Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

O mniej znanych kontrowersjach prawnych związanych z przyjęciem Konstytucji kwietniowej z 1935 r.

100%

Kierończyk P.

Przegląd Sejmowy

|

2015

|

nr 2(127)

51-64

EN

The author discusses the problems associated with legal irregularities accompanied by the adoption of the “April Constitution”. Paying particular attention to the fact that, in accordance with Art. 125 of its predecessor — the “March Constitution” — passing the new constitution, rather than the amendment of the former one were dubious. The article also raised the issue of the controversial limiting the autonomy of Silesia by the 1935 Constitution.

2

Ewolucja myśli polityczno-państwowej Józefa Piłsudskiego oraz jej wpływ na myśl społeczną i dokonania Drugiej Rzeczypospolitej

80%

Bosiacki A.

|

nr 2

7 - 27

EN

The article is an attempt to provide a comprehensive overview of the political thought of Józef Piłsudski (1867–1935), regarded without reservation as the highest political authority of the Second Polish Republic and the most important figure in the regaining of independence by Poland after 1918. Paradoxically, an analysis of his views as a whole is yet to be carried out, with scholars focus ing mainly on facts or fragments of views or criticism of various phenomena in inter-war Poland in Piłsudski’s thought. The author of the article analyses Piłsudski’s well-known socialist leanings, the concept of the primacy of the state over other public institutions, Piłsudski’s attitude to the most important phenomena after taking over power and his responsibility for the various distortions of Poland’s political system after 1926. He points not only to the concept of systemic reforms but also to the political doctrine (conservatism) of this figure, the concept of social solidarity and social equ-ilibrium, constitutional propositions formulated a posteriori in line with Piłsudski’s views as well as Piłsudski’s legacy. This legacy is also one of the most important aspects of his political doctrine, even despite the numerous negative phenomena affecting the political and legal philosophy of the post-May camp of inter-war Poland.

3

Ukraińskie oceny sojuszu Piłsudski–Petlura. Refleksje z okazji setnej rocznicy zawarcia układu

80%

Pisuliński J.

|

tom 31

27-40

EN

The text describes the most typical and representative opinions about the Piłsudski–Petlura alliance in Ukrainian historiography, especially those from works created over the last 30 years. They clearly show great differences of opinion about the Piłsudski–Petlura alliance. A whole spectrum of opinions can be seen: from praising the greatness of the two statesmen standing for agreement to condemning them for imperialism (Piłsudski) and for being a traitor of national interests and a Polish puppet (Petlura).

4

Akta dotyczące Józefa Piłsudskiego z lat 1919–1926 w poselstwie austriackim w Warszawie w Archiwum Republiki w Wiedniu

71%

Gaul J.

Miscellanea Historico-Archivistica

|

2020

|

tom 27

347-368

EN

As part of the program „Reconstitution of the memory of Poland“, a query was conducted in 2019 in the Archive of the Republic (branch of the Austrian State Archive) in Vienna. It covered the documentary remnants of the First Republic of Austria's diplomatic representation in Warsaw. Diplomatic correspondence from the years 1918–1926 is stored in the „Archive of the Mission in Warsaw“ and „Diplomatic Mission in Warsaw“ units. The review included 100 documents pertaining to Józef Piłsudski. They relate to his activities in the field of international, political and military relations in connection with the post of the Chief of State (1918–1922), the candidacy for president (1922), his stay in Sulejówek (1923–1926) and the May Coup of 1926.

PL

W ramach programu „Odtworzenie pamięci Polski“ w 2019 r. została przeprowadzona kwerenda w zasobie Archiwum Republiki (oddział Austriackiego Archiwum Państwowego) w Wiedniu. Objęła ona pozostałość aktową poselstwa Pierwszej Republiki Austriackiej w Warszawie. Korespondencja dyplomatyczna z lat 1918-1926 przechowywana jest w zespołach „Archiwum poselstwa w Warszawie“ i „Poselstwo w Warszawie“. Przeglądem objęto 100 dokumentów dotyczących Józefa Piłsudskiego. Dotyczą one jego działalności podejmowanej w zakresie stosunków międzynarodowych, politycznych i wojskowych w związku z funkcją Naczelnika Państwa (1918-1922), kandydaturą na prezydenta (1922), pobytem w Sulejówku (1923-1926) i zamachem majowym z 1926 r.

