Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Siedem sztuk wyzwolonych w "Etymologiach" Izydora z Sewilli

100%

Krynicka T. , Wilczyński A.

|

tom 87

191-216

EN

Canon of the seven liberal arts belongs to the most prominent achievments of the ancient culture. Ancient thinkers considered them to be sciences worthy of a free person, who dedicates to their studying leisure time, without physical efforts and not for profit-making goals. For Christian writers these are sciences that lead to the discovering of truth which makes a person free. Cassiodorus underlines the fact of their transmission via books (liber) and emphasises their fundamental significance for the human beings’ progress. Isidore of Seville leads his reader to the fascinant world of knowledge through the gates of seven liberal arts as he devotes to them the first three books of his Etymologies. In his discourse on them the grammar occupies the central place (book 1); literary sciences (books 1-2) are presented more profoundly than mathematic disciplines (book 3). Organization of material drawn from his sources is well thought-out, systematic, to some extent original (book 1), in some parts of text (especially those dealing with grammar) somewhat chaotic and incoherent, though. Isidore sums up the role of liberal arts in the ending part of the book 4, while emphasizing that they form the indispensable foundation of doctor’s education.

PL

Kanon siedmiu nauk wyzwolonych należy do szczytowych osiągnięć antycznej kultury. Starożytni myśliciele postrzegali je jako nauki godne człowieka wolnego, uprawiane w wolnym czasie, bez zaangażowania wysiłku fizycznego oraz nie w celu otrzymania korzyści materialnej. Dla autorów chrześcijańskich to nauki prowadzące do poznania prawdy, która wyzwala; Kasjodor podkreśla, że są one przekazywane w książkach oraz stwierdza, że mają fundamentalne znaczenie dla rozwoju człowieka. Izydor z Sewilli również wprowadza swego czytelnika w świat wiedzy o Stwórcy i stworzeniu przez bramy siedmiu nauk wyzwolonych, którym poświęca pierwsze trzy księgi Etymologii. Centralne miejsce w jego wykładzie zajmuje gramatyka (ks. 1); studium nauk literackich (ks. 1-2) jest bardziej szczegółowe niż prezentacja dyscyplin matematycznych (ks. 3). Wykład materiału, zaczerpniętego z pism poprzedników, jest przemyślany, usystematyzowany, poniekąd oryginalny (ks. 1); choć w niektórych partiach (zwłaszcza tych poświęconych gramatyce) niekiedy chaotyczny i niespójny. Podsumowanie roli poszczególnych nauk wyzwolonych dokonane zostaje w końcowym rozdziale ks. 4, traktującej o medycynie.

2

Geographical Descriptions of Spain in Latin Medieval Encyclopaedias: From Isidore of Seville to Vincent of Beauvais (VII-XIII c.)

100%

Wojciechowski W.

