with an excellent editorial commentary and prefaced by Jacek Brzozowski who describes the manuscript and earlier editions of its fragments.
The article describes the path of Stanisław Przybyszewski, broadly considered as a decadent towards the messianism concept. Basing on the theory of five world views by Michał Łuczewski, the author presents the writer’s apoliticism and life choices. The article outlines the romantic basis of Przybyszewski’s mindset, as well as the impact which the changing environment – move to Berlin, editing “Życie” magazine in Kraków, and years of cooperation with Poznań’s based “Zdrój” – had on him. The paper describes a significant influence that Juliusz Słowacki’s writing – especially the ones from his last, genesian period – had on the writer. The author analyses Przybyszewski’s perspective on Słowacki – first in the period of editing “Życie”, and later – working with “Zdrój”. The article distinguishes the contrast of influence which Słowacki had on Przybyszewski and Wincenty Lutosławski. The author points to the crucial rationale for writer’s changing world view: time of the Great War, and his financial problems due to declining popularity. This period is presented as the time of exploration – resulting in Przybyszewski’s turn to the romantic ideas of mysticism and messianism.
PL
Artykuł przedstawia drogę Stanisława Przybyszewskiego, uważanego powszechnie za dekadenta, do idei mesjanistycznej. Autor tekstu, na podstawie teorii pięciu światopoglądów stworzonej przez Michała Łuczewskiego, przedstawia apolityczność pisarza i jego życiowe wybory. W artykule ukazane zostaje romantyczne podglebie światopoglądu Przybyszewskiego, a także konsekwencje wynikające ze zmian przezeń środowiska – od wyjazdu do Berlina, przez okres redagowania krakowskiego „Życia”, po lata współpracy z poznańskim „Zdrojem”. W tekście omówiono również przemożny wpływ na pisarza utworów Juliusza Słowackiego z jego ostatniego, genezyjskiego okresu. Na zasadzie kontrastu przedstawione zostały dwie drogi inspiracji Słowackim – Przybyszewskiego oraz Wincentego Lutosławskiego. Analizie poddano również stosunek pisarza do Słowackiego zarówno w okresie redagowania krakowskiego „Życia”, jak i późniejszej współpracy z poznańskim „Zdrojem”. Jako najistotniejsze przyczyny przemian światopoglądowych Przybyszewskiego wskazane zostają załamanie sytuacji finansowej pisarza, wynikające ze spadku popularności jego utworów, oraz trudna sytuacja literata podczas wielkiej wojny. Ten moment, zdaniem autora artykułu, stanowi w biografii Przybyszewskiego czas poszukiwań, zwieńczony zwrotem pisarza w stronę romantycznych idei mistycyzmu i mesjanizmu.
The starting point of the considerations which constitute the core of the article is the similarity between two genres: mock heroic poem and digressive poem. As mock heroic category is vital for the former, the question is whether it plays a part in the latter. The aim of this article is to scrutinise this issue on the basis of The voyage to the Holy Land from Naples by J. Słowacki. The focus is put on those fragments of the poem in which mock heroic category manifests itself clearly. The poet`s stance on the evoked conventional elements of epic tradition, such as invocation to Muse, introduction or Homeric simile, and their place in the poem is crucial. The presented analyses in the article lead to a conclusion that in a Romantic digressive poem, mock heroism functions as a subject of ironical poet`s play, who in this way demonstrates the power of his talent.
Artykuł stanowi propozycję zastosowania negatywnej teorii queer w badaniach nad polskim romantyzmem. Przy użyciu wybranych pojęć teorii queer – Dziecka, reprodukcyjnego futuryzmu oraz queerowej aseksualności – zaproponowano odczytanie „Anhellego” Juliusza Słowackiego jako poematu, w którym odrzucenie przyszłości łączy się z aseksualnością. W tej interpretacji melancholia Anhellego staje się literacką egzemplifikacją wyobcowania z Symbolicznego, pustki pękniętego Lacanowskiego podmiotu, a bohater – negującym przyszłość odmieńcem. Teza artykułu zyskuje potwierdzenie w lekturze dopisanych do poematu zakończeń autorstwa Kornela Ujejskiego i Wacława Gasztowtta, wskazujących na kulturowy opór wobec queerowego wezwania do porzucenia fantazji o stabilności znaczeń, pełni tożsamości i lepszej przyszłości.