5

Akta poselstwa austriackiego w Warszawie z lat 1927–1935 dotyczące Józefa Piłsudskiego w Archiwum Republiki w Wiedniu

71%

Gaul J.

Miscellanea Historico-Archivistica

|

2021

|

tom 28

237-300

EN

As part of the programm „Reconstitution of the memory of Poland“, a query was conducted in 2020 in the Archive of the Republic (branch of the Austrian State Archiv) in Vienna. It covered the documentary remnants of the First Republic of Austria‘s diplomatic representation in Warsaw. Diplomatic correspondence from the years 1927–1935 ist stored in the „Diplomatic Mission in Warsaw“ units. The review included 366 documents pertaining to Józef Piłsudski. They relate to his activities in the field of international, political and military relations in connection with the post of Minister for Military Affairs, The Inspector General of the Armed Forces and twice prime minister (2 October 1926 – 27 June 1928 and 25 August 1930 – 4 December 1930).

PL

W ramach programu „Odtworzenie pamięci Polski” w 2020 r. przeprowadzono kwerendę w Archiwum Republiki (filia Austriackiego Archiwum Państwowego) w Wiedniu. Obejmowała ona dokumentalne pozostałości przedstawicielstwa dyplomatycznego I Republiki Austrii w Warszawie. Korespondencja dyplomatyczna z lat 1927–1935 przechowywana jest w jednostkach „Poselstwa Dyplomatycznego w Warszawie”. Przegląd obejmował 366 dokumentów dotyczących Józefa Piłsudskiego. Dotyczą one jego działalności na polu stosunków międzynarodowych, politycznych i wojskowych w związku z pełnieniem funkcji Ministra Spraw Wojskowych, Generalnego Inspektora Sił Zbrojnych oraz dwukrotnego premiera (2 października 1926 – 27 czerwca 1928 i 25 sierpnia 1930 – 4 grudnia 1930).

6

Pozyskać Francję. Zabiegi Józefa Piłsudskiego o wsparcie Francji po I wojnie światowej

71%

Gmurczyk-Wrońska M.

|

nr 2

EN

Artykuł dotyczy okresu po przyjeździe Piłsudskiego do Warszawy w listopadzie 1918 r. Francja była dla Piłsudskiego ważnym mocarstwem polityczno-militarnym. Znaczenie Francji w jego kalkulacjach wzrosło po zakończeniu I wojny, kiedy znalazła się w gronie decydentów przyszłego ładu światowego. Piłsudskiemu i jemu obozowi udało się porozumieć z Komitetem Narodowym w Paryżu i wspólnie występować wobec władz francuskich. Piłsudski wprawdzie zrealizował swój cel pozyskania Francji po I wojnie, ale stosunki z tym mocarstwem w dużym stopniu wiązały się z problemem rosyjskim i konfliktem polsko-bolszewickim. The article deals with the period after Piłsudski’s arrival to Warsaw in November 1918 and covers the whole year 1919, i.e. the duration of the Peace Conference in Paris. For Piłsudski, France was an important political and military European power. The importance of France in his political calculations increased after the end of World War I, when France was included in the group of decision makers on the future world order. Piłsudski and his camp managed to reach an agreement with the National Committee in Paris and jointly act against the French authorities. Although Piłsudski had reached his goal of winning France after World War I, the relations with this power were difficult from the beginning, strained by the Russian problem and the Polish-Bolshevik conflict.

7

Obchody rocznic narodowych przez polskie uchodźstwo polityczne w Wielkiej Brytanii w świetle wydawnictw okolicznościowych Juliusza Ludwika Englerta

71%

Polak M.

|

nr 2

EN

Niniejszy artykuł zawiera prezentację wyników badań nad pracami Juliusza L. Englerta jako kronikarza emigracji, grafika i współautora programów obchodów rocznic narodowych. Podstawę źródłową tych rozważań stanowi szeroki dorobek publikacyjny Englerta, dostępny głównie w archiwach i bibliotekach polskich w Wielkiej Brytanii. Prace kronikarza są doskonałym materiałem poglądowym na temat genezy, okoliczności i przebiegu obchodów ważnych dla polskiego uchodźstwa wydarzeń z historii Polski. This article is a presentation of the results of research on the works of Juliusz L. Englert as a chronicler of the emigration, graphic artist and co-author of the programmes celebrating national historical anniversaries. The study is based on Englert’s extensive publishing output, available mainly in Polish archives and libraries in Great Britain. Englert’s works are excellent demonstrative material for a thorough analysis of the genesis, circumstances and course of the celebrations of events from Polish history important for the Polish people in exile.

