Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Możliwość prowadzenia postępowania karnego w sprawie zbrodni popełnionych w czasie Powstania Warszawskiego przed sądami polskimi. Przypadek Heinza Reinefartha

100%

Kuczyńska H.

Czasopismo Prawno-Historyczne

|

2018

|

tom 70

|

nr 2

331-360

PL

Celem artykułu jest rozważenie tego, czy dopuszczalne z punktu widzenia prawa karnego polskiego i prawa Unii Europejskiej jest prowadzenie postępowania karnego w sprawie zbrodni popełnionych w czasie Powstania Warszawskiego przed organami polskimi. Już na pierwszy rzut oka pojawiają się liczne problemy związane z historycznym charakterem czynów zarzucanych oskarżonemu: oskarżeni zmarli, a także często ma miejsce res iudicata (przesłanka rzeczy osądzonej). Występują więc przesłanki z artykułu 17 § 1 pkt 5, 6 i 7 k.p.k., które stanowią negatywne przesłanki prowadzenia postępowania i muszą prowadzić do jego umorzenia. W tej konkretnej sprawie ściganie odbywa się na podstawie przepisów ustawy z dnia 18 grudnia 1998 r. o Instytucie Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, która reguluje tryb postępowania w zakresie ścigania przestępstw popełnionych na osobach narodowości polskiej lub obywatelach polskich innych narodowości w okresie od dnia 8 listopada 1917 r. do dnia 31 lipca 1990 r. w postaci m.in. zbrodni nazistowskich., jako przykład zbrodni, w przypadku której dopuszczalne jest prowadzenie postępowania karnego. Na przykładzie Rzezi Woli, zbrodni przypisywanej H. Reinefarthowi, zostanie wykazane, jakie prawne trudności spotykały śledztwo toczące się w tej sprawie.

2

Żołnierze Niezłomni

72%

Witkowski M.

Wadoviana. Przegląd historyczno-kulturalny

|

2015

|

nr 18

214-215

3

Procedural Vetting - the Case Study

72%

Górka B.

Przegląd Prawa Konstytucyjnego

|

2021

|

nr 6 (64)

357-369

PL

Sprawa lustracji od wielu lat w Polsce wywołuje wiele emocji i jest ściśle związana z procesem dekomunizacji. W dziejach III Rzeczypospolitej lustracja była przyczyną poważnych kryzysów politycznych, czego przykładem było odwołanie rządu Jana Olszewskiego. Przełomowym wydarzeniem było przyjęcie ustawy lustracyjnej w 1997 r., która stworzyła podwaliny do rzetelnego podjęcia problemu lustracji w Polsce. Pomimo upływu lat i nowelizacji przepisów nadal wydają się konieczne zmiany w prawie w celu przestrzegania konstytucyjnych praw, takich jak: prawo do należytego procesu, prawo do wysłuchania czy prawo do obrony i domniemanie niewinności. Artykuł jest próbą wskazania problemów związanych z lustracją oraz zasygnalizowania zmian na przykładzie lustracji Kazimierza Kujdy.

EN

The issue of vetting has for many years stirred up much emotion in Poland and is closely related to the process of decommunization. In the history of the Third Republic of Poland, lustration was the cause of serious political crises, an example of which was the dismissal of the government of Jan Olszewski. A breakthrough event was adopting the lustration law in 1997, which laid the groundwork for a reliable approach to lustration in Poland. Despite the passage of years and amendments to the regulations, it still seems necessary to amend the law to comply with constitutional rights, such as the right to due process, the right to be heard, the right to defense, and the presumption of innocence. The article indicates the problems related to vetting and reports changes on the example of vetting by Kazimierz Kujda.