EN
The article applies negative queer theory to investigate the Polish Romanticism. Employing selected terms of queer theory, namely the Child, reproductive futurism, and queer asexuality, it interprets Juliusz Słowacki’s “Anhelli” as a poem which links the rejection of future with asexuality. In this reading, Anhelli’s melancholy becomes a literary exemplification of alienation from the Symbolic, emptiness of fractured Lacanian subject, while the title character becomes a future-denying queer outcast. This claim is supported with the analysis of the endings added to “Anhelli” by Kornel Ujejski and by Wacław Gasztowtt, which indicate a cultural resistance towards the queer call to abandon the fantasy of stable meanings, complete identity, and better future.
The article is an attempt to describe a model of mystical poetry in Polish Romanticism. The analysis begins with a look at the image of the mystical vision in Adam Mickiewicz’s poem − “Widzenie” [“The Vision”]. Next, the importance of the Lausanne poems, with their transcendent poetic forms that show the otherness of the mystical being, is presented. Afterwards, a description of how Słowacki develops these poetic forms in the genesis poetry is provided. Słowacki created a set of exceptional poetic techniques that present many aspects of the transcendent world. The most unusual, apophatic phenomena of Słowacki’s poetry were also examined. It has been shown how these late poetic forms lead poetic cognition outside of Being and into the space of the Divine Pre-Ground. These turn out to be close to the mysticism of Böhme and Eckhart
PL
Szkic opisuje model mistycznej poezji polskiego romantyzmu. Analizy rozpoczęto od obrazu wizji mistycznej w Widzeniu Mickiewicza. Ukazano dalej znaczenie Liryków lozańskich, w których zostały stworzone transcendentne formy poetyckie oddające inność Bytu mistycznego. Następnie opisano, jak Słowacki rozwija te formy w poezji genezyjskiej, tworząc zespół technik poetyckich ujmujących różne aspekty świata transcendentnego. Zbadano w szkicu także najbardziej niezwykłe, apofatyczne zjawiska poezji Słowackiego wyprowadzające poetyckie poznanie poza Byt, w przestrzeń Boskiego Pra-gruntu bliskiego mistyce Böhmego i Mistrza Eckharta.
The article presents various representations of the antagonism between Adam Mickiewicz and Juliusz Słowacki in popular culture. It considers selected examples taken from the nineteenth, twentieth, and twenty-first centuries, including vintage postcards, anniversary memorabilia, contemporary novelty items, product names, as well as internet memes and other types of usergenerated content on social media. Both historical and modern debates concerning the relative status of the two poets are discussed. The notion of the “antagonism between the bards” is shown to be a persistent stereotype that shapes the image of Mickiewicz and Słowacki in popular perception.
PL
Artykuł prezentuje różne przejawy obecności „antagonizmu wieszczów” − Adama Mickiewicza i Juliusza Słowackiego − w kulturze popularnej. Uwzględnione zostały wybrane przykłady z XIX, XX i XXI wieku, między innymi dawne pocztówki, pamiątki związane z jubileuszami obu twórców, współczesne gadżety, nazewnictwo produktów przemysłowych, obrazkowe memy internetowe i inne rodzaje twórczości dotyczącej romantycznych poetów pojawiające się w mediach społecznościowych. Autorka odwołuje się do sporów prowadzonych dawniej i obecnie w publikacjach prasowych i w Internecie. Pokazuje w ten sposób trwałość pojęcia „antagonizm wieszczów” jako stereotypu kształtującego wizerunki Mickiewicza i Słowackiego w masowym odbiorze.
The aim of the article is to analyse references to Adam Mickiewicz that appear in Juliusz Słowacki’s letters. Ambivalent character of these references proves that complicated relationship between the two poets can be analysed through Harold Bloom’s “anxiety of influence” theory. In this article, however, letters referring to Mickiewicz are being analysed in a broader context − as an example of how Słowacki struggled with literary authority as such.