8

„Upojenie wolnością” i społeczne oraz gospodarcze uwarunkowania odbudowy państwa polskiego w czasie rządów Naczelnika Państwa Józefa Piłsudskiego 1918–1922

71%

Gaul J.

|

nr 1

EN

Po odzyskaniu wolności po 123 latach niewoli Polacy byli „upojeni wolnością”, jak powiedział Józef Piłsudski. W cieniu tej euforii zachodziły na ziemiach polskich ważne procesy społeczne i gospodarcze oraz występowały istotne zagrożenia zewnętrzne i wewnętrzne, które warunkowały odbudowę państwa polskiego w czasie rządów Tymczasowego Naczelnika Państwa (11 XI 1918 – 26 I 1919) oraz Naczelnika Państwa (26 I 1919 – XII 1922). After regaining their freedom after 123 years of subjection, Polish people were “inebriated with freedom”, as Józef Piłsudski said. It was in the shadow of this euphoria that important social and economic processes occurred, together with grave internal and external threats that conditioned the restoration of the Polish state under the Provisional Chief of State (11 November 1918 – 26 January 1919), and the Chief of State (26 January 1919 – December 1922).

9

History Under Censorship: Józef Piłsudski’s Eastern Policy in Polish Marxist Historiography (1945–1989)

71%

Borymskyi V.

|

tom 47

PL

Artykuł analizuje historiografię i politykę historyczną władz w PRL (1945–1989) w odniesieniu do polityki wschodniej Józefa Piłsudskiego. Polska była jednym z najważniejszych krajów obozu socjalistycznego i miała skomplikowaną historię stosunków z ZSRR. Pod wpływem Moskwy musiała dostosować swoją oficjalną historię do sowieckiej. Było to szczególnie trudne do osiągnięcia, biorąc pod uwagę niedawne wrogie stosunki polsko-sowieckie. Zatem wdrożenie takiej polityki historycznej było procesem złożonym i skomplikowanym. Polityka Piłsudskiego była w latach stalinowskich traktowana zdecydowanie negatywnie, w kolejnych latach spojrzenie to łagodniało pod wpływem stopniowej liberalizacji polityki historycznej państwa. Niemniej, chociaż ogólna interpretacja polityki wschodniej Piłsudskiego pozostawała negatywna do 1989 roku, z czasem coraz bardziej różniła się od dogmatów sowieckich. Źródłem tego opracowania były zarówno teksty propagandowe, profesjonalna historiografia, jak i eseje historyczne.

EN

The article examines the historiography and history policy in the communist Polish People’s Republic (1945–1989) regarding the Eastern policy of Józef Piłsudski. Poland was one of the most important countries in the socialist camp, and it had a complicated history of relations with the USSR. Under Moscow’s influence, Poland had to adapt its official history to the Soviet one. This was especially difficult to accomplish considering recent hostile Polish-Soviet relations. Consequently, implementing such a history policy was a complex and uneven process. Piłsudski’s policy was treated extremely negatively during the Stalinist period, a view that softened in subsequent years under the influence of a gradual liberalisation of the history policy of the state. Although the general interpretation of Piłsudski’s Eastern policy remained negative until 1989, it became significantly different from Soviet dogmas. The source of this study were both propaganda texts, professional historiography and historical essays.

10

O Piłsudskim, Dmowskim i zamachu majowym. Dyplomacja sowiecka wobec Polski w okresie kryzysu politycznego 1925–1926

70%

Stawecki P. , Bułhak H.

|

nr 4 (258)

153-167

PL

Piotr Stawecki i Henryk Bułhak dokonali recenzji publikacji: M. Wołos, O Piłsudskim, Dmowskim i zamachu majowym. Dyplomacja sowiecka wobec Polski w okresie kryzysu politycznego 1925–1926, Kraków 2013, s. 460, nlb. 3.