|

nr 2: Historia

31-55

PL

W artykule zostało ukazane – na tle rozwoju średniowiecznego nurtu encyklopedycznego – zagadnienie recepcji w encyklopediach łacińskich opisu Hiszpanii zawartego w Etymologiach Izydora z Sewilli. Etymologiczno-geograficzny opis swej ojczyzny umieścił Izydor w 14 księdze dzieła (14, 4, 28-30). Ten obraz został „uzupełniony” w innych miejscach Etymologii m.in. o aspekt etymologiczno-etnograficzny (9, 2, 109-114). Izydor prezentując Hiszpanię opierał się na kilku dziełach antycznych. Ukazał Hiszpanię przede wszystkim rzymską; niewiele znajdujemy odniesień do aktualnej sytuacji kraju pod panowaniem Gotów. W później powstałych encyklopediach, w których zawarte są partie dotyczące geografii, w różny sposób wykorzystywano Izydora opis Hiszpanii. Powtarzano ten opis dosłownie (Raban Maur, Wincenty z Beauvais) i skracano go, nieznacznie modyfikując (Honoriusz Augustodunensis), łączono z informacjami znajdującymi się m.in. w dziele Orozjusza (Historae: Historiarum adversum paganos libri VII). W tym ostatnim przypadku do tak utworzonej całości dodawano informacje aktualizujące (przedstawiające niektóre aktualne sprawy dotyczące Hiszpanii). Tego rodzaju opisy umieścili w swych dziełach Gerwazy z Tilbury i Bartłomiej Anglik. Gerwazy z Tilbury do prezentacji Hiszpanii dodał fragment ukazujący jej podział na arcybiskupstwa i biskupstwa. Zestawiając opisy Hiszpanii w średniowiecznych dziełach encyklopedycznych powstałych do połowy XIII stulecia – zatem do czasu, gdy została ułożona encyklopedia Speculum maius – możemy stwierdzić, że każdy z nich opierał się na opisie znajdującym się w 14 księdze Etymologii; w największej encyklopedii średniowiecza (Speculum maius, w jej części zatytułowanej Speculum historiale) opis ten został – jak wspomniano – dosłownie powtórzony. Można rzec, że choć powstały nowe ujęcia dotyczące obrazu Hiszpanii (sformułowane w pierwszej połowie XIII wieku przez Gerwazego z Tilbury i Bartłomieja Anglika), obraz nakreślony przez Izydora z Sewilli niejako utrzymał swoją „aktualność”. Biorąc pod uwagę bardzo dużą rolę średniowiecznych dzieł encyklopedycznych w rozpowszechnianiu wiedzy w tej epoce, można także stwierdzić, że Hiszpania była wówczas postrzegana (przynajmniej do połowy XIII wieku) „oczami Izydora” (miało to odzwierciedlenie w ówczesnej kartografii). Pozostaje pytanie, w jakim stopniu ten obraz zmienił się (i czy zmienił się na trwałe) w późnym średniowieczu.

EN

The article discusses the problem of reception of the description of Spain contained in the Etymologies by Isidore of Seville in Latin medieval encyclopaedias, on the background of the development of the medieval encyclopaedic trend. The etymological-geographical description of his homeland was placed by Isidore in book 14 of his work (14, 4, 28-30). This portrayal was “supplemented” in other places in the Etymologies, among other things, with an etymological-ethnographical aspect (9, 2, 109-114). When presenting Spain, Isidore based his work on works from the Antiquity. He showed mainly a Roman Spain, with few references to the contemporary situation of the country under Gothic rule. In later encyclopaedias, in which geographical sections are present, Isidore’s description of Spain is used to a varied extent. It was either repeated (Raban Maur, Vincent of Beauvais), and shortened, with minor modifications (Honorius Augustodunensis), or combined with information found in, for example, the work of Orosius (Historiae: Historiarum adversum paganos libri VII). In the latter case, the combined whole was still updated (with certain selected facts concerning contemporary Spain). Such descriptions were placed in the works of Gervase of Tilbury and Bartholomeus Anglicus. It should be noted that Gervase of Tilbury added to the presentation of Spain a fragment illustrating its division into archbishoprics and bishoprics. A comparison of medieval encyclopaedic descriptions of Spain written before the middle of the XIIIth century – that is, before the encyclopaedia Speculum maius was compiled, it can be claimed that each of them drew on the description placed in book 14 of the Etymologies; in Speculum maius, the greatest encyclopaedia of the Middle Ages, in its part entitled Speculum historiale, this description was repeated word for word, as mentioned above. It may said, that despite new descriptions of Spain (formulated in the first half of the XIIIth c. by Gervase of Tilbury and Bartholomeus Anglicus), the portrayal drawn by Isidore of Seville maintained its “validity”, as it were. Taking into account the outstanding role of medieval encyclopaedic works in the dissemination of knowledge in this epoch, it may also be claimed that the Spain of that time was perceived (at least till the middle of the XIIIth century) “through the eyes of Isidore” (this fact has its reflection in the cartography of the time). It remains to be seen how this picture changed (and if it changed for good) in the late Middle Ages.

3

Sanctus - definicje wobec tekstowego znaczenia słowa w pismach św. Izydora z Sewilli

84%

Ledzińska A.