PL
Celem artykułu jest analiza wzmianek na temat Adama Mickiewicza pojawiających się w korespondencji Juliusza Słowackiego. Ich ambiwalentny charakter potwierdzać może przypuszczenie, że skomplikowana relacja pomiędzy poetami da się analizować za pomocą teorii „lęku przed wpływem” Harolda Blooma. W niniejszym szkicu fragmenty korespondencji dotyczące Mickiewicza analizowane są jednak w szerszym kontekście zmagań Słowackiego z problemem autorytetów w dziedzinie literatury.
The paper presents the possibilities of interpreting an unfinished poem of Adam Mickiewicz, [“Pan Baron”] [“Mr Baron”], in the light of the main theme of this work, which is the agon as a struggle and contest between artists. An important evidence of this competition is a passage from Mickiewicz’s letter to Józef Bogdan Zaleski testifying to Mickiewicz’s interest in the poetic art of Juliusz Słowacki. Consequently, the study is an attempt to interpret [“Mr Baron”] as a piece based on a sophisticated artistic concept that situates itself close to the category of romantic irony.
PL
W artykule podjęte są kwestie dotyczące możliwych interpretacji niedokończonego poematu Adama Mickiewicza [Pan Baron] w świetle głównego motywu (tematu) tej pracy, tj. agonu jako sytuacji współzawodnictwa artystów. Drugim tropem badawczym są ujawnione w korespondencji Adama Mickiewicza z Józefem Bogdanem Zaleskim słowa, które mogłyby świadczyć o zainteresowaniu autora Dziadów sztuką poetycką Juliusza Słowackiego. Studium jest próbą interpretacji [Pana Barona] jako utworu opartego na wyrafinowanym koncepcie artystycznym, który sytuuje się w pewnej bliskości do kategorii ironii romantycznej.
Author of the article aims to show the sophisticated intertextuality of Juliusz Słowacki’s unfinished drama [“Wallenrod”] [“Wallenrod”]. Firstly, he exposes the anti-Marivauvian line of [“Wallenrod”]’s reading as well as emphasises Słowacki’s game with Boccaccio’s Decameron. Secondly, he changes the supposed date of writing the drama − from 1841 to the later years − because of the genesian symbols present in [“Wallenrod”]. Thirdly, at last, he confronts the previous research locating the text primarily in the context of Słowacki’s juvenile works and Shakespearean intertextuality. Meanwhile − a new type of multi-intertextual rereading of [“Wallenrod”] should illustrate that for Słowacki even the textuality of the drama happened to be an instrument supporting the deconstruction of Mickiewicz’s original.
PL
Autor artykułu stawia sobie za zadanie ukazanie skomplikowanej intertekstualności niedokończonego dramatu [Wallenrod] Juliusza Słowackiego. Po pierwsze, wskazuje na anty-marivaux’owską linię czytania utworu, a także uwypukla grę Słowackiego z Dekameronem Boccaccia. Po drugie, przesuwa datę powstania tekstu z 1841 roku na lata późniejsze − ze względu na obecną w [Wallenrodzie] symbolikę genezyjską. Po trzecie wreszcie, rozlicza się z dotychczasowym stanem badań sytuującym utwór przede wszystkim w świetle młodzieńczej twórczości Słowackiego oraz intertekstualności szekspirowskiej. Nowy typ − multiintertekstualnego – odczytywania [Wallenroda] ma tymczasem unaocznić, że nawet tekstowość utworu jest dla Słowackiego instrumentem wspomagającym dekonstrukcję Mickiewiczowskiego pierwowzoru.
Issues related to the writer’s attitude towards his family, Polish literature have been discussed in connection with the hundredth anniversary of Poland regaining its independence falling in 2018. Social and national issues appeared in the works of Salomea Kapuścińska at the turn of the 1970s and 1980s. The Zmilczenia poetry collection (1980), containing references, among others to Słowacki and Sienkiewicz, was not fully legible before the edition of works remaining until 2018 in a typescript form and showing the rebellion of the great Solidarity from the perspective of the Romantic tradition.
JavaScript jest wyłączony w Twojej przeglądarce internetowej. Włącz go, a następnie odśwież stronę, aby móc w pełni z niej korzystać.