11

Marszałek Józef Piłsudski i pułkownik Ignacy Matuszewski. Kilka refleksji o wzajemnych relacjach

60%

Wołos M.

|

nr 1

452-475

PL

Ignacy Matuszewski zadeklarował się jako zwolennik obozu politycznego Józefa Piłsudskiego stosunkowo późno, bo dopiero na przełomie 1917 i 1918 r. Szybko awansował w formalnej i nieformalnej hierarchii tegoż obozu. Już w grudniu 1918 r. został oficerem wywiadu, a nieco ponad półtora roku później – w lipcu 1920 r. – szefem wywiadu. Tym samym stał się jednym z najbliższych współpracowników Piłsudskiego w czasie wojny polsko-sowieckiej, zyskując kredyt zaufania na przyszłość. Po odzyskaniu władzy przez Piłsudskiego w wyniku zamachu stanu w maju 1926 r. Matuszewski pracował na odpowiedzialnych stanowiskach w dyplomacji. W latach 1929–1931 był kierownikiem Ministerstwa Skarbu. Jego współpraca z Marszałkiem układała się dobrze, mimo trwającego wielkiego kryzysu gospodarczego. Jednak wiosną 1931 r. Piłsudski nakazał usunąć Matuszewskiego z rządu i odmówił mu jakiejkolwiek możliwości pracy w dyplomacji. Przyczyny tej zmiany stanowiska nie są do końca jasne. Zapewne były one spowodowane nie tyle ograniczeniem przez Matuszewskiego budżetu dla wojska, ile uczynieniem tego pod nieobecność Piłsudskiego i bez jego zgody. W opinii Marszałka było to złamanie zasad obowiązujących w jego obozie władzy i najwyższy wyraz nielojalności. Mimo to Matuszewski pozostał wierny ideałom Piłsudskiego do końca życia.

12

Język pism Józefa Piłsudskiego – Walka rewolucyjna w zaborze rosyjskim. Fakty i wrażenia z ostatnich lat dziesięciu

60%

Dubisz S.

|

2022

|

tom 796

|

nr 7

52-66

EN

Walka rewolucyjna w zaborze rosyjskim. Fakty i wrażenia z ostatnich lat dziesięciu (Revolutionary fi ght under the Russian rule. Facts and impressions over the last ten years) is a memorial feature article by Józef Piłsudski presenting the preparation, print, and distribution of the Polish Socialist Party’s underground pamphlets that were illegal under the Russian rule. The text is written in standard general Polish of the turn of the 20th century with a minor share of north borderland regionalisms, idiolectisms, and historisms. The style of the work combines “facts and impressions”, that is a realistic narration with a fictionalised description of various events related to the distribution of underground publications. The author of the feature article presents himself to the reader as an educated person using a language characterised by familiarity with the journalistic style.

13

Legion Młodych w latach 1935-1938. Ku upadkowi

60%

Sioma M.

|

nr 3(368)

81-95

EN

In the late1920s in the environment of the academic youth of the Warsaw and Lvov universities emerged concepts of creating an organization that would in principle propagate the ideas of Józef Piłsudski. On 13 February 1930 the Legion of the Young –‘Work for the State’ Academic Association was established in Warsaw. In the next four years the organization developed, gained new members and enjoyed the support of the Piłsudski camp, including the Marshall himself. In the understanding of the circles then in power it was to realize statutory goals, but already after two years the activists of the Legion came to the conclusion that it should ultimately become a mass youth organization exceeding the academic environment. Their purpose was to win over the working class and peasant youth. After an unsuccessful attempt to subordinate the Legion to the Nonpartisan Bloc of Cooperation with the Government in September 1934 and due to various circumstances (internal divisions among others), mentors grouped in seniors clubs revoked their patronage in April 1935. This was the critical moment that set off a slow process of the ‘agony’ of the Legion –an organization created out of the young people’s fascination with the person of Piłsudski. Even though the organization was not liquidated, it did not regain its former significance and status. It ended its existence in December 1938 becoming part of the Polish Youth Legion. The aim of the article is to show the causes and circumstances that led to the collapse of the most powerful youth organization of the Piłsudski camp in the first half of the 1930s.