4

Problematyka stwierdzenia nieważności orzeczeń Wojskowych Sądów Rejonowych w praktyce funkcjonowania Oddziału Instytutu Pamięci Narodowej w Białymstoku

72%

Wnorowska B.

|

nr 2

485-502

EN

The subject of this article is the activity of the Commission for the Prosecution of Crimes against the Polish Nation (CNDP), located in the Bialystok Branch of the Institute of National Remembrance (IPN), in the area of annulling the rulings of Military District Courts (MDC). It presents the tasks of the Commission and the legal acts regulating the procedure of invalidating the rulings of MDCs functioning in People's Poland in the years 1946–1955. The following part enumerates and discusses the structure and competences of the MDCs, with particular emphasis on the one functioning in Bialystok. Thanks to the available prosecution files of the IPN and the source materials from the IPN Archives in Bialystok, the author could present examples of three different rulings issued by the MDC in Bialystok. The cases were analyzed and their course of action during the years of the MDCs operation was shown. It was pointed out that in two cases, the rulings of the MDC were overturned by the Bialystok Regional Court primarily because they were based not on the provisions of the existing law, but on the communist ideology. The last presented case is an example that, according to the court's assessment, there were no grounds for overturning a ruling made during the Stalinist period. The author used the available lists of criminal cases from 1991–2007 and the internal statistics of the Bialystok District Court conducted after 2007, to present the scale associated with the annulment of judgments of MDCs. The number of annulled rulings of the Bialystok MDC was also analyzed in relation to the rejected applications that had no grounds for consideration in favor of convicts in 1946–1955.

PL

Przedmiotem artykułu jest działalność usytuowanej przy Oddziale Instytutu Pamięci Narodowej w Białymstoku Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu (KŚZpNP) w zakresie stwierdzania nieważności orzeczeń Wojskowych Sądów Rejonowych (WSR). W jego ramach zostały przedstawione zadania Komisji oraz akty prawne regulujące procedurę unieważniania orzeczeń funkcjonujących w Polsce Ludowej w latach 1946–1955 WSRów. W dalszej części omówiona została struktura i kompetencje WSR-ów ze szczególnym uwzględnieniem funkcjonującego w Białymstoku. Dzięki udostępnionym aktom prokuratorskim IPN oraz materiałom źródłowym z Archiwum IPN w Białymstoku zaprezentowano przykłady trzech różnych orzeczeń wydanych przez WSR w Białymstoku. Sprawy te zostały przeanalizowane oraz ukazano ich przebieg w trakcie działalności w latach funkcjonowania WSRów. Wskazano, że w dwóch przypadkach orzeczenia WSR uchylane były przez Sąd Okręgowy w Białymstoku przede wszystkim z racji oparcia ich nie na przepisach obowiązującego prawa, lecz na ideologii komunistycznej. Ostatnia zaprezentowana sprawa jest przykładem, który według oceny sądu nie miał podstaw do unieważnienia orzeczenia wydanego w okresie stalinowskim. Wykorzystując udostępnione wykazy spraw karnych z lat 1991–2007 oraz prowadzone po 2007 r. wewnętrzne statystyki Sądu Okręgowego w Białymstoku ukazano skalę związaną z unieważnianiem orzeczeń WSRów. Przeanalizowano także ilość unieważnionych orzeczeń białostockiego WSR względem odrzuconych wniosków, które nie miały podstaw do rozpatrzenia na korzyść skazanych w latach 1946–1955.

5

The United States and the Defense of the Good Name of Poland and the Polish Nation in the Context of the Holocaust

72%

Jureńczyk Ł.

