Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Indywidualność jako wyraz emancypacyjnych dążności człowieka. Refleksja nad koncepcją Jana Szczepańskiego

100%

Leszniewski T.

|

nr 1(55)

95-108

EN

The paper raises the issue of “the individual factor” in the sociological reflection on social reality. Referring to Jan Szczepański's concept of individuality it analyzes the problem of human nature and the inner world as a source of resistance to the negative consequences of collective mechanisms. The paper presents the thesis that individuality is the culmination of the process of human development. However, in the context of socio-cultural category of individuality, it is an attempt to transcend the current data and the tension between individual- ism and collectivism. Human Individuality is a potential criticism regarding the public order and social change.

PL

Tekst ma na celu zgłębienie socjologicznego namysłu nad rolą „czynnika indywidualnego” w procesie przemian społecznych. Nawiązując do koncepcji indywidualności Jana Szczepańskiego, ukazuje problem społecznej natury człowieka oraz negatywnych konsekwencji procesów grupowych. Nadzieją na przezwyciężenie tych ostatnich jest powrót jednostki do świata wewnętrznego, którego swoistość pozwala na krytyczny ogląd rzeczywistości społecznej. Artykuł zawiera tezę, że indywidualność człowieka, choć bazuje na potencjalnych atrybutach każdej osoby, stanowi zwieńczenie procesu rozwojowego. Jest fazą, w której jednostka jest w stanie w sposób świadomy nie tylko zmieniać własne życie – tożsamość – ale także reorganizować otaczające je środowisko społeczne. Natomiast w kontekście społeczno-kulturowym można uznać, iż kategoria indywidualności jest próbą przekroczenia obecnego dotychczas napięcia między indywidualizmem a kolektywizmem. Dotyczy bowiem problemu relacji człowieka z Innym (innością), w której potencjał indywidualności mobilizuje emancypacyjne dążności obu uczestników owego spotkania.

2

Socjolog „kreślący znaki wieczne”. Jana Szczepańskiego autoportret rozproszony

100%

Szkaradnik K.

Zagadnienia Rodzajów Literackich

|

2015

|

tom 58/115 z. 1

41-55

EN

The subject of this article are the strategies as well as paradoxes of creating by Jan Szczepański his self-portrait in various genres of texts. The authoress displays how the sociologist gives a signature to his articles and essays, generalizing his personal experience (peasant roots, the Protestant primacy of a duty), and also how complex relations appear between his publications and diary. In that scattered self-portrait a key issue turns out to be the repetitions and transformations of several leitmotifs, and moreover their involving in rhetoric, which, like autocreation, both disturbs and helps with recounting “who I am”. With reference to the conceptions of i.a. Lejeune, Beaujour and Ricoeur, the authoress analyses how Szczepański arranges the project of his life and how in his works he contends with frustration resulted from (apparent) not carrying that project out. The destination of this article is to show that despite evident dissonance between the word and life in the sociologist’s writings, the imperative of creation of “work” remains his biography’s axis and the creating of self-portrait does not mean imposing an artificial order on life.

PL

Przedmiotem artykułu są strategie oraz paradoksy tworzenia przez Jana Szczepańskiego swojego autoportretu w tekstach o różnej przynależności gatunkowej. Autorka pokazuje, jak nadaje on sygnaturę artykułom i esejom, uogólniając osobiste doświadczenie (chłopskie korzenie, protestancki prymat obowiązku), a także w jak złożone relacje wchodzą publikacje socjologa z jego dziennikiem. W tym autoportrecie rozproszonym kluczowe okazują się nawroty i transformacje kilku lejtmotywów oraz ich uwikłanie w retorykę, która wraz z autokreacją tyleż przeszkadza, co pomaga w o(d)powiedzeniu „kim jestem”. W nawiązaniu do koncepcji m.in. Lejeune’a, Beaujoura i Ricoeura autorka analizuje, jak Szczepański układa projekt własnego życia i jak w tekstach przepracowuje frustrację z powodu jego (pozornego) niewykonania. Punktem dojścia artykułu jest ukazanie, że mimo wyraźnego w pismach socjologa rozdźwięku między słowem a życiem i działaniem imperatyw stworzenia „dzieła” pozostaje dla niego osią biografii, a tworzenie autoportretu nie jest narzuceniem życiu sztucznego porządku.

3

Wokół humanizacji nauki – znaki, tropy, konteksty

80%

Kafar M.

|

nr 3

16-31

PL

Artykuł jest próbą myślowej syntezy odnoszącej się do wybranych zagadnień z zakresu autobiograficznego kontekstu tworzenia wiedzy naukowej. W sposób szczególny interesuje mnie śledzenie wątków humanizacji nauki, które rozpatruję w ujęciu czasowym i interdyscyplinarnym. Główne obszary moich rozważań obejmują odpowiednio: medycynę humanistyczną, filozofię Paula Ricoeura, socjologię i etnografię polską (Jan Szczepański, Kazimiera Zawistowicz-Adamska) oraz podejście autoetnograficzne.