14

„ZŁOTA LEGENDA” JÓZEFA PIŁSUDSKIEGO W LITERACKICH ODSŁONACH LUBELSKICH (MIĘDZY KREACJĄ A PROPAGANDĄ)

57%

Prymak-Sawic A.

|

2018

|

nr 61

153-164

EN

The ambition of this study is to present a vision of Marshal Józef Piłsudski – a personal myth of an independent Poland, which until the present day constitutes the national identity, and is used in contemporary political propaganda. The mythopoetic activities which were focused on the figure of Marshal Józef Piłsudski conducted in the interwar period in Lublin’s press, and in occasional publications and memoirs, have been studied by means of linguistic devices, without confrontation of the literary vision with the state of historical knowledge. The eponymous “creation – propaganda – legend” have already become the domain of myth in the age of the Second Polish Republic, and it is known that a myth removes the opposition between truth and fiction.

RU

Целью данного эскиза является воспроизведение образа маршала Юзефа Пилсудского – личностного мифа независимой Польши, который все еще определяет национальную идентичность и используется в современной политической пропаганде. Мистификация образа маршала Юзефа Пилсудского, проводимая в межвоенный период на страницах люблинской печати, в юбилейных изданиях и мемуарах проанализирована с помощью филологического аппарата без конфронтации литературного видения с состоянием исторического знания. Вынесенные в название «создание образа – пропаганда – легенда» уже во времена II РП стали достоянием мифа, который, как известно, размывает границу между истиной и мистификацией.

PL

Ambicją szkicu jest wyłonienie wizji marszałka Józefa Piłsudskiego – osobowego mitu niepodległej Polski, do dziś konstytuującego narodową tożsamość i wykorzystywanego we współczesnej propagandzie politycznej. Działania mitotwórcze wokół osoby marszałka Józefa Piłsudskiego prowadzone w dwudziestoleciu międzywojennym na łamach lubelskiej prasy, w okolicznościowych wydawnictwach i pamiętnikach zostały zbadane przy pomocy aparatury filologicznej, bez konfrontacji literackiej wizji ze stanem wiedzy historycznej. Tytułowe „kreacja – propaganda – legenda” stały się bowiem już w epoce II RP domeną mitu, a ten – jak wiadomo znosi opozycję między prawdą a zmyśleniem.

15

II Rzeczpospolita we współczesnej historiografii ukraińskiej

57%

Komosa J.

|

tom 54

|

nr 1

193-222

EN

An analysis of selected Ukrainian historiographic publications on the interwar period and the Second Polish Republic encourages moderate optimism. The image of Poland and Poles presented by the contemporary Ukrainian historians analysed in the article differs significantly. There are many differences in their perception, as they not only put emphasis differently but also look at the history of Polish-Ukrainian relations from different perspectives. Ukrainian historians are trying to fill in the white gaps in our shared history. The image of Poland and Poles is definitely evolving. The slow and painstaking process of demythologization and decommunisation of national historiography is taking place.At the same time, Ukrainian historians still focus too much on these areas of Polish-Ukrainian history that have been analysed for many years: Polish national policy, brought up in virtually every book, the attitude of Polish political elites towards the Ukrainian minority, methods of assimilation of Ukrainians, sabotage actions and the growth of the Ukrainian nationalist movement, the Polish “pacification” action of 1930, the policy of “normalization”, or the collapse of the “Volhynia experiment”. It is also worth to note that Ukrainian historians focus on analysing Polish-Ukrainian relations primarily in two regions: Eastern Galicia and Volhynia. Other regions inhabited then by the Ukrainian population are dealt with perfunctorily or simply ignored. Seen from this perspective, the Second Polish Republic remains an imperialist, partitioning and oppressive state, and the Ukrainian population is its victim. There are no publications that would focus on the Polish perception of the problem, on attempts at reconciliation undertaken by both parties, analysis of Polish policy towards other regions inhabited by the Ukrainian population (e.g. towards Chełm region or Podlasie).