Res Historica

|

2023

|

nr 56

1145-1165

PL

Celem artykułu jest analiza i ocena reakcji Stanów Zjednoczonych na zmiany w ustawie o Instytucie Pamięci Narodowej, które miały bronić dobrego imienia Polski i narodu polskiego w kontekście Holocaustu. Artykuł wyjaśnia znaczenie tych zmian dla stosunków polsko-amerykańskich. Ocena uwzględnia ważny kontekst ostatnich zmian prawnych uniemożliwiających restytucję prywatnego mienia żydowskiego w Polsce utraconego po II wojnie światowej. W krytyce zmian prawnych dotyczących ustawy o IPN przeprowadzonej przez amerykańskie władze największe znaczenie miało uszanowanie wolności słowa i debaty publicznej. Ponieważ polskie władze zrezygnowały z przepisów godzących w te wartości, Stany Zjednoczone nie ograniczyły współpracy z Polską. Kontrowersje wokół ustawy pokazały jednak, że prawne ograniczanie podstawowych wartości demokratycznych, w tym wolności słowa, może spowodować bardziej zdecydowaną reakcję USA, obniżającą znaczenie stosunków z Polską. To jednak zależy od bieżącego wartościowania strategicznych interesów w Stanach Zjednoczonych.

EN

The aim of the paper is to analyze and evaluate the reaction of the United States to the changes to the Act on the Institute of National Remembrance, which were to defend the good name of Poland and the Polish nation in the context of the Holocaust. The paper explains the significance of these changes for Polish-American relations. The assessment takes into account the important context of recent legal changes preventing the restitution of private Jewish property in Poland, lost after World War II. In criticizing the legal changes to the Act on the IPN carried out by the American authorities, respecting the freedom of expression and public debate was of the greatest importance. Since the Polish authorities resigned from the regulations that would have infringed these values, the United States did not limit cooperation with Poland. However, the controversy surrounding the act has shown that the legal restriction of basic democratic values, including the freedom of speech, may cause a more decisive response from the USA, decreasing the importance of relations with Poland. This, however, depends on the current appraisal of the strategic interests in the United States.

6

Świadek, protokół przesłuchania świadka oraz relacje jako źródło do badania dziejów historii najnowszej. Podobieństwa i różnice w pracy prokuratora IPN i historyka

71%

Chorązki M.

Wrocławski Rocznik Historii Mówionej

|

2015

|

tom 5

57-75

EN

Every questioning of a witness by a prosecutor is of a legal and formal nature. Its aim is to determine “what really happened”. A historian, if interested not only in reconstruction of the course of events, strives to get to know the world of the witness he or she is interviewing. These aims determine the methods, but do not exclude learning from each other’s experience, as well as results of investigations, inquiries and research. The same person can be the subject of interest for a narrative; a prosecutor and a historian can complement each other in their findings. This article represents a contribution to the discussion on the differences in methodology in the work of historians and prosecutors, as well as the importance of interviews with witnesses for the research on contemporary history.

7

Akcja „Wisła” i jej fałszywy obraz

58%

Pisuliński J.

Przegląd Historyczno-Wojskowy

|

2024

|

tom XXV(LXXVI)

|

nr 1(287)

222-256

EN

Based on the decision dated 29 March 1947, by the Political Bureau of the Central Committee of the Polish Workers’ Party, Operational Group „Vistula”, consisting of 4 Polish Army divisions, a Internal Security Corps (Korpus Bezpieczeństwa Wewnętrznego) division and other formations, commenced Operation „Wisła” („Vistula”) on 20 April, which lasted until the end of July 1947. The aim of the action was to liquidate the Ukrainian underground. As part of the operation, people of Ukrainian nationality and mixed families were deported from south-eastern Poland to former German areas in the west and north of Poland. According to the author of the text, this resettlement constituted ethnic cleansing and was a communist crime. The reasoning behind this viewpoint is that there was no justification to protect the population from the threat of the Ukrainian underground because the resettlements did not cover the local Polish population. Moreover, deportations were also carried out in areas where the Ukrainian underground did not operate. For these reasons, the decision of the Institute of National Remembrance prosecutor’s office to discontinue the investigation into this matter is not justified.