EN

The article is an attempt of thought synthesis relating to selected problems within the area of autobiographical context of knowledge construction. Special attention is paid to the process of humanization of science that is considered in both historical and interdisciplinary perspectives. The main areas of interest include: humanistic medicine, philosophy of Paul Ricoeur, Polish sociology and ethnography (represented by Jan Szczepański and Kazimiera Zawistowicz-Adamska), as well as autoethnographic approach.

4

W „mechanizmach swoich czasów”. O napięciach między perspektywą prywatną a ideologiczną w tekstach Jana Szczepańskiego, Jana Wantuły i Józefa Pilcha

80%

Szkaradnik K.

|

tom LXIV (64)

|

nr 4

83-101

PL

Temat artykułu stanowią dynamiczne relacje między perspektywą prywatną a ideologiczną, jakie pojawiają się w tekstach socjologa Jana Szczepańskiego oraz bibliofilów i historyków amatorów Jana Wantuły i Józefa Pilcha. Wymienione postacie łączy pochodzenie z ewangelickich rodzin chłopskich z Ustronia na Śląsku Cieszyńskim i więzi rodzinno-przyjacielskie, a zinternalizowane w dzieciństwie wzory kulturowe przejawiają się w ich tekstach i wpływają na treść obydwu perspektyw. Ideologia bowiem jest w artykule rozumiana nie tylko jako doktryna narzucona np. przez władze PRL, lecz jako zespół poglądów służących orientowaniu zbiorowego działania. Z takiego stanowiska autorka przygląda się zarówno dziennikom, wspomnieniom, listom, jak artykułom i esejom bohaterów szkicu, aby udowodnić brak odpowiedniości: zapiski osobiste – perspektywa prywatna, publikacje – ideologiczna. Rozważa najpierw kwestię prawdy diarystyki, cele pisania dzienników oraz zależność ich treści od zamierzonego wykorzystania np. w publikacjach. Szczepański, Pilch i Wantuła nie tylko zawarli w oficjalnych wydawnictwach wizje rzeczywistości niezupełnie zgodne z oficjalną ideologią, ale przede wszystkim w ramach owej ideologii krzewili ideologię przez siebie wybraną. Mobilizowali społeczeństwo do dbania o dobro wspólne przez rzetelną pracę, gospodarność, oszczędność itp., wiążąc te cechy z etosem protestanckim i cieszyńskim. Na koniec autorka wskazuje, jak teksty bohaterów artykułu oraz ich biografie symboliczne są obecnie używane do kształtowania wspólnoty lokalnej w ich rodzinnych stronach.

EN

The subject of this article is the dynamic relations between the private and ideological perspectives which appear in the works of sociologist Jan Szczepański, as well as book-lovers and historians Jan Wantuła and Józef Pilch. The figures were colligated by a background, namely evangelical peasant families in Ustroń in Cieszyn Silesia, and also family ties and friendship. The cultural patterns assimilated by them in childhood are manifested in their texts and influence the character of the perspectives mentioned. In this article an ideology is understood not only as a doctrine imposed, for example, by the Polish People’s Republic’s authorities, but as a combination of beliefs serving to orient collective activities. From this viewpoint the article explores the diaries, memoirs, letters, articles and essays of this study’s heroes to show the lack of an connective thread in the paradigm: personal notes – private perspective; publications – ideological perspective. Firstly, the article examines the question of diaries’ truth, the aims of journal writing, as well as the dependence of its content on planned uses, including in publications. Szczepański, Pilch and Wantuła not only offered visions of reality contained in official publications which were not completely in line with the official ideology, but above all as part of this ideology they promoted an ideology chosen by them. That is, they mobilized the society to care for the common good by means of solid work and thriftiness, what they associated with their Protestant and Cieszyn Silesia ethos. Then the article demonstrates how the texts of this article’s heroes and their symbolic biographies are being used to shape the local community in their homeland at the present time.

5

Stary człowiek – autobiograficzna perspektywa Jana Szczepańskiego

71%

Theiss W.

|

nr 3(49)

37-50

PL

W artykule zostało przedstawione zagadnienie starego człowieka i czasu starości w ujęciu znanego polskiego socjologa, Jana Szczepańskiego (1913 – 2004). Problematyka ta jest osadzona w szerszej całości - koncepcji filozofii spraw ludzkich, w której pierwszoplanową rolę odgrywa idea indywidualności. Zarysowane stanowisko jest głęboko humanistyczną refleksją nad sensem życia, tożsamością człowieka, procesami (auto)biograficznymi oraz poznaniem ludzkiego świata.

EN

In this article the concept of senior citizens and the idea of old age is presented from Jan Szczepanski’s perspective (Polish sociologist, 1913-2004). The subject matter is analyzed from a holistic point of view and embedded in the philosophical concept of human affairs - where the leading role is played by individuality. This point of view is a profound reflection on the meaning of life, human identity, autobiographical processes and of the understanding of the human world.