|

tom 83

317-342

EN

St. Isidore of Seville, who lived at the turn of the 6th and 7th century in Visigothic Spain, on the one hand collected in his works the heritage of the ancient world, and on the other became one of the most important auctoritates of the Middle Ages. He lived at the time of historical, cultural and political upheaval, and change in the surrounding world usually generates linguistic change. The article tends to check how the views on sanctity expressed explicitly by Isidore, using lexeme 'sanctus', relate to those immanent in his language. Therefore, three definitions of 'sanctus' contained in Etymologies and the work On the Differences between Words were analyzed from the viewpoint of semantics and sources. Nextly, they were compared with textual occurrences of the word in the corpus of all works by Isidore of confirmed authenticity. The latter were studied using corpus-based methods, with the SketchEngine software. Additionally, lexicographical material contained in several dictionaries of classical and ecclesiastical Latin was used as a background for the analysis. The results indicate the ancient provenance of the meanings of the lexeme 'sanctus' declared in the definitions and a different, clearly medieval, ecclesiastical semantic profile of the word in the corpus of Isidorian texts. The study reveals the process of adaptation of the Latin language to changing circumstances, the transformation of concepts and the world of thought under the influence of Christianity at the threshold of the Middle Ages in the works of one of the most important authors of that period.

PL

Izydor z Sewilli żyjący na przełomie VI/VII w. w wizygockiej Hiszpanii z jednej strony gromadził w swych dziełach dziedzictwo świata antycznego, z drugiej zaś stał się jedną z najważniejszych auctoritas średniowiecza. Żył w czasach przełomu historycznego, kulturowego, politycznego, a zmiana otaczającego świata zazwyczaj generuje zmiany językowe. Celem badań było sprawdzenie jak głoszone przez Izydora eksplicytnie poglądy na świętość wyrażoną przez leksem sanctus, mają się do tych immanentnie tkwiących w jego języku. W związku z tym przebadano pod kątem semantyki i źródeł trzy definicje sanctus zawarte w Etymologiach oraz dziele O różnicach słów, a następnie zestawiono je z tekstowymi wystąpieniami tego słowa w korpusie wszystkich dzieł Izydora o potwierdzonej autentyczności. Te ostatnie badano z zastosowaniem metod korpusowych, przy użyciu oprogramowania Sketch Engine. Dodatkowo jako tło analizy wykorzystano materiał leksykograficzny zawarty w kilku słownikach łaciny klasycznej i kościelnej. Wyniki wskazują na starożytną proweniencję znaczeń leksemu sanctus deklarowanych w izydorowych definicjach oraz odmienny, wyraźnie średniowieczny, eklezjalny profil semantyczny słowa w korpusie tekstów. Przeprowadzone badania ukazują proces adaptacji języka łacińskiego do zmieniających się okoliczności, przemiany pojęć i świata myśli pod wpływem chrześcijaństwa u progu średniowiecza u jednego z najważniejszych autorów tego okresu.

4

Izydora z Sewilli "De ortu et obitu patrum": studium źródeł traktatu

67%

Krynicka T.

|

tom 83

285-316

EN

Isidore of Seville’s treatise De ortu et obitu patrum is a remarkably intertextual work. The Holy Writ is its fundamental hypotext. While referring biblical Salvation history, Isidore demonstrates his acquaintance with the numerous writings of different authors. Tracing of the relations between selected chapters of the treatise (1. Adam; 26. Aaron; 41. Hosea; 45. Jonah; 59. The three young men [in the blazing furnace]) and their sources and models let us come to the conclusion that Isidore demonstrates his writer’s independence as well when composing the majority of particular relations (precisely those based on sources other than biblical vitae), as when creating the conception of the entire work, which can be regarded as a hybrid of exegesis and hagiography, and had not had a prototype in the earlier Christian literature.

PL

Traktat Izydora pt. O narodzinach i śmierci świętych ojców jest wybitnie intertekstualnym utworem. Jego podstawowy hipotekst to Pismo Święte. Referując czytelnikowi biblijnedzieje zbawienia, Izydor z Sewilli zdradza znajomość licznych pism wielu chrześcijańskich autorów. Prześledzenie zależności między wybranymi rozdziałami opracowanego przez niego traktatu (1. Adam; 26. Aaron; 41. Ozeasz; 45. Jonasz; 59. trzej młodzieńcy [w piecu ognistym]) a jego źródłami i wzorcami pozwala stwierdzić, że jest on autorem oryginalnym, gdyż wykazuje się dużą samodzielnością zarówno w komponowaniu większości poszczególnych relacji (a dokładnie tych spisanych na podstawie źródeł innych niżbiblijne vitae), jak też przy opracowaniu koncepcji dzieła będącego hybrydą egzegezy i hagiografii oraz niemającego prototypów we wcześniejszym piśmiennictwie.