DE

Auf der Grundlage des Beschlusses des Politbüros des Zentralkomitees der Polnischen Arbeiterpartei vom 29. März 1947 startete am 20. April die Operative Gruppe „Wisła” („Weichsel”) die aus 4 Divisionen der polnischen Armee, Korpus Bezpieczeństwa Wewnętrznego-Division und anderen Verbänden bestand. Sie dauerte bis Ende Juli desselben Jahres an. Ziel der Operation war es, den ukrainischen Untergrund zu liquidieren. Im Rahmen dieser Operation wurden Menschen ukrainischer Nationalität und gemischte Familien aus Südostpolen in die postdeutschen Gebiete im Westen und Norden Polens deportiert. Nach Ansicht des Verfassers des Textes erfüllte diese Umsiedlung die Kriterien einer ethnischen Säuberung und war ein kommunistisches Verbrechen. Sie lässt sich nicht mit der Notwendigkeit rechtfertigen, diese Bevölkerung vor der Bedrohung durch den ukrainischen Untergrund zu schützen, da die lokale polnische Bevölkerung von der Umsiedlung nicht betroffen war. Außerdem wurde die Deportation auch in Gebieten durchgeführt, in denen der ukrainische Untergrund nicht aktiv war. Aus diesen Gründen ist die Entscheidung der Staatsanwaltschaft des IPN, die Ermittlungen in diesem Fall einzustellen, nicht gerechtfertigt.

PL

Na podstawie decyzji Biura Politycznego Komitetu Centralnego PPR z 29 marca 1947 r. 20 kwietnia Grupa Operacyjna „Wisła”, składająca się z 4 dywizji WP, dywizji Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego i innych formacji, rozpoczęła akcję „Wisła”, trwającą do końca lipca tegoż roku. Celem akcji była likwidacja podziemia ukraińskiego. W jej ramach deportowano osoby narodowości ukraińskiej i rodziny mieszane z terenów południowo-wschodniej Polski na tereny poniemieckie na zachodzie i północy Polski. Zdaniem autora tekstu przesiedlenie to spełniało znamiona czystki etnicznej i było zbrodnią komunistyczną. Nie można jej usprawiedliwiać koniecznością ochrony tej ludności przed zagrożeniem ze strony podziemia ukraińskiego, gdyż przesiedleniem nie objęto miejscowej ludności polskiej. Ponadto deportację przeprowadzono również na terenach, gdzie podziemie ukraińskie nie operowało. Z tych powodów postanowienie prokuratury IPN o umorzeniu śledztwa w tej sprawie nie jest zasadne.

8

Archiwa i kolekcje prywatne w zasobie Instytutu Pamięci Narodowej

58%

Leśkiewicz R.

Archeion

|

2018

|

tom 119

201-216

EN

Personal archives and collections constitute a modest yet significant part of the archival fonds of the Institute of National Remembrance. They complement the rest of the collection, which consists of materials produced or collected by Poland’s security services during the communist period. Due to their specificity and origin, they constitute a remarkably interesting group of archival sources popular with scholars of the contemporary history of Poland. The article focuses on the formal and legal aspects of collecting, analysing and making available personal archival materials from personal collections and archives. Special focus is given to the circumstances in which such materials could be acquired by the Archive and the legal regulations governing such acquisitions. The author also presents the rules of sharing such archival materials, noting that, in principle, they are available to researchers and journalists without major restrictions. The most interesting personal archives and collections available in the Archive of the Warsaw and other field branches of the Institute are also presented.

9

Poszukiwanie ofiar systemu komunistycznego w Polsce. Doświadczenia i perspektywy

58%

Szwagrzyk K.

Ochrona Zabytków

|

2017

|

nr 2

99-108

PL

W latach 1944-1956 liczba straconych na podstawie wyroków sądowych, zmarłych i zamordowanych wyniosła nie mniej niż 50 tysięcy osób, z czego co najmniej kilkanaście tysięcy było skutkiem podjętych przez nich walki i oporu przeciwko komunizmowi. Grzebano ich skrycie w utajnionych i w większości nieznanych do dziś miejscach. Z mocy prawa ich poszukiwanie, odnajdywanie, ekshumacje i identyfikacje genetyczne są statutowymi obowiązkami Instytutu Pamięci Narodowej. Proces poszukiwań nieznanych miejsc pochówku ofiar totalitaryzmów powinien być realizowany przez struktury państwa przy wydatnym współdziałaniu ośrodków naukowych, przy niezbędnych nowych regulacjach prawnych ograniczających niekontrolowane działania prowadzone przez pozainstytucjonalnych animatorów poszukiwań.