RU

Анализ избранных украинских историографических изданий, посвященных межвоенному двадцатилетию и II Речи Посполитой вселяет умеренный оптимизм. Образ Польши и поляков, представленный перечисленными в тексте украинскими историками, существенно различается. Можно заметить нестыковки в их взглядах. Акцент делается на разные явления и исследователи смотрят на историю польско-украинских отношений из разных ракурсов. Украинские историки пытаются заполнить «белые пятна» совместной истории. Картина Польши и поляков, без сомнения, трансформируется. Имеет место медленный и кропотливый процесс демифологизации и декоммунизации национальной историографии.Одновременно украинские историки продолжают слишком сосредоточиваются на одних и тех же, анализированных в течение многих лет, областях польско-украинской истории: польской этнической политике, которая появляется в почти каждой публикации, анализе отношения польских политических элит к украинскому меньшинству, методах ассимиляции украинцев, саботажных операция и развитию украинского националистского движения, польской «усмирительной» операции в 1930 г., политике «нормализации» или провалу «волынского эксперимента». Важно отметит и тот факт, что украинские историки сосредоточиваются на анализе польско-украинских отношений, прежде всего, в двух регионах – Восточной Галиции и Волыни. Другие регионы, населенные тогда украинцами, рассматриваются очень поверхностно или просто о них умалчивается. В таком ракурсе II Речь Посполитая остается империалистским, захватническим и угнетающим государством, в то время как украинское население – жертвой. Не хватает исследований, которые склонились бы над польским взглядом на этот вопрос, попытками согласия, предпринимаемыми обеими сторонами, анализом польской политики по отношению к другим регионам, населенным украинцами (напр. Холмщины или Подляшья).

PL

Artykuł prezentuje obraz II Rzeczypospolitej we współczesnej historiografii ukraińskiej. Na podstawie analizy wybranych publikacji oraz artykułów naukowych autorka rekonstruuje wizerunek Polski okresu międzywojennego. Obecnie historiografia ukraińska przeżywa trudny okres ze względu na toczącą się wojnę ukraińsko-rosyjską i wywieraną na nią wydatną presję polityczną oraz społeczną. Ewidentnie jednak jest zainteresowana badaniem relacji polsko-ukraińskich, a szczególnie okresu II RP. Rozwój historiografii w tym kierunku ma na celu „wypełnienie” białych plam w ukraińskiej pamięci zbiorowej.

16

Ignacy Matuszewski. Piłsudczyk, czyli kto?

57%

Kloc K.

|

nr 1

432-451

PL

Artykuł jest próbą odpowiedzi na pytanie, co oznaczało bycie piłsudczykiem w myśli oraz w filozofii politycznej Ignacego Matuszewskiego. Autor pominął biografię i działalność polityczną bohatera artykułu jako już stosunkowo dobrze znane, skoncentrował się natomiast na jego wypowiedziach na temat przedstawiony w tytule artykułu, zawartych w ogromnym dorobku pisarskim Matuszewskiego, powstałym zarówno w okresie międzywojennym, jak i na uchodźstwie po 1945 r. Przedstawiony został stosunek piłsudczyków do osoby Józefa Piłsudskiego, do państwa, do niepodległości, a także do dogmatyzmu w myśleniu politycznym, do czego piłsudczycy, w tym sam Matuszewski, mieli stosunek negatywny. Autor wskazał, że w omawianym okresie rozumienie pojęcia „piłsudczyk” w polskiej myśli politycznej ewoluowało od nazwy żołnierzy służących pod komendą Piłsudskiego do określenia wszystkich Polaków, którzy podzielali idee kierujące pierwszym marszałkiem Polski.

17

Zapomniany „biały kruk”. Ukraina w myśli Mariana Kamila Dziewanowskiego (1913-2005)

57%

Avramchuk O.

|

nr 1

333-355

PL

W najnowszej historii stosunków polsko-ukraińskich istniała kategoria aktywnych rzeczników porozumienia, których Iwan Kedryn-Rudnycki określił mianem „białych kruków”. Użył tego sformułowania w odniesieniu do polskich intelektualistów, dziennikarzy i polityków, którzy byli sceptycznie nastawieni wobec polityki narodowościowej II Rzeczypospolitej, krytykowali asymilacyjne zapędy jej rządu i brak realizmu w stosunku do mniejszości narodowych. Publicysta miał na myśli przede wszystkim Leona Wasilewskiego, Stanisława Paprockiego, Olgierda Górkę, Tadeusza Hołówkę i Jerzego Giedroycia, zajmujących wobec spraw ukraińskich przychylne stanowisko. Osobną grupę międzywojennych „białych kruków” stanowili zdaniem Kedryn-Rudnyckiego ci, którzy, jak choćby Stanisław i Jerzy Stempowscy, urodzili się na Ukrainie prawobrzeżnej, a wraz z zakończeniem wojny polsko-bolszewickiej musieli przenieść się do Polski. Zachowali jednak głęboki sentyment do ukraińskiej kultury i wspierali dążenie Ukraińców do politycznego uniezależnienia się od Rosji2.