EN

In the years 1944-1956, the number of individuals executed based on court judgments, murdered or who died of other, unspecified causes amounted to no less than 50 thousand, with at least 10 thousand or more of these deaths resulting from the involvement of the victims in the struggle and resistance against communism. The victims were interred in secrecy, with no information given as to the place of their burial, so that even today, in most cases, the location of their bodies remains unknown. Under the provision of applicable laws, the Institute of National Remembrance engages in the search, exhumation and identification of the bodies on the basis of DNA analysis. The efforts to locate the burial sites of the victims of the totalitarian regimes should be led by government institutions in strict cooperation with research institutions; in this regard, new legal regulations are necessary in order to limit the uncontrolled search operations conducted by non-institutional parties.

10

Hipertrofia polityki pamięci w III RP i jej konsekwencje od roku 2015

58%

Stryjek T.

Zoon Politikon

|

2017

|

nr 8

87-125

PL

Autor analizuje antagonizujące konsekwencje prowadzonej przez PiS polityki pamięci w stosunkach z Izraelem, Ukrainą, Niemcami, Rosją i międzynarodową opinią publiczną. Wskazuje na narastanie sporu wewnętrznego o prawomocność ustroju III RP po przełomie 1989 r. Sądzi, iż polityka pamięci jest adresowana głównie do partnerów zagranicznych, jednak osiąga skuteczność jedynie w polityce wewnętrznej w postaci konsolidacji elektoratu ugrupowań tradycjonalistycznych i nacjonalistycznych. Wiąże hipertrofię polityki pamięci z odchodzeniem od demokracji liberalnej w kierunku rządów jednostek o silnym autorytecie, wskazując na trzy przypadki poza Polską: Rosję, Węgry i Serbię.

EN

The author analyzes the antagonistic consequences of the remembrance policy pursued by the Law and Justice Party in relations with Israel, Ukraine, Germany, Russia and international public opinion. He points to the growing internal dispute over the legitimacy of the system of the Third Polish Republic after the turn of 1989. The author believes that the policy of memory is addressed mainly to foreign partners, but achieves effectiveness only in internal politics in the form of consolidation of the electorate of traditionalist and nationalist groups. Tha author binds the hypertrophy of the remembrance policy with a departure from liberal democracy towards the rule of individuals with strong authority, pointing to three cases outside of Poland: Russia, Hungary and Serbia.

11

Wybrane problemy typowania i kwalifikowania akt z okresu komunistycznego w realizacji zapisów art. 25 i 27 Ustawy z dnia 18 grudnia 1998 r. o Instytucie Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w latach 2007–2012

51%

Maruszak M.

Archiwa – Kancelarie – Zbiory

|

2015

|

nr 6(8)