18

'Córa Sienkiewicza'. „Złota wolność" Zofii Kossak. Historia i współczesność

57%

Bujnicki T.

|

tom 23

139-163

EN

A historical novel Złota wolność by Zofia Kossak‑Szczucka, connects the beginning ofthe 17th century with modern times. It was written right after the May Coup and became an argument in political‑ideological polemics. However, it did not lose the character of a proper historical novel, but when it is read against the background of the journalism of those days, it acquires the characteristics of a great comparison of the two eras. The author of the article conducted a comparative analysis of a novel and journalism of a conservative journal „Czas”, in which Zofia Kossak published her novel. Historical politics practiced in the journal by distinguished journalists, references to historical School of Krakow and its generalizations, make it possible to recreate the ideological concept of a novel: respect for the rule of “the strong hand”, opposition to anarchy and the spirit of “rebellion”, reluctance towards “sejmocracy” and “party favouritism”. The author emphasizes the role of great leaders: Stanisław Zółkiewski and Karol Chodkiewicz, as well as an “ideologist” of changes, a Jesuit Piotr Skarga. The choice of this person enhances the meaning of Catholic axiology. As for the two hetmans, one can notice allusive references to Józef Piłsudski. A separate part in the novel is dedicated to the history of the Arian movement, shown at the moment of its disintegration and internal quarrels. Zofia Kossak presents the history of the Arians as an analogy to party fights in the 1920s. The main characters of the novel, i.e. “Christians”– the Pielszów Brothers – are located in the middle of the most important historical events of the era: in the Zebrzydowski’s rebellion and wars – the Livonian War and the Moscow War – under the leadership of both hetmans. Kossak’s novel can be interpreted in a broad context as a historically motivated warning against the disintegration of an independent country, involved in political fights between parties. According to the author, in order to rescue both the past and the present, authority should be strengthened and social reforms ought to be introduced. The shape of rules can be determined by a strong and authoritarian individual, but supported by national, religiously motivated unity.

19

Józef Piłsudski a polska racja stanu (grudzień 1922 – maj 1926)

57%

Gaul J.

Miscellanea Historico-Archivistica

|

2020

|

tom 27

109-146

EN

Marshal Piłsudski’s political programme from December 1922 to May 1926 was shaped by the requirements of Polish raison d’État – the security of the sovereign Republic and its moral interests. The array of measures to protect the military raison d’État included: an apolitical army, an independent commander in chief, the President’s authority over the army, and concern for the honour of military service. The political raison d’État required building a strong state, putting its welfare above the particular interests of social, religious or national groups, eliminating threats resulting from deficient political and systemic relations established by the March 1921 Constitution, and from prevalence of deception in political life. Civilizational raison d’État required the maintenance of the country’s European character in cooperation with the western powers. The raison d’État in all three dimensions required the respect of imponderables such as truth, honour, justice and tolerance. According to Piłsudski, the condition for the release of the Gordian knot of Polish policy was a ‘strong state’, which after May 1926 gave him unlimited powers. This meant challenging one of the canons of Polish raison d’État: avoiding solutions contradictory to Western principles and values.

PL

Program polityczny marszałka Piłsudskiego od grudnia 1922 do maja 1926 r. kształtowały wymogi polskiej racji stanu – bezpieczeństwo suwerennej Rzeczypospolitej i jej interesy moralne. Do arsenału środków zabezpieczających wojskową rację stanu należały: apolityczne wojsko, niezależny wódz naczelny, zwierzchnictwo prezydenta nad armią, troska o honor służby wojskowej. Polityczna racja stanu wymagała budowy silnego państwa, przedkładania jego dobra ponad partykularne interesy grup społecznych, religijnych czy narodowych, eliminacji zagrożeń wynikających z wadliwych stosunków politycznych i ustrojowych utrwalonych na mocy konstytucji marcowej 1921 r. oraz z dominacji kłamstwa w życiu politycznym. Cywilizacyjna racja stanu wymagała utrzymania europejskości kraju we współpracy z zachodnimi mocarstwami. Racja stanu we wszystkich trzech wymiarach wymagała respektowania imponderabiliów, takich jak prawda, honor, sprawiedliwość, tolerancja. Według Piłsudskiego warunkiem rozwiązania węzła gordyjskiego polityki polskiej było „silne państwo”, które po maju 1926 r. zapewniało mu nieograniczone wpływy. Oznaczało to zakwestionowanie jednego z kanonów polskiej racji stanu: unikania rozwiązań sprzecznych z zasadami i wartościami zachodnimi.