91-152

PL

Artykuł jest skróconą i uzupełnioną wersją Raportu o wykonywaniu podstawowych zadań związanych z realizacją zapisów art. 25 i 27 ustawy z dnia 18 grudnia 1998 r. o Instytucie Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu (Dz. U. z 2007 r. Nr 63 poz. 424 ze zm.) w ramach Sekcji Gromadzenia BUiAD w latach 2007–2012, który powstał w Biurze Udostępniania i Archiwizacji Dokumentów IPN we wrześniu 2012 r. Problemy typowania i kwalifikowania akt z okresu komunistycznego na jakie natrafiono w trakcie realizacji zapisów omawianej ustawy miały i nadal mają znaczący wpływ na kształtowanie narodowego zasobu archiwalnego. Podejmowane w latach 2007–2012 w pionie archiwalnym IPN próby uporządkowania metod i procedur w tym zakresie ukazały wiele trudności w realizacji i przestrzeganiu zapisów cytowanej ustawy w praktyce. Szczegółowej analizie poddano wówczas system prawny oraz metodologię przyjętych działań, a raczej jej brak. Poddano również krytyce współpracę w omawianym zakresie pomiędzy instytucjami archiwalnymi odpowiedzialnymi za realizację zapisów cytowanej ustawy oraz wskazano na jej konsekwencje. Na podstawie wyników współpracy IPN z Naczelną Dyrekcją Archiwów Państwowych, Ministerstwem Sprawiedliwości, Ministerstwem Spraw Wewnętrznych, Ministerstwem Obrony Narodowej i organami więziennictwa wskazano liczne przypadki braku stosowania odpowiednich metod kwalifikowania znacznej części akt z okresu komunistycznego oraz brak odpowiednich działań nadzoru archiwalnego w tym zakresie. Podano również przykłady wskazujące na konieczność większego zaangażowania się Instytutu w proces ocalenia spuścizny archiwalnej stanowiącej niekiedy jedyne i unikatowe źródło do badań nad funkcjonowaniem szeroko rozumianego aparatu represji państwa komunistycznego. Wykazano jednocześnie, że IPN pozostaje jedyną instytucją, która posiada prawne środki nacisku na instytucje i w minimalnym zakresie monituje te problemy na terenie całego kraju. Efektem przywołanych działań są przedstawione propozycje zmian w prawie archiwalnym oraz definicje „aparatu represji” i „represji z motywów politycznych” stanowiące efekt prac powołanej przez Prezesa IPN Komisji do opracowania katalogów przepisów prawnych stanowiących podstawę do stosowania represji z motywów politycznych oraz stosowanych w sprawach przeciwko sprawcom przestępstw stanowiących zbrodnie nazistowskie, komunistyczne i zbrodnie przeciwko pokojowi, ludzkości lub zbrodnie wojenne.

EN

Some problems of selecting and classifying records of the communist period in following the regulations of articles 25 and 27 of the act from 18th December 1998 on the Institute of National Remembrance – Commission for the Prosecution of Crimes against the Polish Nation between 2007 and 2012 The article is a shortened and amended version of the Report on carrying out basic tasks concerning following the regulations of articles 25 and 27 of the act from 18th December 1998 on the Institute of National Remembrance – Commission for the Prosecution of Crimes against the Polish Nation in the Section of Collecting between 2007 and 2012, which was created as a part of the Office for the Preservation and Dissemination of the Archival Records in September 2012. Some problems of selecting and classifying records of the communist period that occurred during following the regulations of the discussed law had, and still have, a significant impact on shaping the national archival heritage. Attempts made between 2007 and 2012 in the archival department of the INR to organize methods and procedures in this scope, showed many difficulties occurring while using regulations of the act in practice. The legal system and methodology of the actions (or lack of it) was analyzed then. Cooperation in the discussed scope between archival institutions responsible for following the regulations was criticized and its consequences were shown. As a result of collaboration between INR and the General Directory of State Archives, the Ministry of Justice, the Ministry of Internal Affairs, the Ministry of Defence and bodies of the prison system, numerous cases showing lack of proper methods used in classifying of a significant part of records from the communist period, and lack of proper actions of archival control in this scope were pointed out. There were also given some examples showing necessity for more engagement from the Institute in the process of preserving the archival heritage, which sometimes is the only and unique source for research on functioning of the communist repressive state apparatus, in its broad sense. At the same time, it has been shown that INR is the only institution that has some legal levers on institutions, and at minimal range it monitors these problems on the territory of the whole country. An effect of the depicted actions are suggestions for amendments in the archival law, and definitions of „repressive apparatus” and „repressions on political basis” that are effects of works of the Commission, appointed by the President of INR, for creating catalogues of regulations that were a basis for repressions due to political motives, and used in cases against perpetrators of Nazi crimes, communist crimes, and crimes against peace, humanity or war crimes.