20

Mitologizacje, ceremonie, apoteozy: Piłsudski i Legiony w teatrze krakowskim

57%

Poskuta-Włodek D.

|

tom 67

|

nr 3

50-76

EN

Cracow theatre played a special part in the Polish ritual of passage from subjugation to independence in 1918 and soon became an object of intense mythologizing itself. Its origins can be traced back to the premieres of Polish Romantic theatre staged in Cracow and the influence exerted by Stanisław Wyspiański who used the language of myths and the symbolism of remnants, being also a deconstructivist who redefined the dominant tropes, legends, and symbols of his time. When there was a need to create new myths at the time of building the Second Polish Republic, Wyspiański and the Romantics provided the inspiration as well. The legend of Józef Piłsudski as the national saviour and the myth of “holly” Legions became key ingredients of the new narrative. The article describes how they functioned in the Cracow theatre until the outbreak of the Second World War. Piłsudski was fashioned to be the new “Spirit King” from the Król-Duch poem by Słowacki and the new Konrad from Mickiewicz’s Dziady (Forefathers Eve) and Wyspiański’s Wyzwolenie (Liberation). The process of mythologizing, which intensified after the coup in May 1926, spread all over town, and all over the country, taking over public emotions and public spaces to celebrate Piłsudski and the Legions in great public performances. The burial of Słowacki’s remains, brought over from France to be interred in the Wawel Cathedral, and then the monumental funeral of Piłsudski where a similar rite was observed served the same mythologizing purpose. The last event of this kind was a monumental outdoor staging of Hymn na cześć oręża polskiego (A Hymn to the Polish Armed Forces) by Ludwik Hieronim Morstin at the Wawel Castle in August 1939. The three performances froze historical time, as it were, turning it into a cyclic funerary ritual and holiday.

PL

Teatr krakowski odegrał szczególną rolę w rytuale przejścia od zniewolenia do wolności odzyskanej w 1918 i szybko sam stał się obiektem silnej mitologizacji. Jej źródło stanowią zrealizowane na tej scenie prapremiery polskiego repertuaru romantycznego oraz wpływ, jaki wywarł Stanisław Wyspiański, posługujący się językiem mitu i symboliką szczątków, zarazem dekonstruktor redefiniujący zastane tropy, legendy i symbole. Gdy w latach budowania drugiej Rzeczypospolitej pojawiła się potrzeba stworzenia nowych mitów, sięgano m.in. do romantyków i Wyspiańskiego. Jednym z istotnych nurtów nowej narracji była legenda Józefa Piłsudskiego - narodowego wybawcy - oraz mit „świętych” Legionów. W artykule podjęto próbę omówienia ich funkcjonowania w teatrze krakowskim aż po moment wybuchu drugiej wojny światowej. Na nowego Króla-Ducha z poematu Słowackiego i nowego Konrada z Dziadów Mickiewicza i Wyzwolenia Wyspiańskiego był kreowany Piłsudski. Wzmagający się, szczególnie po przewrocie majowym w 1926, proces mitologizacji oraz rozrastania się piłsudczykowskich i legionowych performansów celebracyjnych ogarnął z czasem całe miasto, a nawet kraj, zagarniając zarówno zbiorowe afekty, jak i przestrzeń publiczną. Służyły temu wielkie performanse funebralne, takie jak wawelski pochówek sprowadzonych z Francji szczątków Słowackiego, a następnie monumentalny pogrzeb Piłsudskiego, który odbył się z zachowaniem podobnego rytu. Ostatnim widowiskiem o podobnym charakterze była monumentalna plenerowa inscenizacja Hymnu na cześć oręża polskiego Ludwika Hieronima Morstina wystawiona na Wawelu w sierpniu 1939. Te trzy performance niejako wstrzymywały zbiorowo doświadczany, historyczny czas i wprawiały go w stan cyklicznego, funebralnego rytuału-święta.